KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Aktualizacja zasad postępowania w stosunkach ze skarżącymi w przedmiocie stosowania prawa unijnego

WPROWADZENIE

Zasada poszanowania prawa leży u podstaw Unii Europejskiej. Jej powodzenie w osiąganiu wielorakich celów zapisanych w traktatach oraz prawodawstwie zależy od skutecznego stosowania prawa unijnego w państwach członkowskich. Komisja jako strażniczka traktatów uznaje istotną rolę, jaką odgrywają skarżący w wykrywaniu przypadków naruszenia prawa unijnego. W 2002 r. Komisja ustanowiła zasady postępowania w stosunkach ze skarżącymi w przedmiocie naruszenia prawa unijnego[1]. Od tego czasu ulepszyła ona i rozszerzyła swoje metody rejestrowania i rozpatrywania pochodzącej od skarżących korespondencji dotyczącej stosowania unijnego prawa przez państwa członkowskie. Aby odzwierciedlić te zmiany, Komisja zdecydowała się zrewidować i uaktualnić komunikat z 2002 r.

Nowy program informatyczny zwany CHAP (skrót od Complaint handling/Accueil des plaignants), utworzony we wrześniu 2009 r., umożliwia Komisji uwzględnianie w bardziej bezpośredni sposób interesów obywateli, przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego. W programie tym rejestrowane są wszystkie skargi. W ciągu 15 dni od daty wpłynięcia wysyłane jest potwierdzenie odbioru, wskazujące, że korespondencja została zarejestrowana jako skarga. Wcześniej korespondencja rejestrowana była dopiero po ocenie jej treści. Nadawanie biegu skardze jest w dalszym ciągu uzależnione od rodzaju zgłoszonego problemu, jego przyczyn, prawdopodobnych skutków i priorytetów określonych przez Komisję w komunikacie „Skuteczna Europa – stosowanie prawa wspólnotowego” [COM(2007)502 wersja ostateczna].

Ze względu na wejście w życie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) konieczna jest aktualizacja niektórych zapisów poprzedniego komunikatu, które uległy zmianie na mocy Traktatu. Konieczne jest również wyjaśnienie rozbieżności między różnymi wersjami językowymi poprzedniego komunikatu[2].

Niniejszy komunikat Komisji wprowadza środki administracyjne przysługujące skarżącemu, które Komisja zobowiązuje się zastosować przy rozpatrywaniu skargi i ocenie rzekomego naruszenia.

Środki przysługujące skarżącemu, które są przedmiotem niniejszego komunikatu, nie zmieniają dwustronnego charakteru postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, określonego w art. 258 i 260 TFUE oraz art. 106a Traktatu EURATOM. W odniesieniu do tej kwestii Komisja musi zaznaczyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przysługuje jej swoboda uznania co do faktu, czy[3] i kiedy[4] należy wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia, oraz czy i kiedy[5] należy odesłać sprawę do Trybunału. Ponadto Komisja dysponuje także swobodą uznania, która wyklucza prawo jednostki do żądania od Komisji przyjęcia określonego stanowiska[6].

Jak Trybunał miał okazję zaznaczyć, „szkody spowodowane przez instytucje krajowe (...) mogą skutkować jedynie odpowiedzialnością tych instytucji, a sądy krajowe zachowują wyłączną właściwość do zarządzenia zadośćuczynienia za powstałe szkody”[7]. W tym kontekście należy podkreślić znaczenie dostępnych na poziomie krajowym środków dochodzenia roszczeń, które umożliwiają skarżącym bardziej bezpośrednie i osobiste dochodzenie swoich praw, a w miarę możliwości – wzmocnić te środki[8].

W zakresie postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom Komisja stosuje zasady dostępu do dokumentów ustanowione rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji[9], wprowadzone w życie przepisami załącznika do decyzji Komisji 2001/937/WE, EWWiS, Euratom z dnia 5 grudnia 2001 r. zmieniającej jej regulamin wewnętrzny[10] i zgodnie z wykładnią Trybunału[11].

1. Definicje i zakres zastosowania

„Skarga” oznacza każde pismo skierowane do Komisji, które wskazuje na środki, brak środków lub praktyki państwa członkowskiego sprzeczne z prawem Unii.

„Skarżący” oznacza osobę lub podmiot, które składają skargę do Komisji.

„Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego” oznacza poprzedzający wniesienie skargi etap postępowania w sprawie naruszenia przepisów, wszczynanego przez Komisję na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) lub art. 106a Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (traktat EURATOM).

Podejście określone w niniejszym dokumencie ma zastosowanie do stosunków między skarżącymi a Komisją odnoszących się do środków lub praktyk, które mogłyby wchodzić w zakres art. 258 TFUE. Nie ma ono zastosowania do skarg odnoszących się do innych postanowień Traktatu, zwłaszcza skarg dotyczących pomocy państwa wchodzących w zakres art. 107 i 108 TFUE lub rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999[12].

2. Zasady ogólne

Każdy może pozwać państwo członkowskie, wnosząc bez ponoszenia kosztów skargę do Komisji na dowolny środek (ustawodawczy, wykonawczy lub administracyjny), brak środków lub dowolne praktyki stosowane przez to państwo, które jego zdaniem są niezgodne z prawem unijnym.

Nie jest konieczne, aby wszczęcie postępowania leżało w formalnym interesie skarżącego; nie musi on również udowadniać, że środek, brak środka czy praktyki będące przedmiotem skargi dotyczą go zasadniczo lub bezpośrednio.

Z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w pkt 3 Komisja będzie rejestrować korespondencję jako skargę zgodnie ze wskazaniem jej autora wynikającym z treści pisma.

Komisja decyduje o nadaniu biegu skardze.

3. Rejestrowanie skarg

Każda skarga dotycząca stosowania prawa Unii przez państwo członkowskie rejestrowana jest w centralnym programie rejestracji skarg dotyczących stosowania prawa unijnego przez państwa członkowskie (zwanym dalej „programem”).

Komisja nie traktuje jako skargi, a w związku z tym nie rejestruje w programie, korespondencji, która:

–          jest anonimowa, nie zawiera adresu nadawcy lub zawiera adres niepełny;

–          nie wskazuje, w sposób wyraźny lub domyślny, państwa członkowskiego, któremu można przypisać środek lub praktykę sprzeczne z prawem Unii;

–          donosi o czynach lub zaniechaniach osoby prywatnej lub podmiotu prywatnego, chyba że środek lub skarga świadczy o udziale organów władzy publicznej lub dotyczy ich rzekomego braku działania w odpowiedzi na takie czyny lub zaniechania. We wszystkich przypadkach Komisja sprawdza, czy korespondencja nie ujawnia zachowania sprzecznego z zasadami konkurencji (art. 101 i 102 TFUE);

–          nie zawiera żadnych zarzutów;

–          zawiera zarzuty dotyczące kwestii, co do której Komisja ma jasne, publiczne i spójne stanowisko, o którym skarżący jest informowany;

–          zawiera zarzuty, które w oczywisty sposób nie wchodzą w zakres prawa unijnego.

4. Potwierdzenie odbioru

Komisja wystawia potwierdzenie odbioru dla każdej skargi w ciągu piętnastu dni roboczych od dnia jej otrzymania. Potwierdzenie zawiera numer rejestracyjny, który należy podawać we wszelkiej korespondencji.

Jeśli wpłynęło kilka skarg dotyczących tego samego zarzutu, indywidualne potwierdzenia odbioru mogą zostać zastąpione publikacją w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i na unijnym serwerze Europa.

Jeśli Komisja podejmuje decyzję o nierejestrowaniu korespondencji w programie, powiadamia o tym fakcie jej autora zwykłym listem, wskazując jeden lub kilka powodów wymienionych w pkt 3 akapit drugi.

W takim przypadku Komisja poinformuje skarżącego o wszelkich możliwych alternatywnych formach dochodzenia roszczeń, takich jak odwołanie się do sądów krajowych, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, krajowych rzeczników praw obywatelskich oraz innych krajowych lub międzynarodowych procedurach odwoławczych.

5. Zasady składania skarg

Aby skarga mogła zostać zarejestrowana w programie, musi być złożona na piśmie – listownie, faksem lub drogą elektroniczną.

Należy ją sporządzić w jednym z języków urzędowych Unii.

Aby przyśpieszyć proces rozpatrywania skargi, zaleca się wykorzystanie standardowego formularza skargi, opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej[13], udostępnianego przez Komisję na wniosek lub dostępnego na stronie Komisji na serwerze Unii Europejskiej Europa pod adresem:

http://ec.europa.eu/eu_law/your_rights/your_rights_forms_pl.htm.

W załączniku do formularza przedstawiono ogólne zasady postępowania w przypadkach uchybienia zobowiązaniom i zaznaczono, że stwierdzenie uchybienia przez Trybunał Sprawiedliwości w żaden sposób nie wpływa na prawa skarżącego. W załączniku skarżących zachęca się także do korzystania ze środków dochodzenia roszczeń dostępnych na poziomie krajowym.

Pisemne skargi na stosowanie prawa unijnego przez państwo członkowskie można przesyłać do Sekretariatu Generalnego Komisji listownie, na adres „1049 Brussels, Belgia”, drogą elektroniczną na adres SG-PLAINTES@ec.europa.eu lub składać w jednym z biur Komisji w państwach członkowskich.

6. Ochrona skarżącego i danych osobowych

Ujawnienie zainteresowanym państwom członkowskim tożsamości skarżących i dostarczonych przez nich informacji wymaga ich uprzedniej zgody i musi przebiegać zgodnie z, między innymi, rozporządzeniem (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych[14].

7. Komunikacja ze skarżącymi

Po rejestracji skarga może być badana we współpracy z zainteresowanym państwem członkowskim. Komisja informuje skarżącego o tym fakcie na piśmie.

Jeśli następnie na podstawie skargi wszczynane jest postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, Komisja kontaktuje się ze skarżącymi i informuje ich na piśmie o poszczególnych etapach procedury (wezwanie do usunięcia uchybienia, uzasadniona opinia, wniesienie sprawy do Sądu lub jej umorzenie).

Jeśli wpłynęło kilka skarg dotyczących tego samego zarzutu, indywidualne pisma mogą zostać zastąpione publikacją w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i na unijnym serwerze Europa.

Na każdym etapie postępowania skarżący może wystąpić z wnioskiem o wyjaśnienie Komisji, na miejscu i na swój własny koszt, elementów złożonej skargi.

8. Termin badania skarg

Komisja co do zasady będzie badać skargi tak, aby podjąć decyzję o wystosowaniu wezwania do usunięcia uchybienia lub umorzeniu sprawy nie później niż rok od dnia zarejestrowania skargi.

Jeśli termin ten zostanie przekroczony, Komisja na wniosek skarżącego poinformuje go o tym fakcie na piśmie.

9. Wynik badania skarg

Po zbadaniu skargi Komisja może wystosować wezwanie do usunięcia uchybienia, wszczynając tym samym postępowanie przeciwko danemu państwu członkowskiemu, bądź umorzyć sprawę.

W ramach przysługującej jej swobody uznania Komisja zdecyduje o wszczęciu lub zamknięciu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Skarżący będą powiadamiani na piśmie o decyzji, jaką Komisja podjęła w odniesieniu do ich skargi, i o wszelkich jej dalszych decyzjach w tej kwestii.

Jeśli wpłynęło kilka skarg dotyczących tego samego zarzutu, indywidualne pisma mogą zostać zastąpione publikacją w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i na unijnym serwerze Europa.

10. Umorzenie sprawy

O ile nie wystąpią wyjątkowe okoliczności wymagające pilnych środków, w przypadku gdy nie zamierza się nadawać skardze dalszego biegu, Komisja uprzednio powiadamia o tym skarżącego na piśmie, przedstawiając powody, dla których proponuje umorzenie postępowania i zapraszając skarżącego do przedstawienia ewentualnych uwag w terminie czterech tygodni.

Jeśli wpłynęło kilka skarg dotyczących tego samego zarzutu, indywidualne pisma mogą zostać zastąpione publikacją w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i na unijnym serwerze Europa.

W przypadku braku odpowiedzi ze strony skarżącego, jeśli nie można się z nim skontaktować z jego winy lub jeśli uwagi skarżącego nie przekonują Komisji do zrewidowania swojego stanowiska, sprawa zostanie umorzona.

Jeśli uwagi skarżącego przekonują Komisję do zrewidowania stanowiska, kontynuuje się badanie skargi.

Skarżący zostanie powiadomiony na piśmie o decyzji Komisji o umorzeniu postępowania.

11. Upublicznianie decyzji w sprawie naruszeń

Decyzje Komisji dotyczące naruszeń są publikowane w przeciągu tygodnia od dnia ich przyjęcia na stronie internetowej Sekretariatu Generalnego pod adresem:           

http://ec.europa.eu/eu_law/infringements/infringements_decisions_pl.htm

Decyzje o wystosowaniu uzasadnionej opinii do państwa członkowskiego lub o odesłaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości będą również podawane do wiadomości publicznej w drodze komunikatów prasowych, chyba że Komisja zdecyduje inaczej.

12. Dostęp do akt sprawy

Dostęp do dokumentów dotyczących spraw o uchybienia zobowiązaniom jest regulowany przepisami rozporządzenia (WE) nr 1049/2001, wprowadzonego w życie przepisami załącznika do decyzji Komisji 2001/937/WE, EWWiS, Euratom[15].

13. Skarga do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

W przypadku gdy skarżący uzna, że przy rozpatrywaniu jego skargi Komisja dopuściła się niewłaściwego administrowania, bowiem nie zastosowała się do któregokolwiek z powyższych środków, może przekazać sprawę Europejskiemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich na podstawie art. 24 i 228 TFUE.

[1]               COM(2002) 141 wersja ostateczna z 20.3.2002.

[2]               W zmienionym tekście słowa „le cas échéant” w pkt 4, które zostały błędnie przetłumaczone jako „where necessary” w wersji angielskiej, zostały zastąpione przez „in such cases”. W pkt 8 przywrócono słowa „upon his request” , które nie zostały przetłumaczone w wersji EN i SE.

[3]               Zob. zwłaszcza: wyrok z dnia 6 grudnia 1989 r. w sprawie C-329/88, Komisja przeciwko Grecji, Rec. [1989] s. 4159; wyrok z dnia 27 listopada 1990 r. w sprawie C-200/88, Komisja przeciwko Grecji, Rec. [1990] s. I-4299; wyrok z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawie C-207/97, Komisja przeciwko Belgii, Rec.[1999] s. I 275; wyrok z dnia 25 listopada 1999 r. w sprawie C-212/98, Komisja przeciwko Irlandii, Rec. [1999] s. I 8571; wyrok z dnia 6 lipca 2000 r. w sprawie C-236/99, Komisja przeciwko Belgii, Rec. [2000] s. I-05657; wyrok z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie C-383/00, Komisja przeciwko Republice Federalnej Niemiec, Rec. [2002] s. I-04219.

[4]               Wyrok z dnia 1 czerwca 1994 r. w sprawie C-317/92, Komisja przeciwko Niemcom, Rec. [1994] s. I 2039; wyrok z dnia 10 maja 1995 r. w sprawie C-422/92, Komisja przeciwko Niemcom, Rec. [1995] s. I 1097.

[5]               Zob. wyrok z dnia 6 października 2009 r. w sprawie C-562/07, Komisja przeciwko Hiszpanii, Zb. Orz. [2009] s. I-9553.

[6]               Zob. wyrok z dnia 14 września 1995 r. w sprawie T- 571/93 Lefebvre i inni przeciwko Komisji, Rec. [1995] s. II 2379.

[7]               Zob. wyrok Trybunału z dnia 26 lutego 1986 r. w sprawie 175/84, Krohn & Co. Import – Export Gmbh & Co. KG przeciwko Komisji, Rec. [1986] 753.

[8]               Zob. także dalsze propozycje w tym kontekście w komunikacie „Lepsze wykorzystanie potencjału środków ochrony środowiska UE: budowanie zaufania poprzez większą wiedzę i lepszą zdolność reakcji” [COM(2012)95 wersja ostateczna] z dnia 7.3.2012 r.

[9]               Dz.U. L 145 z 31.5.2001, s. 43.

[10]             Dz.U. L 345 z 29.12.2001, s. 94.

[11]             Zob. w tym kontekście: wyrok z dnia 5 marca 1997 r. w sprawie T-105/95, WWF UK przeciwko Komisji, Rec. [1997] s. II-313; wyrok z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie T-191/99, Petrie i inni przeciwko Komisji, Rec. [2001] s. II-3677; wyrok z dnia 21 września 2010 r. Szwecja i inni/API i Komisja (C-514/07 P, C-528/07 P oraz C-532/07 P).

[12]             Dz.U. L 83 z 27.3.1999, s. 1.

[13]             Dz.U. C 119 z 30.4.1999, s. 5.

[14]             Dz.U. L 8 z 12.1.2001, s. 1.

[15]             Dz.U. L 345 z 29.12.2001, s. 94.