Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

WPROWADZENIE

Traktat lizboński ma na celu poprawę funkcjonowania systemu sądowego Unii Europejskiej (UE), dostosowując go do zmieniającego się prawa wspólnotowego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej poddany jest wewnętrznej reformie struktury oraz nazewnictwa poszczególnych organów. Traktat lizboński zwiększa także kontrolę sądową sprawowaną przez TSUE dzięki nadaniu mu nowych kompetencji i rozszerzeniu jego kontroli nad innymi organami UE.

ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Traktat lizboński zmienia nazewnictwo poszczególnych organów wymiaru sprawiedliwości UE. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej oznacza obecnie cały system sądownictwa UE, który obejmuje:

• Trybunał Sprawiedliwości,
• Sąd, zwany dawniej Sądem Pierwszej Instancji,
• sądy wyspecjalizowane, zwane dawniej izbami sądowymi.

Zmiany nazw mają na celu uproszczenie systemu sądownictwa UE i nie wprowadzają żadnych zmian dotyczących kompetencji poszczególnych organów.

Traktat lizboński zwiększa także elastyczność systemu sądowego UE. Zmiany statutu Trybunału oraz utworzenie nowych sądów wyspecjalizowanych mogą być wprowadzane zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, a nie – jak dotychczas – na podstawie jednogłośnej decyzji Rady.

Znacząco zmieniła się procedura nominacji sędziów i rzeczników generalnych. Traktat lizboński powołuje do życia komitet doradczy do spraw nominowania sędziów i rzeczników. Dotychczas urząd ten piastowało 8 rzeczników generalnych, jednak ich liczba została zwiększona do 11.

KONTROLA SĄDOWA

Traktat lizboński rozszerza kontrolę sądową Trybunału na akty Rady Europejskiej. Ponadto harmonizuje przepisy dotyczące działań agend i organów UE. Akty te mogą stanowić przedmiot skarg wnoszonych do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Traktat lizboński umożliwia także wnoszenie skarg przez nowych pozywających. Parlamenty narodowe oraz Komitet Regionów mogą wnosić o stwierdzenie nieważności aktów, które uznają za niezgodne z zasadą pomocniczości. Komitet Regionów może ponadto dochodzić przed Trybunałem Sprawiedliwości UE przestrzegania własnych prerogatyw.

Traktat lizboński wprowadza też pomniejsze zmiany dotyczące skarg wnoszonych przez osoby prywatne. Mają one teraz możliwość wnoszenia skarg na akty prawne, które nie wymagają środków wykonawczych. Zachowany jest natomiast wymóg, że osoby prywatne mogą wnosić skargę tylko wówczas, jeśli postanowienia aktu dotyczą ich bezpośrednio lub indywidualnie.

Traktat lizboński upraszcza także mechanizm stosowania sankcji w przypadku niewykonywania wyroku. Komisja może teraz kierować sprawę do Trybunału po wcześniejszym wezwaniu państwa członkowskiego do wykonania wyroku. Usunięto zatem etap pośredni, w którym Komisja musiała jeszcze wydać uzasadnioną opinię.

Traktat lizboński upraszcza także procedurę skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom w przypadku braku zawiadomienia o krajowych środkach transpozycji. W takim przypadku Komisja może skierować skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom oraz wnosić o karę finansową, kiedy dwie różne procedury były już wcześniej konieczne.

DZIEDZINY KOMPETENCJI

Kontrola sądowa Trybunału objęła także przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Akty odnoszące się do wiz, azylu, imigracji i innych polityk związanych ze swobodnym przepływem osób mogą stanowić przedmiot skargi, co stanowi znaczący postęp w konstrukcji europejskiej. Niemniej jednak traktat lizboński ustanawia pewne ograniczenia nowej kontroli sądowej. Trybunał nie może postanawiać o wszczęciu działań policyjnych prowadzonych przez państwa członkowskie lub decydować o odpowiedzialności państw członkowskich w sprawach utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego.

W sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa nadal obowiązuje zasada wyłączenia właściwości Trybunału. Jednak traktat lizboński wprowadza dwie wyjątkowe sytuacje, w których można zwracać się do Trybunału o rozstrzygnięcie:

• w sprawie środków ograniczających podjętych przez Unię wobec osób fizycznych lub prawnych (art. 275 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej),
• w sprawie umów międzynarodowych, jeśli opinia Trybunału jest niekorzystna, sporna umowa nie może wejść w życie bez wprowadzenia zmian lub rewizji traktatów (art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

TABELA ZBIORCZA

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2010