KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 14.9.2016
COM(2016) 592 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
Propagowanie na jednolitym rynku cyfrowym uczciwej, wydajnej i konkurencyjnej gospodarki europejskiej opartej na poszanowaniu praw autorskich
1. Wprowadzenie
W strategii Komisji dotyczącej jednolitego rynku cyfrowego
, przyjętej w maju 2015 r., treści cyfrowe uznano za jeden z głównych czynników wzrostu w gospodarce cyfrowej. W dokumencie podkreślono potrzebę podjęcia działań prowadzących do zapewnienia szerszego dostępu użytkowników do treści, w tym treści audiowizualnych, muzyki, książek i innych sektorów, oraz do stworzenia rynku i otoczenia regulacyjnego, które nadal będzie sprzyjać kreatywności, stabilnemu finansowaniu oraz różnorodności kulturowej.
Ukierunkowaną modernizację unijnych przepisów dotyczących praw autorskich, stanowiącą kluczowy element w zakresie osiągnięcia celów jednolitego rynku cyfrowego, nakreślono w komunikacie Komisji „W kierunku nowoczesnych, bardziej europejskich ram prawa autorskiego”
z grudnia 2015 r. W komunikacie przedstawiono działania celowe i długoterminową wizję, odzwierciedlające potrzebę szybszego tworzenia jednolitego rynku w tym obszarze, zaktualizowania przepisów adekwatnie do cyfrowej rzeczywistości, utrzymania konkurencyjności europejskiej branży twórczej oraz zachowania właściwej równowagi między prawem autorskim a innymi celami polityki publicznej, takimi jak edukacja, badania, innowacje i potrzeby osób niepełnosprawnych.
W ślad za wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie możliwości transgranicznego przenoszenia usług online w zakresie treści
z grudnia 2015 r., które ma na celu umożliwienie osobom mieszkającym w UE korzystanie z treści cyfrowych zakupionych bądź zaabonowanych w państwie zamieszkania, Komisja proponuje obecnie zestaw środków ustawodawczych, prowadzących do osiągnięcia następujących trzech celów: (i) zapewnienie szerszego dostępu online do treści w UE i dotarcie do nowych odbiorców, (ii) dostosowanie niektórych wyjątków do środowiska cyfrowego i warunków transgranicznych oraz (iii) wsparcie dobrze funkcjonującego i uczciwego rynku praw autorskich. Ponadto Komisja pracuje również nad środkami dotyczącymi skutecznego i wyważonego systemu egzekwowania praw. Ma to szczególnie znaczenia dla walki z naruszaniem praw własności intelektualnej na skalę komercyjną.
Jak podkreślono w komunikacie z grudnia 2015 r., unijnych przepisów dotyczących praw autorskich nie można rozpatrywać w oderwaniu od szerszego zestawu działań, w tym zwłaszcza programu „Kreatywna Europa”, które przyczyniają się do bogactwa kulturowego Europy i mają wpływ na otoczenie sektora kultury i sektora kreatywnego oraz innowacji i różnorodności kulturowej.
Na obszarze UE prowadzą między innymi działalność niektóre z największych wydawnictw, funkcjonuje dynamiczny przemysł muzyczny oraz cieszący się światowym uznaniem sektor filmowy. W konsekwencji UE jest światowym liderem w branży i zajmuje czołową pozycję w dziedzinie kultury. Niektóre branże kulturalne i twórcze muszą się jednak mierzyć ze szczególnymi wyzwaniami w zakresie konkurencyjności, przedsiębiorczości i finansowania. Dotarcie do nowych odbiorców w UE i poza nią przyniosłoby na przykład korzyści europejskim produkcjom filmowym. Rozwiązanie głównych kwestii dotyczących skali produkcji, dostępności i sposobów wyeksponowania powinno mieć pozytywny wpływ na rozwój nowych modeli biznesowych i nowych źródeł dochodów.
Oprócz wspierania różnorodności kulturowej i językowej, wspomagania profesjonalizacji sektora kultury i sektora kreatywnego oraz zapewniania szerszego dostępu do kultury i treści kreatywnych celem programu „Kreatywna Europa” jest zwrócenie uwagi na niektóre z tych kwestii konkurencyjności, w tym w zakresie dostępu do finansowania poprzez nowy, już funkcjonujący instrument gwarancyjny z budżetem w wysokości 121 mln EUR.
Poprzez połączenie środków o charakterze ustawodawczym i nieustawodawczym Komisja proponuje ambitny program mający wspomóc rozkwit europejskich sektorów regulowanych prawem autorskim na jednolitym rynku europejskim, a europejskim twórcom ułatwić dotarcie do nowych odbiorców, jednocześnie szeroko udostępniając europejskie utwory mieszkańcom Europy, również ponad granicami. W niniejszym komunikacie przedstawiono przebieg wydarzeń oraz sytuację po grudniowym komunikacie.
2. Środki mające na celu zapewnienie szerszego dostępu do treści w całej UE
W grudniowym komunikacie Komisja zapowiedziała podejście polegające na stopniowym usuwaniu barier dla transgranicznego dostępu do treści i przeszkód utrudniających obieg utworów w obrębie UE, zwłaszcza w świetle coraz powszechniejszych sposobów korzystania z internetu i technologii cyfrowych. Celem jest zwiększenie dostępności dzieł dla obywateli w całej Europie, zapewnienie twórcom nowych kanałów dystrybucji, promocja dorobku kulturowego państw członkowskich UE oraz wyeksponowanie wspólnego dziedzictwa kulturowego UE.
W grudniowym komunikacie określono działania ukierunkowane na ułatwienie transgranicznej dystrybucji programów telewizyjnych i radiowych, udzielanie licencji na europejskie utwory audiowizualne na platformach VOD, digitalizację i szersze rozpowszechnianie utworów o wyczerpanym nakładzie. Jak również ogłoszono w grudniowym komunikacie, celem wielu działań podjętych w ramach podprogramu MEDIA programu „Kreatywna Europa”, który od 25 lat wspiera rozwój, promocję i dystrybucję utworów europejskich, było również stworzenie szerszego dostępu do europejskich filmów w obrębie UE za pośrednictwem kanałów komercyjnych i w niekomercyjnym otoczeniu. Środki te przedstawiono poniżej wraz z niedawno zaproponowanymi przepisami dotyczącymi praw autorskich.
Po pierwsze, wniosek dotyczący rozporządzenia ma na celu stworzenie korzystnych warunków dla nowych sposobów transgranicznej dystrybucji programów telewizyjnych i radiowych za pośrednictwem internetu, porównywalnych do tych, które mają zastosowanie do tradycyjnego przekazu satelitarnego i retransmisji drogą kablową. Nowe przepisy, inspirowane przepisami istniejącymi w dyrektywie w sprawie przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową
, ułatwią i przyspieszą doprecyzowanie prawa, niezbędne w odniesieniu do niektórych usług online oferowanych przez nadawców (programy transmitowane w internecie przez nadawców jednocześnie z ich nadawaniem i usługi typu „catch-up”) oraz do usług reemisji przy użyciu takich środków jak IPTV (telewizja i radio w obwodach zamkniętych sieci internetowej zabezpieczonej protokołem). Celem tych przepisów jest ułatwienie rozwoju rynku oraz szersze rozpowszechnianie europejskich produkcji radiowych i telewizyjnych, które są ważnym źródłem informacji i rozrywki w Europie. To z kolei spowoduje zwiększenie wyboru dla konsumentów i zwiększenie różnorodności kulturowej.
Jednocześnie we wniosku dotyczącym dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym wprowadza się nowy mechanizm negocjacji, który ułatwi zawieranie umów licencyjnych umożliwiających udostępnianie utworów audiowizualnych na platformach VoD. Jest to część szerszego programu działań, mających na celu uwzględnienie wielości czynników będących przyczyną ograniczonej dostępności europejskich dzieł audiowizualnych, w szczególności filmów, w całej UE. Filmy europejskie, zazwyczaj produkowane przez małe wytwórnie, są znacznie mniej szeroko rozpowszechniane online na terenie UE niż filmy amerykańskie. Na obszarach, na których nie podpisano umów z lokalnymi dystrybutorami, mieszkańcy nie mają żadnej możliwości uzyskania legalnego dostępu do takich filmów. Udzielanie licencji i związane z nim trudności prawne oraz umowne ograniczenia eksploatacji utworów europejskich w ramach usług VoD będzie również przedmiotem uporządkowanego dialogu z zainteresowanymi stronami. W dialogu tym, wspieranym przez Komisję, będą regularnie uczestniczyć podmioty z branży w ramach łańcucha wartości (producentów, dystrybutorów, agentów, nadawców, agregatorów, platformy VoD). Dialog ten będzie miał na celu usprawnienie praktyk licencyjnych oraz ułatwienie zawarcia porozumienia sektorowego, prowadzącego do bardziej zrównoważonego wykorzystania i szerszej dostępności utworów europejskich. Komisja złoży sprawozdanie dotyczące wyników dialogu do końca 2018 r.
Komisja zachęca także do opracowywania praktycznych narzędzi, dzięki którym udzielanie licencji na wykorzystanie utworów audiowizualnych w wielu obszarach w UE i zwiększanie jego efektywności będzie łatwiejsze. Należą do nich: rozwój platform licencyjnych, np. narzędzi internetowych, które umożliwią cyfrowe rozpowszechnianie utworów europejskich także w krajach, w których nie zostały one udostępnione w kinach lub w których nie znalazły miejscowego dystrybutora, oraz stworzenie zarządzanych katalogów utworów audiowizualnych różnych producentów gotowych do zaoferowania dostawcom usług w serwisach VoD. Dodatkowe wyzwania wynikają z faktu, że nie ma uniwersalnego systemu identyfikacji stosowanego w sektorze audiowizualnym. Na rynku współistnieją za to dwa standardowe identyfikatory i sektor nadal niechętnie z nich korzysta, ponieważ nie są one interoperacyjne. Oznacza to, że udzielanie licencji jest uciążliwe i trudne do zautomatyzowania. Organizacje odpowiedzialne za dwa odrębne standardowe identyfikatory pracują obecnie wspólnie z Komisją nad uzyskaniem pełnej interoperacyjności baz danych i identyfikatorów. Wreszcie Komisja zbada również sposoby zachęcenia właścicieli praw, aby udostępniali utwory, na których dystrybucję udzielane jest wsparcie z programu MEDIA w ramach programu „Kreatywna Europa”, na obszarach, gdzie nie podpisano umowy dystrybucyjnej.
Wprowadzane są również środki, których celem jest rozwiązanie problemu braku odpowiedniego wyeksponowania oraz barier językowych, stojących na drodze użytkowników mających dostęp do utworów europejskich. Opracowywanie napisów i dubbing są kluczowe dla transgranicznej dystrybucji utworów audiowizualnych, a źródłami ich finansowania są zarówno środki programu MEDIA w ramach programu „Kreatywna Europa”, jak również inne fundusze publiczne. Za pomocą bieżących projektów w ramach podprogramu MEDIA programu „Kreatywna Europa” oraz dzięki repozytorium on-line stanowiącemu narzędzie do zapewnienia łatwego dostępu i ponownego wykorzystania istniejących napisów i dubbingu przez operatorów w ramach UE, które ma zostać uruchomione do końca 2016 r., Komisja dąży do zwiększenia efektywności finansowania publicznego i szerszego wykorzystania napisów i dubbingu. Wyszukiwarki internetowe również są skutecznymi kanałami docierania do legalnej oferty utworów w internecie. Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej przygotowuje narzędzie wyszukiwania, które może funkcjonować na poziomie europejskim oraz zestaw narzędzi służących do tworzenia krajowych narzędzi wyszukiwania, które do 2017 r. staną się w pełni operacyjne i zostaną udostępnione państwom członkowskim nieodpłatnie. Komisja będzie również propagować wykorzystanie danych i zautomatyzowanych narzędzi do rekomendowania treści, zaspokajające szersze zainteresowania i gust, z myślą o budowaniu kręgu odbiorców i zdobywaniu nowej publiczności dla europejskich utworów. W szerszym wymiarze wspieranie wyszukiwalności europejskich filmów jest ważnym wyzwaniem, na którego temat Komisja prowadzi obecnie rozmowy ze Stowarzyszeniem Dyrektorów Europejskich Agencji Filmowych (EFADs) oraz branżą filmową. Biorąc pod uwagę potencjał obiegu w Europie i poza nią filmów powstałych w ramach koprodukcji, Komisja wspólnie z EFADs zbada w 2017 r. możliwości opracowania wspólnych strategii na rzecz promocji europejskich koprodukcji. Wszystkie te środki uzupełniają ostatnio przyjęty wniosek dotyczący zmiany dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych
, którą wprowadzono wzmocniony wymóg promowania utworów europejskich w ramach usług VoD za pomocą zapewnienia ich obecności i rozpoznawalności.
Ponadto Komisja pracuje nad sposobami zastosowania alternatywnych modeli finansowania, produkcji i dystrybucji, których horyzont odniesienia od początku stanowią jednolity rynek i rynki światowe. W odniesieniu do tej kwestii Komisja zwróci szczególną uwagę na europejski sektor produkcji animowanych. Narracja jest szczególnie ważna w tym sektorze i utwory z większą łatwością mogą przekraczać granice. Producenci utworów animowanych zwykle pracują jednocześnie nad różnymi projektami dla telewizji oraz filmu i mogą również współpracować z innymi studiami nad poszczególnymi projektami. Równolegle do obecnego systemu wsparcia w ramach programu „Kreatywna Europa” MEDIA Komisja zapoczątkuje przed końcem bieżącego roku dialog z najważniejszymi europejskimi studiami animacji w celu omówienia możliwości rozbudowy sektora. Należy również określić konkretne potrzeby sektora w wielu dziedzinach: od ograniczania „drenażu mózgów” po dalsze udoskonalenie rozpowszechniania animowanych filmów i produkcji telewizyjnych. Celem takiego dialogu byłoby uzgodnienie wspólnego planu działania dla tego sektora do połowy 2017 r.
Wreszcie wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym zawiera rozwiązania mające na celu ułatwienie udzielania licencji na prawa przez instytucje odpowiedzialne za dziedzictwo kulturowe, co jest wymagane do celów digitalizacji i rozpowszechniania utworów o wyczerpanym nakładzie, lecz posiadających dużą wartość kulturową. Dostęp do utworów w warunkach niekomercyjnych, np. w placówkach edukacyjnych, bibliotekach publicznych i podczas specjalnych projekcji, ma również ogromne znaczenie dla pielęgnowania różnorodności kulturowej, edukacji i uczestnictwa w życiu społecznym. Takie kanały, wraz z poprawą umiejętności korzystania z mediów, mogą odegrać kluczową rolę w promocji utworów europejskich i tworzeniu trwałego grona ich odbiorców. Ponadto Komisja wspólnie z EFADs oraz branżą audiowizualną analizuje możliwość stworzenia i sfinansowania w 2017 r. katalogu europejskich filmów do wykorzystywania w celach edukacyjnych. Byłby to projekt pilotażowy użyteczny do zaprezentowania młodej publiczności bieżącej różnorodności i jakości europejskich filmów.
3. Środki mające na celu dostosowanie wyjątków do otoczenia cyfrowego i środowiska transgranicznego
Wyjątki w prawie autorskim, do określonych celów i pod pewnymi warunkami, umożliwiają używanie chronionych utworów bez zgody posiadaczy praw. Wyjątki te stanowią odpowiedź na potrzeby celów polityki publicznej na szczeblu unijnym i odgrywają ważną rolę w szerszych ramach prawa autorskiego. Obecnie większość wyjątków w prawie unijnym jest jednak fakultatywna i nie ma charakteru transgranicznego. Ponadto niektóre z nich wymagają ponownej oceny w świetle dzisiejszych realiów technologicznych, zwiększenia poziomu harmonizacji, tam gdzie jest to konieczne, przy jednoczesnym uniknięciu wpływu na dobrze funkcjonujące systemy na poziomie krajowym.
Zaproponowane dziś środki ustawodawcze dostosowują unijne ramy dotyczące wyjątków do zastosowań cyfrowych w niektórych kluczowych dziedzinach, takich jak edukacja, badania i dostęp do wiedzy. Szczególną uwagę poświęcono w nich wykorzystaniu transgranicznemu, dzięki czemu przyczyniają się one do dalszego pogłębienia jednolitego rynku. We wniosku dotyczącym dyrektywy w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym wprowadzono nowe obowiązkowe wyjątki w dziedzinie edukacji, badań naukowych oraz zachowania dziedzictwa kulturowego.
Nowy wyjątek dotyczący ilustracji do celów dydaktycznych zapewni pełną pewność prawa w odniesieniu do wykorzystania chronionych treści w nauczaniu wykorzystującym materiały cyfrowe oraz w działalności edukacyjnej za pośrednictwem internetu, w tym w sytuacjach transgranicznych. Odbędzie się to z korzyścią dla nowych form kształcenia, zwłaszcza kształcenia na odległość, oraz mobilności studentów i nauczycieli w całej UE.
We wniosku wprowadzono również nowy obowiązkowy wyjątek dotyczący eksploracji tekstu i danych przeprowadzanych do celów badań naukowych. Wyjątek ten pozwoli organizacjom badawczym na stosowanie technik eksploracji tekstów i danych z pełnym zaufaniem do obowiązujących przepisów. Obowiązkowy wyjątek w tej dziedzinie pozwoli uniknąć stosowania w poszczególnych państwach członkowskich różnych podejść w obszarze badań, gdzie współpraca transgraniczna na dużą skalę i multidyscyplinarny charakter współpracy są coraz częstszymi zjawiskami. Będzie to z pożytkiem dla rozwoju nauki i innowacji w UE.
Proponowana dyrektywa zawiera również nowy obowiązkowy wyjątek dotyczący ochrony zasobów cyfrowych przez instytucje odpowiedzialne za dziedzictwo kulturowe, w którym uwzględniono potrzeby treści w postaci cyfrowej i wykorzystanie technologii cyfrowej w konserwacji. Odzwierciedla on digitalizację jako technikę konserwacji, a także wzrost liczby utworów powstałych w formacie cyfrowym w zbiorach instytucji odpowiedzialnych za dziedzictwo kulturowe. Zwiększony zakres konserwacji będzie korzystny dla przetrwania dziedzictwa kulturowego i wydłuży okres korzystania z niego przez obywateli.
Równolegle przyjęto dzisiaj dwa wnioski ustawodawcze służące wdrożeniu do prawa unijnego traktatu z Marrakeszu
, który zobowiązuje strony do wprowadzenia wyjątków, ułatwiających osobom z zaburzeniami odczytu druku dostęp do książek i innych materiałów drukowanych w formatach, które są dla nich dostępne. We wniosku dotyczącym dyrektywy ustanowiono obowiązkowy wyjątek oraz zapewniono jego funkcjonowanie w celu wytwarzania i wymiany kopii utworów w formacie umożliwiającym dostęp osobom niepełnosprawnym na jednolitym rynku. Wniosek dotyczący rozporządzenia umożliwi transgraniczną wymianę takich kopii między UE i krajami trzecimi, które są stronami traktatu.
Komisja będzie nadal analizować szereg innych zagadnień związanych z wyjątkami, wskazanych w grudniowym komunikacie. W przypadku niektórych kwestii może zachodzić potrzeba ponownego rozważenia na późniejszym etapie w świetle wyników spraw wniesionych do Trybunału Sprawiedliwości UE. Chodzi m.in. o wyjątek zezwalający bibliotekom i innym instytucjom na umożliwianie w swoich obiektach przeglądania na ekranie utworów w celu badań i prywatnych studiów
.
W następstwie analizy wyników konsultacji społecznych w sprawie „wolności panoramy”
, który to wyjątek pozwala ludziom robić zdjęcia i umieszczać w sieci fotografie takich obiektów jak budynki lub rzeźby znajdujące się w przestrzeni publicznej, Komisja potwierdza zasadność tego wyjątku. Przepisy unijne stanowią, że państwa członkowskie dysponują szerokim marginesem swobody, aby określić takie wyjątki. Prawie wszystkie państwa członkowskie ustanowiły w swoich przepisach krajowych wolność panoramy. W ostatnim czasie państwa członkowskie, które wcześniej tego nie uczyniły,wprowadziły ten wyjątek do swoich przepisów lub dyskutują nad sposobami jego wprowadzenia. Komisja będzie nadal monitorować rozwój sytuacji i zdecydowanie zaleca wszystkim państwom członkowskim wprowadzenie tego wyjątku.
4. Sposoby osiągnięcia sprawnie funkcjonującego rynku dla praw autorskich
W ostatnich latach internet stał się głównym rynkiem udostępniania i rozpowszechniania treści chronionych prawem autorskim. Usługi internetowe stanowią obecnie ważne źródło dochodów z tytułu utworów i innych chronionych treści i oczekuje się, że ich znaczenie będzie rosło. Rośnie jednak również troska o sprawiedliwy podział wartości generowanych przez niektóre nowe formy rozpowszechniania treści online wzdłuż łańcucha wartości. Podmioty praw sygnalizują trudności przy próbach udzielania zezwolenia i żądania godziwego wynagrodzenia za wykorzystywanie ich treści online. Sytuacja ta może również stawiać w niekorzystnej sytuacji usługodawców prowadzących równoważne formy dystrybucji. W związku z powyższym, lecz także w odniesieniu do tradycyjnych form eksploatacji, pojawia się kwestia sprawiedliwego wynagradzania autorów i artystów wykonawców oraz różnic w sile przetargowej w momencie udzielania licencji lub przeniesienia przez nich praw.
Trudności te podważają cel, którym jest zapewnienie przez jednolity rynek cyfrowy godziwego zwrotu z inwestycji dla wszystkich. Kwestie te mają kluczowe znaczenie w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, w tym w odniesieniu do publikacji, obrazów, muzyki oraz mediów audiowizualnych. W związku z grudniowym komunikacie w komunikacie w sprawie platform internetowych z maja 2016 r.
potwierdzono potrzebę zajęcia się wspomnianymi zagadnieniami.
Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym zapewni wydawcom prasowym pewność prawa i da im lepszą pozycję negocjacyjną w stosunkach umownych z serwisami internetowymi oraz ułatwi dostęp do ich treści. Stanie się tak dzięki zapewnieniu nowych praw pokrewnych, w których uznaje się kluczową rolę wydawców prasowych w zakresie inwestycji oraz ogólnego wkładu w tworzenie wysokiej jakości treści dziennikarskich, oraz przyznaje im ochronę niezbędną do skutecznego wykorzystania ich publikacji w środowisku cyfrowym. Wniosek stworzy także państwom członkowskim możliwość posiadania systemów, w których wydawcy (w tym wydawcy książek i wydawnictw naukowych) mogą mieć udział w mechanizmach rekompensaty, na przykład tych przewidzianych w przypadku kopiowania na użytek prywatny bądź opłat reprograficznych.
Wniosek wzmocni także pozycję podmiotów praw autorskich w zakresie negocjowania i uzyskiwania wynagrodzenia za wykorzystanie online ich treści w ramach internetowych usług przechowywania i udostępniania treści zamieszczanych przez użytkowników. Z uwagi na rolę tych usług w przekazywaniu treści chronionych prawem autorskim wniosek będzie zawierał żądanie zastosowania przez dostawców usług, którzy przechowują duże ilości utworów i umożliwiają do nich dostęp, we współpracy z podmiotami praw, odpowiednich i proporcjonalnych środków, w tym opartych na technologii rozpoznawania treści, w celu zapewnienia funkcjonowania umów z posiadaczami praw. W tej dziedzinie również będzie istotna aktywna współpraca między zainteresowanymi stronami. Konsumenci będą mogli nadal zarówno załadowywać swoje treści, jak również korzystać z obfitej podaży treści w środowisku sprawiedliwszym i bezpieczniejszym pod względem prawnym.
Wreszcie autorzy i artyści wykonawcy odniosą korzyści z większej przejrzystości w odniesieniu do eksploatacji ich utworów i wykonań oraz zwiększonej zdolności uzyskiwania odpowiedniego wynagrodzenia. Powinno to doprowadzić do lepszego funkcjonowania ram dla wszystkich uczestników dzięki jasności prawa dla nabywców praw do transmisji oraz większemu zaufaniu do twórców i artystów wykonawców, w tym także w środowisku internetowym. Skuteczne zastosowanie tych środków będzie wymagało od państw członkowskich zorganizowania ukierunkowanych sektorowo dyskusji w celu określenia w praktyce odpowiednich zobowiązań w zakresie przejrzystości w odniesieniu do poszczególnych rodzajów treści i sektorów. Komisja będzie dokładnie śledzić prace na szczeblu państw członkowskich w celu zapewnienia skuteczności i spójności wyników. Komisja będzie również nadal współpracować ze wszystkimi zainteresowanymi stronami z sektora kultury i sektora kreatywnego, za pomocą ogólnych lub sektorowych dialogów, w celu omówienia postępów w tej kwestii i potrzeby dalszych działań.
Ogólnie rzecz biorąc, działania te przyczynią się do stworzenia rynku praw autorskich, który będzie funkcjonował skutecznie w odniesieniu do wszystkich stron, tworzył właściwe zachęty dla inwestycji w treści kreatywne w środowisku internetowych oraz ich rozpowszechniania i umacniał znaczenie wolnych i zróżnicowanych mediów w UE.
5. Zapewnienie skutecznego i wyważonego systemu egzekwowania prawa
Naruszenia praw autorskich na skalę handlową i sprawcy naruszeń, pasożytujący na cudzej pracy i inwestycjach, są dziś poważnym zagrożeniem dla europejskich twórców i uniemożliwiają im czerpanie prawnie uzasadnionych korzyści z twórczości, a więc ostatecznie zniechęcają do kreatywności i innowacji. Bez skutecznego i wyważonego systemu egzekwowania praw autorskich i innych praw własności intelektualnej ich ochrona nie jest niezawodna, a inwestycje w kreatywność i innowacje są tłumione. Zgodnie z zapowiedzią zawartą w grudniowym komunikacie Komisja prowadzi ocenę ogólnego funkcjonowania obowiązujących ram prawnych dotyczących egzekwowania praw własności intelektualnej, która to ocena stanowi część szerszej inicjatywy mającej na celu wzmocnienie ochrony wszystkich praw własności intelektualnej, z naciskiem na naruszenia na skalę handlową.
Odpowiedzi na konsultacje społeczne w sprawie oceny i modernizacji ram prawnych egzekwowania praw własności intelektualnej, ogłoszone na potrzeby oceny, potwierdziły, że naruszenia praw własności intelektualnej, w tym praw autorskich, stanowią poważny problem. W ponad trzech czwartych odpowiedzi posiadaczy praw i organów publicznych zauważono, że zjawisko naruszeń praw własności intelektualnej nasiliło się w ostatnich 10 latach. Choć większość respondentów uważa, że obowiązujące przepisy faktycznie przyczyniają się do ochrony własności intelektualnej i zapobiegania naruszaniu praw własności intelektualnej, wielu posiadaczy praw i pośredników jest zdania, że środki i środki zaradcze określone w dyrektywie w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej nie są stosowane w sposób jednolity w różnych państwach członkowskich. Może to prowadzić do różnych poziomów ochrony w państwach członkowskich oraz skłaniać do wniosku, że dyrektywa w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej nie w pełni wyeliminowała rozbieżności na poziomie krajowym w odniesieniu do środków służących egzekwowaniu praw własności intelektualnej. Znaczna liczba respondentów wskazała także na potrzebę skorygowania niektórych z tych środków w celu zapewnienia pewności prawa oraz podniesienia ich skuteczności, np. takich jak zastosowanie środków tymczasowych i zabezpieczających oraz zakazy sądowe wobec pośredników bądź obliczanie odpowiedniego odszkodowania. Uciążliwe procedury uzyskiwania środków tymczasowych i zapobiegawczych oraz nakazów sądowych dotyczących tego samego naruszenia stosowanych wobec podobnych adresatów w obrębie więcej niż jednej jurysdykcji w UE jest kolejną kwestią w szczególności podnoszoną przez właścicieli praw autorskich.
Po dokonaniu oceny Komisja zaproponuje wszelkie niezbędne zmiany do ram legislacyjnych, które przyczynią się do poprawy egzekwowania ram prawnych we wszystkich przypadkach naruszenia praw własności intelektualnej, w tym naruszania praw autorskich, a także do doprecyzowania zakresu i stosowania środków tymczasowych i zapobiegawczych oraz nakazów sądowych, jak również przepisów dotyczących obliczania i przyznawania odszkodowania. Komisja zbada także możliwość ułatwienia wydawania środków tymczasowych i zapobiegawczych oraz nakazów sądowych dotyczących tego samego naruszenia wobec podobnych adresatów w obrębie więcej niż jednej jurysdykcji w UE.
Szybko rozwijające się środowisko cyfrowe i technologia wymagają jednak również, aby działania, procedury i środki zaradcze określone w dyrektywie w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej były stosowane i wydawane przez właściwe sądy krajowe bez zbędnej zwłoki. Jest to szczególnie istotne dla ochrony utworów i innych przedmiotów objętych ochroną. Państwa członkowskie muszą zapewnić, aby ich systemy sądowe miały możliwości konieczne do reagowania na potrzebę szybkiej i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej – w szczególności na stronach internetowych. Komisja oceni ponadto zachęty do wspierania specjalizacji sędziów krajowych w sprawach dotyczących naruszeń i ważności praw własności intelektualnej, biorąc pod uwagę pozytywne doświadczenia przedstawione przez te państwa członkowskie, które posiadają już takich wyspecjalizowanych sędziów.
W grudniowym komunikacie stwierdzono również, że „Komisja podejmie natychmiastowe działania zmierzające do zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron w określanie i stosowanie mechanizmów podążania śladem pieniędzy (»follow-the-money«) w oparciu o podejście samoregulacyjne”. W oparciu o pozytywne doświadczenia z istniejącym i niedawno uaktualnionym protokołem ustaleń w sprawie internetowej sprzedaży towarów podrobionych Komisja opowiedziała się za zawieraniem dobrowolnych porozumień, angażujących dostawców usług innego rodzaju w ochronę praw własności intelektualnej, włącznie z podmiotami świadczącymi usługi w zakresie reklamy internetowej, płatności i dostarczania towarów. Reklama w internecie jest istotnym źródłem dochodów dla stron internetowych naruszających prawa autorskie. Celem inicjatywy dotyczącej reklamy jest zniechęcenie do umieszczania reklam internetowych naruszających prawa własności intelektualnej na skalę handlową, przez co zapobiegnie się finansowaniu naruszeń praw własności intelektualnej z wpływów z reklam. W zakresie, w jakim strony internetowe naruszające prawo autorskie oferują tzw. usługi premium lub modele subskrypcji zapewniające odpłatnie szybszy dostęp do treści, dostawcy usług płatniczych mogą odegrać kluczową rolę w stosowaniu zasady „follow the money” poprzez przechwytywanie transakcji finansowych oraz ostatecznie eliminowanie świadczenia tych usług i w ten sposób pozbawiania tych przedsiębiorstw rentowności. Komisja jest w pełni zaangażowana w osiąganie konkretnych rezultatów tych procesów, mających kluczowe znaczenie dla zwalczania piractwa, i oczekuje, że możliwie jak najszersze grono zainteresowanych stron dołączy do tych działań w oparciu o podobne umowy zawierane na szczeblu krajowym. W zależności od postępów tych inicjatyw Komisja będzie poszukiwać innych możliwości, aby wzmocnić zaangażowanie usługodawców będących pośrednikami w zakresie ochrony praw własności intelektualnej, takich jak odpowiedzialność pośredników w przypadkach, gdy pośrednik jest świadomy tego, że jego usługi są wykorzystywane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej, lecz nie podejmuje działań.
6. Podsumowanie
Sektor kultury i sektor kreatywny są ważne dla Europy na wiele różnych sposobów. Stanowią one istotny sektor gospodarki, lecz również są głównym źródłem nauki i rozrywki oraz mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania i pielęgnowania różnorodności kulturowej Europy. Zdolność do innowacji europejskich sektorów objętych zakresem praw autorskich w środowisku cyfrowym jest niezbędnym warunkiem ich powodzenia i zdolności do konkurowania na rynkach światowych.
Dobrze zaprojektowane ramy prawa autorskiego oraz środki wsparcia są zatem kluczowe dla autorów, artystów wykonawców oraz sektora kultury i sektora kreatywnego, aby podmioty te mogły dotrzeć do szerszej publiczności, a docelowo zaoferować obywatelom większy wybór. Komisja realizuje ambitny plan, służący zarówno unowocześnieniu unijnych przepisów dotyczących praw autorskich, z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych stron, jak również wspomagający dostępność i rozpoznawalność europejskich treści kulturalnych i kreatywnych, w tym ponad granicami. Inicjatywy ustawodawcze i środki wsparcia finansowego wzajemnie się uzupełniają i wzmacniają. Komisja będzie monitorować wpływ stosowanych środków i działań następczych na wysiłki podejmowane przez branżę w celu włączenia wymienionych powyżej celów w modele działalności gospodarczej.