52013DC0279

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Plan działania na rzecz strategii morskiej w obszarze Oceanu Atlantyckiego Realizacja inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu /* COM/2013/0279 final */


KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Plan działania na rzecz strategii morskiej w obszarze Oceanu Atlantyckiego

Realizacja inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

1.           Wprowadzenie

Sektory morskie składające się na „niebieską gospodarkę” dysponują potencjałem stworzenia w Europie do 2020 r. 7 mln miejsc pracy. Nowe miejsca pracy pojawią się nie tylko w sektorach wschodzących, takich jak odnawialna energia morska, lecz również dzięki odnowie tradycyjnych sektorów przemysłu morskiego. Obszar Oceanu Atlantyckiego może znacząco przyczynić się do realizacji tego „niebieskiego wzrostu”. Jednocześnie dla przyszłych pokoleń musi zostać zachowana stabilność środowiskowa i ekologiczna największych i najważniejszych ekosystemów Europy.

W niniejszym planie działania wyznacza się zatem priorytety w zakresie badań i inwestycji w celu zaawansowania „niebieskiej gospodarki” w obszarze Oceanu Atlantyckiego. Pięć atlantyckich państw członkowskich[1] oraz ich regiony mogą skorzystać z planu działania, by pomóc w tworzeniu zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu w obszarach przybrzeżnych. Plan działania opiera się na strategii Komisji na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego[2] i jest wynikiem konsultacji przeprowadzonych przez forum atlantyckie. Forum pozwoliło państwom członkowskim, Parlamentowi Europejskiemu, władzom regionalnym i lokalnym oraz przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych sektorów wnieść wkład w opracowanie planu działania oraz rozpatrzenie odpowiedzi na wyzwania, które niesie ze sobą tworzenie wzrostu gospodarczego, zmniejszenie śladu węglowego w obszarze Oceanu Atlantyckiego, zapewnienie zrównoważonego wykorzystania morskich zasobów naturalnych, kształtowanie skutecznych sposobów reagowania w przypadku zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych oraz wdrażanie zarządzania opartego na podejściu ekosystemowym w wodach Atlantyku. Forum wykorzystało również uwagi zainteresowanych stron uzyskane z cyklu warsztatów i w odpowiedzi na internetowe zaproszenie do składania propozycji, jak również opinie przekazane przez państwa członkowskie i władze regionalne.

Ramy czasowe planu działania zostały dobrze dopasowane do realizacji wspólnych ram strategicznych dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i funduszy inwestycyjnych[3]. Cele tematyczne wspólnych ram strategicznych mają rozległe znaczenie dla strategii na rzecz Atlantyku, w szczególności:

– wspieranie przejścia w kierunku gospodarki niskoemisyjnej;

– zwiększanie zdolności w zakresie badań i innowacji poprzez kształcenie i szkolenie oraz zacieśnienie więzi między przemysłem i sferą badań; oraz

– podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które dominują w UE w takich sektorach jak turystyka, rybołówstwo i akwakultura.

Plan działania ma na celu uzyskanie silnego efektu sygnalizacyjnego dla regionów i sektora prywatnego. Powinny one przystąpić do rozpatrywania możliwości współpracy, w tym także transgranicznej, w celu wdrażania uzgodnionych priorytetów. Proces opracowywania planu działania, prowadzony w ramach partnerstwa z pięcioma atlantyckimi państwami członkowskimi, zachęcił zainteresowane strony, w tym regiony, miasta portowe i podmioty sektora prywatnego, do rozważenia sposobów podjęcia działań mających na celu rozwój „niebieskiej gospodarki” oraz wniesienia wkładu w zrównoważony rozwój w obszarze Oceanu Atlantyckiego. Działanie takie powinno pomóc przyciągnąć inwestycje i zachęcić prywatne podmioty gospodarcze do podjęcia działalności w sektorze „niebieskiej gospodarki”, a przez to do wsparcia rewitalizacji regionów nadmorskich w obszarze Oceanu Atlantyckiego.

Pełne wykorzystanie potencjału przez „niebieską gospodarkę” w obszarze atlantyckim wymaga wsparcia udanego wdrożenia planu działania przez połączenie wysiłków w trzech obszarach: ukierunkowanych inwestycji, zwiększenia potencjału badawczego oraz bardziej zaawansowanych umiejętności:

– działalność inwestycyjna: inwestycje będą musiały być ukierunkowane na innowacje, możliwości technologiczne i strategie inteligentnej specjalizacji, a szczególne znaczenie przypadnie MŚP. Skuteczne wykorzystanie europejskich funduszy strukturalnych i funduszy inwestycyjnych w tych dziedzinach ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia nadrzędnych celów wzrostu, konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy. Potrzebne mogą być również inwestycje w infrastrukturę. Na przykład technika okrętowa i infrastruktura morska, taka jak porty i przystanie jachtowe, mają do odegrania ważną rolę we wspieraniu „niebieskiej gospodarki”. Forum atlantyckie określiło ich możliwości zapewnienia nowych usług, na przykład na rosnącym rynku turystyki rejsowej oraz w zakresie oferowania montażu i konserwacji urządzeń dla nowych instalacji morskich. Do tej pory UE udzieliła znacznego wsparcia finansowego dla tego procesu, między innymi poprzez uzupełniające pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Fundusze strukturalne i inwestycyjne umożliwią w przyszłości wyższy poziom spójności między mechanizmami finansowania przez UE, jednakże środki na infrastrukturę lub inwestycje w turystykę będą nadal musiały w znacznym stopniu pochodzić z sektora prywatnego;

– badania: zarządzanie zasobami oceanicznymi, zrównoważone wykorzystanie zasobów morskich i zarządzanie nimi, bezpieczeństwo na morzu, ochrona środowiska morskiego (w tym wyznaczenie przybrzeżnych i morskich obszarów chronionych) wymagają nie tylko danych i zrozumienia funkcjonowania ekosystemów oraz ich wzajemnych powiązań, ale także zdolności modelowania, prognozy i przewidywania. Podejście to ułatwia dokonywanie oceny i ograniczania ryzyka. Stanowi zachętę do inwestycji i ogranicza wysokość kosztów operacyjnych. Obserwacja oceanów, mapowanie i prognozowanie są zatem kluczowe dla trwałego wzrostu aktywności gospodarczej w obszarze Oceanu Atlantyckiego i pogłębienia naszego zrozumienia procesów oceanicznych na Atlantyku, które odgrywają ważną rolę w kształtowaniu klimatu. Szerokie udostępnienie tych informacji ma decydujące znaczenie. Istnieje coraz więcej dowodów na znaczące dążenie do innowacji, którego źródłem może być lepszy dostęp do informacji sektora publicznego;

– bardziej zaawansowane umiejętności: w celu osiągnięcia przez „niebieską gospodarkę” pełni potencjału należy uporać się z problemem niedoboru odpowiednio przygotowanej siły roboczej w niektórych sektorach przemysłu morskiego i związanego z morzem, zarówno poprzez podnoszenie kwalifikacji obecnych pracowników, jak i przyciąganie do tego sektora młodych ludzi. Jest to szczególnie istotne w przypadku takich nowo powstających dziedzin jak energia odnawialna, ale odnosi się również do bardziej tradycyjnych sektorów, takich jak przemysł stoczniowy, rybołówstwo, akwakultura i przetwórstwo produktów żywnościowych pochodzących z morza, gdzie do konkurowania na światowym rynku potrzebne są innowacje, specjalizacja i dostosowanie do nowych technologii.

2.           Plan działania

Rezultatem dyskusji z państwami członkowskimi i uzyskania opinii forum atlantyckiego jest niniejszy plan działania, który będzie wdrażany do 2020 r. Wskazane obszary działania zostały określone z zamiarem sprostania wyzwaniom strategii dla obszaru Oceanu Atlantyckiego oraz tworzenia zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu w obszarach przybrzeżnych Niniejszy plan nie wyklucza innych możliwości działania. Zawarto w nim orientacyjny zestaw obszarów działania w zakresie badań i inwestycji wychodzących naprzeciw wspólnym wyzwaniom. Zainteresowane państwa członkowskie, zarówno indywidualnie, jak i wspólnie, zrobiły już wiele na rzecz rozwoju swojej gospodarki morskiej i związanej z morzem. Dlatego niniejszy plan działania określa obszary, w których istnieje przestrzeń dla dodatkowej wspólnej pracy. Zajęcie się wskazanymi priorytetami może propagować innowacje, przyczynić się do ochrony środowiska morskiego i regionu przybrzeżnego Oceanu Atlantyckiego oraz poprawy ich stanu, zwiększyć intensywność powiązań i stworzyć efekty synergii służące modelowi zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.

Niniejszy plan działania stanowi zaproszenie dla sektora prywatnego, naukowców, regionalnych i krajowych organów publicznych oraz innych podmiotów do rozpoczęcia tworzenia projektów odpowiadających priorytetom.

Priorytet 1: Propagowanie przedsiębiorczości i innowacji

Cele szczegółowe tego priorytetu obejmują:

– wymianę wiedzy między istytucjami szkolnictwa wyższego, przedsiębiorstwami i ośrodkami badawczymi

Zwiększanie zdolności do wprowadzania innowacji w obszarze Oceanu Atlantyckiego za pomocą badań i rozwoju technologii poprzez wspieranie:

a)       tworzenia sieci kontaktów i współpracy badawczej między ośrodkami badawczymi, instytucjami szkolnictwa wyższego oraz przedsiębiorstwami w państwach członkowskich,

b)      transferu wiedzy i praktyki, a także umiejętności między szkolnictwem wyższym, przedsiębiorstwami i sferą badań naukowych, w tym za pośrednictwem regionalnych, krajowych i transgranicznych morskich klastrów i platform technologicznych;

– zwiększanie konkurencyjności i potencjału innowacyjnego gospodarki morskiej w obszarze Oceanu Atlantyckiego

Podnoszenie kwalifikacji w tradycyjnych atlantyckich gałęziach przemysłu, takich jak przemysł stoczniowy, akwakultura i rybołówstwo, a także w nowych sektorach „niebieskiej gospodarki” poprzez:

a)       zastosowanie środków edukacyjnych i szkoleniowych, w tym programów transgranicznych, oraz wzajemne uznawanie krajowych programów kształcenia i szkolenia,

b)      podnoszenie świadomości dotyczącej ścieżek kariery w instytucjach związanych z morzem, wzbudzanie wśród młodych ludzi entuzjazmu wobec morskiej kultury i rozwoju zawodowego oraz przezwyciężanie innych barier, które zniechęcają młodych ludzi do podjęcia kariery morskiej[4], na przykład poprzez szkoły pod żaglami, szkolenia z zakresu nowoczesnych technologii i inne wspólne inicjatywy atlantyckie;

– wspieranie dostosowania i dywersyfikacji działalności gospodarczej poprzez propagowanie potencjału obszaru Oceanu Atlantyckiego

Wspieranie reformy wspólnej polityki rybołówstwa i odnowa europejskiego sektora akwakultury poprzez:

a)       udoskonalone modelowanie wielogatunkowe, opracowywanie lepszych narzędzi połowowych oraz związanych z tym technik i technologii w celu minimalizacji śladu węglowego, uszkodzeń dna morskiego, odrzutów i przyłowów,

b)      wymianę informacji na temat narzędzi, które poprawiają rozumienie przez osoby zarządzające rybołówstwem społeczno-gospodarczych i ekosystemowych skutków środków zarządzania,

c)       prowadzenie badań naukowych w celu poprawy w zakresie wzrostu i wydajności, konkurencyjności i równowagi środowiskowej akwakultury (w tym akwakultury przybrzeżnej) oraz zdolności reagowania przez sektor na potrzeby rynku,

d)      podniesienie pozycji rynkowej produktów rybołówstwa i akwakultury pochodzących z UE poprzez poprawę przetwórstwa, etykietowania, identyfikowalności i certyfikacji.

Priorytet 2: Ochrona, zachowanie i rozwijanie potencjału środowiska morskiego i przybrzeżnego Oceanu Atlantyckiego

Cele szczegółowe tego priorytetu obejmują:

– poprawę bezpieczeństwa morskiego i ochrony na morzu

Wzmocnienie bezpieczeństwa i ochrony marynarzy, ludności zamieszkującej obszary przybrzeżne, mienia oraz ekosystemów poprzez:

a)       w razie potrzeby dokonanie oceny i rozszerzenie istniejących systemów ostrzegania, sprawozdawczości i mechanizmów reagowania na obecność szkodliwych inwazyjnych gatunków morskich oraz wsparcie wymiany najlepszych praktyk w zakresie postępowania w przypadku takich zagrożeń,

b)      wspieranie inicjatyw podejmowanych przez państwa członkowskie w obszarze Oceanu Atlantyckiego, w tym ocen ryzyka i skoordynowanych mechanizmów reagowania, oraz inwestycji w nowoczesne urządzenia, które przyczyniają się we właściwy sposób do zwiększenia koordynacji gotowości i reagowania na zagrożenia morskie związane z klęskami żywiołowymi, katastrofami na morzu, rozlewami ropy naftowej i materiałów niebezpiecznych oraz nielegalnym handlem[5],

c)       rozwój, testowanie i wdrażanie nowych technologii w celu usprawnienia inspekcji statków i zwiększania bezpieczeństwa oraz ochrony portów i żeglugi poprzez lepszą integrację danych z satelitów oraz ze zlokalizowanej w powietrzu, na morzu i na lądzie infrastruktury nadzoru, a także innowacyjnych instrumentów umieszczonych in situ, służących poprawie rozpoznania sytuacji na obszarach morskich,

d)      pomoc w świadczeniu regionalnych, odnoszących się do basenów morskich usług informacyjnych w ramach wspólnego mechanizmu wymiany informacji (CISE) w oparciu o uzgodnione ogólnounijne normy i doświadczenia zdobyte przez państwa członkowskie w projektach pilotażowych;

– badania i ochronę wód morskich i stref przybrzeżnych

Wytworzenie europejskich zdolności obserwacyjnych i prognostycznych w odniesieniu do Oceanu Atlantyckiego w oparciu o istniejące struktury, platformy i mechanizmy w celu wsparcia wdrażania polityk UE, zmniejszenia kosztów ponoszonych przez przemysł, organy publiczne i instytucje badawcze, stymulowania innowacji i zmniejszenia niepewności co do zachowania Oceanu Atlantyckiego i skutków zmian klimatycznych poprzez:

a)       wykorzystanie istniejących systemów i mechanizmów do opracowania i utrzymania zrównoważonego zintegrowanego programu badań i obserwacji wybrzeża, dna morskiego i słupa wody, obejmującego wody państw członkowskich UE, regionów najbardziej oddalonych oraz krajów i terytoriów zamorskich od wybrzeża do otwartego morza,

b)      opracowanie nowych instrumentów i platform obserwacji oraz, w razie potrzeby, monitorowania ekosystemu (włącznie z mapowaniem dna morskiego), które zwiększają liczbę parametrów mierzalnych automatycznie, obniżają koszty obserwacji i przyspieszają rozpowszechnianie danych wśród użytkowników,

c)       wniesienie wkładu w wykształcenie skuteczniejszego systemu zarządzania, katalogowania i rozpowszechniania interoperacyjnych danych morskich oraz wielorozdzielczej mapy dna morskiego poprzez wkład na rzecz europejskiej sieci informacji i obserwacji środowiska morskiego,

d)      stworzenie sieci nadmorskich oceanograficznych systemów prognozowania (włącznie z ocenami ryzyka) wykorzystujących usługi morskie systemu Copernicus.

Przyczynianie się do rozwoju narzędzi i strategii odpowiadających na światowe kwestie związane ze zmianą klimatu, włącznie ze środkami łagodzącymi skutki zmian klimatycznych i strategiami dostosowawczymi, poprzez:

a)       wspieranie oceny śladu węglowego „niebieskiej gospodarki” w obszarze Oceanu Atlantyckiego;

b)      tworzenie platformy wymiany najlepszych praktyk w zakresie redukcji emisji oraz efektywności energetycznej;

c)       opracowywanie programów partnerstwa w celu identyfikacji i monitorowania wpływu globalnej zmiany klimatu na działalność morską, ekosystemy i społeczności nadbrzeżne w obszarze Oceanu Atlantyckiego, w tym opracowanie lepszych możliwości prognozowania i oceny ryzyka.

Wspieranie ochrony środowiska morskiego oraz działań zmierzających do osiągnięcia „dobrego stanu środowiska” wód Oceanu Atlantyckiego do 2020 r.[6] poprzez następujące działania:

a)       dalsze opieranie się na krajowych planach, działaniach w ramach konwencji OSPAR oraz sieci Natura 2000 w celu przyczynienia się do rozwoju spójnej sieci chronionych obszarów morskich na europejskim wybrzeżu atlantyckim poprzez uzgadnianie dobrych praktyk i wspólne procedury oceny, które mogłyby również przynieść korzyść Makaronezji i regionom najbardziej oddalonymi w rejonie Karaibów,

b)      zachęcanie do dalszej współpracy między państwami członkowskimi, w tym za pośrednictwem konwencji OSPAR, na przykład w zakresie skoordynowanych i zintegrowanych programów monitorowania i wspólnych działań na rzecz odbudowy ekosystemów.

Ocena wartości społecznej i gospodarczej oraz funkcjonowania ekosystemów i różnorodności biologicznej Oceanu Atlantyckiego w celu wsparcia procesu decyzyjnego.

Wnoszenie wkładu w procesy planowania przestrzennego obszarów morskich oraz zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną przez państwa członkowskie, np. poprzez wymianę najlepszych praktyk i ułatwianie koordynacji transgranicznej.

– zrównoważone zarządzanie zasobami morskimi

Doprowadzenie do lepszego zrozumienia wykonalności technicznej, opłacalności gospodarczej i oddziaływania na środowisko wydobycia minerałów z Oceanu Atlantyckiego oraz opracowanie i wypróbowanie innowacyjnych technologii górniczych.

Ustanowienie podstaw trwałej europejskiej biotechnologii morskiej o wysokiej wartości dodanej poprzez:

a)       badanie dna morskiego i ocenę jego cech genetycznych, różnorodności biologicznej i możliwości pozyskiwania z niego surowców istotnych dla przemysłu biotechnologicznego, z uwzględnieniem obowiązującego prawa międzynarodowego oraz konieczności ochrony środowiska morskiego,

b)      wzmocnienie powiązań między środowiskiem naukowym a sektorem przemysłowym w obszarze Oceanu Atlantyckiego w celu utworzenia biobanków i identyfikacji rynków dla innowacyjnych bioproduktów morskich (biomedycyna, inżynieria tkankowa, wyroby farmaceutyczne, enzymy przemysłowe) oraz ukierunkowanie badań naukowych na ukształtowanie procesów przemysłowych do ich produkcji.

– wykorzystanie potencjału energii odnawialnej środowiska morskiego i przybrzeżnego obszaru Oceanu Atlantyckiego

Analiza sposobów przyspieszenia wdrażania zrównoważonej produkcji morskiej energii odnawialnej poprzez:

a)       zachęcanie do dokonywania oceny i mapowania potencjału europejskich zasobów energetycznych Oceanu Atlantyckiego oraz określania sposobów łagodzenia oddziaływania na środowisko oraz wpływu na żeglugę wywieranego przez budowę, eksploatację i likwidację instalacji w ramach regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji w zakresie morskiej energii odnawialnej,

b)      przyczynianie się do stworzenia europejskiego systemu przesyłu energii elektrycznej, który umożliwia równoważenie obciążeń między systemami krajowymi i zapewnia lepsze powiązania pomiędzy źródłami energii na morzu i na lądzie,

c)       propagowanie badań naukowych, rozwoju i demonstracji technologii na rzecz budowy i utrzymania instalacji wytwarzających energię odnawialną z morskiej energii wiatrowej, energii fal i pływów morskich oraz biomasy, w tym integracji z zakładami odsalania i wielozadaniowymi platformami morskimi,

d)      zachęcanie do wykorzystywania specjalnych warunków geologicznych, oceanograficznych i meteorologicznych w najbardziej oddalonych regionach Atlantyku w celu wsparcia uzyskania przez nie samowystarczalności energetycznej oraz osiągnięcia celów w zakresie zmniejszenia emisji dwutlenku węgla.

Priorytet 3: Poprawa dostępności i wzajemne powiązania

Cele szczegółowe tego priorytetu obejmują:

– propagowanie współpracy między portami

Ułatwienie rozwoju portów jako centrów „niebieskiej gospodarki” poprzez:

a)       ułatwianie modernizacji infrastruktury w celu zwiększenia możliwości w zakresie połączeń z lądem, zwiększenia intermodalności oraz propagowania dynamicznego rozładunku i ponownego załadunku statków za pomocą takich środków jak dostarczanie energii elektrycznej z nabrzeża, wyposażenie portów w urządzenia do tankowania skroplonego gazu ziemnego oraz usuwanie przeszkód administracyjnych,

b)      umożliwienie dywersyfikacji działalności gospodarczej portów w zakresie takich nowych działań jak konserwacja instalacji wytwarzających energię odnawialną na morzu lub turystyka,

c)       analizowanie i propagowanie sieci portowych oraz szlaków żeglugowych bliskiego zasięgu między portami europejskimi, w obrębie archipelagów oraz do wybrzeża Afryki za pośrednictwem takich inicjatyw jak „autostrady morskie” w celu zwiększenia ruchu morskiego.

Priorytet 4: Stworzenie zrównoważonego modelu rozwoju regionalnego sprzyjającego włączeniu społecznemu

Cele szczegółowe tego priorytetu obejmują:

– wspieranie lepszej znajomości wyzwań społecznych w obszarze Oceanu Atlantyckiego

Wymiana najlepszych praktyk na rzecz poprawy stanu zdrowia, włączenia społecznego i dobrobytu społeczności przybrzeżnych oraz opracowywanie właściwych i nadających się do użytku wskaźników społeczno-ekonomicznych do pomiaru, porównywania i śledzenia tendencji w rozwoju „niebieskiej gospodarki”,

– zachowanie i propagowanie atlantyckiego dziedzictwa kulturowego

Zwalczanie sezonowości i poprawa perspektyw dla MŚP poprzez dywersyfikację produktów turystyki morskiej i przybrzeżnej oraz rozwijanie rynków niszowych poprzez inwestycje w zakresie:

a)       morskich sportów wodnych, przystani żeglarskich i morskiej działalności rekreacyjnej,

b)      usług portowych, w tym świadczonych pasażerom rejsów wycieczkowych,

c)       identyfikacji i promowania walorów kulturowych i przyrodniczych wybrzeża atlantyckiego, takich jak tradycyjne łodziowe rybołówstwo przybrzeżne, lokalne tradycje kulinarne i dziedzictwo morskie,

d)      ochrony i odtwarzania atrakcji turystycznych, w tym atrakcji przybrzeżnych i podwodnych oraz obiektów dziedzictwa morskiego o wartości archeologicznej, ekologicznej lub historycznej[7].

3.           WYKONANIE

3.1.        Kanały finansowania

Niniejszy plan działania umożliwi państwom członkowskim uwzględnienie priorytetów określonych w zawartych przez nie z Komisją umowach o partnerstwie, które mają być przedmiotem negocjacji przed końcem 2013 r.

– Umowy o partnerstwie na lata 2014–2020 w zakresie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych stanowią ważny kanał finansowania, który państwa członkowskie mogą wykorzystywać, w stosownych przypadkach, w celu realizacji priorytetów planu działania. Przy określaniu priorytetowych obszarów współpracy umowy o partnerstwie powinny uwzględniać odpowiednie strategie na rzecz basenów morskich, takie jak strategia na rzecz Oceanu Atlantyckiego. Dają one możliwość określenia głównych potrzeb rozwojowych i rozwoju potencjału „niebieskiej gospodarki” w atlantyckich państwach członkowskich i ich regionach przybrzeżnych. Pozwalają one również państwom członkowskim na wprowadzanie rozwiązań, które zapewnią koordynację między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi a innymi źródłami finansowania. Organy krajowe w państwach członkowskich odpowiedzialne za negocjacje umów o partnerstwie oraz organy odpowiedzialne za opracowanie programów operacyjnych mają w związku z tym do odegrania ważną rolę w procesie wdrażania planu działania w ciągu najbliższych miesięcy. Plan działania może być również źródłem inspiracji dla osób sporządzających programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym, w zależności od potrzeb obszaru objętego programem.

– Ponadto plan działania posłuży samej Komisji jako pomoc we wdrażaniu bezpośrednio zarządzanych funduszy, w tym w ramach programu „Horyzont 2020”, LIFE+, COSME, oraz zarządzanych bezpośrednio elementów Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. W istocie program „Horyzont 2020” będzie kluczowym wsparciem realizacji planu działania i już uznaje się w nim „niebieski wzrost” za jeden z głównych obszarów w dziedzinie badań w najbliższych latach. Program może być też źródłem wsparcia programu na rzecz „niebieskiego wzrostu” w zakresie zbadania i maksymalnego wykorzystania potencjału różnorodności form życia morskiego, zrównoważonej eksploatacji zasobów głębinowych oraz rozwoju nowych technik obserwacji oceanów. Pomoże to w pobudzaniu rozwoju gospodarki morskiej i związanej z morzem oraz środowiska morskiego przez przyspieszanie transferu wyników badań naukowych i innowacji do gospodarki.

– Właściwie ukierunkowane inwestycje publiczne mogą i powinny być czynnikiem skłaniającym do inwestycji prywatnych oraz inicjatyw w zakresie przedsiębiorczości. Państwa członkowskie mogą również zdecydować się na zbliżenie z sektorem prywatnym w celu zbadania możliwości uzupełniającego zaangażowania i finansowania.

– Ponadto grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (grupa EBI[8]) jest gotowa do zmobilizowania swoich narzędzi finansowych i wiedzy specjalistycznej na potrzeby wsparcia odpowiednich projektów w celu dalszej realizacji priorytetów planu. EBI może rozszerzyć wsparcie zarówno dla działalności sektora prywatnego, jak i publicznego, w formie pożyczek, pożyczek uzupełniających[9] i doradztwa technicznego. W celu wsparcia działań prowadzonych na różną skalę grupa oferuje różnorodne instrumenty finansowe, począwszy od kredytów inwestycyjnych na finansowanie zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie, aż do funduszy kapitałowych oferowanych za pośrednictwem EFI.

W związku z ograniczeniami budżetowymi oraz potrzebą rozważenia przez organy w obszarze Oceanu Atlantyckiego wielu priorytetów rozwojowych należy podkreślić, że wdrażanie planu działania pozostaje dobrowolne, jednak powinno być zgodne z priorytetami określonymi w umowach o partnerstwie zawartymi przez pięć zainteresowanych państw członkowskich. Wszystkie projekty składane do właściwych organów w odpowiedzi na plan działania będą musiały być zgodne z kryteriami ustalonymi w odpowiednich zasadach finansowania. W ramach dzielonego zarządzania funduszami UE decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu konkretnego projektu podejmie właściwa instytucja zarządzająca.

3.2.        Inteligentna współpraca

W planie działania wskazano możliwości współpracy w miarę potrzeby państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych oraz instytucji UE w celu stawienia czoła wyzwaniu, którym jest zrównoważony rozwój. Jednak tego rodzaju współdziałanie nie jest oczywiście jedynym sposobem możliwości wdrożenia planu działania. Ważną rolę w jego realizacji działania mogą odgrywać szczegółowe działania i projekty na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W stosownych przypadkach należy wspierać współpracę między różnymi programami ukierunkowanymi na poszczególne kraje.

Ukierunkowane współdziałanie może przynieść wiele dodatkowych korzyści, zwłaszcza w zakresie wymiany informacji, podziału kosztów, dzielenia się wynikami i najlepszymi praktykami, a także tworzenia pomysłów dotyczących innych obszarów współpracy. Konkretniej rzecz ujmując, przy wsparciu z różnych źródeł finansowania państwa członkowskie i regiony mogą pracować nad realizacją wspólnych projektów lub innych przedsięwzięć.

Program „Horyzont 2020” i inne programy UE oraz instrumenty finansowe mogą wspierać współpracę w dziedzinie badań poprzez ułatwianie realizacji projektów proponowanych przez konsorcja instytucji publicznych i prywatnych. Na przykład projekty te mogą służyć testowaniu różnych rozwiązań wspólnych problemów lub porównywać wyniki różnych technologii. Francja, Hiszpania, Irlandia, Portugalia i Zjednoczone Królestwo już uczestniczą w wielu wspólnych projektach, sieciach badawczych, platformach technologicznych oraz inicjatywie w zakresie wspólnego planowania dotyczącej zdrowych mórz i oceanów. Mechanizmy te oferują państwom członkowskim możliwości współpracy w sposób, który może być wzmocniony przez „Horyzont 2020”. Ustanowienie wewnątrzeuropejskiej koordynacji i współpracy może również stanowić podstawę wzmocnionej transatlantyckiej współpracy w zakresie badań naukowych.

Wspólne projekty i działania nie ograniczają się do dziedziny badań naukowych. Europejska współpraca terytorialna (na przykład za pośrednictwem programu dla obszaru Oceanu Atlantyckiego), która będzie finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), przewiduje mechanizm współpracy sąsiadujących regionów i miast z różnych państw członkowskich UE oraz ich wzajemnego uczenia się za pomocą projektów, które dotyczą współdziałania związanego ze wspólnymi wyzwaniami. W ramach programu „Erasmus dla wszystkich” zostaną stworzone możliwości partnerstwa w dziedzinie kształcenia i szkolenia.

Współpraca może również obejmować wspólne działania służące wymianie informacji i dobrych praktyk. Ramy dla nich mogą zapewnić takie inicjatywy jak Copernicus[10] lub „Wiedza o morzu 2020[11]”. Na przykład zrozumienie, w jaki sposób sąsiednie kraje i regiony o podobnych warunkach oceanograficznych lub meteorologicznych walczą z erozją wybrzeży, może sprzyjać skuteczności operacyjnej. Wiedza na temat sukcesów i niepowodzeń może zapobiec ponownemu popełnieniu tych samych błędów. Dobre praktyki można wymieniać w ramach specjalnych warsztatów, poprzez wymianę personelu lub na forach internetowych.

3.3.        Wsparcie

W celu skutecznej realizacji planu działania na poziomie krajowym i regionalnym właściwy mechanizm wdrażania zwiększy zaangażowanie podmiotów krajowych, regionalnych i lokalnych oraz umożliwi monitorowanie postępów. Forum atlantyckie stało się źródłem użytecznych wzorców organizowania dialogu i koordynacji. W celu dalszego osiągania postępów w zakresie wdrażania istotne będzie kontynuowanie tego dialogu z państwami członkowskimi i regionami, w tym z podmiotami z sektora prywatnego. Wdrożenie planu działania będzie zależeć nie tylko od sektora publicznego, ale również od poziomu zaangażowania sektora prywatnego.

Każdy mechanizm wdrażania powinnien być łatwy i wyraźnie ukierunkowany; powinien także korzystać z dobrych praktyk, które sprawdziły się w innych strategiach na rzecz basenów morskich, poprzez:

– zapewnienie politycznego zaangażowania i nadzoru,

– podnoszenie świadomości w zakresie planu działania oraz jego celów,

– propagowanie zaangażowania sektora prywatnego,

– zapewnienie oceny i oceny postępów.

Mógłby również:

– służyć jako wytyczne dla zainteresowanych stron i potencjalnych pomysłodawców projektów,

– ułatwiać współpracę w obszarze Oceanu Atlantyckiego,

– stanowić ogniwo współpracy z organami zarządzającymi programów finansowych UE,

– kojarzyć ze sobą możliwych partnerów projektu w celu opracowania działań, które odpowiadałyby priorytetom określonym w planie działania,

– wskazywać potencjalne źródła finansowania projektów zarówno na poziomie UE, jak i na poziomie krajowym.

Mechanizm wdrożeniowy planu działania powinien zostać określony w porozumieniu z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami do końca 2013 r. W celu dalszego wspierania tworzenia sieci oraz wymiany najlepszych praktyk w zakresie opracowywania i realizacji projektów Komisja może organizować konferencje z udziałem zainteresowanych stron.

4.           Podsumowanie postępów

W celu utrzymania tempa w latach 2014–2020 istotne jest zrozumienie, w jaki sposób realizacja planu działania przyczynia się do realizacji celów UE w zakresie przyrostu zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i celów związanych z rozwojem zrównoważonym. Zamierzamy na przykład stwierdzić, czy udało nam się osiągnąć prawdziwą zdolność prognozowania w odniesieniu do istotnych rodzajów ryzyka oraz zmiany w dynamice cyrkulacji oceanicznej Północnego Atlantyku; w jakim zakresie zmapowano krytyczne obszary dna morskiego Oceanu Atlantyckiego; czy plan działania wspiera rozwój licznych nowych i innowacyjnych produktów oraz usług; a także czy wpłynął na poprawę środowiska zarządzania operacyjnego i zarządzania ryzykiem w morskich gałęziach przemysłu. Będziemy również dążyć do ustalenia zakresu, w jakim osiągnięto rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, odpowiedziano na potrzeby w zakresie umiejętności oraz przekonać się, czy w obszarze Oceanu Atlantyckiego wdrożono zarządzanie oparte na podejściu ekosystemowym. Będziemy się również starać wyciągnąć wnioski, które można będzie zastosować w odniesieniu do innych basenów morskich.

Monitorowanie postępów nie powinno tworzyć nowych wymogów sprawozdawczych. Zamiast tego istniejące podstawowe informacje posłużą do ukształtowania obrazu zmian obszaru Oceanu Atlantyckiego następujących w wyniku realizacji planu działania i innych czynników. Komisja rozpocznie szybko pracę z pięcioma atlantyckimi państwami członkowskimi w celu okreslenia i uzgodnienia metodyki przygotowania tego przeglądu.

W miarę rozwoju innowacji i postępu technicznego plan działania może wymagać dostosowania i kontynuacji. Komisja będzie ściśle monitorować realizację planu działania, wyciągać wnioski i dokonywać oceny poczynionych postępów. Do końca 2017 r. Komisja przygotuje śródokresowy przegląd realizacji planu działania. Niezależna ocena próbki zakończonych projektów zostanie wykorzystana w przeglądzie, który będzie przedmiotem dyskusji z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami.

5.           Umiędzynarodowienie strategii na rzecz Atlantyku

Ocean Atlantycki nie ogranicza się do Europy. Jest to wspólne dobro i ujednolicony system łączący kontynent europejski z Afryką oraz Ameryką Północną. Wszystkie kraje nadbrzeżne mają wspólny interes i ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie dobrego zarządzania zasobami oceanicznymi, w tym za pośrednictwem Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza[12], Międzynarodowej Organizacji Morskiej[13] oraz Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego.

Wartość gospodarcza Oceanu Atlantyckiego dla krajów położonych na jego wybrzeżach jest ogromna. Komisja jest zdania, że w miarę upływu czasu plan działania mógłby stworzyć solidną podstawę współpracy z innymi narodami atlantyckimi. Potencjał wspólnych prac, na przykład w obszarze badań oceanograficznych i obserwacji, jest oczywisty. Istnieje już perspektywa rzeczywistego zaangażowania ze strony Stanów Zjednoczonych i Kanady na rzecz ustanowienia transatlantyckiego porozumienia badawczego w celu pogłębienia wzajemnego zrozumienia atlantyckiego ekosystemu i jego potencjału w zakresie wspierania „niebieskiej gospodarki”. Rozwój tego transatlantyckiego porozumienia na rzecz badań będzie następował krok po kroku, po przeprowadzeniu przeglądu i uzgodnieniu najbardziej obiecujących dziedzin współpracy. Możliwe jest, że inne narody atlantyckie również będą skłonne przedyskutować zaangażowanie w badania naukowe lub inne kwestie. Komisja i państwa członkowskie powinny wspólnie zastanowić się, jakie działania można podjąć w celu zaangażowania partnerów międzynarodowych w stopniowy rozwój strategii na rzecz Atlantyku.

6.           Podsumowanie

Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o zatwierdzenie planu działania oraz kierunków określonych w niniejszym komunikacie.

[1]               Francja, Hiszpania, Irlandia, Portugalia i Zjednoczone Królestwo.

[2]               COM(2011) 782 z dnia 21 listopada 2011 r.

[3]               Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR).

[4]               Liczne zalecenia w tej kwestii zostały przedstawione Komisji w dniu 9 czerwca 2011 r. przez grupę zadaniową ds. zatrudnienia i konkurencyjności w sektorze żeglugi morskiej.

[5]               Istniejące inicjatywy obejmują morskie Centrum Analiz i Operacji ds. Zwalczania Narkotyków (MAOC-N) oraz europejski system nadzoru granic (EUROSUR), koordynowany przez Europejską Agencję ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (FRONTEX).

[6]               Jak określono w dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej (2008/56/WE).

[7]               Z uwzględnieniem w stosownych przypadkach zasad konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 r.

[8]               Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI).

[9]               Pożyczki uzupełniające: finansowanie pożyczek przez EBI w celu uzupełnienia wsparcia z dotacji UE lub innych źródeł publicznych.

[10]             Copernicus, wcześniej Globalny monitoring środowiska i bezpieczeństwa (GMES), jest europejskim systemem satelitarnym służącym do monitorowania Ziemi (http://copernicus.eu).

[11]             „Wiedza o morzu 2020” jest unijnym projektem zebrania danych morskich z różnych źródeł, którego celem jest pomoc dla przemysłu, organów publicznych i instytucji badawczych w znalezieniu danych i skuteczniejszym ich wykorzystywaniu do opracowania nowych produktów i usług, jak również poprawa rozumienia zachowania mórz i oceanów (http://ec.europa.eu/maritimeaffairs/policy/marine_knowledge_2020/index_en.htm).

[12]             Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r.

[13]             Międzynarodowa Organizacja Morska.