[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 19.5.2005

COM(2005) 195 końcowy

KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Komunikat w sprawie wzajemnego uznawania orzeczeń sądów w sprawach karnych oraz wzmacniania wzajemnego zaufania między Państwami Członkowskimi{SEC(2005) 641}

KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Komunikat w sprawie wzajemnego uznawania orzeczeń sądów w sprawach karnych oraz wzmacniania wzajemnego zaufania między Państwami Członkowskimi

WPROWADZENIE

1. Zasada wzajemnego uznawania (WU), przedstawiona w 1999 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Tampere jako warunek utworzenia europejskiego obszaru sądowego i potwierdzona w tekście Konstytucji, została w zasadniczym kształcie wpisana w Program Haski, którego rozwój zależy ściśle od wzrostu wzajemnego zaufania między Państwami Członkowskimi.

2. Po prawie pięciu latach od przyjęcia przez Radę i Komisję programu wzajemnego uznawania mającego wprowadzić w życie wytyczne przyjęte na szczycie Rady Europejskiej w Tampere niniejszy komunikat ma na celu przedstawienie uwag Komisji dotyczących zarówno postępu prac nad wdrażaniem zasady wzajemnego uznawania w obliczu pierwszych zdobytych doświadczeń, jak i spostrzeżeń na temat tych elementów programu działania, które mają na celu wzmacnianie wzajemnego zaufania między Państwami Członkowskimi.

3. Komunikat wpisuje się w ogólne starania Komisji, aby stworzyć plan działania w celu wprowadzenia w życie Programu Haskiego. Wytyczając ogólne perspektywy na najbliższe pięć lat (patrz SEC(2005)641), komunikat skupia się szczególnie na pierwszym etapie realizacji programu (lata 2005-2007), przewidując konieczność śródokresowego przeglądu w następstwie wejścia w życie Konstytucji. Ponieważ Program Haski podkreślał znaczenie oceny realizacji działań, wyniki takich ocen zostaną uwzględnione i posłużą do ewentualnej zmiany wyznaczonych priorytetów.

KONTYNUACJA PRAC ZWIąZANYCH Z WDRAżANIEM ZASADY WZAJEMNEGO UZNAWANIA

4. Wdrażanie zasady wzajemnego uznawania jest od kilku lat jednym z głównych obszarów działalności Unii Europejskiej w dziedzinie prawa karnego i bez wątpienia jednym z najbardziej obiecujących. Po ponad czterech latach realizacji programu przyjętego w grudniu 2000 r. około połowie przewidzianych środków nadano formę instrumentów prawnych, z których część została już przyjęta, a nad pozostałymi są prowadzone prace. Spośród tych instrumentów tylko w przypadku decyzji ramowej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób[1] upłynął termin transpozycji do prawodawstwa krajowego Państw Członkowskich.

5. Niniejszy komunikat skupia się na niezrealizowanych jeszcze aspektach programu wzajemnego uznawania i ma na celu ponowne określenie priorytetów na nadchodzące lata w świetle wytycznych określonych w Programie Haskim oraz analizy pierwszych osiągniętych wyników.

Wzajemne uznawanie na etapie poprzedzającym proces karny

Zasada wzajemnego uznawania a gromadzenie dowodów[2]

6. Program Haski wzywa Radę do przyjęcia wniosku dotyczącego nakazu dowodowego przed końcem 2005 r. Po przyjęciu decyzji ramowej o zabezpieczeniu mienia[3] tekst ten stanowi pierwszy istotny etap w stosowaniu zasady wzajemnego uznawania w fazie gromadzenia dowodów, która poprzedza proces karny. Nakaz dowodowy nie obejmie jednak całej gamy wymaganych dowodów. Czynności dochodzeniowe takie jak przesłuchanie podejrzanych, świadków, biegłych lub kontrola kont bankowych czy rozmów telefonicznych powinny również zostać włączone do instrumentów zasady wzajemnego uznawania. Ostatecznym celem jest stworzenie jednego instrumentu prawnego, który ułatwi gromadzenie wszelkich rodzajów dowodów w sprawach karnych na terenie Unii Europejskiej. Według Komisji stosowanie w tym obszarze zasady wzajemnego uznawania musi prowadzić do pozostawienia kwestii przeprowadzania dochodzenia w gestii kraju wydającego nakaz, ponieważ orzeczenie o uzyskaniu danego środka dowodowego nie może zostać zakwestionowane przez Państwo Członkowskie wykonujące nakaz. Szczególnie z tego względu Komisja zaleca odstąpienie do zasady podwójnej odpowiedzialności karnej we wszystkich dziedzinach związanych z gromadzeniem dowodów. Jeśli chodzi o sposoby gromadzenia dowodów, powinno przestrzegać się krajowych przepisów stosowanych w danym Państwie Członkowskim względem danego rodzaju dochodzenia z zastrzeżeniem przewidzianego już w art. 4 ust. 1 Konwencji z dnia 29 maja 2000 r. zastosowania przez wykonujące nakaz Państwo Członkowskie niektórych formalności lub procedur wskazanych wyraźnie przez Państwo Członkowskie wydające. Przyjęcie minimalnych środków harmonizujących w dziedzinie gromadzenia dowodów (por. 3.1.1.2) powinno umożliwić wykorzystanie środków dowodowych zebranych zgodnie z prawem na terenie jednego z Państw Członkowskich w sądach innych Państw Członkowskich.

7. Rozszerzenie zasady wzajemnego uznawania na całą dziedzinę poszukiwania dowodów prowadzi do pytań o przyszłość Konwencji z dnia 29 maja 2000 r. o wzajemnej pomocy w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej[4] i Protokołu[5] załączonego do niej w 2001 r., które nie weszły jeszcze w życie z powodu niewystarczającej liczby ratyfikacji. Oprócz ustanowienia globalnego instrumentu wzajemnego uznawania w dziedzinie gromadzenia dowodów trzeba także uwzględnić potrzebę zmiany formy przepisów wspomnianych aktów po wejściu w życie Konstytucji na ustawę europejską lub europejską ustawę ramową.

8. Do przewidywanych trudności należy również zaliczyć różnice w kompetencjach organów sądowych i policji w Państwach Członkowskich. Różnice te mogą utrudniać wyznaczenie granic każdego z tych rodzajów współpracy, które pomimo iż powinny się nawzajem uzupełniać, nadal podlegają różnym przepisom. Komisja sformułuje wnioski w związku z wprowadzaniem w życie zasady dostępu do informacji w sprawach karnych.

Wzajemne uznawanie środków nadzoru przedprocesowego niepolegających na pozbawieniu wolności

9. Komisja opublikowała w sierpniu 2004 r. Zieloną Księgę w sprawie wzajemnego uznania środków nadzoru przedprocesowego niepolegających na pozbawieniu wolności[6] Stwierdzając, że nadużywanie decyzji o tymczasowym aresztowaniu jest jedną z przyczyn przepełnienia więzień i że rozwiązania zastępcze istniejące w prawie krajowym są często niemożliwe do zastosowania, jeśli dana osoba przebywa w innym Państwie Członkowskim, Zielona Księga proponuje inne rozwiązania. Po zakończeniu procedury konsultacji Komisja sformułuje wnioski legislacyjne w 2005 r.

Wzajemne uznawanie orzeczeń prawomocnych

10. Stosowanie zasady wzajemnego uznawania wymaga, aby istnienie orzeczenia prawomocnego w jednym z Państw Członkowskich pociągało za sobą szereg skutków w innych Państwach Członkowskich. Poza europejskim nakazem aresztowania dwa szczególne aspekty tego zagadnienia były już opracowane we wnioskach dotyczących decyzji ramowych w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym[7] oraz do nakazów konfiskaty[8]. Mimo to do rozpatrzenia pozostaje wiele zasadniczych zagadnień.

Wzajemne informowanie się o wyrokach skazujących

11. Zasada wzajemnego uznawania wyroków skazujących wymaga przede wszystkim dobrego przepływu informacji o wyrokach między Państwami Członkowskimi. Podejmując ponownie myśl, która pojawiła się już w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 25 i 26 marca 2004 r., Program Haski wezwał Komisję do przedstawienia wniosków „w sprawie wzmocnienia wymiany informacji pochodzących z krajowych rejestrów skazanych i osób pozbawionych praw, szczególnie dotyczących przestępców seksualnych, do grudnia 2004 r., które mają być przyjęte przez Radę do końca 2005 r.” Komisja przedstawiła w styczniu 2005 r. Białą Księgę, która stanowi analizę głównych trudności przy wymianie informacji o wyrokach karnych i formułuje wnioski w sprawie utworzenia skomputeryzowanego systemu wymiany informacji. Wnioski zostaną przedstawione w 2005 r. po przeprowadzeniu w Radzie pierwszych rozmów w tej sprawie.

Zasada ne bis in idem

12. Zgodnie z art. 50 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, „nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony zagrożony karą, w związku z którym został już uprzednio na terytorium Unii Europejskiej zgodnie z ustawą uniewinniony lub za który został uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem”. Karta rozszerza terytorialny zakres stosowania zasady ne bis in idem na cały obszar Unii, co stanowi postęp w porównaniu z protokołem nr 7 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC), który przewidywał zakres stosowania tylko na terenie wszystkich Państw będących stronami Konwencji.

13. Ta zasada pozwoliła na wydanie dwóch istotnych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot[9] uściślających jej stosowanie na mocy przepisów Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen, która potwierdza i porządkuje zasadę ne bis in idem w art. 54-58. Pierwsze prace dotyczące stosowania zasady ne bis in idem były prowadzone na podstawie inicjatywy, z którą wystąpiła Grecja. [10] Prace zostały zawieszone ze względu na ich bliski związek z problemem sporów o właściwość (patrz niżej). Te dwa zagadnienia będą przedmiotem Zielonej Księgi Komisji w 2005 r., a następnie wniosku legislacyjnego w 2006 r.

Uwzględnianie wyroków skazujących wydanych w innych Państwach Członkowskich w postępowaniach karnych

14. W większości Państw Członkowskich fakt istnienia poprzednich wyroków karnych ma skutki w przypadku nowego postępowania karnego: ponowne popełnienie przestępstwa może na przykład mieć wpływ na zastosowanie odpowiednich przepisów proceduralnych, kwalifikację prawną czynu lub, najczęściej, na zmianę rodzaju i wymiaru kary. Komisja przedłożyła wniosek dotyczący decyzji ramowej w sprawie uwzględniania wyroków skazujących w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej, która ustanawia ogólną zasadę mówiącą, że każde Państwo Członkowskie przyznaje wyrokowi skazującemu wydanemu w innym Państwie Członkowskim takie same skutki prawne, jakie wiążą się z poprzednim wyrokiem skazującym sądu krajowego. Decyzja ramowa określa także szczegółowo niektóre zasady stosowania tej zasady ogólnej. Zasada uznawania recydywy została wcześniej potwierdzona w decyzji ramowej z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie ochrony euro[11] Ten nowy tekst będzie stanowił ważny wkład w kontekście wzajemnego uznawania orzeczeń prawomocnych.

Wykonywanie wyroków

15. Wyrok skazujący wydany w jednym z Państw Członkowskim powinien móc zostać wykonany na terytorium Unii. Komisja rozpoczęła w kwietniu 2004 r. konsultacje w sprawie zbliżenia, wzajemnego uznawania i wykonywania sankcji karnych na podstawie Zielonej Księgi[12]. Austria, Szwecja i Finlandia przedłożyły inicjatywę, która ma na celu umożliwienie wykonania wyroku pozbawienia wolności wydanego w jednym z Państw Członkowskich w Państwie Członkowskim, z którego skazany pochodzi lub w którym mieszka. Ten tekst powinien również ułatwić stosowanie niektórych przepisów związanych z europejskim nakazem aresztowania, które zezwalają na odmowę wydania sprawcy, jeśli zasądzona kara jest wykonywana w Państwie wykonującym nakaz.

16. Dokument nie porusza jednak ani zagadnienia wykonania środków niepolegających na pozbawieniu wolności ani zawieszenia wykonania kary lub ewentualnych warunków jego cofnięcia z powodu orzeczenia kary w innym Państwie Członkowskim. Te kwestie będą stanowić przedmiot wniosków legislacyjnych Komisji w 2007 r.

Wzajemne uznawanie decyzji o utracie praw

17. Wyroki karne prowadzą często do utraty praw (zakaz pracy z dziećmi, zakaz uczestniczenia w zamówieniach publicznych, zakaz prowadzenia pojazdów itd.), które zależnie od Państwa Członkowskiego orzekane są na podstawie przepisów prawnych lub orzeczeń sądów, lub też stanowią decyzję administracyjną. To zagadnienie jest szczególnie delikatne po pierwsze ze względu na bardzo różny charakter orzeczeń o pozbawieniu praw, po drugie z powodu trudności w przekazywaniu informacji o tego rodzaju decyzjach. Istotny postęp w tej dziedzinie będzie można osiągnąć po zapewnieniu dobrego przepływu informacji o wyrokach karnych dzięki stworzeniu skomputeryzowanego systemu wymiany informacji o wyrokach karnych. Komisja ogólnie zaleca przyjęcie w tym obszarze podejścia sektorowego, zależnie od rodzaju przestępstwa karnego, i przedłoży w 2005 r. komunikat w tej sprawie. Belgia przedstawiła już w listopadzie 2004 r. inicjatywę w sprawie wzajemnego uznawania orzeczeń o zakazie pracy z dziećmi wydanych w następstwie wyroków karnych za przestępstwa związane z pornografią dziecięcą. Prace sektorowe będą kontynuowane w 2006 r., łącznie z przedłożeniem wniosku w sprawie wzajemnego uznawania orzeczeń o zakazie prowadzenia pojazdów.

WZMACNIANIE WZAJEMNEGO ZAUFANIA

18. Wzrost wzajemnego zaufania stanowi podstawę dobrego działania zasady wzajemnego uznawania. Jest jednym z ważnych przesłań Programu Haskiego i wymaga z jednej strony działań legislacyjnych w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony praw osobistych na terytorium UE, z drugiej strony szeregu działań praktycznych skierowanych do przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości w celu zwiększenia w nich poczucia istnienia „wspólnej kultury sądowniczej”.

Wzmacnianie wzajemnego zaufania za pomocą środków legislacyjnych

19. Pierwsze przypadki stosowania zasady wzajemnego uznawania, szczególnie w związku z europejskim nakazem aresztowania, ujawniły szereg trudności, które mogłyby częściowo zostać rozwiązane dzięki przyjęciu harmonizujących środków legislacyjnych na poziomie Unii. Środki te można podzielić na dwie grupy: budowanie pewności, że orzeczenia sądów będące przedmiotem wzajemnego uznawania spełniają wysokie standardy gwarantujące prawa osobiste oraz budowanie pewności, że sądy wydające orzeczenia były rzeczywiście najwłaściwsze do rozpatrzenia sprawy. Rozszerzenie zasady wzajemnego uznawania może również wymagać dalszej refleksji nad podjęciem pewnych środków w celu zbliżenia przepisów prawa karnego materialnego.

Harmonizacja prawa karnego procesowego

Poprawa gwarancji w postępowaniu karnym

20. W kwietniu 2004 r. Komisja przedłożyła wniosek dotyczący decyzji ramowej w sprawie niektórych praw proceduralnych w postępowaniu karnym w Unii Europejskiej[13] Ma ona na celu zapewnienie osobom, przeciwko którym toczy się postępowanie karne, możliwości korzystania z minimalnych praw określonych we wszystkich Państwach Członkowskich Unii obejmujących prawo do korzystania z pomocy obrońcy i tłumacza, prawo do kontaktowania się, w szczególności z urzędami konsularnymi, informację o prawach i ochronę osób wymagających szczególnego traktowania. Rada Europejska wnioskowała o przyjęcie tej decyzji ramowej przed końcem 2005 r.

21. Jest to pierwszy etap prac. Prace w tej dziedzinie powinny być kontynuowane w nadchodzących latach i powinny towarzyszyć stale rozwojowi zasady wzajemnego uznawania. Przedmiotem prac powinny być szczególnie trzy dziedziny: domniemanie niewinności, gromadzenie dowodów w sprawach karnych, decyzje wydane in absentia . [14] Każde z tych zagadnień wymaga istotnych prac wstępnych obejmujących analizy i konsultacje, w których uczestniczyć powinno zarówno 25 Państw Członkowskich, jak i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości. Pozwolą one określić trudności i znaleźć możliwe rozwiązania mieszczące się w tradycjach prawnych Państw Członkowskich.

Wzmocnienie zasady domniemania niewinności.

22. Domniemanie niewinności jest jednym z podstawowych fundamentów prawa karnego. Zasada określona w art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i przejęta przez art. 48 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej istnieje we wszystkich Państwach Członkowskich, ale nie wszędzie obejmuje te same treści. Komisja opublikuje Zieloną Księgę na ten temat w 2005 r. w celu określenia treści tego pojęcia oraz rozpatrzenia możliwości wzmocnienia tej zasady i określenia jej ewentualnych ograniczeń.

Opracowanie norm minimalnych w dziedzinie gromadzenia dowodów

23. Prowadzenie dochodzenia w kontekście transgranicznym wymaga, aby środki dowodowe zebrane w jednym z Państw Członkowskich mogły być wykorzystane w innym Państwie. Respektowanie prawa do obrony wymaga jednak, aby pewne minimalne standardy dotyczące gromadzenia dowodów były przestrzegane na terenie całej Unii. Komisja opublikuje w 2006 r. na podstawie przeprowadzonej analizy[15] Zieloną Księgę zawierającą propozycje minimalnej harmonizacji norm dotyczących gromadzenia i ujawniania dowodów, zasad dotyczących dopuszczalności dowodów w postępowaniu sądowym oraz przewidywanych ewentualnych wyjątków.

24. Po gruntownych konsultacjach przeprowadzonych na podstawie obu wyżej wymienionych Zielonych Ksiąg Komisja przedstawi wniosek dotyczący decyzji ramowej w sprawie zasady domniemania niewinności oraz minimalnych norm w dziedzinie gromadzenia dowodów.

Wprowadzenie ram prawnych dla decyzji wydawanych in absentia

25. Zagadnienie decyzji wydawanych in absentia było często przedmiotem debat w UE i powraca regularnie w kontekście różnych przyjmowanych instrumentów. W praktyce stwarza podstawy zarówno do dyskusji i prób stosowania, jak i stanowi podstawę dla orzeczeń wydawanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, co dowodzi, iż jest to kwestia problematyczna. Komisja przedstawi w 2006 r. Zieloną Księgę, która poprzedzi wnioski legislacyjne w celu rozwiązania napotkanych trudności i wzmocnienia bezpieczeństwa prawnego.

Zapewnienie przejrzystości przy wyborze właściwego sądu

26. Jeżeli kilka Państw Członkowskich posiada kompetencje w tym samym procesie karnym, dochodzenie i ściganie może być podejmowane równocześnie w każdym z nich. Równoczesne ściganie może prowadzić do poważnego naruszenia praw osobistych oraz znacznie zmniejszyć skuteczność postępowania karnego. Z tego względu konieczne wydaje się ustanowienie procedury, która pozwoli na ustalenie najodpowiedniejszego miejsca do prowadzenia pościgu za sprawcą. Procedura stanowić będzie podstawowy element ułatwiający stosowanie zasady wzajemnego uznawania. Procedura powinna także ułatwić gromadzenie dowodów na etapie przed wydaniem orzeczenia (po wcześniejszym porozumieniu się przez Państwa Członkowskie co do sądu właściwego do jego wydania, co determinuje także stosowalne przepisy prawne) oraz wykonanie orzeczenia prawomocnego (po wcześniejszym uzgodnieniu przez Państwa Członkowskie, że proces toczy się w najodpowiedniejszym miejscu). Powinna ona również przyczynić się do uniknięcia sytuacji, w których miałaby zastosowanie zasada ne bis in idem .

27. Komisja przedstawi w 2005 r. Zieloną Księgę w sprawie sporów o właściwość oraz zasady ne bis in idem , w której zaproponuje rozwiązania odnośnie do rozstrzygania sporów o właściwość w Unii Europejskiej, nie naruszając krajowych mechanizmów określania właściwego sądu oraz uwzględniając w szczególności rolę Eurojustu zgodnie z art. III-273 Konstytucji i wnioski przedstawione w tej kwestii w Programie Haskim.

Kontynuacja działań mających na celu zbliżenie w dziedzinie prawa karnego materialnego

28. W tej dziedzinie w minionych latach zrealizowano istotne prace mające na celu zbliżenie przepisów. Powinno się je kontynuować, uwzględniając korzyści, jakie może przynieść wprowadzanie na poziomie Unii bardziej zróżnicowanych rodzajów sankcji karnych, nieograniczających się tylko do kary pozbawienia wolności. Powinno się również położyć nacisk z jednej strony na ocenę wdrażania przyjętych instrumentów, jeśli pierwsze osiągnięte wyniki nie są satysfakcjonujące, po drugie na działanie mechanizmu wykazu przestępstw, w odniesieniu do których można pominąć kontrolę podwójnej odpowiedzialności karnej w instrumentach zasady wzajemnego uznawania. Działania te powinny w miarę możliwości zaradzić ewentualnym trudnościom.

29. Pierwsze spostrzeżenia na temat konieczności rozstrzygnięcia na poziomie Unii zagadnień takich jak odpowiedzialność osób prawnych czy zbliżenie przepisów w dziedzinie kary grzywny zostały przedstawione w Zielonej Księdze w sprawie sankcji. Komisja przedłoży Zieloną Księgę dotyczącą tych zagadnień, a następnie wniosek dotyczący decyzji ramowej w 2007 r.

Wzmocnienie wzajemnego zaufania za pomocą praktycznych środków towarzyszących

Usprawnienie mechanizmów oceniających

30. Rada Europejska podkreśliła, że „zasadnicze znaczenie dla skuteczności działań Unii ma ocena dotycząca wprowadzenia w życie, jak również ocena skutków wszystkich środków”. Rozwój zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych powinien być w przyszłości blisko powiązany z mechanizmami oceny. Mechanizmy powinny pozwalać na spełnienie dwóch celów metodologicznych, które nie są równoznaczne z oceną, czy transpozycja została przeprowadzona w sposób prawidłowy i w terminach wyznaczonych w aktach prawnych przyjętych przez Unię.

31. ocena konkretnych potrzeb wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności określenie potencjalnych przeszkód, zanim nowe instrumenty zostaną przyjęte oraz

32. ocena warunków praktycznego wdrażania instrumentów przyjętych przez Unię Europejską, w szczególności „najlepszych praktyk” oraz szczególnie sposobu, w jaki odpowiadają one na potrzeby wskazane na etapie wstępnym.

Te dwa cele powinny być stosowane przy ocenie wszystkich instrumentów. Wymagają one usprawnienia narzędzi do oceny działań wymiaru sprawiedliwości, którymi dysponuje Komisja.

33. Trzeci z celów, tj. ogólna ocena warunków, w jakich wypracowuje się orzeczenia sądowe, wymaga działań bardziej globalnych i długoterminowych. Ma on zapewnić przestrzeganie wysokich standardów jakości w orzeczeniach, co pozwoli na wzrost wzajemnego zaufania pomiędzy systemami prawnymi, bez którego zasada wzajemnego uznawania nie może funkcjonować. Program Haski ustanawia zasadę, według której „zasada wzajemnego zaufania powinna opierać się na pewności, że wszyscy obywatele Europy mają dostęp do systemu sądowego spełniającego wysokie standardy jakości” i wzywa do stworzenia „obiektywnego i bezstronnego systemu oceny stosowania polityki UE, który równocześnie przestrzega zasady niezależności władzy sądowniczej.” Jeśli chodzi o wzrost wzajemnego zaufania dzięki pewności, że systemy sądowe wydające orzeczenia, które mogą być wykonywane na całym terytorium Unii, spełniają wysokie standardy jakości, ocena ta powinna pozwolić na zrozumienie krajowych systemów prawnych jako całości. Wiarygodność i skuteczność systemu prawnego powinny stanowić przedmiot wspólnej oceny obejmującej mechanizmy instytucjonalne oraz kwestie proceduralne. Jest to oczywiście delikatny zabieg, który powinien przestrzegać zasad subsydiarności i proporcjonalności, jak również niezależności sądów. Ta kontrola powinna pozwolić na regularne sporządzanie sprawozdań, opracowanych zgodnie z surowymi zasadami niezależności i przejrzystości, w których szczególnie eksponowane będą dobre praktyki.

34. Parlament Europejski przyjął zalecenie w tej sprawie w lutym 2005 r.[16], a Komisja opracuje w 2006 r. komunikat w sprawie oceny jakości w wymiarze sprawiedliwości, po ścisłych konsultacjach z organizacjami i instytucjami wymiaru sprawiedliwości.

Popieranie nawiązywania kontaktów między pracownikami wymiaru sprawiedliwości oraz doskonalenie systemu kształcenia

35. Program Haski podkreśla znaczenie lepszego wzajemnego porozumienia między organami wymiaru sprawiedliwości i różnymi systemami prawnymi. W tym celu zakłada on przede wszystkim stworzenie sieci organizacji i instytucji sądowych takich jak sieć sądów najwyższych oraz europejska sieć sądów kasacyjnych, z którymi Komisja zamierza nawiązać bliskie stosunki. Takie sieci, zrzeszające również adwokatów, zwiększając liczbę spotkań pomiędzy pracownikami organów wymiaru sprawiedliwości i wspierając ideę rozważań w szczególności nad wprowadzaniem w życie instrumentów Unii i nad kwestiami budzącymi ogólny niepokój, takimi jak jakość wymiaru sprawiedliwości, powinny odgrywać zasadniczą rolę w stopniowym tworzeniu „wspólnej kultury sądowej”.

36. Z drugiej strony Program Haski podkreśla rolę kształcenia w budowania wzajemnego zaufania. Na wniosek Parlamentu Europejskiego Komisja ustanowiła od 2004 r. jako uzupełnienie programu AGIS program wymiany skierowany do pracowników wymiaru sprawiedliwości, prowadzony w ramach projektu pilotażowego. Program będzie kontynuowany w 2005 r. i zostanie poddany ocenie w 2006 r. przed przedstawieniem konkretnych wniosków.

37. Dzięki rozwojowi zasady wzajemnego uznawania skutki prawne orzeczeń sądowych wykraczają daleko poza granice jednego państwa. W związku z tym cykl kształcenia na wszystkich szczeblach kariery sędziego i prokuratora powinien uwzględniać europejski wymiar. Kształcenie przedstawicieli organów wymiaru sprawiedliwości leży w gestii krajowych jednostek odpowiedzialnych za organizację i ustalenie treści kształcenia. Organy te są zgrupowane w ramach sieci, która istnieje w chwili obecnej w formie stowarzyszenia. Program Haski podkreśla znaczenie budowania tej sieci, aby stała się ona skuteczną strukturą wspierającą spotkania i współpracę między władzami sądowymi. Po konsultacjach Komisja przedstawi pod koniec 2005 r. komunikat w sprawie kształcenia w wymiarze sprawiedliwości w Unii Europejskiej.

Wspieranie wysokiej jakości w wymiarze sprawiedliwości

38. W ramach przyszłych perspektyw finansowych w latach 2007-2012 Komisja przedłożyła trzy wnioski dotyczące programów działania zawierające specjalny program dotyczący spraw karnych. Program powinien wzmocnić wsparcie, jakiego Unia udziela współpracy sądowej, rozwojowi zasady wzajemnego uznawania i budowaniu wzajemnego zaufania między Państwami Członkowskimi. Jego główne cele to wspieranie kontaktów i wymiany między specjalistami, poprawa jakości kształcenia w sądownictwie oraz poprawa warunków dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości.

[1] Dz.U. L 190 z 18.7.2002, str. 1.

[2] W tej kwestii patrz także: Zielona Księga Komisji w sprawie ochrony prawno-karnej interesów finansowych Wspólnoty oraz powołania urzędu prokuratora europejskiego COM (2001) 715 wersja ostateczna z 11.12.2001.

[3] Dz.U. L 196 z 2.3.2003, str. 45, termin transpozycji: 2 sierpnia 2005 r.

[4] Dz.U. C 197 z 12.7.2000

[5] Dz.U. C 326 z 21.11.2001

[6] COM(2004) 562 wersja ostateczna

[7] Dz.U. L 76 z 22.3.2005, str. 16.

[8] Dz.U. C 184 z 2.8.2002.

[9] Sprawy C-187/01 i C-385/01 Gozütok i Brügge z dnia 11 lutego 2003 r. oraz sprawa C-469/03 Miraglia z 10 marca 2005 r.

[10] Dz.U. C 100 z 26.4.2003, str. 24.

[11] Dz.U. L 329 z 14.12.2001, str. 3.

[12] COM(2004) 334 wersja ostateczna.

[13] COM (2004) 328 wersja ostateczna

[14] Odnośnie do tego punktu patrz także: Zielona Księga Komisji w sprawie ochrony prawno-karnej interesów finansowych Wspólnoty oraz powołania urzędu prokuratora europejskiego COM (2001) 715 wersja ostateczna z 11.12.2001.

[15] Analiza prawa dowodowego w postępowaniach karnych na obszarze UE, październik 2004 r.

[16] Zalecenie Parlamentu Europejskiego skierowane do Rady dotyczące jakości w sprawach karnych i harmonizacji przepisów prawa karnego w Państwach Członkowskich, wersja ostateczna A6-0036/2005