Odżywianie, nadwaga i otyłość – strategia dla Europy

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Biała księga (KOM(2007) 279 wersja ostateczna)w sprawie zagadnień zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością

JAKIE SĄ CELE NINIEJSZEJ BIAŁEJ KSIĘGI?

• Komisja Europejska określa w niej zintegrowane podejście UE mające na celu przyczynienie się do zmniejszenia występowania chorób wynikających z nieprawidłowego odżywiania, nadwagi i otyłości.
• Biała księga koncentruje się na działaniach, które mogą zostać podjęte na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym przez różnych partnerów w celu rozwiązania tego problemu dotyczącego zdrowia publicznego. Działania te uzupełniają i wspierają środki już istniejące w krajach UE.
• Biała księga zwraca szczególną uwagę na wymiar społeczno-gospodarczy kwestii otyłości ze względu na to, że problem ten dotyczy szczególnie grup społecznych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Głównym celem strategii jest walka z warunkami sprzyjającymi otyłości (tj. środowiskiem propagującym przyrost masy ciała) oraz pomoc obywatelom w ograniczaniu występowania zachowań bardzo ryzykownych, takich jak nieprawidłowe odżywianie i brak aktywności fizycznej, które prowadzą do nadwagi i otyłości.
• Zmierza do osiągnięcia tego celu poprzez skupianie się na działaniach, które:
  • umożliwiają konsumentom dokonywanie świadomych wyborów, sprawiając, aby między innymi w sklepach i stołówkach dostępne były również zdrowe produkty;
  • zachęcają sektor prywatny do zaangażowania się w te inicjatywy;
  • przemysł spożywczy (w tym także sprzedawcy detaliczni) może zmienić skład swoich produktów, w szczególności poprzez zmniejszenie zawartości soli, cukru i tłuszczów, a ponadto wpływać na ograniczenie i takie ukierunkowanie działań marketingowych, aby nie były w nieodpowiedni sposób adresowane do dzieci, natomiast propagowały zdrowsze produkty;
  • pracodawcy mogą promować zdrowy styl życia (np. zachęcając do pokonywania drogi do pracy pieszo lub rowerem);
  • motywują ludzi do regularnej aktywności fizycznej poprzez podkreślanie płynących z tego korzyści dla zdrowia.

Współpraca

• Strategia ta podkreśla, jak ważne jest tworzenie partnerstw w całej Unii Europejskiej w celu podejmowania działań na miejscu, tj. oprócz poziomu unijnego również na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Chodzi o współpracę sektora prywatnego (np. producentów żywności, sprzedawców i sektora reklamy), instytucji zdrowia publicznego i organizacji społeczeństwa obywatelskiego (np. stowarzyszeń sportowych, konsumenckich i zdrowia publicznego).
• W ramach tej strategii zaproponowano stworzenie platform w krajach UE na szczeblu krajowym i regionalnym, opartych o stworzoną w 2005 r. platformę UE do spraw żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia. Zaangażowanie lokalnych stron zainteresowanych (np. stowarzyszeń i małych przedsiębiorstw) jest kluczem do sukcesu strategii, ponieważ przyczynia się to do powstania dynamiki grupowej i tworzy powiązania między wieloma podmiotami i na wszystkich poziomach.
• Władze krajów UE odpowiadają za:
  • koordynację, w taki sposób, aby zapewnić, że w dziedzinie zdrowia publicznego będą podejmowane przydatne środki;
  • zachęcanie mediów do brania udziału w opracowywaniu wspólnych komunikatów i kampanii.
• Grupa wysokiego szczebla w sprawie zdrowia, odżywiania i aktywności fizycznej, w której skład wchodzą przedstawiciele krajów UE oraz Norwegii i Szwajcarii, wspiera wymianę dobrych praktyk i informacji, rozwijając przy tym dobrowolne wspólne podejścia.
• Grupa ta była zaangażowana w zmianę składu produktów spożywczych, w szczególności w zakresie zawartości soli, tłuszczów nasyconych i dodawanego cukru. W 2011 r. uzgodniła unijne ramy dla krajowych inicjatyw w sprawie niektórych składników pokarmowych (bazując na modelu zmiany składu z 2008 r. mającej na celu zmniejszenie zawartości soli o 16% w ciągu 4 lat). Następnie ruszyły prace związane z obniżeniem zawartości tłuszczów nasyconych o 5% do 2016 r. i o kolejne 5% do 2020 r. W 2015 r. rozpoczęto prace nad załącznikiem dotyczącym dodawanego cukru mającym na celu promowanie dobrowolnego ograniczenia zawartości cukru w żywności przetworzonej o 10% do 2020 r.
• W 2016 r. grupa zdecydowała o wprowadzeniu systemu monitorowania krajowych inicjatyw dotyczących zmiany składu, co było przełomowym przedsięwzięciem i faktycznym krokiem naprzód, jeśli chodzi o wsparcie krajowych programów. Te starania przełożą się na korzyści dla obywateli, którzy zaopatrują się w supermarketach. Rezultaty bieżących wspólnych działań na rzecz żywienia i aktywności fizycznej to też część tego programu, a kolejne postępy w tej dziedzinie spodziewane są w roku 2017.
• W 2014 r. grupa przyjęła plan działania UE w sprawie otyłości u dzieci na lata 2014–2020. Ma on na celu powstrzymanie wzrostu otyłości u dzieci do roku 2020. Aktualnie przeprowadzana jest jego śródokresowa ocena.
• W 2017 r. grupa była zaangażowana w opracowywanie i uzgadnianie wytycznych dotyczących zamówień publicznych na produkty spożywcze do szkół.

Podejście interdyscyplinarne

• U podstaw problemu leży zdrowie publiczne, w strategii uwzględniono także fakt, że oprócz konieczności współdziałania podmiotów na wszystkich szczeblach walka z nadwagą i otyłością wymaga uzgodnionego działania w różnych sektorach polityki. Zaliczają się do nich:
  • edukacja: przygotowanie kampanii informacyjnych skierowanych do dzieci i dorosłych;
  • polityka ochrony konsumentów: zapewnianie jasnych, wyczerpujących informacji wpływających na wybór żywności, np. informacje o składnikach odżywczych na etykietach;
  • marketing: dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych zachęca do odpowiedzialnych działań marketingowych dotyczących żywności, szczególnie tych skierowanych do dzieci;
  • sport: działania ułatwiające dostęp do sportu zorganizowanego i zachęcające do większego uczestnictwa w aktywności fizycznej;
  • planowanie przestrzenne i aktywna mobilność: zachęcające do „aktywnej drogi do szkoły i pracy”, np. chodzenie i dojeżdżanie rowerem do pracy lub korzystanie z publicznego transportu;
  • badania naukowe: poszerzenie wiedzy na temat czynników wpływających na wybór żywności i rodzajów aktywności fizycznej, w szczególności w ramach finansowania ze środków UE (program Horyzont 2020) i krajowych programów finansowania badań naukowych;
  • rolnictwo: zwiększenie dostępu do tańszej zdrowszej żywności dla wszystkich grup wiekowych, przede wszystkim dla dzieci;
  • Parlament Europejski: projekty pilotażowe wspierające zdrowy styl odżywiania wśród wszystkich grup ludności wdrażane są przez Komisję (DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności).

Współpraca międzynarodowa

Komisja współpracuje ściśle ze Światową Organizacją Zdrowia w sprawie stworzenia wspólnej bazy dokumentów referencyjnych i informacji dotyczących odżywiania i aktywności fizycznej.

Monitorowanie i ocena

• Dane na temat nadwagi i otyłości są monitorowane:
  • na poziomie ogólnym, w celu uzyskania spójnych, porównywalnych danych na temat uniwersalnych wskaźników postępu w kontekście wskaźników zdrowia Wspólnoty Europejskiej, związanych z dietą i aktywnością fizyczną;
  • na poziomie krajowym, w celu oceny bieżącej działalności i jej skutków;
  • na poziomie poszczególnych projektów.
• Wszystkie działania są systematycznie oceniane w zakresie ich wpływu na sytuację w celu określenia, które środki są rzeczywiście skuteczne.

Działania następcze

Prace nad przepisami w sprawie zmniejszenia nadwagi i otyłości w Europie nadal ogniskują się wokół obszarów priorytetowych, takich jak:

• zmniejszenie poziomu spożycia soli, tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans i dodawanego cukru,
• zwiększenie poziomu spożycia owoców i warzyw,
• zmniejszenie dostępności i wpływu produktów o wysokiej zawartości soli, tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans i dodawanego cukru na dzieci,
• zamówienia publiczne na produkty spożywcze,
• zwiększenie aktywności fizycznej i ograniczenie siedzącego trybu życia,
• propagowanie karmienia piersią jako jedynej formy karmienia przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka,
• zmniejszanie nierówności w sposobach odżywiania i aktywności fizycznej między grupami ludności.

KONTEKST

• Zła dieta i niski poziom aktywności fizycznej mają bezpośredni negatywny wpływ na średnią długość życia oraz pogorszenie jakości życia milionów obywateli, a także na wydajność i równowagę systemów służby zdrowia. Każdego roku do 7% środków z budżetów służby zdrowia UE wydawanych jest na cele związane z chorobami powiązanymi z otyłością, zaś inne, pośrednie koszty powstają na skutek spadku produktywności lub przedwczesnej śmierci (każdego roku notuje się 2,8 mln przypadków śmiertelnych z przyczyn związanych z nadwagą i otyłością).
• 52% dorosłych w UE ma nadwagę lub cierpi na otyłość, a 17% populacji jest otyła. Otyłość zwiększa ryzyko wielu poważnych chorób przewlekłych, w tym cukrzycy typu II, chorób układu krążenia i niektórych nowotworów, i jest zarazem możliwą do zapobieżenia przyczyną przedwczesnej śmierci.
• Otyłość u dzieci jest szczególnym zmartwieniem. Szacuje się, że aktualnie jedno na troje dzieci w UE w wieku od 6 do 9 lat ma nadwagę lub cierpi na otyłość. Zaobserwowano znaczący wzrost w okresie od 2008 r., kiedy to jedno na czworo dzieci miało nadwagę lub było otyłe. Dzieci cierpiące na nadwagę lub otyłość są częściej narażone na otyłość w życiu dorosłym. Otyłe dzieci są też częściej narażone na znęcanie się, problemy z brakiem pewności siebie, depresją i gorszymi wynikami w szkole.
• Więcej informacji:
  • „Odżywianie i aktywność fizyczna” na stronie internetowej Komisji Europejskiej,
  • broszura „Odżywianie i aktywność fizyczna – niezbędne rozwiązania dla poprawy zdrowia”,
  • lista projektów finansowanych przez UE.

GŁÓWNY DOKUMENT

Biała Księga – Strategia dla Europy w sprawie zagadnień zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością (KOM(2007) 279 wersja ostateczna z 30.5.2007)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Konkluzje Rady w sprawie odżywiania i aktywności fizycznej (Dz.U. C 213 z 8.7.2014, s. 1–6)

Konkluzje Rady w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2017