[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH | Bruksela, dnia 20.10.2006 KOM(2006) 601 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Strategia UE na rzecz Afryki: regionalne partnerstwo polityczne Unii Europejskiej na rzecz pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju w Rogu Afryki{SEK(2006)1307} REGION ROGU AFRYKI [pic] SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 1.1. Ramy programowe 4 1.2. Dlaczego róg afryki ma dla ue znaczenie strategiczne 5 2. Wymiar regionalny i dynamika 6 2.1. Współzależności regionalne 6 2.2. Przekrojowe kwestie regionalne 7 3. Program prac dotyczący działań regionalnych 9 3.1. Wspieranie skutecznej współpracy i integracji politycznej i gospodarczej w regionie 9 3.2. Rozwiązanie istotnych strategicznych kwestii politycznych o wymiarze krajowym, mających konsekwencje regionalne 10 3.3. Rozwiązanie regionalnych problemów przekrojowych i transgranicznych w rogu afryki 11 4. Otoczenie sprzyjające skutecznemu partnerstwu 11 4.1. Proponowane środki towarzyszące ue 11 4.2. Proponowane środki towarzyszące partnerów regionu rogu afryki 12 5. Wnioski 13 6. Lista skrótów 14 KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Strategia UE na rzecz Afryki: regionalne partnerstwo polityczne Unii Europejskiej na rzecz pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju Rogu Afryki 1. WPROWADZENIE 1.1. Ramy programowe Dnia 20 marca 2006 r. na 11. szczycie Międzyrządowego Organu ds. Rozwoju (IGAD) Komisja Europejska przedstawiła wstępny projekt strategii dotyczącej pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju Rogu Afryki. Niniejszy komunikat wyraża obustronne zainteresowanie i polityczną wolę zbudowania stabilizacji i solidarności w regionie oraz jest rezultatem konsultacji na wysokim szczeblu prowadzonych od czasu szczytu z udziałem wszystkich krajów IGAD i innych zainteresowanych podmiotów z regionu, jak np. Liga Państw Arabskich i Egipt. Kmunikat ten opiera się na dwóch ważnych strategiach realizowanych przez UE: Europejskim konsensusie w sprawie rozwoju , przyjętym przez Parlament Europejski, Radę i przedstawicieli rządów państw członkowskich na spotkaniu z Radą i Komisją 20 grudnia 2005 r.[1], oraz strategii UE-Afryka , zatwierdzonej przez Radę Europejską 15-16 grudnia 2005 r. Pierwszy z tych dokumentów przedstawia w ogólnym zarysie strategię ograniczenia ubóstwa i osiągnięcia zrównoważonego rozwoju poprzez przyjęcie kompleksowego i zapobiegawczego podejścia do kwestii niestabilności państwa, wspieranie działań mających na celu zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie oraz utrwalanie pokoju. Drugi podkreśla znaczenie polityki UE wobec Afryki, wskazując, że „ kwestie takie jak pokój i bezpieczeństwo, migracja, wzajemne powiązania lub zarządzanie skutkami klęsk żywiołowych wymagają przede wszystkim działań na poziomie regionalnym lub kontynentalnym ” oraz podkreślając potrzebę „ opracowania kompleksowego podejścia do kwestii zapobiegania konfliktom, polegającego na wspólnych planach i działaniach w obszarze bezpieczeństwa, rozwoju i demokratycznego systemu rządów. UE powinna w coraz większym stopniu wykorzystywać regionalne i krajowe strategie i instrumenty rozwoju, aby eliminować strukturalne przyczyny konfliktów.” Bezpieczeństwo i rozwój to ważne i wzajemnie uzupełniające się elementy. Brak pokoju i bezpieczeństwa uniemożliwia rozwój i zwalczanie ubóstwa; z drugiej strony region, który się nie rozwija i nie walczy z ubóstwem, nie ma szans na trwały pokój. To właśnie założenie, leżące u podstaw strategii UE-Afryka, jest szczególnie istotne w przypadku regionu Rogu Afryki. Jest to jeden z najbardziej podatnych na konflikty i zarazem jeden z najbiedniejszych regionów na świecie. Przedłużający się spór graniczny między Erytreą a Etiopią, kryzys w Somalii oraz konflikty w Sudanie i północnej Ugandzie – wszystko to odbiera milionom ludzi środki do życia oraz oddala szansę na osiągnięcie milenijnych celów rozwoju. W oparciu o przedstawione ramy programowe Komisja Europejska proponuje ustanowienie regionalnego partnerstwa politycznego z Rogiem Afryki [2] jako precedensowy przykład zastosowania w praktyce strategii UE-Afryka. Głównym celem niniejszego komunikatu jest przyczynienie się do zwiększenia stabilizacji w regionie, co jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia milenijnych celów rozwoju. Przedstawia on kompleksowe podejście do kwestii zapobiegania konfliktom w Rogu Afryki, zakładające wyeliminowanie w niedalekiej przyszłości podstawowych przyczyn braku stabilizacji zarówno na poziomie kraju jak i regionu oraz wzmocnienie współpracy regionalnej. Powinien być podstawą działań zewnętrznych UE w regionie oraz wszelkich krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych. 1.2. Dlaczego Róg Afryki ma dla UE znaczenie strategiczne Dobrobyt, demokracja, stabilność i bezpieczeństwo regionu leży w interesie państw i obywateli zarówno Rogu Afryki, jak i UE. Z drugiej strony niekontrolowany, zaniedbany politycznie, zmarginalizowany gospodarczo i zniszczony ekologicznie Róg Afryki może osłabić realizację ogólnych celów polityki UE i samego regionu w obszarze stabilności i rozwoju oraz stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Unia Europejska to najważniejszy partner w rozwoju regionu Rogu Afryki. Jest również największym źródłem pomocy humanitarnej. Kontrasty społeczno-gospodarcze, podatność na kryzysy, niedociągnięcia w zakresie praw człowieka i praw socjalnych, ciągły brak bezpieczeństwa żywnościowego, rywalizacja o skąpe zasoby naturalne, nieskuteczny system rządów oraz wzrost liczby ludności to podstawowe kwestie, które stara się rozwiązać UE w ramach swojej polityki stabilności i ograniczania ubóstwa we współpracy z partnerami regionalnymi i międzynarodowymi. Stabilność Rogu Afryki ma również ogromne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa UE. Zjawiska o wymiarze transgranicznym, takie jak nielegalna migracja, handel bronią i narkotykami oraz przepływ uchodźców wpływają na destabilizację sytuacji i wzrost napięć w regionie Rogu Afryki i poza nim, a mogą również dotknąć UE. Region ten zaczął być również baczniej obserwowany przez społeczność międzynarodową podczas wojny z terroryzmem w związku z szerzącym się tam ekstremizmem religijnym i napływem ideologii z sąsiednich subregionów. Utrzymujący się brak bezpieczeństwa w regionie przyczynił się również do zwiększenia bezprawia i bandytyzmu wojennego. Rezultatem jest zatarcie się granic między konfliktem politycznym, działalnością przestępczą i terroryzmem. Stabilny region Rogu Afryki jest ważny dla Unii również z gospodarczego punktu widzenia. Leży w pobliżu ważnych strategicznie obszarów na Bliskim Wschodzie: graniczy z akwenem Morza Czerwonego, który jest niezwykle istotny z punktu widzenia unijnego handlu i zaopatrzenia, szczególnie w energię; sąsiaduje z Arabią Saudyjską, największym światowym producentem ropy; leży w dorzeczu Nilu, rzeki o ogromnym znaczeniu dla Egiptu, którego stabilność jest z kolei ważnym elementem stabilności w regionie śródziemnomorskim i na Bliskim Wschodzie; jest wreszcie położony w pobliżu państw objętych unijną polityką sąsiedztwa, zarówno w Afryce północnej jak i na Bliskim Wchodzie. Unia jest również najważniejszym partnerem handlowym regionu, a jej zaangażowanie gospodarcze może się jeszcze zwiększyć jeśli dostawy energii i wzrost gospodarczy w regionie bedą nadal rosnąć i jesli będą właściwie zarządzane. Należy także odnotować zainteresowanie strategicznym znaczeniem Rogu Afryki ze strony innych krajów, szczególnie USA, Chin i Indii, oraz idące za tym znaczne inwestycje. 2. WYMIAR REGIONALNY I DYNAMIKA 2.1. Współzależności regionalne Róg A. charakteryzuje sie szczególnie złożoną sytuacja pod względem politycznym, regionalnym i transsgranicznym . Na sytuację taką skłąda się między innymi wzajemne oddziaływanie na siebie kultur Bantu/nilockiej, arabskiej, egipskiej i abisyńskiej; duża liczba wojen toczonych z powodu chęci uzyskania niezależności lub autonomii, roszczeń terytorialnych (często o podłożu etnicznym lub religijnym), dążenia do objęcia kontroli nad zasobami i sporów granicznych; wpływ, jaki mają na region wzrost populacji, zmiany klimatyczne i związany z tym rosnący deficyt zasobów naturalnych; napięcia podsycane rywalizacją o zasoby wodne Nilu; wysoki odsetek koczowniczych pasterzy, dla których więzy etniczno-językowe są ważniejsze niż granice polityczne i którzy są jedną z najbardziej marginalizowanych grup w regionie; tradycje militarystyczne i pewne żywotne interesy związane z gospodarką wojenną; a także stan zaniedbania, zacofania i braku bezpieczeństwa na obszarach granicznych. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do braku stabilizacji, słabości rządów, konfliktów i ubóstwa oraz wymagają rozwiązań regionalnych wzbogaconych o elementy transgraniczne i międzynarodowe, uzupełniające odpowiednie działania krajowe. Problemem Rogu Afryki nie są pojedyncze konflikty, lecz systemowy brak bezpieczeństwa , w którym konflikty i kryzysy polityczne napędzają się wzajemnie. Obecne środowisko polityczne i ideologiczne sprzyja rosnącej polaryzacji i wzmacnia głęboko zakorzenioną granicę obszarów niestabilnych, która biegnie od Darfuru do południowej Somalii i ma negatywny wpływ na cały region. Kluczową rolę w poszukiwaniu trwałych rozwiązań problemów stojących przed Rogiem Afryki odgrywają organizacje regionalne takie jak Unia Afrykańska (UA) oraz IGAD. Załącznik I przedstawia zarys obecnej architektury regionalnej. Opis niektórych najważniejszych powiązań regionalnych między największymi konfliktami w regionie znajduje się w załączniku II. Na tej podstawie można wyciągnąć następujące wnioski: - większość granic jest niestabilna, regiony graniczne są podatne na wszelkiego rodzaju konflikty, a wiele granic jest spornych; - w większości przypadków stosunki między krajami mającymi wspólne granice są lub były ostatnio trudne i mogą prowadzić do przemocy; - istnieją dowody na to, że we wszystkich większych konfliktach w regionie grupy toczące wojny korzystały ze schronienia, baz wypadowych, wsparcia wojskowego i dyplomatycznego uznania państw ościennych. Opisane wyżej wewnętrzne powiązania objawiały się ostatnio na różne sposoby: - ważnym wydarzeniem politycznym było niedawne zbliżenie Sudanu, Erytrei i nowo powstałej Unii Sądów Szariackich w Somalii; - skutki uboczne napięć między Etiopią i Erytreą dają się odczuć nie tylko wzdłuż wspólnej granicy, ale także w polityce wewnętrznej obu krajów oraz w konfliktach na terenie Somalii i Sudanu; - stosunki Etiopii z wieloma krajami sąsiadującymi są wciąż bardzo złożone; - na obecny brak stabilności w Darfurze i południowej Somalii wpływ miały czynniki międzynarodowe, a obecna sytuacja odbija się na sąsiadujących krajach i regionach. 2.2. Przekrojowe kwestie regionalne Kryzysy w Rogu Afryki mają wiele istotnych cech wspólnych. Oto niektóre z nich: System rządów i bezpieczeństwo: Bardzo ważnym elementem przywracania stabilizacji w Rogu Afryki jest uwzględnienie silnej współzależności między bezpieczeństwem, ubóstwem i systemem rządów. W centrum tych powiązań znajdują się społeczności, które mają poczucie marginalizacji w krajowym podziale władzy, majątku i dostępu do zasobów naturalnych, usług socjalnych, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Z czasem ich poczucie niesprawiedliwości może doprowadzić do gwałtownego buntu. Konflikty w Rogu Afryki mogą być dodatkowo podsycane przez silne sieci podmiotów państwowych i niepaństwowych, takich jak przywódcy wojenni i przedsiębiorcy, którzy czerpią zyski z gospodarki wojennej, do pewnego stopnia przez nich kontrolowanej – włącznie z sieciami nielegalnego handlu bronią, narkotykami i ludźmi – i którzy w związku z tym są zainteresowani utrzymaniem obecnego stanu rzeczy, tym samym zwiększając marginalizację społeczności i manipulację grupami etnicznymi. Brak stabilności, konflikty i nieprzestrzeganie (w niektórych przypadkach) praw powszechnych w Rogu Afryki utrzymują się również za sprawą braku klimatu politycznego sprzyjającego pokojowemu rozwiązywaniu konfliktów, autorytaryzmu, militaryzmu oraz ingerencji sił zewnętrznych. Fundamentalizm religijny: Fundamentalizm religijny staje się coraz ważniejszym problemem regionu w związku z poniższymi kwestiami: (i) słabe instytucje państwowe czyniące region łatwym celem dla grup fundamentalistów; (ii) poczucie niesprawiedliwości, płynące z ubóstwa i konfliktów, czyniące region potencjalnym źródłem ekstremistów i aktywistów religijnych oraz (iii) wpływ, jaki ma na region ekstremistyczna ideologia fundamentalistyczna, pochodząca szczególnie z niektórych sąsiadujących obszarów Bliskiego Wschodu. Migracja, uchodźcy i przesiedleńcy wewnętrzni (IDP): Róg Afryki jest jednym z regionów o najwyższej liczbie migrantów i uchodźców na świecie. Każdy kraj w regionie jest poważnie dotknięty tym problemem, czy to będąc źródłem uchodźców lub migrantów, czy też krajem tranzytowym lub krajem przeznaczenia, albo jednym i drugim zarazem. Najbardziej liczną i szczególnie narażoną na krzywdy grupą są wciąż przesiedleńcy wewnętrzni, i należy ich uwzględnić w bilansie rozwoju i braku bezpieczeństwa. Kryzys ten, mający poważne znaczenie dla polityki i bezpieczeństwa w regionie, jest oznaką politycznej marginalizacji i wyłączenia społecznego oraz źródłem niestabilności w regionie, która z kolei prowadzi do zwiększenia napięć międzypaństwowych. Uchodźcy są również narażeni na wykorzystanie przez osoby zajmujące się nielegalnym handlem ludźmi oraz przez sieci przestępcze lub terrorystyczne. Poważnym problemem jest handel ludźmi do krajów Zatoki Perskiej, obejmujący nie tylko uchodźców lecz również członków zmarginalizowanych lub biednych społeczności, oraz fakt, że Róg Afryki jest ważną drogą wjazdową do Europy. Rozprzestrzenianie i niewłaściwe wykorzystywanie broni strzeleckiej i lekkiej (BSiL): Problem rozprzestrzeniania i niewłaściwego wykorzystywania BSiL jest poważny i dotyczy całego Rogu Afryki. Powszechna dostępność i duży przepływ broni strzeleckiej i lekkiej to po części wynik przeszłych i obecnych wojen w Rogu Afryki i sąsiednich regionach oraz dostaw broni z państw trzecich dla opozycji lub grup rebeliantów. Jest to czynnik sprzyjający obecności przywódców wojennych oraz powstawaniu zbrojnych bojówek, sieci przestępczych oraz przestępstw i aktów przemocy z użyciem broni. Ułatwia również rozwój terroryzmu w regionie. Nielegalny handel na obszarze Rogu Afryki (między innymi BSiL) ma wymiar zarówno międzyregionalny jak i ogólnoświatowy. Kwitnie na ogromną skalę handel bronią między Rogiem Afryki i regionem Wielkich Jezior, Afryką Środkową, Afryką Północną i Półwyspem Arabskim. W związku z powyższym handel MANPADS (przenośnymi systemami rakietowymi obrony powietrznej) i innymi rodzajami broni o szczególnie newralgicznym znaczeniu przez Morze Czerwone i Zatokę Adeńską zwrócił uwagę kilku państw członkowskich UE. Bezpieczeństwo obszarów granicznych: Ważnymi elementami niestabilności w regionie są brak bezpieczeństwa i zacofanie obszarów granicznych i peryferyjnych. Granice są nieszczelne, co często oznacza brak bezpieczeństwa, przemyt i nielegalny handel, przemoc oraz degradację środowiska naturalnego. Rywalizacja o dostęp do zasobów naturalnych takich jak woda, drewno i inne produkty leśne, ryby i urodzajne ziemie ma również negatywny wpływ na poziom bezpieczeństwa w regionie, szczególnie w powiązaniu ze wzrostem liczby ludności i marginalizacją obszarów oddalonych. Pustynnienie i zmiany klimatyczne jeszcze bardziej zaostrzają rywalizację o dostęp do zasobów naturalnych. Dostęp do ograniczonych zasobów wodnych i ochrona tych zasobów to kwestia o szczególnym wymiarze regionalnym, ponieważ Nil – główna rzeka regionu – wraz z dorzeczem stanowi źródło wody dla dziesięciu krajów, w tym pięciu z siedmiu krajów Rogu Afryki. Inne ważne rzeki transgraniczne, płynące z Etiopii do Somalii i Kenii, to Uebi Szebeli, Dżuba i Omo. Istnieje niebezpieczeństwo napięć regionalnych na tle wspólnego korzystania z zasobów wodnych Nilu, szczególnie między Egiptem a państwami położonymi w górnym biegu rzeki. Strukturalny problem braku bezpieczeństwa żywnościowego dotyka głównie pasterzy koczowniczych[3] i pasterzy-rolników. Uszczuplenie zasobów naturalnych, wysychanie wodopojów i degradacja pastwisk są przyczynami napięć etnicznych i konfliktów w Rogu Afryki. Brak bezpieczeństwa żywnościowego można umieścić zarówno po stronie przyczyn jak i skutków niestabilności w regionie. Wyeliminowanie politycznych przyczyn braku bezpieczeństwa żywnościowego jest niezwykle istotne, jeśli chce się przerwać błędne koło niestabilności powodującej głód i vice versa. Pasterstwo: w regionie jest spora liczba pasterzy koczowniczych, zajmującej się okresowym wypasem zwierząt i przemieszczających się z jednego kraju do drugiego. Społeczności te są często marginalizowane i alienowane. Nieefektywna polityka skutkowała podsycaniem lub tolerancją dla gwałtownych konfliktów wewnątrz społeczności pasterskich lub między pasterzami a innymi grupami społecznymi. Pasterzy angażowano w nielegalny handel, rebelie i coraz gwałtowniejsze konflikty. Bardzo ważne są również stosunki między pasterzami a pasterzami-rolnikami, gdzie źródłem napięć jest dostęp do ziemi, wody i innych zasobów naturalnych niezbędnych dla rolnictwa. Istotną kwestią przekrojową, pogarszająca jeszcze wszystkie powyższe problemy, jest wzrost demograficzny w regionie (załącznik III i IV). Region IGAD zamieszkuje dziś ok. 195 mln ludzi, a według prognoz na rok 2050 liczba ta sięgnie 480 mln, co stanowić będzie 25 % całkowitej populacji Afryki. Gwałtownie rosnąca liczba ludności dodatkowo zwiększa popyt na ograniczone zasoby naturalne i stanowi przeszkodę na drodze do rozwoju i stabilizacji regionu. 3. PROGRAM PRAC DOTYCZĄCY DZIAŁAŃ REGIONALNYCH Program prac uwzględnia najważniejsze kwestie regionalne opisane powyżej i koncentruje się na konkretnych działaniach i inicjatywach, które są niezbędne, aby osiągnąć większą stabilizację polityczną w regionie. 3.1. Wspieranie skutecznej współpracy i integracji politycznej i gospodarczej w regionie Bardzo ważnym elementem partnerstwa regionalnego jest zwiększenie zdolności i zaangażowania politycznego UA, IGAD-u i innych organizacji subregionalnych w zakresie ich roli w budowaniu stabilizacji w regionie. Wzmacnianie partnerstwa UE z UA oraz innymi organizacjami subregionalnymi powinno obejmować następujące kroki: 1. Wzmocnienie politycznej i praktycznej współpracy z IGAD-em poprzez opracowanie wspólnej wizji i planu jej realizacji koncentrujących się na trzech głównych obszarach współpracy: (i) pokój, bezpieczeństwo i system rządów, (ii) pasterstwo i bezpieczeństwo żywnościowe oraz (iii) rozwój instytucji. 2. Aktywne zaangażowanie UA w problemy Rogu Afryki i wzmocnienie „zdolności afrykańskich”[4], szczególnie w zakresie budowania zdolności zapobiegania konfliktom, mediacji w przypadku konfliktów oraz pokojowych i monitorujących operacji wojskowych. Utworzenie brygady sił szybkiego reagowania (Eastern African Standby Brigade – EASBRIG) w ramach afrykańskich sił szybkiego reagowania (ASF) jest dobrym krokiem na drodze do budowania zdolności zarządzania pokojowymi i monitorującymi operacjami wojskowymi. UE powinna rozważyć wsparcie tej inicjatywy, jak również wzmocnienie zdolności sekretariatu Rady Pokoju i Bezpieczeństwa UA. 3. Działanie na rzecz integracji regionalnej w Rogu Afryki, między innymi poprzez negocjacje w sprawie umowy o partnerstwie gospodarczym (EPA). COMESA i Wspólnota Wschodnioafrykańska (EAC) są najważniejszymi siłami napędowymi integracji w regionie i z pewnością powinny stanowić element każdej długoterminowej strategii budowania pokoju. We wspólnotowych programach regionalnych i panafrykańskich szczególny nacisk będzie położony na infrastrukturę i komunikację jako strategiczne siły napędowe integracji regionalnej, zgodnie ze strategią na rzecz Afryki. W kontekście partnerstwa UE i Afryki na rzecz rozwoju infrastruktury UE podejmie działania w zakresie rozwoju infrastruktury i związanych z nią usług oraz rozwoju współzależności w obrębie Rogu Afryki i między poszczególnymi afrykańskimi regionami. 4. W grudniu 2005 r. Rada Europejska zgodziła się wesprzeć wysiłki Afryki na rzecz monitorowania i poprawy systemu rządów oraz powołanie inicjatywy dotyczącej systemu rządów w celu wsparcia reform krajowych zapoczątkowanych przez afrykański mechanizm wzajemnej weryfikacji (African Peer Review Mechanism, APRM) . Już kilka krajów z regionu Rogu Afryki przystąpiło do APRM (Etiopia, Sudan, Kenia i Uganda). Źródłem wsparcia realizacji reform powinna być inicjatywa UE dotycząca systemu rządów. 3.2. Rozwiązanie istotnych strategicznych kwestii politycznych o wymiarze krajowym, mających konsekwencje regionalne Ta część programu prac daje pierwszeństwo najważniejszym strategicznym kwestiom politycznym o wymiarze krajowym, które mogą mieć największy wpływ na problemy regionu. Poniżej przedstawiono wybrane problemy i priorytety regionalne, które można potraktować jako punkty do omówienia w ramach dialogu politycznego między UE i Rogiem Afryki. 1. W Sudanie należy określić i uwzględnić w dialogu i współpracy regionalnych zwolenników i przeciwników procesu pokojowego oraz ich interesy. Szczególną uwagę należy zwrócić na konsekwencje regionalne kryzysu w Darfurze. 2. Wśród tematów rozmów polityczno-dyplomatycznych między UE a regionem Rogu Afryki powinna znaleźć się kwestia wspierania przez poszczególne państwa zbrojnch grup działających za granicą. 3. Należy zaangażować się w inicjatywy mające na celu znalezienie rozwiązań problemów związanych z wytyczaniem granic, szczególnie w przypadku granicy etiopsko-erytrejskiej, która ma szerszy wpływ na region. Normalizacja stosunków między Erytreą a Etiopią jest niezwykle istotna z punktu widzenia pokoju i stabilizacji w regionie. 4. Należy rozbudować i zaktualizować stanowisko polityczne wobec Kenii i Dżibuti z uwzględnieniem ich znaczenia dla stabilizacji w regionie. 5. Z uwagi na stabilność w regionie polityki „powstrzymania” (ang. containment ) nie można uznać za rozwiązanie problemu w Somalii. Należy natomiast dotrzeć do pierwotnych przyczyn niestabilności w tym kraju. Należy uwzględnić obawy krajów sąsiadujących z Somalią i pozwolić im odegrać pozytywną rolę w somalijskim procesie pokojowym. Włączenie Somalii do partnerstwa regionalnego posłuży jako precedensowy przykład jego skutecznej realizacji (patrz załącznik V). 6. W procesie pokojowym w północnej Ugandzie należy uwzględnić regionalny wymiar konfliktu, szczególnie jego wpływ na sytuację w południowym Sudannie. 3.3. Rozwiązanie regionalnych problemów przekrojowych i transgranicznych w Rogu Afryki Istnieje szereg ważnych problemów przekrojowych i transgranicznych, z którymi należy się uporać w sposób systematyczny. Niniejszy komunikat proponuje podjęcie unijnych działań regionalnych w trzech związanych ze sobą obszarach, a w załączniku VI określa działania, jakie należy podjąć w konkretnych obszarach polityki, aby osiągnąć następujące cele: 1. Lepszy system rządów, wyższy poziom bezpieczeństwa, poprawa kontaktów z przedstawicielami islamu politycznego i dialog między społeczeństwami/kulturami. 2. Poprawa w dziedzinie rozwoju, handlu, bezpieczeństwa i uczestnictwa w życiu politycznym, szczególnie w regionach przygranicznych, a także skuteczniejsze zarządzanie problemem migracji i uchodźców oraz zapobieganie nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką oraz jej rozprzestrzenianiu. 3. Lepsze strategie i programy dotyczące rozwiązania problemu rywalizacji o zasoby naturalne, w tym opracowanie regionalnych strategii zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, ograniczenia konfliktów powiązanych z pasterstwem, lepszy system rządów i wspólne gospodarowanie zasobami słodkiej wody. 4. OTOCZENIE SPRZYJAJĄCE SKUTECZNEMU PARTNERSTWU Skuteczna realizacja środków opisanych w niniejszym komunikacie wymaga wspólnych i skoordynowanych działań ze strony UE i państw członkowskich IGAD, jak również elastyczności, szybkich reakcji na zmieniającą się sytuację i innowacyjnego wykorzystania dostępnych instrumentów w celu tworzenia bodźców do zmiany politycznej. Regionalne partnerstwo polityczne będzie się również dynamicznie zmieniało wraz z regularną weryfikacją i rozwojem wspólnych strategii i programów. Będzie więc wymagało od UE/IGAD dużych zdolności w zakresie koordynacji, opracowywania polityki i realizacji programów. Proponuje się w związku z tym następujące środki towarzyszące: 4.1. Proponowane środki towarzyszące UE - Promowanie wymiany informacji i konsultacji między państwami członkowskimi UE i instytucjami unijnymi w celu wypracowania wspólnego podejścia w sprawie Rogu Afryki. - Ciągłe i coraz skuteczniejsze wykorzystywanie istniejących instrumentów UE w celu poprawy koordynacji i dialogu, w tym misji trojki, wspólnych misji Rady UE i Komisji oraz specjalnych przedstawicieli UE. W szczególności UE może promować forum partnerów międzynarodowych (IPF) jako platformę dialogu z IGAD-em. - Pełne wykorzystanie art. 8 umowy z Kotonu w celu ułatwienia i przyspieszenia dialogu z najważniejszymi podmiotami (przedstawicielami rządów, organizacjami regionalnymi). UE powinna zadbać o to, by dialog polityczny w oparciu o postanowienia art. 8 koncentrował się w znacznym stopniu na kwestiach regionalnych, szczególnie na regionalnych konsekwencjach działań poszczególnych państw. - Wspieranie zapobiegania konfliktom, zarządzania nimi i ich rozwiązywania na najniższym lub średnim poziomie, włączając w te działania struktury podmiotów niepaństwowych. - Omawianie istotnych problemów Rogu Afryki na szerszym forum w ramach kontaktów z najważniejszymi zainteresowanymi stronami w szeroko rozumianym regionie afrykańskim i arabskim, szczególnie z Egiptem, państwami Zatoki Perskiej, Ligą Państw Arabskich oraz krajami Afryki Środkowej i Wschodniej. - Wzmocnienie dialogu i koordynacji działań w sprawie Rogu Afryki z USA, Norwegią, Japonią, Kanadą, Rosją i Chinami. Potrzebny jest również zorganizowany dialog z ONZ i jej odpowiednimi agencjami. - Nadanie większego znaczenia kwestii bezpieczeństwa ludności, w tym problemom praw człowieka i praw socjalnych oraz kwestiom równości płci, przyrostu naturalnego i ochrony środowiska (zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi, strefami przybrzeżnymi i lasami, pustynnienie i przystosowanie do zmian klimatycznych) i uwzględnienie ich w programach rozwoju oraz promowanie włączenia tych kwestii do strategii realizowanych przez partnerów w regionie Rogu Afryki. - Koordynacja wszystkich strategii, obszarów polityki i programów skierowanych do krajów Rogu Afryki, tak aby odpowiednio uwzględniały najważniejsze kwestie regionalne i przekrojowe i stanowiły ważny wkład w regionalne partnerstwo polityczne UE w regionie. W krajowych dokumentach strategicznych dotyczących państw Rogu Afryki EU powinna położyć szczególny nacisk na kontekst regionalny i analizę oraz ocenę podstawowych przyczyn konfliktów. - Przy okazji przygotowywania nowych strategii współpracy z Rogiem Afryki i IGAD-em Komisja odpowiednio dostosuje krajowe i regionalne strategie 10. EFR na lata 2008–2013 w celu wsparcia regionalnego partnerstwa politycznego na rzecz Rogu Afryki. W miarę możliwości wsparcia udzielą też państwa członkowskie UE. Głównymi obszarami współpracy leżącymi u podstaw strategii krajowych i regionalnych powinny być: system rządów, zasoby naturalne i bezpieczeństwo żywnościowe, edukacja i integracja regionalna ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury. 4.2. Proponowane środki towarzyszące partnerów regionu Rogu Afryki - Debata nad strategią regionalną i jej promowanie wśród państw członkowskich, sekretariatu IGAD i innych organów odpowiedzialnych za kształtowanie polityki oraz właściwych podmiotów regionalnych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w celu wypracowania wspólnego stanowiska i przestrzegania ustaleń przez wszystkie zainteresowane strony. - Otwarcie ze strony partnerów i organizacji regionalnych na systematyczny dialog na wszystkich poziomach dotyczący największych problemów regionu, tj. systemu rządów, konfliktów, bezpieczeństwa żywnościowego, nielegalnego handlu i wspólnego korzystania z zasobów, bezpieczeństwa i fundamentalizmu religijnego, a także zaangażowane w poszukiwaniu sił napędowych zmian. - Promowanie wymiany informacji i wyraźnego podziału ról organizacji regionalnych, partnerów Rogu Afryki, krajów sąsiadujących i najważniejszych zainteresowanych stron w regionie, mając na względzie opracowanie wspólnej koncepcji na przyszłość. - Przeznaczenie przez państwa Rogu Afryki odpowiednich środków na prowadzenie dialogu i realizację programu prac oraz opracowanie funkcjonalnego formatu intensywniejszego dialogu z Unią Europejską. - Eliminowanie źródeł konfliktów przez partnerów Rogu Afryki i promowanie współpracy międzysektorowej, np. połączenia kwestii konfliktów, dzielenia się zasobami naturalnymi, pasterstwa i bezpieczeństwa żywnościowego. - Wdrożenie odpowiednich reform instytucjonalnych i zobowiązanie ze strony państw członkowskich do umożliwienia odpowiedniego funkcjonowania sekretariatu IGAD. - Przegląd i aktualizacja strategii IGAD-u oraz uzupełnienie jego strategii sektorowej dotyczącej pokoju i bezpieczeństwa. 5. WNIOSKI Celem niniejszego komunikatu jest wdrożenie strategii na rzecz Afryki poprzez ustanowienie regionalnego partnerstwa politycznego UE na rzecz Rogu Afryki w oparciu o analizę przemian i najważniejszych problemów występujących w tym regionu. Partnerstwo będzie promować pokój, stabilność i rozwój regionu. Stanowi polityczne podstawy konkretnych inicjatyw i programów regionalnych oraz zorganizowanego i otwartego dialogu między partnerami na wszystkich poziomach. Jego realizacja rozpocznie się w 2007 r., a po dwóch latach nastąpi jego wspólny przegląd w celu dokonania oceny postępów w zakresie realizacji programu prac oraz jego aktualizacji i dostosowania do warunków panujących w regionie. 6. LISTA SKRÓTÓW ALIVE: | Africa Livestock | AMCOW: | African Ministerial Conference on Water – afrykańska konferencja ministerialna na temat wody | AMESD: | African Monitoring for the Environment and Sustainable Development – monitoring środowiska na rzecz zrównoważonego rozwoju w Afryce | APF: | African Peace Facility – Afrykański Fundusz na rzecz Pokoju | UA: | Unia Afrykańska | CEWARN: | Conflict Early Warning and Response Mechanism – mechanizm wczesnego ostrzegania o konfliktach i reagowania na nie | COMESA: | Common Market of Eastern and Southern Africa – wspólny rynek Wschodniej i Południowej Afryki | CPA: | Comprehensive Peace Agreement – kompleksowe porozumienie pokojowe | CSO: | forum społeczeństwa obywatelskiego | DDR: | Disarmament Demobilisation Reintegration – rozbrojenie, demobilizacja, reintegracja | EAC: | East Africa Community – Wspólnota Wschodnioafrykańska | EASBRIG:: | Eastern Africa Standby Brigade – brygada sił szybkiego reagowania Afryki Wschodniej | KE: | Komisja Europejska | EPA: | Economic Partnership Agreement – umowa o partnerstwie gospodarczym | EPLF: | Eritrean People’s Liberation Front – Erytrejski Ludowy Front Wyzwolenia | UE: | Unia Europejska | FRUD: | Front pour la Restauration de l’Unité et de la Démocratie (Djibouti) – Front na rzecz Przywrócenia Jedności i Demokracji (Dżibuti) | ICG: | International Contact Group (ICG) on Somalia – międzynarodowa grupa kontaktowa w sprawie Somalii | IDP: | Internally Displaced Person – przesiedleńcy wewnętrzni | IGAD: | Intergovernmental Authority on Development – Międzyrządowy Organ ds. Rozwoju | IPF: | IGAD Partners Forum – forum partnerów IGAD | LRA: | Lord’s Resistance Army – Boża Armia Oporu | MANPADS: | Man Portable Air Defence System – przenośny system rakietowy obrony powietrznej | MDGS: NBI: | Millennium Development Goals – milenijne cele rozwoju Nile Basin Initiative – inicjatywa dotycząca dorzecza Nilu | NDA: | National Democratic Alliance (Sudan) – Narodowy Sojusz Demokratyczny (Sudan) | NEPAD: | New Partnership for Africa’s Development – nowe partnerstwo na rzecz rozwoju Afryki | NGO: | Non-governmental organisation – organizacja pozarządowa | OECD DAC: | Organisation for Economic Cooperation and Development / Development Assistance Committee – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju / Komitet ds. Pomocy na rzecz Rozwoju | OLF: | Oromo Liberation Front – Front Wyzwolenia Oromo | ONLF: | Ogaden National Liberation Front – Font Wyzwolenia Narodowego Ogaden | RECSA: | Regional Centre for Small Arms and Light Weapons – Regionalne Centrum Broni Strzeleckiej i Lekkiej | REFORM: | Regional Food Security and Risk Management Programme – regionalny program bezpieczeństwa żywnościowego i zarządzania ryzykiem | RPF: | Regional Political Framework – podstawy polityki regionalnej | BSiL: | Broń strzelecka i lekka | SPLA: | Sudan People’s Liberation Army – Ludowa Armia Wyzwolenia Sudanu | SRRC: | Somali Reconciliation and Restoration Council – Somalijska Rada Pojednania i Odbudowy | SSR: | Security Sector Reform – reforma sektora bezpieczeństwa | TFG: | Transitional Federal Government – tymczasowy rząd federalny | TFIs: | Transitional Federal Institutions – tymczasowe instytucje federalne | TPLF: | Tigrean People’s Liberation Front – Ludowy Front Wyzwolenia Tigre | [1] (Dz.U. 46 z 24.2.2006, str. 1) [2] Obejmującym, na potrzeby niniejszego komunikatu, wszystkie kraje IGAD: Dżibuti, Etiopię, Erytreę, Kenię, Somalię, Sudan i Ugandę. [3] Rolnictwo również odgrywa znaczącą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności, np. w Etiopii, i chociaż leży raczej w interesie krajowym, to ma również pewien wymiar regionalny, mianowicie związany z handlem, o którym należy pamiętać. [4] Zgodnie z dokumentem „EU Concept for strengthening African Capabilities for the Prevention, Management and Resolution of Conflicts” (lipiec 2006)