21.10.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 389/74

Sprawozdawca:

Cillian LOHAN

1.1.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji w sprawie planu działania UE przeciwko nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą i odnotowuje uwzględnienie szeregu kluczowych propozycji zawartych w swej poprzedniej opinii na ten temat.

1.2.

Zdaniem EKES-u kluczowe dla zwalczania bezpośrednich i pośrednich skutków nielegalnego handlu dziką fauną i florą jest kompleksowe podejście obejmujące zawiązanie ogólnoświatowego sojuszu między krajami pochodzenia, tranzytu i rynku końcowego.

1.3.

Komitet wskazuje na różne działania priorytetowe dla różnych poziomów łańcucha dostaw w nielegalnym handlu dziką fauną i florą.

1.4.

Zdaniem EKES-u trzeba wzmocnić usystematyzowany dialog i współpracę z krajami trzecimi, uwzględniając walkę z nielegalnym handlem dziką fauną i florą wśród warunków wstępnych wszystkich dwustronnych i wielostronnych umów handlowych UE. Wpływ polityki zagranicznej UE ukierunkowanej na zrównoważony rozwój w krajach trzecich należy mierzyć przede wszystkim według kryterium jakości życia oraz alternatywnych zrównoważonych źródeł dochodów i zatrudnienia dla społeczności wiejskich, zgodnie z programem ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju do 2030 r.

1.5.

Zgodnie z deklaracją londyńską EKES podkreśla potrzebę wprowadzenia systemów etykietowania i identyfikowalności z myślą o zagwarantowaniu legalnego i zrównoważonego handlu dziką fauną i florą.

1.6.

Komitet ubolewa, że we wniosku Komisji zabrakło jakichkolwiek odniesień do stwarzanego przez nielegalny handel dziką fauną i florą zagrożenia dla zdrowia publicznego oraz rodzimych gatunków zwierząt i roślin. Podkreśla, że wspomniane wcześniej systemy etykietowania i identyfikowalności, wraz z odpowiednim mechanizmem kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej, mogą przeciwdziałać występowaniu i rozpowszechnianiu się w skali światowej takich chorób.

1.7.

Komitet proponuje, by Komisja zwróciła większą uwagę na wpływ handlu elektronicznego na nielegalny handel dziką fauną i florą oraz wdrożyła konkretne środki rozdzielające legalny i zrównoważony handel od handlu nielegalnego, prowadzonego przy pomocy nieuczciwie wykorzystywanych stron handlu elektronicznego i mediów społecznościowych bądź za pośrednictwem specyficznych, nielegalnych stron w sieci głębokiej.

1.8.

EKES podkreśla znaczenie zbliżającej się 17. Konferencji Stron (COP17) CITES i apeluje do Komisji o zajęcie zdecydowanego stanowiska popierającego cele planu działania. EKES wzywa Komisję do poparcia propozycji zamknięcia rynków krajowych na kość słoniową, co stanowiłoby kluczowy wkład w zapobieganie groźbie wyginięcia słoni afrykańskich.

2.1.

Nielegalny handel dziką fauną i florą nie jest nowym zjawiskiem (1), ale jego skala, charakter i wpływ uległy znaczącym zmianom w ostatnich latach (2). Szybki i duży wzrost nielegalnego handlu dziką fauną i florą czynią z tego procederu jedną z najpoważniejszych form przestępczości zorganizowanej, obok handlu ludźmi, narkotykami i bronią, przy czym szacowane obroty wynoszą od 8 do 20 mld EUR rocznie.

2.2.

Nielegalny handel dziką fauną i florą stał się jednym z najbardziej lukratywnych rodzajów nielegalnej działalności na świecie w związku z dużym popytem (3) i małym ryzykiem (wykrywalność i kary). W porównaniu z innymi rodzajami przestępstw przypisuje się mu mniejszy priorytet i przeznacza znacznie mniej zasobów na jego zwalczanie. Stosowane sankcje są niespójne i niejednolite, nawet wewnątrz UE, co powoduje, że międzynarodowa przestępczość zorganizowana przenosi się do krajów o niskich sankcjach lub niskiej skuteczności działania właściwych służb.

2.3.

Wpływ nielegalnego handlu dziką fauną i florą jest mierzalny oraz widoczny, i to nie tylko z perspektywy ochrony środowiska (4). Z tego względu utrata różnorodności biologicznej, wylesianie (5), potencjalne wyginięcie najbardziej znanych gatunków (6) oraz redukcja zasobów rybnych (7) to tylko niektóre z konsekwencji jeszcze bardziej niebezpiecznego zjawiska.

2.4.

Nielegalny handel fauną i florą jest ściśle powiązany z inną nielegalną działalnością międzynarodowych organizacji przestępczych, w tym z praniem pieniędzy i korupcją, co podkreślono w niedawnym sprawozdaniu Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) (8).

2.5.

Nielegalny handel dziką fauną i florą stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa. Napędza konflikty i zagraża bezpieczeństwu regionalnemu i krajowemu, stanowiąc źródło finansowania dla bojówek i sieci terrorystycznych (9).

2.6.

Nielegalny handel dziką fauną i florą stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego oraz dla rodzimych gatunków zwierząt i roślin. Unikanie odpowiedniej kontroli fitosanitarnej naraża rodzime gatunki roślin na skażenie nowymi patogenami (10). Szacuje się, że 75 % nowych chorób zakaźnych jest pochodzenia zwierzęcego i w przeważającej części ma swoje źródło w dzikiej faunie i florze (11).

2.7.

Kolejnym ważnym problemem, który nie został wystarczający uwypuklony, jest kradzież zagrożonych gatunków. W ogrodach zoologicznych EAZA (12) od 2000 r. ukradziono 739 zwierząt 44 różnych gatunków. Wielu z nich nigdy nie znaleziono. Popularnym celem są zagrożone wyginięciem niektóre naczelne i gatunki ptaków. Stwarza to problemy związane z dobrostanem i różnorodnością biologiczną w ramach programów hodowlanych tych rzadkich gatunków.

2.8.

Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) ma kluczowe znaczenie w walce z nielegalnym handlem dziką fauną i florą. W 2013 roku ONZ rozpoczęło mocną kampanię polityczną (13) na ten temat, której efektem była pierwsza poświęcona tej sprawie rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w lipcu 2015 r. (14). W rezultacie społeczność międzynarodowa wkroczyła równolegle na drogę do zawiązania ogólnoświatowego sojuszu, który obejmuje kraje pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia dzikiej fauny i flory, co doprowadziło do podpisania deklaracji londyńskiej (15) w lutym 2014 r.

2.9.

Unia, jako jeden z głównych odbiorców nielegalnych produktów z dzikiej fauny i flory, a także kluczowy węzeł szlaków handlowych wywodzących się z Afryki, Ameryki Łacińskiej i Azji, ma do odegrania kluczową rolę. W 2014 r. Parlament Europejski wezwał Komisję do opracowania planu działania UE w celu rozwiązania problemu nielegalnego handlu dziką fauną i florą (16). Komunikat Komisji w sprawie podejścia UE do nielegalnego handlu dziką fauną i florą (17) spotkał się z silnym poparciem EKES-u wyrażonym w jednej z opinii (18).

2.10.

Nielegalny handel dziką fauną i florą bezpośrednio lub pośrednio wpływa na sektory gospodarcze – zarówno przedsiębiorstwa zajmujące się legalnym i zrównoważonym handlem w tej dziedzinie (np. branża dóbr luksusowych, zwierząt domowych i tradycyjnej medycyny chińskiej), jak i firmy zaangażowane w te działania pośrednio (np. przedsiębiorstwa transportowe, kurierzy i firmy prowadzące handel elektroniczny). Mając to na uwadze, wiele przedsiębiorstw wprowadziło szereg inicjatyw przeciwko nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą, takich jak systemy certyfikacji czy zasady społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw na poziomie indywidualnym bądź wielostronnym (19).

3.1.

Plan działania ma na celu poprawę współpracy między wszystkimi zainteresowanymi podmiotami, bardziej efektywne wykorzystanie istniejących narzędzi i strategii politycznych oraz wzmocnienie synergii między nimi. Wyniki osiągnięte w ramach planu działania zostaną ocenione w 2020 r.

3.2.

Środki oparto na trzech priorytetach:

3.3.

W celu zwalczania przyczyn nielegalnego handlu dziką fauną i florą UE skoncentruje się na czterech obszarach:

4.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji i uznaje plan działania UE przeciwko nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą za ważne narzędzie walki z tym potężnym i niebezpiecznym zjawiskiem. Zawarcie w towarzyszącym komunikatowi dokumencie roboczym służb Komisji analizy niedociągnięć obecnych struktur, jeśli chodzi o ograniczenie wzrostu nielegalnego handlu dziką fauną i florą, powinno być przydatne dla wszelkich przyszłych dodatkowych ocen i działań (20).

4.2.

Komitet wyraża także zadowolenie, że uwzględniono szereg kluczowych wniosków określonych w jego poprzedniej opinii w sprawie nielegalnego handlu dziką fauną i florą (21).

4.3.

Zdaniem Komitetu całościowe podejście stanowi fundament planu działania UE z uwagi na złożone, wielowymiarowe aspekty nielegalnego handlu dziką fauną i florą oraz jego bezpośredni i pośredni wpływ.

4.4.

EKES zgadza się, że podstawą strategii będzie przestrzeganie, umocnienie oraz skoordynowanie już istniejących umów międzynarodowych (zwłaszcza CITES), ustaw, rozporządzeń, polityk i instrumentów wykonawczych, w formie ściślejszej integracji wszystkich zainteresowanych sektorów – ochrony środowiska, kontroli prowadzonej przez organy celne, systemu sądowego, interesów przedsiębiorstw, walki z przestępczością zorganizowaną itp. – a także skuteczniejszej współpracy między władzami w krajach pochodzenia, tranzytu i rynku końcowego dzikiej fauny i flory.

4.5.

Komitet jest zdania, że UE nie będzie w stanie skutecznie walczyć ze zorganizowaną przestępczością przeciwko dzikiej faunie i florze, jeśli nie zostaną osiągnięte określone cele (o których mowa w załączniku do wniosku):

4.6.

Wniosek o zawiązanie ogólnoświatowego sojuszu przeciwko nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą w celu nawiązania usystematyzowanego dialogu i współpracy z krajami pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia, w tym rządami krajowymi, lokalnymi społecznościami, społeczeństwem obywatelskim oraz sektorem prywatnym, będzie w dużym stopniu wspierał cele planu działania.

4.7.

EKES wskazuje na różne działania priorytetowe dla różnych poziomów łańcucha dostaw w nielegalnym handlu dziką fauną i florą.

4.8.

Komitet zgadza się, że potrzeba więcej środków finansowych i bardziej ukierunkowanych inicjatyw na rzecz walki z nielegalnym handlem dziką fauną i florą w państwach pochodzenia. Na przykład popiera propozycję Komisji, by walka z nielegalnym handlem dziką fauną i florą stanowiła warunek wstępny wszystkich dwustronnych i wielostronnych porozumień handlowych UE.

4.9.

Komitet uważa, że w zwalczaniu nielegalnego handlu dziką fauną i florą i zapobieganiu mu zarówno w krajach pochodzenia, jak i przeznaczenia, zasadnicze znaczenie ma rola społeczeństwa obywatelskiego. Zdaniem Komitetu szczególnie istotne jest czynne i świadome zaangażowanie konsumentów i sektora prywatnego w celu promowania zrównoważonego pozyskiwania produktów pochodzących z dzikiej fauny i flory, podpartego systemem etykietowania i identyfikowalności.

4.10.

EKES uważa, że ludność wiejska musi być angażowana w skuteczne ścieżki rozwoju, by mogła odnosić korzyści z ochrony dzikiej fauny i flory (np. ekoturystyka). Przejście na gospodarkę zrównoważoną w państwach trzecich musi zostać zbadane i ocenione przede wszystkim według kryterium jakości życia i możliwości zatrudnienia i musi być zgodne z programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 oraz celami zrównoważonego rozwoju ONZ.

4.11.

EKES podkreśla potrzebę zaoferowania ludności państw trzecich zaangażowanej na początkowych etapach łańcucha nielegalnego handlu dziką fauną i florą alternatywnych i zrównoważonych źródeł dochodu i zatrudnienia. Może to przyjąć postać ekoturystyki lub maksymalizowania zwrotów z usług ekosystemowych lokalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory.

4.12.

EKES podkreśla konieczność zaangażowania sektora gospodarczego w celu ułatwienia dwustronnych rozmów oraz przepływu informacji, by zapewnić pozytywną rolę sektora gospodarczego w walce z nielegalnym handlem dziką fauną i florą. Strategia rozwiązywania tych problemów nie może mieć miejsca w próżni, która wyklucza prywatnych przedsiębiorców.

5.1.

EKES proponuje zorganizowanie ogólnoeuropejskiej kampanii mającej na celu podniesienie świadomości, by zaangażować konsumentów i sektor prywatny w zmniejszenie popytu na nielegalne produkty pochodzące z dzikiej fauny i flory oraz ich podaży. Ze względu na szeroką definicję „nielegalnego handlu dziką fauną i florą” Komitet zaleca skoncentrowanie się na nietypowych roślinach i zwierzętach (22) oraz produktach pochodnych (23).

5.2.

EKES ponawia swoją gotowość wspierania inicjatyw, jakie zamierza podjąć UE, i udziału w nich, np. z wykorzystaniem utworzonej przy Komitecie sieci podmiotów gospodarczo-społecznych UE–Afryka. Komitet z zadowoleniem przyjmie wszelkie inicjatywy Komisji w zakresie zorganizowania forum dyskusyjnego na temat wdrożenia planu działania i chętnie skorzysta z możliwości, by poprowadzić takie wydarzenie.

5.3.

Podobnie jak wspomniano w deklaracji londyńskiej, EKES wzywa do wprowadzenia konkretnych środków, tak by sektor prywatny postępował odpowiedzialnie, a system etykietowania i identyfikowalności gwarantował legalność handlu dziką fauną i florą i jego zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju, zarówno z punktu widzenia gospodarki, jak i środowiska naturalnego i społeczności lokalnych. Za punkt odniesienia mogą posłużyć istniejące systemy regulujące handel kawiorem i drewnem tropikalnym (24). Dobrym punktem odniesienia dla wspólnego systemu identyfikowalności żywych zwierząt mógłby być system zarządzania informacjami w dziedzinie zoologii (ZIMS) stosowany przez Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA).

5.4.

Komitet ubolewa, że we wniosku Komisji zabrakło jakichkolwiek odniesień do zagrożenia stwarzanego przez nielegalny handel dziką fauną i florą dla zdrowia publicznego oraz rodzimych gatunków zwierząt i roślin. Kwestia ta jest bardzo istotna i EKES wzywa do uwzględnienia jej w planie działania UE. Komitet podkreśla, że wspomniane wcześniej systemy etykietowania i identyfikowalności, wraz z odpowiednim mechanizmem kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej, mogą przeciwdziałać występowaniu i rozpowszechnianiu się w skali światowej takich chorób. Konieczne jest zacieśnienie współpracy z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).

5.5.

Nową formą nielegalnego handlu dziką fauną i florą jest handel elektroniczny. EKES odnotowuje istnienie kilku narzędzi nielegalnego handlu elektronicznego, takich jak nieuczciwie wykorzystywanych stron handlowych i forów mediów społecznościowych bądź wyspecjalizowane platformy on-line w sieci głębokiej, do których dostęp jest ograniczony. Jeśli chodzi o pierwszy przypadek, Komitet podkreśla szereg najlepszych praktyk, które powinna uwzględnić Komisja Europejska, takich jak porozumienie podpisane w czerwcu 2013 r. pomiędzy włoską strażą leśną a dwoma największymi internetowymi portalami ogłoszeniowymi (eBay annunci oraz Subito.it (25)), przewidujące podawanie większej ilości informacji z korzyścią dla konsumentów, a także możliwość szybkiego wyeliminowania ofert uznanych za podejrzane. Porozumienie umożliwia też kontrolowanie ogłoszeń za pośrednictwem filtrów zezwalających tylko na ogłoszenia zapewniające identyfikowalność obiektów wystawionych na sprzedaż. Jeśli chodzi o głęboką sieć, EKES proponuje stworzenie specjalnej grupy zadaniowej przy wsparciu ekspertów od cyberprzestępczości.

5.6.

EKES podkreśla znaczenie 17. Konferencji Stron (COP17) CITES, która odbędzie się we wrześniu–październiku 2016 r. w Republice Południowej Afryki. Unia dysponuje 28 głosami i musi odzwierciedlić wyraźne stanowisko przedstawione w planie działania. Niektóre z propozycji Komisji pomogą w zapobieganiu nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą. Należy do nich np. uwzględnienie w wykazie CITES większej liczby gatunków dotkniętych tym procederem. EKES wzywa Komisję do poparcia propozycji zamknięcia rynków krajowych na kość słoniową, co stanowiłoby kluczowy wkład w zapobieganie groźbie wyginięcia słoni afrykańskich.