Przepisy UE dotyczące gospodarowania odpadami

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

• Dyrektywa ta ustanawia ramy prawne dotyczące przetwarzania odpadów w Unii Europejskiej (UE).
• Ramy te mają na celu ochronę środowiska i zdrowia ludzi poprzez podkreślanie znaczenia właściwego gospodarowania odpadami oraz technik odzysku i recyklingu na rzecz redukcji zapotrzebowania na zasoby oraz ich lepszego wykorzystywania.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dyrektywa 2008/98/WE

• W dyrektywie ustanawia się hierarchię postępowania z odpadami:
  • zapobieganie;
  • przygotowywanie do ponownego użycia;
  • recykling;
  • inne metody odzysku, np. odzysk energii; oraz
  • unieszkodliwianie.
• Zgodnie z dyrektywą stosuje się zasadę „zanieczyszczający płaci”, według której pierwotny wytwórca odpadów musi ponieść koszty gospodarowania odpadami.
• W dyrektywie wprowadza się koncepcję „rozszerzonej odpowiedzialności producenta”.
• Na mocy dyrektywy rozróżnia się odpady od produktów ubocznych*.
• Gospodarowanie odpadami musi być przeprowadzane w sposób niestanowiący ryzyka dla wody, powietrza, gleby, roślin lub zwierząt, niepowodujący uciążliwości przez hałas lub zapachy oraz bez uszczerbku dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu.
• Wytwórcy lub posiadacze odpadów muszą je przetwarzać na własną rękę lub zlecić ich przetwarzanie oficjalnie uznanemu operatorowi. Muszą oni posiadać zezwolenie i poddawani są regularnym inspekcjom.
• Właściwe organy krajowe muszą opracować plany gospodarki odpadami i programy zapobiegania powstawaniu odpadów.
• W przypadku odpadów niebezpiecznych, olejów odpadowych i bioodpadów zastosowanie mają warunki specjalne.
• W dyrektywie określono docelowe poziomy recyklingu i odzysku odpadów z gospodarstw domowych (50 %) i odpadów z budowy i rozbiórki (70 %); mają one zostać osiągnięte do 2020 r.
• Przepisy nie obejmują niektórych rodzajów odpadów, takich jak pierwiastki promieniotwórcze, wycofane z użytku materiały wybuchowe, odchody, ścieki i zwłoki zwierząt.

Dyrektywa zmieniająca (UE) 2018/851

• W ramach części pakietu środków dotyczących gospodarki obiegowej dyrektywa (UE) 2018/851 zmienia dyrektywę 2008/98/WE.
• W dyrektywie określono minimalne wymogi operacyjne dotyczące systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta*. Mogą one również obejmować odpowiedzialność organizacyjną i odpowiedzialność za przyczynianie się do zapobiegania powstawaniu odpadów oraz do zwiększania przydatności produktów do ponownego użycia i recyklingu.
• W ramach dyrektywy zaostrza się przepisy dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów. Po wytworzeniu odpadów państwa członkowskie UE podejmują środki mające na celu:
  • wspieranie zrównoważonych modeli produkcji i konsumpcji;
  • zachęcanie do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, nadające się do naprawy, ponownego użycia i modernizacji;
  • ukierunkowanie na produkty zawierające surowce krytyczne w celu zapobiegania, aby materiały te stały się odpadami;
  • wspieranie dostępności części zamiennych, instrukcji obsługi, informacji technicznych lub innych środków pozwalających na naprawę i ponowne użycie produktów bez szkody dla ich jakości i bezpieczeństwa;
  • zmniejszenie wytwarzania odpadów żywności jako wkład w realizację celu zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, polegającego na zmniejszeniu o 50 % do 2030 r. globalnej ilości marnowanej żywności per capita w sprzedaży detalicznej i konsumpcji oraz zmniejszeniu strat żywnościowych w procesie produkcji i dystrybucji;
  • promowanie zmniejszania zawartości substancji niebezpiecznych w materiałach i produktach;
  • zatrzymanie wytwarzania odpadów morskich.
• W dyrektywie określono również nowe poziomy recyklingu odpadów komunalnych: do 2025 r. recykling odpadów komunalnych zostanie zwiększony wagowo do minimum 55 %. Do 2030 r. poziom ten zostanie zwiększony do 60 %, a do 2035 r. – do 65 %.
• Państwa członkowskie muszą:
  • do 1 stycznia 2025 r. wprowadzić selektywną zbiórkę tekstyliów i odpadów niebezpiecznych z gospodarstwach domowych;
  • zapewnić, by najpóźniej od 31 grudnia 2023 r. bioodpady były selektywnie zbierane lub poddawane recyklingowi u źródła (na przykład poprzez kompostowanie).
• W dyrektywie przedstawiono również przykłady środków zachęty do stosowania hierarchii postępowania z odpadami, takich jak opłaty za składowanie i spalanie odpadów i systemy opłat proporcjonalnych do ilości wyrzucanych odpadów.

OD KIEDY REGULAMIN MA ZASTOSOWANIE?

• Dyrektywa 2008/98/WE miała zostać transponowana do krajowych porządków prawnych do 12 grudnia 2010 r.
• Dyrektywa zmieniająca (UE) 2018/851 miała zostać transponowana do krajowych porządków prawnych do 5 lipca 2020 r.

KONTEKST

• Wytwarzanie odpadów było dotychczas nieuniknionym i niefortunnym produktem ubocznym działalności gospodarczej i wzrostu gospodarczego. Przy wsparciu nowoczesnej technologii i starannego gospodarowania można przerwać te powiązania.
• Więcej informacji:
  • Odpady i recykling (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 3–30).

Kolejne zmiany dyrektywy 2008/98/WE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2021/19 z dnia 18 grudnia 2020 r. ustanawiająca wspólną metodę i format sprawozdawczości w zakresie ponownego użycia zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.U. L 10 z 12.1.2021, s. 1–7).

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/1004 z dnia 7 czerwca 2019 r. określająca zasady obliczania, weryfikacji i zgłaszania danych dotyczących odpadów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE oraz uchylająca decyzję wykonawczą Komisji C(2012) 2384 (Dz.U. L 163 z 20.6.2019, s. 66–100).

Decyzja delegowana Komisji (UE) 2019/1597 z dnia 3 maja 2019 r. uzupełniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w odniesieniu do wspólnej metody i minimalnych wymagań jakościowych dla jednolitego pomiaru poziomów odpadów żywności (Dz.U. L 248 z 27.9.2019, s. 77–85).

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/2000 z dnia 28 listopada 2019 r. ustanawiająca format zgłaszania danych dotyczących odpadów żywności oraz przekazywania sprawozdań z kontroli jakości zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.U. L 310 z 2.12.2019, s. 39–45).

Dyrektywa Komisji (UE) 2015/1127 z dnia 10 lipca 2015 r. zmieniająca załącznik II do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy (Dz.U. L 184 z 11.7.2015, s. 13–15).

Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zastępująca decyzję 94/3/WE ustanawiającą wykaz odpadów zgodnie z art. 1 lit. a) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz.U. L 226 z 6.9.2000, s. 3–24).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2022