15.9.2017 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 306/32 |
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Lokalny i regionalny wymiar biogospodarki oraz rola regionów i miast
(2017/C 306/07)
|
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR)
Główne przesłania
1. |
Z zadowoleniem przyjmuje dotychczasowe starania Komisji Europejskiej, państw członkowskich i regionów, by na szczeblu regionalnym promować biogospodarkę za pomocą zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym ziemią oraz wodami śródlądowymi i morskimi, i opowiada się za tym, by starania te bardziej rozwinąć. |
2. |
Uważa, że rozszerzanie biogospodarki, zwłaszcza na obszarach wiejskich i odpowiednich obszarach leśnych UE, oferuje bardzo duży potencjał rozwoju w odniesieniu do wzrostu i zatrudnienia i wskazuje, że potencjał ten można zrealizować wyłącznie pod warunkiem, że podmioty regionalne i lokalne będą na miejscu ściśle ze sobą współpracować i realizować wspólne cele. |
3. |
Proponuje w związku z tym, by w przyszłej aktualizacji strategii dotyczącej biogospodarki i planu działania położyć nacisk na wykorzystanie potencjału biogospodarki, w tym biotechnologii i biomasy, i płynących z nich korzyści dla rozwoju lokalnego i regionalnego zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. |
4. |
Jest przekonany, że stworzenie możliwie najlepszych warunków do rozwoju biogospodarki w Europie wymaga większej synergii między europejskimi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi inicjatywami w zakresie biogospodarki zgodnie z wielopoziomowym modelem sprawowania rządów. |
5. |
Domaga się przede wszystkim, by wykorzystano regionalne strategie inteligentnej specjalizacji ukierunkowane na biogospodarkę i zwrócono na nie uwagę na etapie przeglądu strategii biogospodarczej. |
6. |
Proponuje przegląd już istniejących ram prawnych dotyczących rozwoju biogospodarki w świetle inicjatywy mającej na celu lepsze stanowienie prawa, by w ten sposób usunąć z przepisów UE ewentualne przeszkody w inwestycjach. |
7. |
Opowiada się za aktywnymi strategiami komunikacyjnymi Komisji, państw członkowskich i regionów europejskich, by podnieść świadomość na temat potencjału biogospodarki w regionach. W związku z tym proponuje, by wykorzystano pojęcie bioregionu i biogminy w celu opisania obszarów wiejskich, miast i regionów, które kładą szczególny nacisk na rozwój biogospodarki. |
8. |
Zaleca, by inicjatywy zmierzające do promowania biogospodarki powiązano ściśle z rozwojem zrównoważonej gospodarki o obiegu zamkniętym na szczeblu lokalnym i regionalnym, i opowiada się za tym, by wsparto bioregiony i biogminy, a także przedsiębiorstwa i stowarzyszenia, które wykorzystują swe lokalne zasoby biologiczne w celu stworzenia nowych łańcuchów wartości, m.in. poprzez bezpośrednie finansowanie ich własnych regionalnych ośrodków badawczych aktywnych w różnych sektorach biogospodarki, w tym w sektorze rolno-spożywczym. |
9. |
Zaleca zmianę polityki wsparcia UE i państw członkowskich w taki sposób, by priorytetem było sprostanie istniejącym problemom i wyzwaniom na szczeblu lokalnym i takie ukształtowanie warunków promowania biogospodarki przez UE, by móc wesprzeć rozwiązania dostosowane do różnych regionów, m.in. do szczególnych wyzwań, przed którymi stoją wyspy i regiony najbardziej oddalone. |
10. |
Podkreśla, że rozwój inwestycji w dziedzinie biogospodarki można osiągnąć wyłącznie wtedy, gdy ułatwiony zostanie dostęp do najważniejszych instrumentów finansowych UE, takich jak m.in. EFIS, europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, „Horyzont 2020” oraz COSME. |
11. |
Zaleca, by umożliwiono nowe sposoby łączenia różnych programów wsparcia UE i tym samym odpowiedziano na wymogi zintegrowanej strategii rozwoju biogospodarki (promowanie BRI i inwestycji, gwarancje). |
12. |
Opowiada się za tym, by ułatwić uwzględnianie interesów regionów we Wspólnym Przedsięwzięciu na rzecz Bioprzemysłu w celu zwiększenia spójności środków, optymalnego wykorzystania synergii i wymiany sprawdzonych rozwiązań z myślą o promowaniu inwestycji w biogospodarkę. |
13. |
Zwraca się do Europejskiego Banku Inwestycyjnego, by wykorzystano możliwości finansowania biogospodarki stworzone w ramach EFIS 2.0 i dążono aktywnie do kontaktu z bioregionami i biogminami. |
14. |
Opowiada się za tym, by za pomocą programu „Horyzont 2020”, INTERREG i innych programów nadal wspierano promowanie współpracy międzyregionalnej i uczenia się opartego na analizie porównawczej między bioregionami i biogminami. W związku z tym proponuje, by z myślą o współpracy bioregionów i biogmin wykorzystano również instrument prawny, jakim jest europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej (EUWT). |
15. |
Apeluje do Komisji Europejskiej, by już odpowiednio wcześnie przed rozpoczęciem następnego okresu programowania podjęła działania mające na celu wsparcie skoordynowanego wykorzystania środków UE w dziedzinie polityki rolnej, w tym w sektorze rolno-spożywczym i leśnym, oraz w dziedzinie polityki spójności za pomocą odpowiednich rozwiązań i dostosowań merytorycznych dotyczących programów operacyjnych bioregionów w Europie. |
16. |
Zaleca, by sporządzono propozycje dotyczące wprowadzenia na czas ograniczony odpowiednich systemów zachęt ukierunkowanych na popyt na bioprodukty, by zrekompensować początkowo wyższe koszty wprowadzania do obrotu. Apeluje w tym kontekście do państw członkowskich i regionów UE, by preferowały materiały pochodzenia biologicznego w ramach zamówień publicznych. |
17. |
Jest przekonany, że można lepiej wykorzystać olbrzymi potencjał europejskich regionów w dziedzinie biogospodarki, nadając miastom, regionom i ich organizacjom międzyregionalnym większą rolę w panelu zainteresowanych stron ds. biogospodarki, i zaleca zatem, by raz w roku w różnych europejskich bioregionach i biogminach organizowano europejskie forum bioregionów, biowspólnot miejskich i biogmin, w którym braliby również udział przedstawiciele państw członkowskich, Europejskiego Komitetu Regionów i Parlamentu Europejskiego. |
18. |
Podkreśla, że rozwój biogospodarki wymaga dostosowania systemu kształcenia w państwach członkowskich i że oferty szkoleniowe, ustawiczne szkolenia zawodowe, kwalifikacje zawodowe i programy studiów wyższych mogłyby również umożliwić obywatelom reagowanie na zmienione wymagania dotyczące umiejętności. Proponuje, by wymogi te uwzględniono również w europejskim planie działania dotyczącym kształcenia. |
19. |
Przypomina, że biogospodarka jest również szansą dla sektora zdrowia, gdyż dzięki zaawansowanym technologiom i badaniom jest obecnie możliwe opracowanie innowacyjnych produktów leczniczych, opartych na złożonych naturalnych substancjach, które dają obiecujące wyniki, a ponadto są korzystne dla ekosystemu. Produkcja wysokiej jakości żywności i żywności funkcjonalnej również przyczynia się do poprawy zdrowia ludności. |
20. |
Proponuje, by wyraźniej niż do tej pory uwzględniono rozwój biogospodarki w następnym programie ramowym w zakresie badań, a także podczas określania wspólnej polityki rolnej i przyszłej polityki spójności, a także by doceniono wkład biogospodarki w spójność terytorialną w UE. |
21. |
Jest zdania, że kompleksowa ocena oddziaływania terytorialnego ma duże znaczenie dla przeglądu planu działania na rzecz biogospodarki i że w ramach następnego planu działania trzeba regularnie monitorować poczynione postępy, sporządzając sprawozdanie z realizacji. |
Potencjał biogospodarki
22. |
Jest zdania, że z uwagi na globalne wyzwania, takie jak wzrost liczby ludności, coraz mniejsza ilość lub zubożenie zasobów i zmiana klimatu, trzeba znaleźć nowe rozwiązania, które również w przyszłości pozwolą zapewnić Europie i jej regionom zrównoważony wzrost, efektywne wykorzystanie kluczowych dla ludzkości zasobów i konkurencyjność. W tym kontekście istotną rolę odgrywa rozwój przyjaznych dla środowiska praktyk rolniczych. Europejski Komitet Regionów (KR) jest przekonany, że biogospodarka oparta na wiedzy i w pełni przyjazna dla środowiska może mieć tu duże znaczenie. Biogospodarka to centralne zagadnienie przyszłości. Jej istotny potencjał spoczywa między innymi w propagowaniu zrównoważenia środowiskowego poprzez uniezależnienie się od paliw kopalnych i w przeciwdziałaniu zmianie klimatu dzięki neutralnemu bilansowi emisji CO2. Wytworzone w zrównoważony sposób produkty i usługi z zastosowaniem zasobów biologicznych mogą połączyć trzy aspekty zrównoważonego rozwoju, a mianowicie wzrost gospodarczy, wzrost społeczny i ochronę środowiska. |
23. |
Nie neguje faktu, że z użyciem procedur biotechnologicznych związane są również zagrożenia. Istnieje ryzyko, że wykorzystanie biomasy jako podstawy bioproduktów doprowadzi do konkurencji o ziemię i wodę (dyskusja „żywność czy paliwo”). Dlatego też dostępne surowce trzeba wykorzystać w sposób zrównoważony, oszczędny i zróżnicowany. Inteligentne wykorzystanie biomasy jako materiału w systemie kaskadowym – wielokrotnie i jak często to tylko możliwe – może się do tego przyczynić. To podejście trzeba uwzględnić w dalszym strategicznym ukierunkowywaniu promowania biogospodarki. Stosowanie biotechnologii może również wpływać na zmniejszanie się różnorodności biologicznej, w tym również z powodu stosowania GMO. Wskazane jest przy wszelkich przedsięwzięciach bezwzględne stosowanie zasady przezorności zgodnie z zasadą prawa unijnego określoną w art. 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). |
24. |
Stwierdza, że możliwie największy udział bioproduktów w jak największej liczbie branż pozwala również stworzyć i utrzymać miejsca pracy na nowych, zrównoważonych rynkach, zwłaszcza w słabo dotychczas uprzemysłowionych regionach znajdujących się w niekorzystnym położeniu, a także w regionach wiejskich, górskich i przybrzeżnych. Zaawansowane technologie w przemyśle biochemicznym i biofarmaceutycznym mogą nie tylko pozwolić na odrodzenie się działalności na obszarach dotkniętych dezindustrializacją lub głębokim kryzysem, ale także przynieść korzyści z punktu widzenia zdrowia i jakości życia obywateli. Nadaje to biogospodarce wymiar społeczny, gdyż może ona być siłą napędową przemiany strukturalnej na poziomie lokalnym i regionalnym i stwarzać szanse na nią. |
25. |
Stawia sobie za cel, by w najbliższej dekadzie wyraźnie zwiększono udział innowacyjnych gałęzi bioprzemysłu w PKB, i jest przekonany, że cel ten można osiągnąć wyłącznie z pomocą regionów. |
26. |
Stwierdza, że dla rozwoju biogospodarki decydujące znaczenie mają zarówno warunki regionalne (dostępność zasobów naturalnych, stopień wykorzystania gospodarczego, rozwój łańcuchów wartości, dostępność innowacyjnego otoczenia), jak i decyzje strategiczne podejmowane przez podmioty na szczeblu lokalnym. Oznacza to, że możliwości wywierania wpływu na dalszy rozwój biogospodarki istnieją i mogą zostać wykorzystane w następujących dziedzinach: nauka, technologia, produkcja podstawowa i infrastruktura przemysłowa, popyt i systemy zachęt, zachowania i świadomość konsumenta, kultura, polityka i przepisy. |
Przeszkody w rozwoju biogospodarki
27. |
Z zadowoleniem przyjmuje starania wielu regionów UE zmierzające do rozwinięcia biogospodarki, lecz jednocześnie wskazuje na duże różnice między regionami w tym zakresie i dostrzega na tym polu spory potencjał rozwoju. W regionach UE istnieje wiele rozbieżnych definicji tego, co oznacza pojęcie biotechnologia. KR jest zatem zdania, że potrzebne są bardziej odpowiednie strategie komunikacji, by wyjaśnić potencjał biogospodarki i krzewić odpowiednio świadomość na ten temat. Zwraca się do Komisji, lecz także do państw członkowskich i regionów UE, by podjęły odpowiednie działania i zwiększyły swoje starania. Niezbędna jest otwarta i przejrzysta dyskusja na szczeblu lokalnym ze wszystkimi odpowiednimi partnerami w sprawie celów, wyzwań i możliwości wdrażania biogospodarki oraz negatywnych skutków i szkód płynących z jej niewdrożenia. Należy również informować obywateli o biogospodarce i – inaczej niż w przypadku biotechnologii – zapewnić im możliwość aktywnego włączenia się. |
28. |
Dostrzega przeszkody w rozwoju biogospodarki w następujących dziedzinach: niepewny rozwój rynku i technologii, a także związane z tym wysokie ryzyko dla projektów i długi okres zwrotu z rozbudowy infrastruktury, wysokie koszty badań i rozwoju, wyższe koszty bioproduktów, które pomimo zrównoważoności są trudne do przekonującego zakomunikowania użytkownikom końcowym, wiele pojedynczych podmiotów (producenci, polityka, nauka), otoczenie prawne, brak długoterminowej strategii obejmującej wszystkie etapy rozwoju i brak tworzenia sprzyjających warunków, aby ograniczyć znaczne ryzyko biznesowe w tym sektorze. |
Inwestycje i finansowanie
29. |
Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że z programu „Horyzont 2020” przeznaczono 3,85 mld EUR na inwestycje w dziedzinie badań i rozwoju biogospodarki, że podjęto decyzję w sprawie utworzenia Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Bioprzemysłu i że finansowanie EFIS 2.0 będzie również dostępne dla projektów mających znaczenie dla biogospodarki. |
30. |
Podkreśla, że niezbędne są dalsze inwestycje w tworzenie i rozbudowę gospodarki opartej na biomasie, i apeluje o łatwiejszy dostęp do różnych dostępnych instrumentów finansowych (funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, EFIS, programu „Horyzont 2020”, WPR) z wykorzystaniem komplementarności i synergii. Zwraca się o stworzenie nowych i lepszych możliwości łączenia programów wsparcia UE (promowanie innowacji i inwestycji, gwarancje), by zmniejszyć ryzyko dla inwestorów prywatnych oraz pomóc małym i średnim przedsiębiorstwom we wprowadzaniu bioproduktów na rynek. |
31. |
Opowiada się za lepszymi możliwościami wsparcia, wystarczającym kapitałem wysokiego ryzyka i odpowiednimi funduszami na innowację w celu opracowania rozwiązań rynkowych umożliwiających produkcję seryjną i ograniczenia szczególnego ryzyka gospodarczego dla MŚP, zwłaszcza na etapie wprowadzania na rynek czy do obrotu. |
32. |
Wskazuje, że regionalne warunki rozwoju biogospodarki są bardzo różnorodne, i wnosi, by Komisja przedstawiła propozycje w sprawie sposobu, w jaki podejścia regionalne mogą zostać na wczesnym etapie wprowadzone do planowania polityki dotyczącej możliwości wsparcia. Celem jest opracowanie procedur i takie ukształtowanie instrumentów wsparcia, by mogły one być skutecznie zastosowane w różnych warunkach regionalnych, pozwoliły stawić czoła wyzwaniom wynikającym z wyspiarskiego charakteru i oddalenia i były lepiej powiązane z krajowymi, regionalnymi i lokalnymi programami wsparcia. |
33. |
Wnosi, by sprawdzono, jakie wsparcie biogospodarki po stronie popytu i jakie instrumenty po stronie popytu dla bioproduktów można wprowadzić. Uważa, że systemy zachęt rynkowych dla bioproduktów mogą się przyczynić do częściowego złagodzenia niekorzystnej sytuacji związanej z kosztami dla użytkowników i tym samym wesprzeć w perspektywie długoterminowej lepszy dostęp do rynku zrównoważonych bioproduktów. |
Wsparcie regionów i podmiotów regionalnych oraz stanowienie prawa
34. |
Podkreśla, że regiony i gminy odgrywają szczególną, coraz istotniejszą rolę w rozwoju biogospodarki, gdyż lokalnie dostępne biosurowce są punktem wyjścia dla łańcuchów wartości w biogospodarce. |
35. |
Wskazuje, że regiony UE potrzebują większego wsparcia przy opracowywaniu i wdrażaniu regionalnych strategii na rzecz biogospodarki, w związku z czym przyjmuje z zadowoleniem takie inicjatywy jak European Sustainable Chemicals Support Service. Proponuje, by tego rodzaju inicjatywy zostały również poszerzone o inne sektory biogospodarki (np. przemysł farmaceutyczny i motoryzacyjny, budownictwo, gospodarka energetyczna, biotechnologia, sektor rolno-spożywczy i leśny, budowa instalacji przemysłowych, technologie informacyjno-komunikacyjne). |
36. |
Zaleca, by wsiom, miastom, regionom i ich stowarzyszeniom międzyregionalnym nadano większą rolę w celu wskazania modeli najlepszych rozwiązań i umożliwienia uczenia się opartego na analizie porównawczej między regionami, w których rozwija się biogospodarka. Opowiada się ponadto za przyjęciem odpowiednich środków mających na celu wzmocnienie roli gmin w rozwoju biogospodarki, w tym w ramach organizowanych przez nie działań. Warto pamiętać, że często to właśnie na szczeblu lokalnym oraz w działaniach na małą skalę rozpoczynają się procesy bioekonomiczne. Dlatego tak ważne jest wspieranie takich inicjatyw. |
37. |
Podkreśla, że sieci międzyregionalne, takie jak np. europejski klaster biogospodarki 3BI, inicjatywa Vanguard czy też Europejska Sieć Regionów Przemysłu Chemicznego (ECRN), a także inne sieci związane z rolnictwem i środowiskiem wiejskim (np. Euromontana, AREPO, ERIAFF itp.), wnoszą istotny wkład w rozwój biogospodarki. Są one istotną strukturą służącą rozwojowi strategii i organizacji wymiany wiedzy na szczeblu lokalnym i regionalnym. Przy tym pełnią często funkcję łącznika między szczeblem lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim. |
38. |
Popiera takie inicjatywy jak na przykład łódzka deklaracja bioregionów (1) (przyjęta przez regiony Europy Środkowej i Wschodniej i zainteresowane strony z sektora przedsiębiorstw, ośrodki akademickie, organizacje pozarządowe i rolników na Europejskim Kongresie Biogospodarki, który odbył się w Łodzi w 2016 r.) i przyjmuje z zadowoleniem ściślejsze powiązanie międzyregionalne bioregionów dzięki transgranicznym łańcuchom wartości oraz współpracy makroregionalnej. |
39. |
Jest przekonany, że rozwój biogospodarki wymaga całościowego podejścia łączącego różne dziedziny polityki i że klastry o globalnym potencjale, sieci i inne platformy powinny być aktywniej wspierane, by organizować transfer wiedzy i dialog wzdłuż łańcuchów wartości. |
40. |
Uważa, że pilnie potrzebne jest usprawnienie koordynacji między różnymi poziomami politycznymi i szczeblami sprawowania rządów w celu promowania biogospodarki, szczególnie w odniesieniu do ram prawnych. Obecnie w 28 państwach członkowskich obowiązują różne przepisy dotyczące wykorzystania biomasy jako podstawy łańcuchów wartości w biogospodarce. Produkty końcowe powstałe w ramach biogospodarki są też różnorodnie traktowane w poszczególnych państwach członkowskich. Zdaniem KR-u potrzebne są harmonizacja i uproszczenie prawodawstwa zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności. |
Badania i rozwój oraz kształcenie
41. |
Podkreśla, że zasadnicze znaczenie dla rozbudowy biogospodarki ma poszerzenie wiedzy w zakresie zrównoważonego wykorzystania biomasy jako podstawy łańcucha wartości w biogospodarce. Wzmocnienie badań i opracowywania nowych produktów, a także ich wprowadzania do obrotu to długotrwały proces wymagający wielu zasobów ludzkich i finansowych. |
42. |
Zaleca, by zwiększono jeszcze wsparcie dla sieci badawczych i współpracy między poszczególnymi podmiotami w różnych łańcuchach wartości, w tym z uczelniami i pozauniwersyteckimi instytutami badawczymi, a także by ściślej powiązano ze sobą potencjał w dziedzinie nauki, produkcji i gospodarki. Należy zwłaszcza wzmocnić krajowe i regionalne inicjatywy na rzecz klastrów, mające na celu wprowadzanie na rynek wyników innowacji, poprzez sieć interakcji i synergii między producentami, badaczami, przedsiębiorcami, inwestorami i decydentami politycznymi. |
43. |
Opowiada się za tym, by przeprowadzono kompleksowy przegląd istniejących istotnych dla biogospodarki inicjatyw. Należy lepiej wspierać i finansować zakłady pilotażowe, demonstracyjne i produkcyjne omawianego sektora w regionach europejskich, aby doprowadzić do rozwoju niskoemisyjnych procesów produkcyjnych i przemysłowych oraz wymiany doświadczeń i wiedzy fachowej. Strategia taka ma na celu unikanie dublowania działań oraz zmniejszenie kosztów procesów i produktów. |
44. |
Zauważa, że w związku z rozwojem biogospodarki zachodzi przemiana struktury kształcenia i szkolenia, co wymaga większej interdyscyplinarności kształcenia i szkolenia i większego uwzględnienia nowych ścieżek edukacyjnych w programach nauczania. |
Bruksela, dnia 11 maja 2017 r.
Markku MARKKULA
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów
(1) https://media.wix.com/ugd/32bd65_afadb83292a0452fa58289575d1e5eaf.pdf.