Wspólna europejska polityka imigracyjna

Wspólna europejska polityka imigracyjna musi posiadać elastyczne ramy uwzględniające szczególne sytuacje państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) i jest realizowana w ramach partnerstwa między państwami członkowskimi i instytucjami UE. Niniejszy komunikat zawiera dziesięć zasad, w oparciu o które budowana będzie wspólna polityka w tym zakresie oraz działania niezbędne do wprowadzenia tych zasad w życie. Ich celem jest zapewnienie wkładu legalnej imigracji w społeczno-gospodarczy rozwój UE, koordynacji działań państw członkowskich, dalszego rozwoju współpracy z krajami trzecimi i efektywnych działań odnośnie do nielegalnej imigracji i handlu ludźmi.

AKT

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 17 czerwca 2008 r. – Wspólna europejska polityka imigracyjna: zasady, działania i narzędzia [COM(2008) 359 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

W niniejszym komunikacie przedstawiono dziesięć wspólnych zasad wraz z konkretnymi działaniami umożliwiającymi ich realizację, na podstawie których zostanie sformułowana wspólna europejska polityka imigracyjna. Aby przyjąć skoordynowane i zintegrowane podejście do kwestii imigracji, zasady te zostały uwzględnione w realizacji trzech głównych celów polityki Unii Europejskiej (UE), tzn. dobrobytu, solidarności i bezpieczeństwa.

Wspólna polityka imigracyjna będzie realizowana w ramach partnerstwa między państwami członkowskimi a instytucjami UE. Realizacja tych działań będzie regularnie nadzorowana za pomocą nowego mechanizmu monitorowania i oceny obejmującego coroczną ocenę. Rada Europejska sformułuje zalecenia na podstawie sprawozdania Komisji z sytuacji imigracyjnej na poziomie europejskim i krajowym.

DOBROBYT: wkład legalnej imigracji w rozwój społeczno-gospodarczy UE

Jasne i sprawiedliwe reguły

Wspólna polityka imigracyjna powinna opierać się na jasnych, przejrzystych i sprawiedliwych zasadach oraz wspierać legalną imigrację. Dlatego obywatelom krajów trzecich należy zapewniać niezbędne informacje dotyczące legalnego przyjazdu i pobytu w UE. Ponadto należy zagwarantować sprawiedliwe traktowanie obywateli krajów trzecich, którzy zamieszkują legalnie na terytorium UE. Aby wprowadzić te zasady w życie, UE i państwa członkowskie powinny:

• określić jasne i przejrzyste zasady dotyczące przyjazdu i zamieszkania w UE,
• dostarczać potencjalnym imigrantom i osobom wnioskującym o pobyt w UE informacje, w szczególności informacje dotyczące ich praw i obowiązków po legalnym osiedleniu się w UE,
• zaoferować wsparcie i pomoc krajom pochodzenia i krajom docelowym imigracji w spełnieniu wymogów wjazdu i zamieszkania na terytorium danego kraju,
• dążyć do budowy elastycznej europejskiej polityki wizowej.

Dopasowanie umiejętności i potrzeb

W świetle strategii lizbońskiej wspieranie imigracji z powodów gospodarczych powinno opierać się na ocenie potrzeb rynków pracy w UE. Należy uwzględniać postęp na wszystkich poziomach umiejętności i we wszystkich sektorach w celu wzmocnienia w Europie gospodarki opartej na wiedzy i przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Jednocześnie należy uwzględniać zasadę preferencji dla obywateli państw UE, prawo państw członkowskich do określenia liczby imigrantów oraz prawa imigrantów. W praktyce realizacja powyższych założeń wymaga od UE i państw członkowskich:

• przygotowania oceny aktualnych, średnioterminowych i przyszłych (do 2020 r.) potrzeb europejskiego rynku pracy w odniesieniu do wymaganych umiejętności,
• opracowania krajowych „profili imigracyjnych” zawierających informacje na temat sytuacji na rynku pracy i dostępnych umiejętności oraz gromadzenia szeroko zakrojonych i porównywalnych danych na temat imigracji,
• opracowania narzędzi i polityk służących do dopasowywania imigracji do potrzeb rynku pracy, promowania mechanizmów uznawania kwalifikacji cudzoziemców i organizowania szkoleń w krajach pochodzenia,
• oceny aktualnego i przyszłego potencjału otwierania przez imigrantów działalności gospodarczej, z uwzględnieniem ram regulacyjnych i operacyjnych mających zastosowanie do imigrantów otwierających działalność w UE oraz zaproponowania działań wspomagających,
• propagowania działań ukierunkowanych na zwiększanie zatrudnienia wśród obywateli państw trzecich, koncentrując się głownie na kobietach oraz zapewniania alternatywnych rozwiązań dla nielegalnego zatrudnienia.

Powodzenie imigracji zależy od integracji

Integracja jako proces „starań obustronnych” powinna być promowana zgodnie ze wspólnymi podstawowymi zasadami w sprawie integracji. Należy wspierać aktywne uczestnictwo imigrantów w życiu społecznym, a społeczeństwa krajów przyjmujących powinny zwiększać spójność społeczną i doskonalić umiejętność radzenia sobie z różnorodnością. W tym celu UE i jej państwa członkowskie powinny:

• wzmacniać unijne ramy integracyjne,
• wspierać zarządzanie różnorodnością i ocenę rezultatów polityk integracyjnych w państwach członkowskich,
• wspierać programy integracyjne dla nowo przybyłych imigrantów,
• zapewniać równe możliwości zawodowe na rynku pracy dla obywateli krajów trzecich legalnie przebywających w danym kraju,
• stosować przepisy odnoszące się do systemów zabezpieczenia społecznego tak samo do emigrantów, jak i obywateli UE,
• opracować środki pozwalające aktywniej uczestniczyć imigrantom w życiu społecznym,
• dokonać przeglądu dyrektywy Rady 2003/86/WE w sprawie prawa do łączenia rodzin,
• kontynuować realizację polityki azylowej, jednocześnie dalej rozwijając działania, w szczególności poprzez plan polityki azylowej.

SOLIDARNOŚĆ: koordynacja polityki między państwami członkowskimi i współpraca z krajami trzecimi

Przejrzystość, zaufanie i współpraca

Wspólna polityka imigracyjna powinna opierać się na solidarności, wzajemnym zaufaniu, przejrzystości, odpowiedzialności oraz wspólnych staraniach Unii Europejskiej i jej państw członkowskich. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• zintensyfikować wymianę informacji, aby przyjąć skoordynowane podejście w stosownych kwestiach,
• stworzyć mechanizmy monitorowania wpływu krajowych środków, aby osiągnąć spójność na poziomie UE,
• opracować interoperacyjne systemy w celu efektywniejszego zarządzania imigracją,
• zapewniać spójną komunikację wewnętrzną i zewnętrzną w kwestiach polityki imigracyjnej UE.

Efektywne i spójne wykorzystanie dostępnych zasobów

W imię solidarności należy uwzględniać w ramach finansowych specyficzne wyzwania dotyczące zewnętrznych granic niektórych państw członkowskich. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• uzupełniać zasoby budżetów krajowych przez wykorzystywanie programu ogólnego „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” (2007–2013),
• wspierać realizowanie polityk krajowych oraz możliwości w zakresie reagowania na nagłe sytuacje przez stosowanie mechanizmów powyższego programu,
• stale oceniać rozdział zasobów pomiędzy państwa członkowskie w ramach programu i w razie potrzeby modyfikować model rozdziału tych zasobów,
• usprawnić koordynację działań finansowanych ze środków unijnych i krajowych, aby uniknąć dublowania się tych działań.

Partnerstwo z krajami trzecimi

Imigracja powinna być integralną częścią polityk zewnętrznych UE. Należy wspierać współpracę we wszystkich aspektach kwestii związanych z imigracją w ramach partnerstw z krajami trzecimi. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• wspierać opracowywanie systemów imigracyjnych i azylowych oraz ram prawnych krajów trzecich,
• wzmocnić współpracę z krajami partnerskimi i pomagać im w budowie zdolności oraz tworzyć partnerstwa ds. mobilności odnośnie do migracji zarobkowej,
• wykorzystywać instrumenty polityczne opracowane w ramach „globalnego podejścia do kwestii migracji”, w szczególności w celu rozwijania współpracy z (potencjalnymi) państwami kandydującymi do członkostwa w UE oraz zapewniać dostępność i efektywne wykorzystywanie instrumentów finansowych potrzebnych do realizacji tych ram,
• współpracować z afrykańskimi krajami partnerskimi w celu realizacji „procesu z Rabatu” z 2006 r. oraz partnerstwa UE i Afryki w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia,
• wzmocnić współpracę z krajami objętymi europejską polityką sąsiedztwa, z krajami Ameryki Łacińskiej i regionu Morza Karaibskiego oraz Azji, aby pogłębić wzajemne zrozumienie wyzwań związanych z migracją,
• opracowywać rozwiązania prawne i operacyjne w celu stworzenia możliwości rozwoju migracji cyrkulacyjnej i współpracować z krajami pochodzenia w zakresie nielegalnej imigracji,
• włączyć postanowienia dotyczące zabezpieczenia społecznego do umów stowarzyszeniowych zawieranych z krajami trzecimi.

BEZPIECZEŃSTWO: skuteczne zwalczanie nielegalnej imigracji

Polityka wizowa, która służy interesom Europy i jej partnerów

Wspólna polityka wizowa powinna ułatwiać wjazd osobom podróżującym legalnie na terytorium UE oraz wzmacniać wewnętrzne bezpieczeństwo. Polityka wizowa powinna być oparta na wykorzystywaniu nowych technologii i szeroko zakrojonej wymianie informacji między państwami UE. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• ustanowić zintegrowany czterostopniowy system pozwalający na kontrolę osób wnioskujących o wizy na każdym etapie,
• przyjąć jednolite europejskie wizy Schengen,
• wydawać wizy we wspólnych centrach konsularnych,
• przeanalizować możliwość stosowania elektronicznego systemu wydawania zgody na odbycie podróży dla obywateli krajów trzecich,
• dokładniej przeanalizować procedury wizowe, w szczególności w odniesieniu do wiz długoterminowych.

Zintegrowane zarządzanie granicami

Ochrona integralności strefy Schengen ma kluczowe znaczenie. Dlatego należy wzmocnić zarządzanie granicami zewnętrznymi, a opracowywanie polityki kontroli granic powinno zostać skoordynowane z polityką kontroli celnych i polityką zapobiegania zagrożeniom. W praktyce UE i państwa członkowskie powinny:

• wzmocnić aspekty operacyjne Europejskiej Agencji Zarządzania Granicami Zewnętrznymi (Frontex),
• przyjąć jednolite podejście do zarządzania granicami w oparciu o lepsze wykorzystywanie nowych technologii oraz do siódmego programu ramowego (7PR),
• w dalszym ciągu rozbudowywać europejski system nadzoru granic (Eurosur),
• współpracować z krajami trzecimi nad zarządzaniem granicami we właściwych krajach pochodzenia i krajach tranzytowych,
• zapewniać wsparcie finansowe dla rozwoju zintegrowanego europejskiego systemu zarządzania granicami,
• wprowadzić punkty kompleksowej kontroli na granicach lądowych poprzez intensywniejszą współpracę między władzami państw członkowskich.

Intensyfikacja zwalczania nielegalnej imigracji i polityka zerowej tolerancji wobec handlu ludźmi

Należy opracować spójną politykę zwalczania nielegalnej imigracji i handlu ludźmi. Konieczne jest wprowadzanie środków do zwalczania wszelkich form pracy niezgłaszanej i nielegalnego zatrudnienia oraz ochrony ofiar handlu ludźmi. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• zapewnić zasoby na prowadzenie dochodzeń w przypadkach przemytu i handlu ludźmi,
• współpracować z przedstawicielami pracobiorców i pracodawców w zakresie zwalczania nielegalnego zatrudnienia,
• opracować narzędzia analizy zagrożeń i zapewniać oceny polityk oraz ulepszać techniki kontroli,
• wspierać współpracę między organami administracyjnymi, w szczególności w dziedzinie niezależnych weryfikacji kontroli oraz ułatwiać wymianę dobrych praktyk,
• rozszerzyć stosowanie narzędzi biometrycznych, które stanowią ważny środek pomocny w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi,
• zapewniać poszanowanie podstawowych praw człowieka w odniesieniu do obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium UE,
• zapewniać ochronę i pomoc ofiarom handlu ludźmi, również w odniesieniu do rehabilitacji i reintegracji ze społeczeństwem,
• rozszerzyć ramy prawne w celu uwzględnienia nowych zjawisk kryminalnych odnoszących się do nielegalnej imigracji oraz seksualnego wykorzystywania i molestowania dzieci,
• zapewnić efektywne wdrożenie międzynarodowych instrumentów dotyczących przemytu imigrantów i handlu ludźmi w UE.

Skuteczne i odpowiednio wyważone strategie polityczne w zakresie powrotów

Strategie polityczne w zakresie powrotów są integralnym elementem polityki imigracyjnej. Należy unikać masowego regulowania statusu nielegalnych imigrantów, pozostawiając jednak możliwość udzielania indywidualnych amnestii. W tym celu UE i państwa członkowskie powinny:

• zapewnić wzajemne uznawanie w UE decyzji o powrocie i wzmocnienie współpracy między państwami członkowskimi w zakresie realizacji tych decyzji,
• zapewnić wdrożenie i stosowanie dyrektywy o wspólnych standardach na rzecz powrotu nielegalnie przebywających na terytorium UE obywateli krajów trzecich (gdy dyrektywa ta zacznie obowiązywać),
• opracować metody identyfikacji osób pozbawionych dokumentów oraz rozważyć wprowadzenie europejskiego listu żelaznego ułatwiającego powrót do krajów pochodzenia imigrantów nieposiadających dokumentów,
• propagować wdrażanie umów o readmisji przez kraje trzecie,
• opracować wspólne stanowisko europejskie wobec działań na rzecz uregulowania statusu nielegalnych imigrantów.

Kontekst

W dzisiejszej Europie bez granic wewnętrznych zarządzanie imigracją w skoordynowany sposób ma ogromne znaczenie. Począwszy od 1999 r., UE podejmuje starania w tym zakresie w ramach realizacji postanowień Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (obecnie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Jednak w opinii Komisji dotychczasowe osiągnięcia w tej dziedzinie są niewystarczające. Wspólna polityka europejska jest konieczna dla zapewnienia ram umożliwiających podejmowanie spójnych działań. Wizja takiej polityki została przedstawiona w komunikacie Komisji „W kierunku wspólnej polityki w dziedzinie imigracji” z dnia 5 grudnia 2007 r. Następnie Rada Europejska potwierdziła znaczenie opracowania wspólnej polityki i zwróciła się do Komisji o przedstawienie wniosków w 2008 r.

Ostatnia aktualizacja: 16.05.2011