1.

Czy informacje zapisane na arkuszu egzaminacyjnym danej osoby stanowią dotyczące jej dane osobowe, w efekcie czego osoba ta może, gdy zachodzi taka potrzeba, na podstawie dyrektywy 95/46/WE ( 2 ) domagać się udostępnienia jej tego arkusza przez organizatora egzaminu? O tę kwestię chodzi w niniejszym wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym irlandzkiego Supreme Court (sądu najwyższego). Postępowanie główne nie dotyczy jednak bezpośrednio kwestii udostępnienia arkusza egzaminacyjnego, lecz odmowy ówczesnego irlandzkiego Data Protection Commissioner (komisarza ds. ochrony danych) rozpatrzenia skargi, wniesionej ze względu na odmowę udostępnienia.

2.

Zasadnicza kwestia dotyczy tego, czy informacje zapisane przez egzaminowaną osobę w jej arkuszu egzaminacyjnym mogą stanowić dane osobowe. Przy okazji może jednak również zostać rozważone, czy ma znaczenie kwestia, iż odpowiedzi zostały napisane odręcznie oraz czy uwagi naniesione przez osobę sprawdzającą na pracy również stanowią dane osobowe egzaminowanej osoby.

3.

Wprawdzie dyrektywa 95/46 zostanie niebawem zastąpiona przez niemające jeszcze zastosowania ogólne rozporządzenie o ochronie danych ( 3 ), jednak nie wpływa to na zakres pojęcia danych osobowych. Tym samym niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma również znaczenie odnośnie do przyszłego stosowania prawa Unii o ochronie danych.

4.

Artykuł 2 lit. a) dyrektywy 95/46 zawiera definicje różnych pojęć, w szczególności odnośnie do kwestii, co należy rozumieć pod pojęciem danych osobowych:

„Do celów niniejszej dyrektywy zastosowanie mają następujące definicje:

5.

Zakres zastosowania tej dyrektywy wynika z jej art. 3:

„1.   Niniejsza dyrektywa stosuje się do przetwarzania danych osobowych w całości lub w części w sposób zautomatyzowany oraz innego przetwarzania danych osobowych, stanowiących część zbioru danych lub mających stanowić część zbioru danych.

2.   […]”.

6.

Artykuł 12 dyrektywy 95/46 reguluje kwestię prawa dostępu do danych:

„Państwa członkowskie zapewniają każdej osobie, której dane dotyczą, prawo do uzyskania od administratora danych:

7.

Motyw 41 zawiera wyjaśnienia odnośnie do sensu prawa dostępu do danych:

„Każda osoba musi mieć możliwość skorzystania z prawa dostępu do dotyczących jej danych, które poddane są przetwarzaniu, w celu zweryfikowania zwłaszcza prawidłowości danych oraz legalności ich przetwarzania […]”.

8.

Artykuł 13 ust. 1 dyrektywy 95/46 stanowi podstawę wyjątków od określonych regulacji:

„1.   Państwo członkowskie może przyjąć środki ustawodawcze w celu ograniczenia zakresu praw i obowiązków przewidzianego w art. 6 ust. 1, art. 10, art. 11 ust. 1, art. 12 oraz 21, kiedy ograniczenie takie stanowi środek konieczny dla zabezpieczenia:

9.

Peter Nowak był Trainee Accountant (biegłym rewidentem/księgowym stażystą), który przystąpił do różnego rodzaju egzaminów przeprowadzanych przez Institute of Chartered Accountants of Ireland (instytut biegłych rewidentów Irlandii, zwany dalej „CAI”) i zdał te egzaminy. Jednakże czterokrotnie nie zdał egzaminu ze Strategic Finance and Management Accounting (finansów strategicznych i rachunkowości zarządczej). Był to egzamin, w ramach którego można było korzystać z własnych materiałów referencyjnych („open book exam”).

10.

Po czwartej próbie zdania egzaminu Peter Nowak jesienią 2009 r. zamierzał zaskarżyć jego wynik, lecz ostatecznie w maju 2010 r. postanowił złożyć wniosek o udostępnienie danych osobowych na podstawie irlandzkiego prawa o ochronie danych, przy czym zabiega o wszystkie „dane osobowe” na swój temat, znajdujące się w posiadaniu CAI.

11.

Pismem z dnia 1 czerwca 2010 r. CAI udostępnił P. Nowakowi 17 dokumentów, lecz odmówił udostępnienia jego arkusza egzaminacyjnego, co uzasadnił w ten sposób, że zgodnie z posiadanymi przez CAI informacjami praca egzaminacyjna nie stanowi „danych osobowych” w rozumieniu ustaw o ochronie danych.

12.

W związku z tym P. Nowak zwrócił się o pomoc do Office of the Data Protection Commissioner, urzędu irlandzkiego komisarza ds. ochrony danych argumentując, iż jego arkusz egzaminacyjny stanowi dane osobowe. W czerwcu 2010 r. komisarz ds. ochrony danych przesłał do P. Nowaka pocztą elektroniczną wiadomość, w której między innymi informował go, że „arkusze egzaminacyjne nie są zasadniczo brane pod uwagę [do celów ochrony danych] […] ze względu na to, że tego rodzaju materiał nie stanowi na ogół danych osobowych”.

13.

Peter Nowak kontynuował korespondencję z ówczesnym komisarzem ds. ochrony danych, zakończoną złożeniem przez niego formalnej skargi w dniu 1 lipca 2010 r. W piśmie z dnia 21 lipca 2010 r. komisarz ds. ochrony danych poinformował P. Nowaka, że po zbadaniu akt sprawy nie dopatrzył się istotnych naruszeń ustaw o ochronie danych. Ponadto według tego pisma materiał, w związku z którym P. Nowak chciał wykonać „prawo do sprostowania”, nie stanowi danych osobowych, do których ma zastosowanie prawo o ochronie danych. W związku z powyższym komisarz ds. ochrony danych odstąpił od dalszego rozpatrywania tej skargi.

14.

Peter Nowak zaskarżył tę decyzję przed irlandzkimi sądami; obecnie sprawa pozostaje zawisła przed Supreme Court (sądem najwyższym), który zwraca się do Trybunału z następującymi pytaniami:

15.

W postępowaniu przed Trybunałem uwagi na piśmie przedstawili P. Nowak i obecna irlandzka komisarz ds. ochrony danych jako uczestnicy postępowania głównego, a ponadto rząd grecki, Irlandia, rządy polski, portugalski, austriacki, węgierski, czeski i Komisja Europejska. Oprócz P. Nowaka i irlandzkiej komisarz ds. ochrony danych na rozprawie w dniu 22 czerwca 2017 r. były reprezentowane również Irlandia i Komisja Europejska.

16.

Istotą niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest pytanie, czy prace egzaminacyjne należy uznać za dane osobowe (w tej kwestii zob.śródtytuł A). Ponadto niektórzy uczestnicy rozważają, czy ewentualne uwagi naniesione przez osoby sprawdzające stanowią dane osobowe egzaminowanej osoby (w tej kwestii zob. śródtytuł B). I wreszcie w szczególności Komisja wypowiedziała się na temat dalszych wymogów roszczenia o dostęp do danych (w tej kwestii zob. śródtytuł C).

17.

Zadając oba pytania, które wymagają łącznej odpowiedzi, Supreme Court (sąd najwyższy) chciałby się dowiedzieć, czy definicja danych osobowych zawarta w art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46 obejmuje pisemną pracę egzaminacyjną. Do zadania tego pytania skłania fakt, że przystępujący do danego egzaminu P. Nowak na podstawie sformułowanego w art. 12 dyrektywy 95/46 prawa dostępu do danych domaga się udostępnienia mu jego arkusza egzaminacyjnego i w tej kwestii złożył bezskuteczną skargę do ówczesnego irlandzkiego komisarza ds. ochrony danych.

18.

Zakres zastosowania dyrektywy 95/46 jest bardzo szeroki i dane osobowe, których ta dyrektywa dotyczy, są różnego rodzaju ( 4 ). Zgodnie z jej art. 2 lit. a) danymi osobowymi są wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

19.

Zdaniem obecnej irlandzkiej komisarz ds. ochrony danych arkusz egzaminacyjny, zwłaszcza jeśli przy zdawaniu egzaminu dopuszczalne jest stosowanie własnych materiałów referencyjnych, nie zawiera danych osobowych. Ten pogląd wydaje się być co do zasady trafny przy rozpatrywaniu samego rozwiązania zadań egzaminacyjnych. Ponieważ zadania egzaminacyjne zazwyczaj formułowane są w abstrakcyjny sposób lub dotyczą fikcyjnych stanów faktycznych ( 5 ), także ich rozwiązania nie powinny zawierać żadnych informacji dotyczących zidentyfikowanych lub możliwych do zidentyfikowania osób fizycznych.

20.

Mimo że pytania Supreme Court (sądu najwyższego) faktycznie wydają się mieć na uwadze tylko rozwiązanie, a mianowicie „informacje zapisane przez osobę przystępującą do egzaminu”, zakończenie analizy w tym miejscu nie byłoby właściwe.

21.

Bowiem, jak słusznie wywodzą prawie wszyscy pozostali uczestnicy postępowania, arkusz egzaminacyjny danej osoby zawiera nie tylko informacje dotyczące rozwiązania określonych zadań, lecz wiąże je z egzaminowaną osobą, która sporządza swą pracę egzaminacyjną. Praca ta dokumentuje udział tej osoby w określonym egzaminie i wykazane przez nią umiejętności. O powiązaniu tych umiejętności z daną osobą świadczy zresztą także to, że osoby egzaminowane regularnie umieszczają najważniejsze wyniki egzaminów w swych życiorysach.

22.

Dla kwalifikacji arkusza egzaminacyjnego jako danych osobowych fakt, czy w przypadku danej pracy chodzi o sporządzone samodzielnie odpowiedzi lub wybór określonych odpowiedzi w trybie Multiple Choice jest tak samo bez znaczenia, jak dana w tym przypadku możliwość korzystania z określonych materiałów („open book exam”).

23.

Związek danego wykazania umiejętności z osobą egzaminowaną ma niewątpliwie większe znaczenie, w przypadku gdy osoba ta sama musi opracować rozwiązanie, ponieważ samodzielne opracowanie rozwiązania nie stanowi tylko odtworzenia wyuczonych informacji, lecz pokazuje także, jak myśli i pracuje osoba egzaminowana.

24.

W każdym przypadku egzamin – w odróżnieniu np. od reprezentatywnego sondażu – nie ma jednak na celu uzyskiwania informacji niezależnych od osoby. Ma on raczej stwierdzić i udokumentować zdolności określonej osoby, to jest osoby egzaminowanej. Każdy egzamin ma na celu zorientowanie się w najbardziej osobistych, indywidualnych zdolnościach osoby egzaminowanej. Nie bez powodu surowym sankcjom podlega nieuprawnione korzystanie podczas egzaminów z obcego dorobku jako próba popełnienia oszustwa.

25.

Wobec tego arkusz egzaminacyjny danej osoby zawiera informacje o niej i w tej mierze stanowi zbiór danych osobowych.

26.

O trafności tego wniosku świadczy ponadto fakt, że osoba egzaminowana ma przysługujący jej ze względu na ochronę jej życia prywatnego interes prawny w tym, by móc zgłosić sprzeciw wobec przetwarzania przyporządkowanego jej arkusza egzaminacyjnego poza procedurą egzaminacyjną. Osoba egzaminowana nie musi się bowiem godzić z tym, by jej arkusz egzaminacyjny był bez jej zgody przekazywany osobom trzecim czy wręcz publikowany.

27.

Wbrew temu, co wywodzi irlandzka komisarz ds. ochrony danych, zawarte w arkuszu egzaminacyjnym dane osobowe to nie tylko wynik egzaminu, osiągnięta ocena czy też przydzielone za określone części egzaminu wartości punktowe. Te wartości tylko podsumowują wykazane podczas egzaminu umiejętności, których szczegóły pozostają udokumentowane w pracy egzaminacyjnej.

28.

Dla kwalifikacji arkusza egzaminacyjnego jako danych osobowych bez wpływu jest to, czy praca zamiast nazwiskiem osoby egzaminowanej oznaczona jest numerem identyfikacyjnym lub kodem kreskowym. Bowiem zgodnie z art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46 w przypadku informacji zawierających dane osobowe wystarczy, że dana osoba może zostać zidentyfikowana co najmniej pośrednio ( 6 ). Zatem, w przypadku gdy dana osoba zażąda od organizacji, która przeprowadziła egzamin, udostępnienia tej pracy, może ona zidentyfikować osobę egzaminowaną na podstawie numeru identyfikacyjnego.

29.

Peter Nowak oraz rządy polski i czeski reprezentują także słusznie pogląd, że odpowiedzi udzielone pismem odręcznym zawierają dodatkowe informacje o osobie egzaminowanej, a mianowicie o jej piśmie. Praca sporządzona pismem odręcznym jest mianowicie próbką pisma, która, przynajmniej potencjalnie, w późniejszym okresie mogłaby zostać wykorzystana jako poszlaka, by zweryfikować, czy inny tekst także został sporządzony w formie odręcznego pisma egzaminowanej osoby. Może ono więc stanowić wskazówkę odnośnie do tożsamości autora pracy.

30.

Kwestia, czy taka próbka pisma jest przydatna do tego, żeby móc jednoznacznie zidentyfikować piszącego, nie odgrywa żadnej szczególnej roli przy kwalifikacji jako dane osobowe. Także wiele innych danych osobowych nie pozwala bowiem w oderwaniu od innych z nich dokonać jednoznacznej identyfikacji osób. Dlatego nie ma konieczności rozstrzygania kwestii, czy pismo odręczne powinno być traktowane jako informacja biometryczna.

31.

Wbrew temu, co twierdzi Irlandia, podany w motywie 41 dyrektywy 95/46 cel, w jakim ustanowiono prawo dostępu do danych osobowych także nie przemawia przeciwko odpowiedniemu zakwalifikowaniu arkusza egzaminacyjnego jako takich danych. Zgodnie z tym motywem każda osoba musi mieć możliwość skorzystania z prawa dostępu do dotyczących jej danych, które są poddane przetwarzaniu, w celu zweryfikowania zwłaszcza prawidłowości danych oraz legalności ich przetwarzania. Irlandia obawia się, iż osoba egzaminowana na tej podstawie w połączeniu z zawartym w art. 12 lit. b) uprawnieniem do uzyskania sprostowania domaga się skorygowania udzielonych na egzaminie błędnych odpowiedzi.

32.

Na wstępie należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie dopiero w drugiej kolejności chodzi o roszczenie o dostęp do danych, w pierwszej natomiast o wykładnię pojęcia danych osobowych. Jak Komisja słusznie stwierdziła na rozprawie, do tego pojęcia nawiązuje wiele dalszych wymogów dyrektywy 95/46. I tak jej art. 6 ust. 1 lit. a) zawiera wymóg, by dane osobowe były przetwarzane rzetelnie i legalnie, a lit. b) przewiduje gromadzenie danych osobowych do określonych celów.

33.

W związku z niniejszym przypadkiem szczególnie interesujące jest, że zgodnie z art. 8 ust. 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), art. 16 ust. 2 TFUE, a także art. 28 dyrektywy 95/46 organy nadzorcze mają nadzorować w sposób całkowicie niezależny przestrzeganie przepisów Unii w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych ( 7 ). W tym kontekście art. 8 ust. 1 i 3 karty oraz art. 28 ust. 4 dyrektywy 95/46 przyznają osobom, których dotyczą określone dane, prawo do zwracania się do krajowych organów nadzorczych ze skargą dotyczącą ochrony ich praw podstawowych ( 8 ).

34.

Z tego względu kwalifikacja informacji jako danych osobowych nie może zależeć od tego, czy istnieją szczegółowe przepisy dotyczące udostępniania tych informacji, które być może mogłyby obowiązywać obok uprawnienia do dostępu do danych czy też je zastępować. Także problemy związane z uprawnieniem do domagania się sprostowania nie mogą mieć decydującego znaczenia dla stwierdzenia tego, czy chodzi o dane osobowe. Gdyby te czynniki miały bowiem takie decydujące znaczenie, pewne dane osobowe mogłyby zostać wyłączone z całego systemu ochrony dyrektywy 95/46, mimo że reguły, które można byłoby wówczas zastosować, nie zapewniają ochrony równorzędnej, lecz co najwyżej fragmentaryczną.

35.

Jednak, gdyby skoncentrować się na prawie dostępu do danych i na kwestii sprostowania, należałoby uznać, że z tego prawa w oczywisty sposób nie można by było skorzystać po to, żeby po uzyskaniu dostępu domagać się sprostowania treści pracy, tj. rozwiązania, które zapisała na papierze osoba egzaminowana, stosownie do art. 12 lit. b) dyrektywy 95/46 ( 9 ). Bowiem, jak słusznie podkreśla rząd polski, prawidłowość i kompletność danych osobowych należy zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. d) oceniać w aspekcie celu, w jakim dane zostały zgromadzone lub w jakim są one przetwarzane. W przypadku arkuszy egzaminacyjnych dane są zbierane w celu oceny wiedzy i umiejętności kandydata według stanu na dzień przystąpienia do egzaminu, która to ocena wynika właśnie z wyniku jego egzaminu i, w szczególności, z zawartych tam błędów. Błędy w rozwiązaniu nie oznaczają więc, że zawarte w pracy dane osobowe nie są prawidłowe.

36.

Sprostowanie wchodziłoby jednak w rachubę, gdyby miało się okazać, że praca dokumentuje wynik egzaminu określonej osoby w sposób niekompletny lub niedokładny. Taki przypadek nastąpiłby przykładowo wtedy, gdyby – jak zauważa rząd grecki – zainteresowanej osobie przyporządkowano arkusz egzaminacyjny innego uczestnika egzaminu, co dałoby się dowieść m.in. za pomocą pisma odręcznego, lub gdyby zagubieniu uległy części arkusza egzaminacyjnego.

37.

Poza tym nie można wykluczyć, że osoba egzaminowana w późniejszym okresie miałaby uzasadniony interes w tym, by dane osobowe zawarte w arkuszu egzaminacyjnym zostały usunięte zgodnie z art. 12 lit. b) dyrektywy 95/46, tj. żeby arkusz ten został zniszczony. Istnienie takiego interesu należałoby przyjąć najpóźniej wówczas, gdy arkusz egzaminacyjny wskutek upływu terminów stracił wszelką moc dowodową w kontekście kontroli wyniku egzaminu. Także to uprawnienia do domagania się usunięcia danych wiąże się z założeniem, że arkusz egzaminacyjny stanowi dane osobowe.

38.

Wreszcie sprostowanie i inne ustanowione w art. 12 lit. b) dyrektywy 95/46 uprawnienia, takie jak zablokowanie i usunięcie, nie są jedynymi celami, w których ustanowiono prawo do dostępu do danych.

39.

Co prawda motyw 41 opisuje cel tego uprawnienia jako polegający na tym, że zainteresowana osoba powinna mieć możliwość zweryfikowania zwłaszcza prawidłowości danych oraz legalności ich przetwarzania. Poprzez użycie słowa „zwłaszcza” w większości wersji językowych ( 10 ) ustawodawca pokazał już jednak, że nie jest to jedynym celem, bowiem niezależnie od uprawnienia do sprostowania, usunięcia i zablokowania zainteresowani z reguły mają uzasadniony interes w tym, żeby się dowiedzieć, jakie informacje o nich są przetwarzane przez administratora danych.

40.

Prawdą jest, że w odniesieniu do arkusza egzaminacyjnego zapotrzebowanie ze strony osoby egzaminowanej na informację w tym zakresie mogłoby być początkowo bardzo ograniczone. Bowiem z reguły będzie ona przypominała sobie stosunkowo dobrze treść swych odpowiedzi i także liczyła się z tym, że organizacja egzaminująca jeszcze przechowuje jej pracę.

41.

Po kilku jednak latach pamięć będzie wyraźnie słabsza, tak że ewentualnemu żądaniu dostępu będzie odpowiadała faktyczna potrzeba uzyskania informacji – niezależnie od powodów, z jakich powstaje. Ponadto wraz z upływem czasu – szczególnie po upływie wszelkich terminów na złożenie skargi lub dokonanie weryfikacji – rośnie niepewność co do tego, czy praca jest jeszcze przechowywana. W tej sytuacji osoba egzaminowana musi przynajmniej móc się dowiedzieć, czy jej praca jest jeszcze przechowywana. Także to uprawnienie wiąże się z przyjęciem założenia, zgodnie z którym arkusz egzaminacyjny stanowi dane osobowe.

42.

Tytułem uzupełnienia należy odnieść się do nadużywania uprawnień wynikających z przepisów o ochronie danych, a to ze względu na fakt, że irlandzka komisarz ds. ochrony danych uznała wniesienie skargi przez P. Nowaka za nadużycie; rząd czeski zakwalifikował tak samo jego żądanie uzyskania dostępu do danych w niniejszym przypadku. Ten zarzut, jak się wydaje, wiąże się z tym, że P. Nowak nie skorzystał z procedury kontroli wyniku egzaminu, lecz wykonał wynikające z przepisów o ochronie danych uprawnienie do uzyskania dostępu do danych.

43.

W tym względzie prawdą jest, że niedozwolone jest powoływanie się przez jednostki na normy prawa Unii ( 11 ) w sposób stanowiący nadużycie lub oszustwo.

44.

Stwierdzenie stanowiącego nadużycie zachowania wymaga występowania zarówno czynnika obiektywnego, jak i subiektywnego. Po pierwsze, jeśli chodzi o czynnik obiektywny, istnieje wymóg, by z ogółu obiektywnych okoliczności wynikało, że pomimo formalnego poszanowania przesłanek przewidzianych w uregulowaniach Unii cel realizowany przez te uregulowania nie został osiągnięty. Po drugie, takie stwierdzenie wymaga również występowania czynnika subiektywnego, mianowicie, by z ogółu obiektywnych czynników wynikało, że głównym celem danych czynności jest uzyskanie bezprawnej korzyści. Zakaz stosowania praktyk stanowiących nadużycie jest bowiem bezprzedmiotowy wówczas, gdy dane czynności mogą mieć inne uzasadnienie niż samo tylko osiągnięcie (bezprawnej) korzyści ( 12 ).

45.

Jeżeli arkusze egzaminacyjne zawierają dane osobowe, to, zgodnie z argumentacją komisarz ds. ochrony danych i Irlandii, cel dyrektywy 95/46 nie zostałby osiągnięty, gdyby wynikające z przepisów o ochronie danych uprawnienie do uzyskania dostępu do danych pozwalałoby obejść regulacje procedury egzaminacyjnej i sprzeciw wobec decyzji egzaminacyjnych.

46.

Domniemanemu obchodzeniu procedury egzaminacyjnej i sprzeciwu wobec decyzji egzaminacyjnych za pomocą skorzystania z wynikającego z przepisów o ochronie danych uprawnienia do dostępu do danych trzeba jednak zapobiegać przy pomocy instrumentów przewidzianych w dyrektywie 95/46. W tej mierze należy przede wszystkim wziąć pod uwagę jej art. 13, zezwalający, w celu ochrony określonych wymienionych tam interesów, na ustanowienie wyjątków od uprawnienia do dostępu do danych.

47.

O ile te względy w określonych sytuacjach, takich jak być może z egzaminami, nie wypełniają znamion wyjątku, o tyle należy uznać, że prawodawca przyznał opartym na prawach podstawowych wymogom w zakresie prawa ochrony danych pierwszeństwo w stosunku do naruszonych w konkretny sposób innych interesów.

48.

Jednakże należy wskazać, że mające obowiązywać w przyszłości ogólne rozporządzenie o ochronie danych rozładuje to napięcie pomiędzy wchodzącymi w grę interesami. Po pierwsze, zgodnie z art. 15 ust. 4 tego rozporządzenia prawo do uzyskania kopii danych osobowych nie może naruszać praw i wolności innych. Po drugie, w art. 23 tego rozporządzenia powody ograniczenia praw wynikających z przepisów o ochronie danych sformułowane zostały jeszcze trochę szerzej niż w art. 13 dyrektywy 95/46, gdyż zgodnie z art. 23 ust. 1 lit. e) rozporządzenia w szczególności inne ważne cele leżące w ogólnym interesie publicznym Unii lub państwa członkowskiego mogą uzasadniać ograniczenia.

49.

Wniosku, że cel dyrektywy nie został osiągnięty, nie można natomiast oprzeć na samym istnieniu innych regulacji krajowych mających również za przedmiot uzyskanie dostępu do arkuszów egzaminacyjnych.

50.

Jednak nawet przy założeniu, że cel ten nie został osiągnięty, nie wiadomo, na czym miałaby polegać bezprawna korzyść odniesiona przez osobę egzaminowaną, która mogłaby uzyskać dostęp do swojej pracy, wykonując prawo do dostępu do danych. Nadużycia nie można w szczególności dopatrywać się w tym, że poprzez skorzystanie z uprawnienia do dostępu do danych otrzyma się informacje, do których w innym razie nie miałoby się dostępu. Jeśli bowiem istnieje już dostęp do danych osobowych, nie ma potrzeby ustanawiania wynikającego z przepisów o ochronie danych uprawnienia do dostępu do danych. Przeciwnie, celem ustanowienia tego uprawnienia do uzyskania dostępu jest umożliwienie osobie zainteresowanej dostępu do jej własnych danych – z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 13 dyrektywy 95/46 – w sytuacji, gdy to uprawnienie nie przysługuje jej na innej podstawie.

51.

Podsumowując, należy stwierdzić, że w przypadku wypełnionego odręcznie arkusza egzaminacyjnego, który może zostać przyporządkowany danemu egzaminowanemu kandydatowi, chodzi o dane osobowe w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46.

52.

Niektórzy uczestnicy postępowania, w szczególności P. Nowak, podnoszą kwestię, czy uwagi, jakie osoby sprawdzające mogły zamieścić na arkuszu egzaminacyjnym, również stanowią dane osobowe w odniesieniu do osoby egzaminowanej.

53.

Rozstrzygnięcie tej kwestii nie jest jednak konieczne do wydania orzeczenia w postępowaniu głównym, gdyż nie chodzi w nim o to, czy te ewentualne uwagi osób sprawdzających stanowią informacje o P. Nowaku. Przedmiotem postępowania jest raczej to, czy ówczesny irlandzki komisarz ds. ochrony danych miał prawo oddalić skargę P. Nowaka na podstawie uzasadnienia, zgodnie z którym w przypadku jego arkusza egzaminacyjnego z góry wiadomo było, iż nie zawiera on danych osobowych. Rozstrzygnięcie kwestii tego, w jakim zakresie te uwagi osób sprawdzających również należy uznawać za dane odnoszące się do egzaminowanej osoby, nie leży w gestii Supreme Court (sądu najwyższego), lecz – w przypadku uwzględnienia skargi – przede wszystkim w gestii obecnej irlandzkiej komisarz ds. ochrony danych. Jednakże na wypadek, gdyby Trybunał jednak zajął się tym aspektem, omówię również tę kwestię.

54.

Inaczej niż ma to miejsce w odniesieniu do pracy egzaminacyjnej jako całości, w przypadku uwag osób sprawdzających trudno sobie wyobrazić przysługujące na podstawie przepisów o ochronie danych uprawnienie do domagania się sprostowania, usunięcia lub zablokowania nieprawidłowych danych. Wydaje się bowiem wykluczone, aby naniesione na pracy uwagi w rzeczywistości odnosiły się do innej pracy lub nie odzwierciedlały stanowiska egzaminatora, które właśnie mają dokumentować. Dlatego w rozumieniu dyrektywy 95/46 nawet wówczas nie byłyby błędne i wymagały sprostowania, gdyby udokumentowana w tych uwagach ocena była obiektywnie nieuzasadniona.

55.

Dlatego ewentualne zastrzeżenia odnośnie do tych uwag należałoby rozpatrzyć w ramach sprzeciwu przeciwko ocenie tego arkusza egzaminacyjnego.

56.

Można by sobie jednak wyobrazić, iż odnoszące się do pracy egzaminacyjnej wymienione powyżej uprawnienie do domagania się usunięcia obejmowałoby także uwagi osoby sprawdzającej.

57.

Jednak odnoszące się do tych uwag uprawnienie do uzyskania dostępu do danych miałoby w pierwszym rzędzie na celu uzyskanie przez egzaminowanego kandydata informacji na temat oceny określonych fragmentów jego pracy.

58.

Pod tym względem niniejszy przypadek jest podobny do sprawy, w której Trybunał odmówił rozszerzenia prawa dostępu do danych na projekt analizy prawnej wniosku azylowego, uzasadniając, iż służyłoby to w rzeczywistości nie celom przewidzianym w dyrektywie 95/46, lecz ustanawiałoby prawo dostępu do dokumentów administracyjnych ( 13 ). W niniejszej sprawie można by zakładać, iż dostęp do informacji odnoszących się do oceny pracy egzaminacyjnej należy w pierwszej kolejności uzyskiwać w ramach postępowania egzaminacyjnego czy też szczególnego postępowania dotyczącego sprzeciwu przeciwko decyzjom egzaminacyjnym, nie zaś – na podstawie prawa o ochronie danych.

59.

W cytowanym wyroku Trybunał orzekł ponadto, iż taka analiza prawna nie stanowi informacji dotyczącej osoby wnioskującej o dokument pobytowy, lecz co najwyżej informację dotyczącą oceny i zastosowania przez właściwy organ tego prawa do sytuacji wspomnianego wnioskodawcy ( 14 ). Na pierwszy rzut oka stwierdzenie to dałoby się również zastosować w odniesieniu do uwag osoby sprawdzającej, które zgodnie z nim wyłącznie wskazywałyby, jak osoba ta ocenia odpowiedzi.

60.

W żadnym razie nie jest bowiem konieczne, aby egzaminator podczas dokonywania korekty pracy wiedział, kto był jej autorem. Przeciwnie, w wielu pisemnych postępowaniach egzaminacyjnych – tak jak w przypadku będącym przedmiotem postępowania głównego – nacisk jest kładziony na to, by egzaminatorzy nie poznali tożsamości uczestników, żeby wykluczyć konflikty interesów lub stronniczość. W związku z tym ich uwagi – tak jak w przypadku spornego egzaminu – początkowo nie mają odniesienia do osoby egzaminowanej.

61.

Jednak uwagi takie mają na celu ocenę wykazanych podczas egzaminu umiejętności i tym samym pośrednio odnoszą się do osoby egzaminowanej. Również organizacja przeprowadzająca egzamin, bezzwłocznie po otrzymaniu od egzaminatora z powrotem ocenionego arkusza egzaminacyjnego, może bez problemu zidentyfikować egzaminowaną osobę i przyporządkować jej uwagi pochodzące od osoby sprawdzającej.

62.

Ponadto, na co wskazuje Austria, znajdujące się na arkuszu egzaminacyjnym uwagi – przykładowo w odróżnieniu od krótkiej recenzji takiej pracy – z reguły są z nim nierozerwalnie powiązane, gdyż w innym przypadku byłyby one pozbawione sensu. Sam arkusz egzaminacyjny zawiera jednak – jak już wykazano – dane osobowe egzaminowanej osoby, które są gromadzone i przetwarzane właśnie w celu umożliwienia zawartej w uwagach przez osobę sprawdzającą oceny umiejętności osoby egzaminowanej.

63.

Już ze względu na sam bliski związek między arkuszem egzaminacyjnym i naniesionymi na nim uwagami osoby sprawdzającej, te ostatnie również stanowią dane osobowe egzaminowanej osoby w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46.

64.

Natomiast możliwość obejścia postępowania dotyczącego sprzeciwu przeciwko decyzjom egzaminacyjnym nie może wykluczyć stosowania prawa o ochronie danych, bowiem okoliczność, iż być może równolegle istnieją dalsze regulacje w sprawie dostępu do określonych informacji, nie może wyłączyć stosowania przepisów prawa o ochronie danych. Dopuszczalne wydaje się tylko zwrócenie zainteresowanym uwagi na przysługujące im równolegle uprawnienia do uzyskania dostępu do danych, jeśli mogą one być skutecznie wykonywane.

65.

Celem uzupełnienia wywodu należy wskazać, że uwagi osoby sprawdzającej stanowią jednocześnie dane osobowe tej osoby, której prawa mogą co do zasady uzasadniać ograniczenia prawa do uzyskania dostępu do danych w zastosowaniu art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 95/46, gdy mają charakter nadrzędny wobec uzasadnionych interesów osoby egzaminowanej. Z reguły ostateczne rozwiązanie tego potencjalnego konfliktu interesów będzie jednak polegało na tym, że korygowana praca zostanie zniszczona, jeżeli ze względu na upływ czasu nie będzie już możliwa następcza kontrola postępowania egzaminacyjnego.

66.

Jak słusznie wskazuje Komisja, zastosowanie dyrektywy 95/46 i prawa do uzyskania dostępu do danych osobowych wymaga ponadto spełnienia dalszych warunków i daje również możliwość ograniczenia tego prawa dostępu do danych.

67.

Ponieważ przedłożone pytania nie dotyczą tych dalszych wymogów oraz możliwości ograniczenia, Trybunał nie musi rozważać tych kwestii. To rozważenie nie wydaje się też konieczne dla rozstrzygnięcia przez Supreme Court (sąd najwyższy) kwestii, czy ówczesny irlandzki komisarz ds. ochrony danych słusznie odmówił dalszego rozpatrzenia wniesionej przez P. Nowaka skargi.

68.

Niemniej jednak, gdyby Trybunał zdecydował się wypowiedzieć również w kwestii tych pytań, to na pierwszy rzut oka należałoby w szczególności zwrócić uwagę na art. 3 ust. 1 dyrektywy 95/46. Zgodnie z nim tę dyrektywę stosuje się wyłącznie do przetwarzania danych osobowych w całości lub w części w sposób zautomatyzowany oraz innego przetwarzania danych osobowych, stanowiących część zbioru danych lub mających stanowić część zbioru danych.

69.

Nie wydaje się konieczne, aby praca egzaminacyjna P. Nowaka została przetworzona w zautomatyzowany sposób, na przykład przez wczytanie jej i zapisanie przy pomocy elektronicznej instalacji przetwarzania danych. Niemniej jednak należy zakładać, iż stanowi ona co najmniej część „zbioru danych”, gdyż zgodnie z art. 2 lit. c) dyrektywy 95/46 zbiór danych nie musi być koniecznie zapisany przy pomocy elektronicznej instalacji przetwarzania danych, lecz pojęcie to obejmuje raczej każdy usystematyzowany zbiór danych osobowych, zaś uporządkowany alfabetycznie lub według innych kryteriów fizyczny zbiór papierowych prac egzaminacyjnych spełnia już te wymogi.

70.

Proponuję zatem, aby Trybunał orzekł następująco:

Wypełniony odręcznie arkusz egzaminacyjny, który może zostać przyporządkowany egzaminowanej osobie, a także ewentualne uwagi naniesione przez osobę sprawdzającą stanowią dane osobowe w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych.