Postępowanie karne – Domniemanie niewinności i prawo do obecności na rozprawie

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa (UE) 2016/343 – wzmocnienie niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym

JAKIE SĄ CELE NINIEJSZEJ DYREKTYWY?

Niniejsza dyrektywa ma na celu zagwarantowanie:

• domniemania niewinności każdej osoby podejrzanej lub oskarżonej przez policję lub wymiar sprawiedliwości o popełnienie przestępstwa,
• prawa osoby oskarżonej do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

• Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie w odniesieniu do osób fizycznych będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym.
• Ma ona zastosowanie na wszystkich etapach postępowania karnego od chwili, gdy dana osoba staje się podejrzana lub zostaje oskarżona o popełnienie czynu zabronionego, aż do uprawomocnienia się wyroku.

Prawa

Niniejsza dyrektywa określa podstawowe prawa osoby podejrzanej lub oskarżonej w postępowaniu karnym:

• osoba jest niewinna do czasu udowodnienia jej winy:
  • kraje UE muszą podjąć działania w celu zapewnienia, by organy publiczne w swoich wypowiedziach publicznych oraz w orzeczeniach sądowych (innych niż rozstrzygające o winie) nie odnosiły się do takiej osoby jako do winnej,
  • kraje UE muszą podjąć działania także w celu zapewnienia, aby podejrzani i oskarżeni nie byli przedstawiani, w sądzie lub publicznie, jako winni poprzez stosowanie środków przymusu fizycznego,
• ciężar dowodu spoczywa na oskarżeniu,
• prawo do nieskładania wyjaśnień i prawo do nieobciążania samego siebie,
• prawo do obecności na swojej rozprawie – rozprawa może odbyć się pod nieobecność podejrzanego lub oskarżonego, jeśli spełniony jest co najmniej jeden z poniższych warunków:
  • podejrzanego lub oskarżonego powiadomiono we właściwym czasie o rozprawie i o konsekwencjach niestawiennictwa,
  • podejrzany lub oskarżony jest reprezentowany przez umocowanego obrońcę, wybranego przez tego podejrzanego lub oskarżonego lub wyznaczonego z urzędu.

Środki naprawcze

• Kraje UE są zobowiązane do wprowadzenia skutecznych środków naprawczych na wypadek naruszenia tych praw.
• Kraje UE zapewniają, aby w przypadku naruszenia prawa do nieskładania wyjaśnień lub prawa do nieobciążania samego siebie przy ocenie składanych oświadczeń przestrzegane były prawa do obrony i rzetelności postępowania.
• W sytuacji gdy podejrzani lub oskarżeni nie byli obecni na swojej rozprawie, a warunki określone wyżej nie zostały spełnione, mają oni prawo do wznowienia postępowania lub innego środka prawnego, który umożliwia ponowne rozpoznanie sprawy co do jej istoty (w tym ocenę nowych dowodów).

OD KIEDY NINIEJSZA DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie od dnia 31 marca 2016 r. Kraje UE mają obowiązek wdrożenia jej przepisów do prawa krajowego do dnia 1 kwietnia 2018 r.

KONTEKST

• Dyrektywa (UE) 2016/343 jest czwartym z rzędu zestawem przepisów, których celem jest ustanowienie norm minimalnych dla praw procesowych w UE zgodnie z planem działań z 2009 r. Wynika ona z przepisów dotyczących praw do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego, do informacji oraz do dostępu do adwokata.
• Kolejne dwie dyrektywy określają prawa szczególne dla dzieci w postępowaniu karnymoraz prawo do pomocy prawnej w postępowaniu karnym.
• Więcej informacji:
  • komunikat prasowy Komisji Europejskiej pt. „Prawo do rzetelnego procesu sądowego: nowe przepisy gwarantujące domniemanie niewinności”
  • „Prawa osób podejrzanych i oskarżonych” na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. L 65 z 11.3.2016, s. 1–11)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym (Dz.U. L 280 z 26.10.2010, s. 1–7)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (Dz.U. L 142 z 1.6.2012, s. 1–10)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności (Dz.U. L 294 z 6.11.2013, s. 1–12)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/800 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym (Dz.U. L 132 z 21.5.2016, s. 1–20)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania (Dz.U. L 297 z 4.11.2016, s. 1–8)

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2017