Swobodny przepływ pracowników: bilans praw

Celem komunikatu jest informowanie europejskich obywateli o przysługujących im prawach, w momencie gdy chcą podjąć pracę w innym państwie Unii Europejskiej (UE). W zakresie dostępu do zatrudnienia, podatków i świadczeń socjalnych takie osoby muszą być traktowane w ten sam sposób co pracownicy krajowi.

AKT

Komunikat Komisji z dnia 13 lipca 2010 r. do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, zatytułowany Potwierdzenie zasady swobodnego przepływu pracowników: prawa oraz główne zmiany [COM(2010) 373 wersja ostateczna - nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Od czasu ustanowienia zasady swobodnego przepływu osób w Unii Europejskiej (UE) usunięto wiele przeszkód związanych z mobilnością. W komunikacie Komisja przedstawia główne zmiany natury prawnej, które zwiększyły prawa europejskich pracowników migrujących. Wspieranie mobilności jest jednym z celów nowej strategii Europa 2020.

Swobodny przepływ pracowników

Zasada swobodnego przepływu osób ma zastosowanie do wszystkich europejskich obywateli, których pobyt w danym państwie członkowskim nie przekracza trzech miesięcy. Po upływie tego okresu korzystanie z prawa swobodnego przepływu podlega pewnym zasadom, które są łagodniejsze dla pracowników migrujących niż nieaktywnych zawodowo obywateli.

Zgodnie z zasadą swobodnego przepływu pracowników każdy europejski obywatel ma prawo do pracy w innym państwie UE (artykuł 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - TFUE). Niektóre państwa członkowskie mogą nałożyć obowiązek zarejestrowania się po upływie okresu trzech miesięcy, ale nie mogą one nałożyć żadnego innego warunku pobytu.

Osoby prowadzące działalność na własny rachunek (art. 49 TFUE) i pracownicy delegowani w kontekście przepisów dotyczących usług objęci są innymi przepisami.

Pracownicy migrujący to osoby:

• które mają dochód, w tym dochód ograniczony lub świadczenia rzeczowe. Z definicji wyłączony jest jedynie wolontariat,
• wobec których istnieje stosunek zależności, który charakteryzuje zatrudnienie zarobkowe (tzn. tym , że pracodawca określa rodzaj działalności, ustala wynagrodzenie, warunki pracy itd.),
• które wykonują rzeczywistą i efektywną pracę; działalność nie może być bowiem ani marginalna ani dodatkowa. Uznaje się jednak pracę w niepełnym wymiarze czasu staże i niektóre szkolenia,
• wobec których wykazać można powiązanie transgraniczne, to znaczy, że tacy pracownicy muszą mieszkać lub pracować w innym państwie UE niż państwo ich pochodzenia.

Również inni obywatele mogą korzystać z prawa do swobodnego przepływu pracowników, jeżeli ich okres pobytu przekracza trzy miesiące. Mowa tu o:

• członkach rodziny pracownika migrującego, niezależnie od ich obywatelstwa. Mają oni dostęp do przywilejów socjalnych państwa przyjmującego,
• osobach posiadających status pracownika, nawet jeśli nie są już zatrudnione w państwie przyjmującym (w przypadku gdy są okresowo niezdolne do pracy, pozostają bez pracy w sposób niezamierzony itd.),
• osobach poszukujących pracy, jeżeli mogą udowodnić, że aktywnie poszukują pracy.

Dostęp do zatrudnienia

Pracownicy migrujący muszą mieć prawo do podjęcia działalności zawodowej na takich samych zasadach, co pracownicy krajowi. Nie mogą być tym samym dyskryminowani w zakresie:

• wykonywania zawodu regulowanego, ponieważ mogą ubiegać się o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych lub odbytych szkoleń,
• wymogu znajomości języka, który musi być jedynie rozsądny i konieczny do wykonywania danego zawodu,
• dostępu do stanowisk w sektorze publicznym, poza niektórymi rodzajami stanowisk, które wymagają uczestnictwa w wykonywaniu obowiązków w ramach prawa publicznego,
• swobodnego przepływu sportowców zawodowych i półzawodowych.

Osoby poszukujące pracy mają dostęp do usług świadczonych w publicznych służbach zatrudnienia i do świadczeń o charakterze pieniężnym, ułatwiających dostęp do zatrudnienia na rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego.

Równe traktowanie pracowników

Zabrania się dyskryminacji dotyczącej zatrudnienia, wynagrodzenia i warunków pracy.

Pracownicy migrujący traktowani są w ten sam sposób co pracownicy krajowi, tj.:

• podlegają przepisom ustawowym i układom zbiorowym pracy w przyjmującym państwie członkowskim,
• korzystają z tych samych przywilejów socjalnych związanych z ich statusem mieszkańca lub pracownika od pierwszego dnia zatrudnienia,
• nie mogą być dyskryminowani w ramach podatków ze względu na przynależność państwową czy status pracownika migrującego.

Umacnianie praw obywateli UE

Po opublikowaniu komunikatu Komisji, w kwietniu 2014 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę 2014/54/UE w sprawie środków ułatwiających korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście swobodnego przepływu pracowników.

Zasadnicze cele dyrektywy obejmują:

• zagwarantowanie pracownikom przemieszczającym się do państw członkowskich UE odpowiednich środków dochodzenia roszczeń na poziomie krajowym, w przypadku gdy - zgodnie z ich przekonaniem - doświadczyli dyskryminacji ze względu na obywatelstwo;
• umożliwienie stowarzyszeniom, organizacjom i innym podmiotom prawnym działania w zakresie postępowań administracyjnych lub sądowych na rzecz i w imieniu pracowników przemieszczających się do państw członkowskich UE, których prawa zostały naruszone;
• dostarczanie aktualnych informacji pracownikom chcącym skorzystać z prawa do wolności przemieszczania się, a także pracodawcom publicznym lub prywatnym w dziedzinie objętej dyrektywą;
• promowanie dialogu z organizacjami pozarządowymi (NGO).

AKTY POWIĄZANE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/54/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie środków ułatwiających korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście swobodnego przepływu pracowników.

Ostatnia aktualizacja: 04.06.2014