Proponowana dyrektywa ma na celu zapewnienie w całej Unii Europejskiej (UE) osobom podejrzanym i oskarżonym w postępowaniu karnym prawa korzystania z usług adwokata oraz informowania o aresztowaniu ich rodziny (i władz konsularnych w przypadku pobytu za granicą).

Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the right of access to a lawyer in criminal proceedings and on the right to communicate upon arrest [COM(2011) 326 final – Not published in the Official Journal] (Wniosek: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu [COM(2011) 326 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).

Prawa do obrony oraz prawo do sprawiedliwego procesu, obejmujące prawo dostępu do adwokata, są zapisane w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (UE) i w Europejskiej konwencji praw człowieka (EN) (FR).

Aby zapewnić to prawo wszystkim osobom podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu karnym prowadzonym na terytorium UE, Komisja przedstawiła wniosek przewidujący minimalne normy wspólne dla wszystkich państw członkowskich.

W kontekście postępowania karnego prawo dostępu do adwokata powinno być zapewnione następującym osobom:

Jeżeli osoby te zostały zatrzymane w trakcie postępowania, powinny również mieć prawo do powiadomienia o zatrzymaniu co najmniej jednej wyznaczonej przez siebie osoby, np. członka rodziny lub pracodawcy. Cudzoziemcy powinni mieć możliwość kontaktu z ambasadą lub konsulatem.

Prawa te przysługują od chwili, gdy osoba została poinformowana, że jest podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa do czasu zakończenia procedury. Osoby objętym europejskim nakazem aresztowania powinny mieć możliwość skorzystania z tego prawa natychmiast po aresztowaniu.

Każdy podejrzany lub oskarżony w postępowaniu karnym musi mieć dostęp do adwokata jak najszybciej i zawsze w następujących sytuacjach:

Osoba objęta europejskim nakazem aresztowania musi mieć prawo korzystania z usług adwokata w państwie członkowskim, w którym została zatrzymana, oraz w państwie członkowskim, które wydało nakaz. Adwokat w kraju, który wydał nakaz, nie będzie zajmować się kwestiami merytorycznymi danej sprawy, lecz będzie współpracować z adwokatem w drugim kraju w celu umożliwienia osobie poszukiwanej dochodzenia swoich praw.

Osoba podejrzana lub oskarżona ma prawo do spotkań z adwokatem. Czas trwania i częstotliwość spotkań osoby podejrzanej lub oskarżonej z adwokatem powinny być wystarczające, aby umożliwić skuteczne korzystanie z prawa do obrony.

Adwokat musi być dopuszczony do udziału we wszystkich przesłuchaniach i rozprawach oraz ma prawo do obecności przy wszelkich innych czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, w których, zgodnie z prawem krajowym, osoba podejrzana lub oskarżona musi lub ma prawo uczestniczyć. Adwokat ma również prawo kontrolować warunki zatrzymania osoby podejrzanej lub oskarżonej i w związku z tym ma dostęp do miejsca, w którym taka osoba jest zatrzymana.

Wszelkie kontakty między adwokatem a klientem, niezależnie od ich formy, są poufne.

W przypadku naruszenia prawa dostępu do adwokata podejrzany lub oskarżony musi mieć prawo do odwołania. Taki środek ochrony prawnej umożliwia osobie podejrzanej lub oskarżonej znalezienie się w sytuacji, w jakiej byłaby, gdyby nie doszło do naruszenia. Zeznania złożone ani dowody uzyskane z naruszeniem prawa dostępu do adwokata nie mogą być wykorzystane jako dowody przeciwko takiej osobie.

W wyjątkowych okolicznościach, za zezwoleniem organu sądowego prawo dostępu do adwokata, kontaktu z osobą trzecią albo z ambasadą lub konsulatem może zostać zawieszone. Odstąpienie musi być uzasadnione koniecznością zapobieżenia poważnemu zagrożeniu życia lub zdrowia innej osoby. W każdym razie odstąpienie to nie może opierać się wyłącznie na wadze popełnionego przestępstwa zarzucanego danej osobie. Odstąpienie musi być proporcjonalne do sytuacji, być jak najkrótsze i nie może naruszać rzetelności postępowania.

Osoba podejrzana lub oskarżona może także zrezygnować z pomocy adwokata. Zrzeczenie to musi być dokonane dobrowolnie i jednoznacznie. Osoba podejrzana lub oskarżona musi zostać poinformowana o konsekwencjach tej decyzji i być w stanie je zrozumieć.

Wniosek wejdzie w życie po rozpatrzeniu i przyjęciu przez Parlament Europejski i Radę. Ostateczny tekst dyrektywy może w związku z tym różnić się od propozycji Komisji.

Odniesienia

Wniosek	Dziennik Urzędowy	Procedura
COM(2011) 326	–	2011/154/COD