1. 

Niniejsza sprawa, wpisująca się w ramy postępowania cywilnego toczącego się między dwiema spółkami, dotyczy szeregu kwestii związanych z koncepcją „umowy prorogacyjnej” w rozumieniu art. 23 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 44/2001 ( 2 ) i będzie dla Trybunału okazją do zbadania pewnych podstawowych kwestii związanych z prorogacją jurysdykcji na gruncie przywołanego rozporządzenia.

2.

Artykuł 1 rozporządzenia (WE) nr 593/2008 ( 3 ), zatytułowany „Przedmiotowy zakres zastosowania”, stanowi w ust. 2:

„2.   Z zakresu zastosowania niniejszego rozporządzenia wyłączone są:

[…]

[…]”.

3.

Rozdział II rozporządzenia nr 44/2001 nosi tytuł „Jurysdykcja”. Sekcja 7 rozporządzenia, zatytułowana „Umowa dotycząca jurysdykcji”, obejmuje dwa artykuły (23 i 24). Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 stanowi:

„Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania [lub siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję. Sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję wyłączną, o ile strony nie uzgodniły czego innego. Taka umowa dotycząca jurysdykcji musi być zawarta:

4.

Hőszig kft, powódka w postępowaniu głównym, jest osobą prawną z siedzibą na Węgrzech, natomiast poprzedniczka prawna Alstom Power Thermal Services (pozwana) ( 4 ) jest osobą prawną z siedzibą we Francji. Poprzedniczka prawna Alstom chciała zainwestować w ramach programu na dużą skalę w istniejącą już we Francji elektrownię.

5.

Poprzedniczka prawna Alstom zaprosiła między innymi Hőszig do przedstawienia oferty, przy czym towarzysząca ogłoszeniu o zamówieniu specyfikacja zawierała wykaz elementów wymagających wyprodukowania, które stanowiły przedmiot umowy, a ponadto opis ustanowionych w tym zakresie wymogów technicznych oraz warunki ogólne obowiązujące w umowach zawieranych przez poprzedniczkę prawną Alstom i stosowane od grudnia 2008 r. Poprzedniczka prawna Alstom wysłała Hőszig wspomnianą specyfikację za pośrednictwem poczty elektronicznej w dniu 18 sierpnia 2009 r.

6.

Hőszig przedstawiła ofertę realizacji projektu, w następstwie czego strony zawarły kilka umów o dzieło, których przedmiotem było dostarczenie elementów metalowych, które miały zostać wyprodukowane na Węgrzech, a następnie wbudowane w elektrowniach znajdujących się we Francji. Strony zawarły umowy dotyczące projektu na odległość.

7.

Pierwsza z umów, zawarta w dniu 16 grudnia 2010 r., zawierała wykaz zatytułowany „Wykorzystywana dokumentacja”, który obejmował następujące elementy:

Dokumenty te znajdują zastosowanie w powyżej wskazanej kolejności”.

8.

Na ostatniej stronie umowy wskazano, że „w zamówieniu wymieniono wszystkie najważniejsze dokumenty i informacje niezbędne do jego realizacji. Druga strona umowy jest zobowiązana upewnić się, że znajduje się w posiadaniu dokumentów opatrzonych właściwym numerem referencyjnym oraz dokumentów wymaganych przez te pierwsze dokumenty. W przeciwnym wypadku konieczne jest wystąpienie na piśmie do zamawiającego o udostępnienie brakujących dokumentów”.

9.

Z kolei ostatni paragraf umowy przewidywał, iż „dostawca oświadcza, że zapoznał się i zaakceptował warunki niniejszego zamówienia, obowiązujące ogólne warunki zakupu zamieszczone w załączniku do niniejszej umowy oraz warunki ewentualnego porozumienia ramowego lub umowy ramowej”.

10.

Zgodnie z pkt 23.1 „ogólnych warunków zakupu”, zatytułowanym „Prawo właściwe i rozstrzyganie sporów”, [z]amówienie i jego interpretacja podlegają prawu francuskiemu. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z dnia 11 kwietnia 1980 r. nie znajduje zastosowania. Jakikolwiek spór powstały lub mający związek z ważnością, konstrukcją, wykonaniem lub rozliczeniem zamówienia, w przypadku którego nie doszło do ugodowego rozwiązania, jest poddany wyłącznej i ostatecznej jurysdykcji sądów miasta Paryża, która obejmuje również postępowania w trybie uproszczonym, nakazy sądowe oraz środki zabezpieczające”.

11.

Między stronami powstał spór prawny dotyczący wykonania umów i spółka Hőszig wytoczyła powództwo przed Pécsi Törvényszék (sądem w Pięciokościołach, Węgry) jako sądem właściwym ze względu na miejsce wykonania zobowiązania.

12.

Według sądu odsyłającego powódka powołuje się na przepis art. 10 ust. 2 rozporządzenia nr 593/2008 dotyczący „zgody i ważności materialnej” i podnosi, iż jest oczywiste, że wybór prawa francuskiego nie stanowiłby z jej strony zachowania racjonalnego, ponieważ przedmiotem umowy był wytwarzany przez nią produkt, a miejscem wykonania zobowiązania, jak również wytwarzania produktu, była jej siedziba na Węgrzech, a co za tym idzie cały proces produkcyjny do momentu dostawy produktu zamawiającemu odbywał się na Węgrzech.

13.

Wobec powyższego powódka twierdzi, że w związku z powołaniem się na interpretację zgodną z prawem węgierskim, to w świetle tego prawa należy rozpatrywać związek między „ogólnymi warunkami zakupu” a samymi umowami.

14.

Powódka utrzymuje, że – zgodnie z art. 205/A i 205/B węgierskiego kodeksu cywilnego, dotyczącymi włączenia do umów ogólnych warunków zakupu – „ogólne warunki zakupu” poprzedniczki prawnej pozwanej nie mogą zostać włączone do umów zawartych między stronami.

15.

Z tego powodu, w opinii powódki, postanowienie dotyczące prawa właściwego, zawarte w „ogólnych warunkach zakupu” poprzedniczki prawnej pozwanej nie wywołuje skutków prawnych, zważywszy, że w tym zakresie powinien znaleźć zastosowanie art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 593/2008, zgodnie z którym umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca – czyli powódka – ma miejsce zwykłego pobytu.

16.

Co się tyczy jurysdykcji węgierskiego sądu, powódka uważa, że – ze względu na to, iż z wyżej wskazanych powodów „ogólne warunki zakupu” poprzedniczki prawnej pozwanej nie stanowią części zawartych umów – jurysdykcja ta powinna zostać ustalona zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, w myśl którego właściwy do rozpoznania sporu jest sąd miejsca, w którym zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane, czyli Pécsi Törvényszék (sąd w Pięciokościołach).

17.

Powódka podnosi dodatkowo, na wypadek gdyby uznano, że „ogólne warunki zakupu” poprzedniczki prawnej pozwanej stanowią część umowy, że klauzula prorogacyjna zawarta w tych ogólnych warunkach umów nie jest zgodna z wymogami art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, ponieważ odwołuje się do „sądów miasta Paryża”. Po pierwsze, Paryż jest nie państwem członkowskim, lecz miastem, a po drugie, „sądy miasta Paryża” nie wskazują konkretnego sądu, lecz wszystkie sądy znajdujące się w granicach administracyjnych tego miasta.

18.

Sąd odsyłający wyjaśnia ponadto, że pozwana podnosi zarzut braku jurysdykcji, powołując się na pkt 23 „ogólnych warunków zakupu” poprzedniczki prawnej pozwanej, zatytułowany „Towary i usługi”, który zawiera postanowienia odnoszące się do prawa właściwego i rozstrzygania sporów.

19.

Zdaniem pozwanej „ogólne warunki zakupu” stanowią część zawartych umów i z tego względu, na podstawie postanowień ich pkt 23, sąd węgierski nie jest właściwy do rozstrzygnięcia sporów wynikłych z zawartych umów. W konsekwencji pozwana twierdzi, że powódka nie wytoczyła powództwa przed sądem mającym jurysdykcję w niniejszej sprawie.

20.

W opinii pozwanej art. 10 ust. 2 rozporządzenia nr 593/2008 zezwala na zbadanie kwestii, czy uzasadnione byłoby stosowanie prawa francuskiego w odniesieniu do kwestii wyrażenia zgody.

21.

Pozwana uważa, że na podstawie art. 3 ust. 1 i art. 10 ust. 1 rozporządzenia nr 593/2008 oraz biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, wybór prawa francuskiego jako prawa właściwego dla ustalenia skutków zachowania powódki jest całkowicie uzasadniony, ponieważ poprzedniczka prawna pozwanej była podwykonawcą wybranego oferenta w ramach procedury udzielenia zamówienia publicznego przeprowadzonej we Francji w związku z dużą inwestycją we francuskie elektrownie, jako że prawo francuskie jest prawem, któremu podlega pozwana, oraz jako że na potrzeby produkcji elementów metalowych pozwana ustanowiła z powódką, w kontekście prac wynikających ze wspomnianej procedury udzielenia zamówienia publicznego, zakrojony na szeroką skalę stosunek zobowiązaniowy, na który składają się liczne instrumenty umowne. Z powyższych względów pozwana twierdzi zatem, że wskazanie na prawo właściwe, któremu podlega jedna ze stron, kupujący, jest w pełni uzasadnione i zgodne ze zwyczajami handlowymi, w szczególności jeżeli przedmiot umowy sprzedaży ma być używany w kraju tego kupującego na rynku wysoce reglamentowanym; w rezultacie do celów oceny zachowania powódki uzasadnione jest, w opinii pozwanej, stosowanie prawa francuskiego.

22.

Zdaniem pozwanej klauzula prorogacyjna zawarta w pkt 23 „ogólnych warunków zakupu” jest całkowicie zgodna z art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, ponieważ sądy miasta Paryża są sądami państwa członkowskiego (Francji). Fakt, że sądy miasta Paryża nie stanowią wszystkich sądów Francji, nie powoduje, w jej opinii, nieważności klauzuli prorogacyjnej. Pozwana uważa, że zawężająca wykładnia zaproponowana przez powódkę nie uwzględnia motywu 14 rozporządzenia nr 44/2001, zgodnie z którym w zakresie umownego wyboru jurysdykcji należy przestrzegać swobody stron.

23.

W ramach tego postępowania postanowieniem z dnia 4 maja 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 15 maja 2015 r., Pécsi Törvényszék (sąd w Pięciokościołach) zwraca się z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„I. W związku z rozporządzeniem [nr 593/2008]:

II. W związku z rozporządzeniem [nr 44/2001]:

24.

Uwagi na piśmie zostały przedłożone przez poprzedniczkę prawną Alstom, rząd węgierski oraz Komisję Europejską. Dwa ostatnie podmioty przedstawiły także swoje stanowiska ustnie podczas rozprawy w dniu 21 stycznia 2016 r.

25.

Sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy posiada jurysdykcję do rozpatrzenia zawisłej przed nim sprawy. W tym celu sąd ten przedkłada Trybunałowi Sprawiedliwości dwa pytania prejudycjalne. Pierwsze z nich dotyczy wykładni art. 10 rozporządzenia nr 593/2008, podczas gdy poprzez pytanie drugie sąd ów zmierza do uzyskania wytycznych w przedmiocie wykładni art. 23 rozporządzenia nr 44/2001.

26.

Artykuł 1 ust. 2 lit. e) rozporządzenia nr 593/2008 wyraźnie wyłącza z zakresu zastosowania rozporządzenia „umowy o właściwość sądu”. Rozporządzenie to nie może zatem odgrywać jakiejkolwiek roli przy ustalaniu jurysdykcji.

27.

Kwestia, do której ustalenia zasadniczo zmierza sąd odsyłający, dotyczy tego, czy art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 stoi na przeszkodzie klauzuli prorogacyjnej, zawartej w ogólnych warunkach umów jednej ze stron, w myśl której spory zaistniałe pomiędzy stronami podlegają wyłącznej i ostatecznej jurysdykcji sądów określonego miasta w państwie członkowskim, w tym wypadku Paryża. Sugeruję, aby właśnie na to pytanie Trybunał udzielił odpowiedzi.

28.

W niniejszej opinii poczynię liczne odniesienia do orzecznictwa Trybunału mającego za przedmiot Konwencję z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych ( 5 ) (zwaną dalej „konwencją brukselską”), ponieważ w zakresie, w jakim rozporządzenie nr 44/2001 zastępuje konwencję brukselską, wykładnia dokonana przez Trybunał w odniesieniu do postanowień owej konwencji pozostaje aktualna również w odniesieniu do przepisów rozporządzenia nr 44/2001, jeśli postanowienia konwencji brukselskiej i przepisy rozporządzenia nr 44/2001 można uznać za równorzędne ( 6 ). W szczególności Trybunał stwierdził już wyraźnie, że tak właśnie jest w przypadku art. 17 akapit pierwszy konwencji brukselskiej oraz art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, które są zredagowane prawie identycznie ( 7 ).

29.

Umowy prorogacyjne mają ogromne znaczenie przy rozstrzyganiu spór międzynarodowych ( 8 ). Artykuł 23, który słusznie określono jako jeden z najważniejszych przepisów rozporządzenia nr 44/2001 ( 9 ), ma w zamierzeniu nadać skuteczność swobodzie stron w ramach systematyki rozporządzenia nr 44/2001 ( 10 ). Jego celem jest zagwarantowanie pewności prawa poprzez umożliwienie przewidzenia w sposób niebudzący wątpliwości, który sąd będzie miał jurysdykcję ( 11 ). Umowa prorogacyjna skutkuje wyłączeniem jurysdykcji ustalonej, w szczególności, na mocy art. 2 i 5 rozporządzenia nr 44/2001 ( 12 ). Można zatem założyć, że art. 23 rozporządzenia nr 44/2001 „ma pierwszeństwo” ( 13 ) w stosunku do pozostałych przepisów rozporządzenia dotyczących jurysdykcji.

30.

Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 ma za przedmiot jedynie prorogację jurysdykcji, a nie dotyczy postanowień umownych o charakterze materialnoprawnym. Trybunał orzekł w wyroku Benincasa, że „klauzula prorogacyjna, która pełni funkcję proceduralną, jest regulowana postanowieniami konwencji, które mają na celu ujednolicenie przepisów dotyczących jurysdykcji międzynarodowej. Z kolei materialnoprawne postanowienia umowy głównej, której część stanowi wspomniana klauzula, a tym samym wszelkie spory co do ważności tej umowy regulowane są przez lex causae ustalane w świetle prawa prywatnego międzynarodowego obowiązującego w państwie, w którym znajduje się właściwy sąd” ( 14 ). Umowa prorogacyjna jest zatem niezależna od umowy pomiędzy stronami ( 15 ).

31.

Ponadto od czasu wydania wyroku Powell Duffryn Trybunał zaleca, aby wykładni pojęcia „umowy dotyczącej jurysdykcji” występującego w art. 23 rozporządzenia nr 44/2001 nie dokonywać w drodze zwykłego odesłania do prawa krajowego któregoś z zainteresowanych państw członkowskich, lecz by traktować je jako pojęcie autonomiczne ( 16 ).

32.

Z utrwalonego orzecznictwa wynika także, iż art. 23 ust. 1 należy interpretować w ten sposób, że w myśl tego artykułu wybór sądu w umowie prorogacyjnej można oceniać wyłącznie w świetle zagadnień związanych z wymogami określonymi w tym artykule. Rozważania odnoszące się do powiązania pomiędzy wskazanym sądem a rozpatrywanym stosunkiem zobowiązaniowym, ważności klauzuli czy materialnoprawnych przepisów dotyczących odpowiedzialności mających zastosowanie przed wybranym sądem są bez związku ze wspomnianymi wymogami ( 17 ).

33.

Trybunał orzekł, że poprzez uzależnienie ważności klauzuli prorogacyjnej od istnienia „umowy” między stronami postanowienie to nakłada na sąd rozpoznający sprawę obowiązek ustalenia, czy klauzula przyznająca mu jurysdykcję rzeczywiście jest oparta na zgodnych oświadczeniach stron, co musi nastąpić w sposób wyraźny i jednoznaczny, oraz że funkcją ustanowionych przez art. 23 wymogów co do formy jest zagwarantowanie ustalenia rzeczywistego osiągnięcia porozumienia przez strony ( 18 ).

34.

Innymi słowy, Trybunał uważa, iż wniosek o zawarciu porozumienia co do jurysdykcji można wysnuć z faktu, że wymogi formalne określone w art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 zostały spełnione.

35.

Oczywiście porozumienie, w szczególności w odniesieniu do kwestii osiągnięcia porozumienia w zakresie klauzuli jurysdykcynej, z natury rzeczy, poza wymogami czysto formalnymi obejmuje także elementy o charakterze subiektywnym, co prowadzi do pytania, w jakim zakresie tego rodzaju elementy o charakterze subiektywnym są regulowane przez art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 oraz czy, a raczej w jakim stopniu, przepis ten zezwala na odniesienie do prawa krajowego, jeżeli chodzi o wszystkie pozostałe wymogi dotyczące porozumienia w zakresie klauzuli jurysdykcyjnej, takie jak zdolność do czynności prawnych, wady oświadczenia woli ( 19 ) itd ( 20 ). Rozgraniczenie tego, które konkretne elementy są objęte zakresem art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 nie jest zatem jeszcze zupełnie jasne ( 21 ).

36.

Mając powyższe na uwadze, podnoszę, że niniejsza sprawa może podlegać rozstrzygnięciu przez Trybunał w oparciu o istniejące orzecznictwo i nie powinna być, moim zdaniem, przedmiotem ogólnej dyskusji dotyczącej wspomnianego rozgraniczenia.

37.

Oczywiście do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy klauzula prorogacyjna była w istocie przedmiotem porozumienia pomiędzy stronami. Na podstawie rozważań przedstawionych w pkt 28–33 niniejszej opinii oraz informacji, jakimi dysponuję, byłbym skłonny uznać, że tak było.

38.

W celu ustalenia, czy pomiędzy stronami doszło do porozumienia, wykazanego w sposób wyraźny i dokładny, zgodnie z wymogami określonymi we wskazanym powyżej orzecznictwie Trybunału, należy zbadać, czy spełnione zostały wymogi formalne określone w art. 23 ust. 1.

39.

Dokładniejszej analizy wymagają dwie kwestie, mianowicie, czy zachowano formę pisemną przewidzianą w art. 23 ust. 1 lit. a) oraz, jeżeli tak, czy określenie „sądy miasta Paryża” jest wystarczająco precyzyjne.

40.

Jestem zdania, że na oba te pytania należy udzielić odpowiedzi twierdzącej.

41.

Trybunał orzekł, że „w przypadku gdy klauzula prorogacyjna stanowi część ogólnych warunków sprzedaży jednej ze stron, wydrukowanych na odwrocie umowy, wymóg [dotyczący zawarcia umowy w formie pisemnej] na mocy art. 17 akapit pierwszy konwencji spełniony jest wyłącznie wówczas, gdy umowa podpisana przez obie strony zawiera wyraźne odniesienie ( 22 ) do rzeczonych ogólnych warunków” ( 23 ).

42.

Punkt 23 ogólnych warunków umów poprzedniczki prawnej Alstom, do których poczyniono bezpośrednie odniesienie w umowie, wyraźnie i jednoznacznie wskazuje na przyznanie jurysdykcji sądom miasta Paryża.

43.

Jeśli chodzi o kwestię, czy określenie „sądy miasta Paryża” jest wystarczająco precyzyjne, jestem zdania, że tak. Trybunał orzekł, że art. 17 konwencji brukselskiej nie można interpretować w ten sposób, że klauzula prorogacyjna musi być tak sformułowana, aby ustalenia sądu właściwego można było dokonać, opierając się na samym jej brzmieniu. Wystarczy, aby klauzula określała obiektywne czynniki, na podstawie których strony uzgodniły do którego sądu (lub do których sądów) pragną przekazywać pod rozstrzygnięcie spory wynikłe lub mogące wyniknąć między nimi. Wspomniane czynniki, wystarczająco precyzyjne, aby umożliwić sądowi, przed którym wytoczono powództwo, ustalenie, czy jest on właściwy, mogą być, w stosownych przypadkach, określone na podstawie szczególnych okoliczności danej sprawy ( 24 ). Ponadto, co się tyczy argumentu, że w granicach miasta Paryża siedzibę ma kilka sądów potencjalnie właściwych do rozstrzygania w kwestiach takich jak ta będąca przedmiotem rozpatrywanej sprawy, Trybunał orzekł w wyroku Meeth ( 25 ), iż art. 17 konwencji brukselskiej nie można interpretować w ten sposób, że ma on na celu wyłączenie prawa stron do ustalenia dwóch lub większej liczby sądów właściwych do rozstrzygania sporów, jakie mogą wyniknąć ( 26 ).

44.

Pozostaje jeszcze kwestia ustalenia, na podstawie przepisów jakiego prawa należy wskazać właściwy sąd miasta Paryża. W tym miejscu pragnę poczynić odniesienie do opinii rzecznika generalnego F. Capotortiego w sprawie Meeth, który stwierdził, w odniesieniu do klauzuli wskazującej sądy danego kraju, co następuje: „[w]ydaje mi się jasne, że klauzula o takim brzmieniu pośrednio odnosi się do systemu zasad w zakresie właściwości miejscowej, dotyczących wartości [przedmiotu sporu] oraz przedmiotu sporu, obowiązujących w danym państwie, w celu dokładnego wskazania sądu, do którego należy wnieść powództwo” ( 27 ). W wyroku w tej sprawie ( 28 ) Trybunał wydaje się uważać powyższe fakty za oczywiste, toteż nie dokonał dalszej analizy tej kwestii. Moim zdaniem taki sam tok rozumowania znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie. Kwestię dokładnego wskazania, który sąd miasta Paryża jest właściwy, regulują francuskie przepisy proceduralne ( 29 ).

45.

Jak wiadomo, rozporządzenie nr 44/2001 zastąpiono rozporządzeniem (UE) nr 1215/2012 ( 30 ). Ostatnie z wymienionych rozporządzeń nie ma zastosowania do sporu będącego przedmiotem postępowania głównego na podstawie przepisów przejściowych określonych w art. 66 tego rozporządzenia ( 31 ). Niemniej, biorąc pod uwagę fakt, że jednym z głównych celów przekształcenia było zwiększenie skuteczności umów prorogacyjnych, aczkolwiek w odniesieniu do powiązania z zasadą lis pendens ( 32 ), proponuję pobieżnie przyjrzeć się tekstowi w nowym brzmieniu.

46.

Artykuł 25 rozporządzenia nr 1215/2012 stanowi obecnie, że „[j]eżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym, na mocy prawa danego państwa członkowskiego. […]” ( 33 ).

47.

Można by twierdzić, że przepis w nowym brzmieniu obejmuje teraz wszystkie kwestie prawa materialnego, w tym wymogi dotyczące zawarcia umowy prorogacyjnej, oraz że nowe brzmienie stanowi zatem próbę podważenia orzecznictwa Trybunału w przedmiocie autonomicznego ustalenia, czy rzeczywiście doszło do wyrażenia zgody ( 34 ). Niemniej sugerowałbym ostrożność w przyjmowaniu takiego założenia. Wyrażenie „chyba że” wydaje się wskazywać na to, iż domniemuje się ważność umowy prorogacyjnej ( 35 ). Ponadto nic w historii ustawodawczej przekształcenia rozporządzenia nr 44/2001 nie wskazuje na to, że w zamierzeniu miało ono zmienić lub wpłynąć na orzecznictwo Trybunału w tym względzie ( 36 ). Ustalone obecnie brzmienie wydaje się odzwierciedlać podejście przyjęte przez rzecznika generalnego G. Slynna w opinii w sprawie Elefanten Schuh, który twierdził, że w celu ustalenia istnienia umowy prorogacyjnej – w sprawach nieuregulowanych prawem Unii ( 37 ) – należy odnieść się do prawa państwa członkowskiego, którego sądy zostały wybrane ( 38 ). Z kolei w świetle art. 23 rozporządzenia nr 44/2001 należy raczej stanąć na stanowisku, iż jest to kwestia wymagająca rozstrzygnięcia na gruncie prawa państwa członkowskiego, którego sądy rozpoznają sprawę.

48.

W każdym razie w niniejszej sprawie nic nie wskazuje na to, by istniały wątpliwości co do ważności umowy prorogacyjnej pod względem materialnoprawnym. Nie jest zatem konieczne odniesienie się do jakiegokolwiek prawa materialnego.

49.

Głównym powodem dodania do obecnego art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 słów powołanych powyżej jest, moim zdaniem, dostosowanie brzmienia tego artykułu do treści art. 5 konwencji haskiej o umowach dotyczących jurysdykcji ( 39 ), która weszła w życie w dniu 1 października 2015 r. ( 40 ). Zgodnie z ust. 1 tego przepisu „[s]ąd lub sądy umawiającego się państwa wskazane w umowie dotyczącej jurysdykcji wyłącznej sądu mają jurysdykcję do rozstrzygnięcia sporu, do którego umowa się odnosi, chyba że umowa ta jest nieważna według prawa tego państwa” ( 41 ).

50.

Unia Europejska jest zarówno członkiem Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego ( 42 ) oraz umawiającą się stroną konwencji haskiej o umowach dotyczących jurysdykcji ( 43 ). Mając na uwadze, że dziedzina regulowana konwencją wpisuje się w zakres dziedziny, w której, na mocy rozporządzeń nr 44/2001 i nr 1215/2012, Unia Europejska wykonała swoje kompetencje, wskazane jest maksymalne dostosowanie konwencji oraz systemu ustanowionego przez Unię Europejską w drodze wspomnianych rozporządzeń.

51.

W ujęciu bardziej ogólnym na mocy art. 3 lit. b) konwencji haskiej z 2005 r. umowę dotyczącą jurysdykcji wyłącznej sądu, w której wskazano sądy umawiającego się państwa albo jeden określony sąd lub więcej określonych sądów umawiającego się państwa, uważa się za umowę dotyczącą jurysdykcji wyłącznej, jeżeli strony wyraźnie nie postanowiły inaczej. Ponadto, jak słusznie wskazuje Komisja, w sprawozdaniu wyjaśniającym do konwencji ( 44 ) wyraźnie podjęto kwestię umowy odnoszącej się ogólnie do sądów danego państwa lub do jednego lub więcej niż jednego określonego sądu danego państwa ( 45 ).

52.

W świetle powyższych rozważań proponuję, by na przedłożone przez Pécsi Törvényszék (sąd w Pięciokościołach, Węgry) pytanie drugie Trybunał udzielił następującej odpowiedzi:

Klauzula zawarta w ogólnych warunkach umów jednej ze stron, do której odniesienie znajduje się w umowie pomiędzy stronami, przyznającej wyłączną i ostateczną jurysdykcję sądom określonego miasta w państwie członkowskim w zakresie rozstrzygania sporów, których nie uda się stronom rozstrzygnąć polubownie, należy uznać za „umowę dotyczącą jurysdykcji” w rozumieniu art. 23 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.