30.4.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 128/1

(1)

Swobodny przepływ osób jest jedną z podstawowych wolności Unii. Art. 46 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowi, że Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwalają w drodze dyrektyw środki niezbędne do wprowadzenia w życie swobodnego przepływu pracowników określonego w art. 45 TFUE. Art. 45 TFUE stanowi, że swoboda przepływu pracowników obejmuje prawo ubiegania się o oferowane miejsca pracy oraz prawo swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium państw członkowskich. Niniejsza dyrektywa ma na celu promowanie mobilności pracowników poprzez ograniczenie utrudniających tę mobilność przeszkód, które wynikają z niektórych przepisów dotyczących dodatkowych programów emerytalnych związanych ze stosunkiem pracy.

(2)

Ochrona socjalna pracowników w zakresie emerytur jest gwarantowana przez ustawowe systemy zabezpieczenia społecznego, uzupełnione coraz powszechniejszymi w państwach członkowskich dodatkowymi programami emerytalnymi powiązanymi z umowami o pracę.

(3)

Parlament Europejski i Rada posiadają znaczne uprawnienia w kwestii wyboru środków, które są najstosowniejsze do osiągnięcia celu określonego w art. 46 TFUE. System koordynacji, o którym mowa w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 1408/71 (3) oraz w rozporządzeniu (WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (4) — a w szczególności zasady stosowane do sumowania uprawnień — nie dotyczy dodatkowych programów emerytalnych, z wyjątkiem systemów zdefiniowanych w tych rozporządzeniach jako ustawodawstwo lub systemów będących przedmiotem oświadczenia w tej kwestii ze strony państwa członkowskiego na mocy tych rozporządzeń.

(4)

Dyrektywa Rady 98/49/WE (5) była pierwszym szczegółowym środkiem mającym zwiększyć korzystanie przez pracowników z prawa do swobodnego przemieszczania się, dotyczącym dodatkowych programów emerytalnych.

(5)

Celem niniejszej dyrektywy jest dalsze ułatwienie mobilności pracowników między państwami członkowskimi poprzez ułatwienie nabywania i zachowywania uprawnień do dodatkowych emerytur przez uczestników tych dodatkowych programów emerytalnych.

(6)

Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do nabywania i zachowywania uprawnień do dodatkowych emerytur przez pracowników przemieszczających się w obrębie jednego państwa członkowskiego. Państwa członkowskie mogą rozważyć skorzystanie z krajowych kompetencji w celu objęcia przepisami, które mają zastosowanie na mocy niniejszej dyrektywy, także uczestników programu zmieniających zatrudnienie w obrębie jednego państwa członkowskiego.

(7)

Państwo członkowskie może wymagać, by odchodzący pracownicy, którzy przemieszczają się do innego państwa członkowskiego, powiadamiali o tym swoje dodatkowe programy emerytalne.

(8)

Należy również uwzględnić specyficzne cechy i charakterystykę dodatkowych programów emerytalnych oraz ich zróżnicowanie w obrębie poszczególnych państw członkowskich i pomiędzy nimi. Należy odpowiednio chronić tworzenie nowych programów, sprawne funkcjonowanie programów już istniejących oraz oczekiwania i prawa aktualnych uczestników programów emerytalnych. Niniejsza dyrektywa powinna zwłaszcza uwzględnić rolę, jaką w tworzeniu i we wdrażaniu dodatkowych programów emerytalnych odgrywają partnerzy społeczni.

(9)

W niniejszej dyrektywie nie kwestionuje się prawa państw członkowskich do organizowania własnych systemów emerytalnych. Państwa członkowskie pozostają w pełni odpowiedzialne za organizację takich systemów i nie są zobowiązane do tego, by przy transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego wprowadzić przepisy przewidujące utworzenie dodatkowych programów emerytalnych.

(10)

Niniejsza dyrektywa nie ogranicza autonomii partnerów społecznych, jeżeli odpowiadają oni za tworzenie programów emerytalnych i za zarządzanie nimi, o ile są w stanie zapewnić rezultaty określone w niniejszej dyrektywie.

(11)

Niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie do wszystkich dodatkowych programów emerytalnych, które zostały utworzone zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową i które mają zapewnić pracownikom dodatkowe emerytury, takich jak umowy ubezpieczenia zbiorowego, systemy repartycyjne uzgodnione przez jedną lub więcej branż lub sektorów, systemy kapitałowe lub przyrzeczenia emerytury zaspokajane z rezerw księgowych lub wszelkie zbiorowe lub inne porównywalne systemy.

(12)

Niniejsza dyrektywa nie powinna mieć zastosowania do dodatkowych programów emerytalnych lub w stosownym przypadku do części takich programów, jeżeli zostały one zamknięte i w związku z tym nie przyjmują nowych uczestników, gdyż wprowadzenie nowych przepisów mogłoby być dla takich programów nieuzasadnionym obciążeniem.

(13)

Niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na ustalenia dotyczące gwarancji na wypadek niewypłacalności ani na ustalenia dotyczące kompensacji, które nie stanowią części dodatkowych programów emerytalnych związanych ze stosunkiem pracy i które mają ochronić uprawnienia emerytalne pracownika w razie niewypłacalności przedsiębiorstwa lub programu emerytalnego. Podobnie niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na krajowe fundusze rezerw emerytalnych.

(14)

Niniejszą dyrektywę powinno stosować się wyłącznie do dodatkowych programów emerytalnych, w przypadku których uprawnienia opierają się na stosunku pracy i są powiązane z osiągnięciem wieku emerytalnego lub spełnieniu innych wymogów określonych w programie lub w przepisach krajowych. Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do indywidualnych rozwiązań emerytalnych, które nie zostały określone w ramach stosunku pracy. Jeżeli z dodatkowymi programami emerytalnymi są związane świadczenia z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinne, uprawnienia do nich mogą być regulowane specjalnymi zasadami. Niniejsza dyrektywa nie wpływa na obowiązujące prawo krajowe ani na zasady dodatkowych programów emerytalnych dotyczące tych specjalnych zasad.

(15)

Jednorazowa wypłata, która nie jest związana ze składkami wpłacanymi na potrzeby dodatkowego świadczenia emerytalnego, która jest wypłacana bezpośrednio lub pośrednio w momencie ustania stosunku pracy i która jest finansowana wyłącznie przez pracodawcę, nie powinna być traktowana jako dodatkowa emerytura w rozumieniu niniejszej dyrektywy.

(16)

Ponieważ dodatkowe świadczenia emerytalne stają się w wielu państwach członkowskich coraz istotniejsze dla zapewnienia odpowiedniego standardu życia na starość, należy poprawić warunki nabywania i zachowywania uprawnień emerytalnych, aby ograniczyć przeszkody w swobodnym przemieszczaniu się pracowników między państwami członkowskimi.

(17)

Fakt, że w niektórych dodatkowych programach emerytalnych uprawnienia emerytalne mogą zostać utracone, jeżeli stosunek pracy pracownika ustanie, zanim pracownik osiągnie minimalny okres uczestnictwa w programie („okres gromadzenia nieprzepadalnych uprawnień”) lub zanim osiągnie minimalny wiek („wiek osiągnięcia nieprzepadalnych uprawnień”), może uniemożliwić pracownikom przemieszczającym się pomiędzy państwami członkowskimi nabycie odpowiednich uprawnień emerytalnych. Wymóg dotyczący długiego okresu oczekiwania na uzyskanie uczestnictwa w programie emerytalnym może mieć podobny skutek. Takie warunki stanowią więc przeszkodę w swobodnym przemieszczaniu się pracowników. Przeszkodą w swobodnym przemieszczaniu się nie są natomiast minimalne wiekowe wymogi uczestnictwa, które w związku z tym nie są przedmiotem niniejszej dyrektywy.

(18)

Wymogi w zakresie nieprzepadalnych uprawnień nie powinny być porównywane z innymi warunkami nabywania prawa do dożywotniej emerytury ustalonymi w odniesieniu do etapu wypłaty zgodnie z prawem krajowym lub zgodnie z zasadami niektórych dodatkowych programów emerytalnych, zwłaszcza systemów o zdefiniowanej składce. Okresem gromadzenia nieprzepadalnych uprawnień nie jest na przykład okres aktywnego uczestnictwa w programie, który jego uczestnik musi osiągnąć po uzyskaniu uprawnień do dodatkowej emerytury, aby móc ubiegać się o emeryturę w formie emerytury dożywotniej lub wypłaty kapitału.

(19)

Jeżeli stosunek pracy ustał przed uzyskaniem przez odchodzącego pracownika nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych oraz jeżeli program lub pracodawca ponoszą ryzyko inwestycyjne, zwłaszcza w systemach o zdefiniowanym świadczeniu, program powinien zawsze zwrócić składki emerytalne odchodzącego pracownika. Jeżeli stosunek pracy ustał przed uzyskaniem przez odchodzącego pracownika nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych oraz jeżeli odchodzący pracownik ponosi ryzyko inwestycyjne, zwłaszcza w systemach o zdefiniowanej składce, program może wypłacić wartość inwestycji wynikającą z tych składek. Wysokość takiej wypłaty może być wyższa lub niższa od składek wpłaconych przez odchodzącego pracownika. Ewentualnie program może wypłacić sumę składek.

(20)

Odchodzący pracownik powinien mieć prawo zachowania zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych w formie nieaktywnych uprawnień w dodatkowym programie emerytalnym, w ramach którego te uprawnienia zostały nabyte. W odniesieniu do zachowania nieaktywnych uprawnień emerytalnych poziom ochrony można uznać za równorzędny, jeżeli — zwłaszcza w przypadku systemu o zdefiniowanej składce — odchodzącym pracownikom przyznaje się możliwość przeniesienia wartości ich zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych do dodatkowego programu emerytalnego spełniającego warunki określone w niniejszej dyrektywie.

(21)

Zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową należy podjąć działania mające zapewnić zachowanie nieaktywnych uprawnień emerytalnych oraz wartości takich uprawnień. Wartość takich uprawnień w chwili, w której uczestnik odchodzi z programu, należy określić zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową. W przypadku indeksacji wartości nieaktywnych uprawnień emerytalnych należy uwzględnić szczególny charakter danego programu, interesy beneficjentów z odroczonymi uprawnieniami oraz interesy pozostałych aktywnych uczestników programu i beneficjentów pobierających emerytury.

(22)

Niniejsza dyrektywa nie tworzy obowiązku wprowadzenia korzystniejszych warunków dla nieaktywnych uprawnień emerytalnych niż dla uprawnień aktywnych uczestników programu.

(23)

Jeżeli zgromadzone nieprzepadalne uprawnienia emerytalne lub wartość zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych odchodzącego pracownika nie przekraczają mającego zastosowanie progu określonego przez dane państwo członkowskie oraz w celu uniknięcia nadmiernych kosztów administracyjnych będących wynikiem zarządzania dużą liczbą nieaktywnych uprawnień emerytalnych o niskiej wartości, można przewidzieć opcję, zgodnie z którą w ramach tych programów emerytalnych nie zachowuje się tych zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień, ale zamiast tego wypłaca się odchodzącemu pracownikowi kapitał odpowiadający wartości zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień. W stosownym przypadku takie przeniesienie wartości lub wypłata kapitału określane powinny być zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową. W stosownym przypadku państwa członkowskie powinny ustalić próg takich wypłat z uwzględnieniem adekwatności przyszłego dochodu pracownika z emerytury.

(24)

Niniejsza dyrektywa nie przewiduje przenoszenia zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych. Jednakże w celu ułatwienia mobilności pracowników między państwami członkowskimi państwa członkowskie powinny dążyć do jak największej poprawy możliwości przenoszenia zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych, w szczególności gdy wprowadzane są nowe dodatkowe programy emerytalne.

(25)

Bez uszczerbku dla dyrektywy 2003/41/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (6) aktywni uczestnicy programu i beneficjenci z odroczonymi uprawnieniami korzystający lub zamierzający skorzystać z prawa do swobodnego przemieszczania się powinni być na swój wniosek we właściwy sposób informowani o uprawnieniach do dodatkowych emerytur. Jeżeli z programem związane są renty rodzinne, beneficjenci pozostali przy życiu powinni mieć takie samo prawo do uzyskania informacji jak beneficjenci z odroczonymi uprawnieniami. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość postanowienia, że informacje takie nie muszą być przekazywane częściej niż raz w roku.

(26)

W związku z różnorodnością dodatkowych programów emerytalnych Unia powinna jedynie określić ogólne cele, które należy osiągnąć, dlatego też odpowiednim instrumentem prawnym jest dyrektywa.

(27)

Ponieważ celu niniejszej dyrektywy, a mianowicie łatwiejszego korzystania z prawa pracowników do swobody przemieszczania się między państwami członkowskimi, nie mogą w sposób wystarczający osiągnąć państwa członkowskie, ale z uwagi na zakres i skutki niniejszej dyrektywy można go lepiej osiągnąć na szczeblu unijnym, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym samym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(28)

Niniejsza dyrektywa określa wymogi minimalne, co pozostawia państwom członkowskim możliwość przyjęcia lub zachowania przepisów korzystniejszych. Wdrażaniem niniejszej dyrektywy nie można uzasadnić pogorszenia warunków w stosunku do sytuacji już istniejącej w danym państwie członkowskim.

(29)

Nie później niż sześć lat od daty wejścia w życie niniejszej dyrektywy Komisja powinna sporządzić sprawozdanie z jej stosowania.

(30)

Zgodnie z przepisami krajowymi regulującymi funkcjonowanie dodatkowych programów emerytalnych państwa członkowskie mogą powierzyć partnerom społecznym, na ich wspólny wniosek, wdrożenie niniejszej dyrektywy w odniesieniu do przepisów związanych z układami zbiorowymi, pod warunkiem że państwa członkowskie podejmą wszelkie niezbędne kroki, by móc w każdym momencie zapewnić skutki przewidziane w niniejszej dyrektywie,

a)

dodatkowych programów emerytalnych, które w momencie wejścia w życie niniejszej dyrektywy nie przyjmują już nowych aktywnych uczestników i które pozostają dla nich zamknięte;

b)

dodatkowych programów emerytalnych, które podlegają środkom obejmującym interwencję organów administracyjnych utworzonych na mocy przepisów krajowych lub organów sądowych, mającym służyć zachowaniu lub przywróceniu wcześniejszej sytuacji finansowej tych programów, włączając w to postępowanie likwidacyjne. Niniejsze wyłączenie nie obejmuje okresu po zakończeniu takiej interwencji;

c)

programów gwarancyjnych na wypadek niewypłacalności, programów kompensacyjnych i krajowych funduszy rezerw emerytalnych; oraz

d)

jednorazowych wypłat, których pracodawca dokonuje na rzecz pracownika w momencie ustania jego stosunku pracy i które nie są związane ze świadczeniem emerytalnym.

a)

„dodatkowa emerytura” oznacza emeryturę przewidzianą w myśl zasad dodatkowego programu emerytalnego utworzonego zgodnie z prawem krajowym i praktyką krajową;

b)

„dodatkowy program emerytalny” oznacza pracowniczy program emerytalny związany ze stosunkiem pracy, ustanowiony zgodnie z prawem krajowym i praktyką krajową i mający na celu zapewnienie pracownikom dodatkowej emerytury;

c)

„aktywni uczestnicy programu” oznaczają pracowników, którym w związku z bieżącym stosunkiem pracy przysługuje lub może przysługiwać po spełnieniu wszelkich wymogów nabycia uprawnień prawo do dodatkowej emerytury zgodnie z zasadami dodatkowego programu emerytalnego;

d)

„okres oczekiwania” oznacza okres zatrudnienia wymagany zgodnie z prawem krajowym lub zasadami dodatkowego programu emerytalnego lub przez pracodawcę, zanim pracownik zyska uprawnienia do uczestnictwa w programie;

e)

„okres gromadzenia nieprzepadalnych uprawnień” oznacza okres aktywnego uczestnictwa w programie wymagany zgodnie z prawem krajowym lub zasadami dodatkowego programu emerytalnego do nabycia prawa do zgromadzonych uprawnień do dodatkowej emerytury;

f)

„zgromadzone nieprzepadalne uprawnienia emerytalne” oznaczają prawo do zgromadzonych uprawnień do dodatkowej emerytury, przysługujące po spełnieniu wszelkich wymogów nabycia uprawnień, zgodnie z zasadami dodatkowego programu emerytalnego i w stosownym przypadku zgodnie z prawem krajowym;

g)

„odchodzący pracownik” oznacza aktywnego uczestnika programu, którego bieżący stosunek pracy ustaje z powodów innych niż nabycie uprawnień do dodatkowej emerytury i który przemieszcza się między państwami członkowskimi;

h)

„beneficjent z odroczonymi uprawnieniami” oznacza byłego aktywnego uczestnika programu, który zgromadził nieprzepadalne uprawnienia emerytalne w ramach dodatkowego programu emerytalnego, ale nie otrzymuje jeszcze dodatkowej emerytury z tego programu;

i)

„nieaktywne uprawnienia emerytalne” oznaczają nieprzepadalne uprawnienia emerytalne przysługujące w ramach programu, w którym zostały uzyskane przez beneficjenta z odroczonymi uprawnieniami;

j)

„wartość nieaktywnych uprawnień emerytalnych” oznacza wartość kapitałową uprawnień emerytalnych obliczaną zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową.

a)

jeżeli zastosowanie ma okres gromadzenia nieprzepadalnych uprawnień lub okres oczekiwania, lub oba te okresy, ich łączna długość nie przekraczała w przypadku odchodzących pracowników trzech lat;

b)

jeżeli przewidziany jest minimalny wiek gromadzenia nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych, nie przekraczał on w przypadku odchodzących pracowników 21 lat;

c)

jeżeli stosunek pracy ustał przed nabyciem przez odchodzącego pracownika nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych, dodatkowy program emerytalny wypłacał składki wpłacone przez pracownika odchodzącego lub w imieniu pracownika odchodzącego zgodnie z przepisami krajowymi, układami zbiorowymi lub umowami zbiorowymi lub, jeżeli odchodzący pracownik ponosi ryzyko inwestycyjne — sumę wpłaconych składek albo wartość inwestycji wynikającą z tych składek.

a)

jeżeli uprawnienia emerytalne w dodatkowym programie emerytalnym są nabywane jako uprawnienie do kwoty nominalnej — przez ochronę wartości nominalnej nieaktywnych uprawnień emerytalnych;

b)

jeżeli wartość naliczonych uprawnień emerytalnych zmienia się w czasie — przez indeksowanie wartości nieaktywnych uprawnień emerytalnych przy zastosowaniu:

lub

c)

jeżeli wartość naliczonych uprawnień emerytalnych jest indeksowana, na przykład z uwzględnieniem stopy inflacji lub poziomu wynagrodzeń — przez odpowiednią indeksację wartości nieaktywnych uprawnień emerytalnych z zastrzeżeniem proporcjonalnych ograniczeń określonych w prawie krajowym lub uzgodnionych przez partnerów społecznych.

a)

warunków nabycia uprawnień do dodatkowej emerytury oraz konsekwencji ich zastosowania w chwili ustania stosunku pracy;

b)

wartości zgromadzonych przez nich nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych lub oszacowania zgromadzonych nieprzepadalnych uprawnień emerytalnych, przeprowadzonego nie więcej niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o udzielenie informacji; oraz

c)

warunków przyszłego traktowania nieaktywnych uprawnień emerytalnych.

a)

wartości ich nieaktywnych uprawnień emerytalnych lub oszacowania nieaktywnych uprawnień emerytalnych, przeprowadzonego nie więcej niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o udzielenie informacji; oraz

b)

warunków traktowania nieaktywnych uprawnień emerytalnych.