KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 17.12.2015

COM(2015) 660 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie realizacji rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów

Wytwarzanie, przetwarzanie i przemieszczanie transgraniczne odpadów niebezpiecznych i innych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, 2010-2012

{SWD(2015) 291 final}

SPIS TREŚCI

1.    Wprowadzenie    

2.    Sprawozdawczość państw członkowskich    

3.    Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych    

4.    Przemieszczanie odpadów z terytorium państw członkowskich    

5.    Przemieszczanie odpadów do państw członkowskich    

6.    Nielegalne przemieszczanie odpadów, kontrole i środki egzekucyjne    

7.    Ogólne wnioski    

8.    Kolejne kroki    

Rozwój sytuacji w zakresie wytwarzania, przetwarzania oraz przemieszczania odpadów niebezpiecznych i innych odpadów w państwach członkowskich UE w latach 2010-2012

1.Wprowadzenie

Transgraniczne przemieszczanie i usuwanie odpadów niebezpiecznych regulowane jest postanowieniami konwencji bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych z dnia 22 marca 1989 r., której Unia Europejska (UE) jest stroną. Nadrzędnym celem konwencji jest ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska przed szkodliwym wpływem odpadów niebezpiecznych.

Wraz z państwami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz innymi państwami trzecimi będącymi stronami konwencji bazylejskiej, UE ustanowiła system nadzoru i kontroli przemieszczania odpadów w obrębie swoich granic. Rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów 1 (zwane dalej rozporządzeniem) transponuje konwencję do prawa Unii. Rozporządzenie, które jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich, zostało zmienione w 2014 r. rozporządzeniem (UE) nr 660/2014 2 .

Każdego roku kalendarzowego państwa członkowskie składają do Sekretariatu konwencji sprawozdania za poprzedni rok kalendarzowy, które dotyczą przepisów prawnych, ich wykonania i środków mających na celu ochronę środowiska 3 . Sprawozdanie przesyłane jest również Komisji wraz z dodatkowymi informacjami w formie odpowiedzi na kwestionariusz dotyczący wykonania 4 . Zgodnie z art. 51 ust. 4 rozporządzenia Komisja co trzy lata sporządza sprawozdanie dotyczące wykonania oparte na odpowiedziach przesłanych przez państwa członkowskie. W tym przypadku terminem przekazania przez państwa członkowskie informacji dotyczących okresu 2010–2012 do Eurostatu był dzień 18 czerwca 2014 r.

Niniejszy dokument stanowi czwarte sprawozdanie dotyczące wykonania i obejmuje lata 2010-2012. Trzecie sprawozdanie, obejmujące lata 2007-2009, opublikowano w sierpniu 2012 r. Szczegółowe informacje oparte na sprawozdaniach państw członkowskich w ramach konwencji bazylejskiej odnośnie do lat 2010–2012 można znaleźć w sekcjach A i B dokumentu roboczego towarzyszącego niniejszemu sprawozdaniu. Ponadto odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz dotyczący wykonania za lata 2010-2012 można znaleźć w sekcji E dokumentu roboczego. Dane ilościowe i liczby dotyczące wytwarzania, przetwarzania oraz przemieszczania odpadów przedstawiono w tabelach i rysunkach w sekcji A dokumentu roboczego. Najważniejsze definicje podano w dodatku A.1.0 do dokumentu roboczego.

W niniejszym sprawozdaniu dotyczącym wykonania porównano również odpowiedzi dostarczone przez 27 państw członkowskich 5 za lata 2010-2012 z odpowiedziami za lata 2007-2009. Niektóre dane liczbowe za okres 2007-2009 cytowane w niniejszym sprawozdaniu różnią się od tych wymienionych w sprawozdaniu za lata 2007-2009, ponieważ uwzględniono odpowiedzi państw członkowskich, które zostały dostarczone po sporządzeniu sprawozdania.

W konwencji bazylejskiej terminy „przywóz” i „wywóz” stosuje się w odniesieniu do każdego przemieszczenia odpadów do państwa będącego stroną konwencji lub z jego terytorium. Na mocy prawa UE powyższe terminy mają zastosowanie wyłącznie do przemieszczania odpadów do UE jako całości i z jej terytorium. W niniejszym dokumencie terminy te użyte w cudzysłowie należy rozumieć w znaczeniu, w jakim są stosowane w konwencji bazylejskiej, tzn. obejmującym przemieszczenia zewnętrzne, jak również wewnątrzunijne przemieszczenia między państwami członkowskimi.

2.Sprawozdawczość państw członkowskich

W czasie opracowywania niniejszego sprawozdania większość państw członkowskich udzieliła odpowiedzi na kwestionariusze konwencji bazylejskiej i Komisji odnośnie do lat 2010-2012 6 . Mimo że wszystkie sprawozdania za rok 2012 r. należało przedłożyć Komisji do dnia 31 grudnia 2013 r., termin ten przedłużono. Datą graniczną dla analizy danych ilościowych zawartych w sprawozdaniach dotyczących konwencji bazylejskiej był dzień 18 czerwca 2014 r. Sprawozdania Hiszpanii, Irlandii, Litwy i Luksemburga dotyczące konwencji bazylejskiej za rok 2012 zostały złożone po tym terminie, więc nie mogły zostać wzięte pod uwagę przy przygotowywaniu sekcji A dokumentu roboczego.

Dane dotyczące całkowitej ilości odpadów przemieszczonych między państwami członkowskimi wskazywały szereg rozbieżności w ilościach zgłoszonych przez państwa „wywozu” i „przywozu”. Najmniej wiarygodne dane pochodzą ze sprawozdań za rok 2011, gdzie ilość niebezpiecznych odpadów „przywożonych” była o 17 % wyższa niż ilość odpadów „wywożonych”. W odniesieniu do przemieszczania wszystkich odpadów podlegających procedurze uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody (zwanych dalej „odpadami zgłoszonymi”) różnica ta wyniosła 5 %. W odniesieniu do odpadów niebezpiecznych w 2012 r. różnica ta wyniosła 10 % (1 % wszystkich zgłoszonych odpadów), a w 2010 r. wyniosła 12 % (2 % wszystkich zgłoszonych odpadów). Te znaczne rozbieżności uwydatniają potrzebę ogólnounijnej elektronicznej wymiany danych stosowanej przez właściwe organy wszystkich państw członkowskich.

Luksemburg jest jednym z państw członkowskich, które wydawały się rażąco zaniżać ilości odpadów przemieszczanych poza swoje granice. W 2011 r. organy Luksemburga zgłosiły „wywóz” 103 000 ton zgłoszonych odpadów do Niemiec, jednak Niemcy zgłosiły „przywóz” 498 000 ton odpadów z Luksemburga w tym samym roku. Podobna tendencja jest widoczna między Luksemburgiem a Belgią.

Dla porównania w 2009 r. ilość niebezpiecznych odpadów „przywiezionych” była zaledwie o 0,3 % niższa niż ilość odpadów „wywiezionych”. W roku 2008 była ona niższa o 20 %. Dla wszystkich zgłoszonych odpadów w 2009 r. ilość ta była o 9 % wyższa.

Jedną z możliwych przyczyn niespójności jest fakt, że państwa członkowskie mogą nie zgłaszać przemieszczania odpadów w taki sam sposób. „Importerzy” i „eksporterzy” odpadów mają obowiązek wypełniania dokumentów zgłoszenia i przesyłania, określonych w załącznikach IA i IB do rozporządzenia. W dokumencie zgłoszenia należy podać „łączną planowaną ilość odpadów”, które mają zostać przemieszczone, podczas gdy w dokumencie przesyłania należy podać „rzeczywistą ilość” przemieszczonych odpadów. Jeżeli państwa członkowskie podają różne dane liczbowe dotyczące tych dwóch wartości, może się to przyczynić do niespójności.

3.Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych

Odpady niebezpieczne są klasyfikowane w zależności od swej przynależności do ujętych w wykazie strumieni odpadów lub w zależności od składników (pozycje Y1-18 oraz Y19-45 w kategoriach konwencji) oraz w zależności od pewnych właściwości odpadów niebezpiecznych. Jeśli jednak odpady uznawane są za niebezpieczne w prawodawstwie krajowym, to są one objęte tą definicją również dla celów konwencji. Termin „inne odpady” w tym kontekście oznacza odpady z gospodarstw domowych oraz pozostałości z procesu ich spalania – czyli dwie kategorie odpadów, które wymagają specjalnej uwagi i podlegają kontroli podobnej do tej, jaką zgodnie z konwencją bazylejską objęte są odpady niebezpieczne (pozycje Y46 i Y47). Pełną listę kodów Y na podstawie konwencji przedstawiono w sekcji D dokumentu roboczego 7 .

W momencie przygotowywania niniejszego sprawozdania dane dotyczące łącznej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych były nadal niekompletne dla kilku państw członkowskich, które nie przekazały żadnych informacji 8 . Aby uzupełnić luki w danych, dokonano oszacowania na podstawie danych z lat poprzednich.

W 2012 r. w państwach UE-27 wytworzono 76 mln ton odpadów niebezpiecznych. Dla porównania ilość ta wyniosła 75 mln ton w 2011 r. i 76 mln ton w 2010 r. Między okresem 2007-2009 a 2010-2012 całkowita ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych obniżyła się o 4 %. W związku z tym średnia ilość odpadów wytwarzanych rocznie w latach 2007-2009 wynosiła 79 mln ton w porównaniu z 75 mln ton w latach 2010-2012. Przy uwzględnieniu jednak dłuższej tendencji w latach 2000-2012, ilość odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w skali roku wzrosła o 26 %.

W obecnym okresie sprawozdawczym łączna roczna ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych na mieszkańca w UE-27 wyniosła 151 kg w 2012 r., 149 kg w 2011 r. i 151 kg w 2010 r. Dane te wskazują na spadek ze średniego poziomu 158 kg w latach 2007-2009, lecz również na wzrost o 22 % od 2000 r. Możliwym wyjaśnieniem tej prawidłowości może być fakt, że w wyniku kryzysu finansowego i gospodarczego powstało mniej odpadów.

Podobnie jak w latach 2007-2009, największą ilość odpadów niebezpiecznych w latach 2010-2012 wytworzyły Niemcy – 17 mln ton w 2012 r. Włochy i Francja wytworzyły po 11 mln ton. Malta wytworzyła w 2012 r. najmniej odpadów (27 000 ton), a następnie Słowenia i Łotwa (odpowiednio 78 000 i 85 000 ton). Największy wzrost odnotowano na Cyprze, który wytworzył 84 000 ton w 2011 r. i 480 000 ton w 2012 r. Bułgaria wykazała największy spadek, wytwarzając 647 000 ton w 2010 r. i 160 000 ton w 2012 r. Państwa członkowskie nie przedstawiły żadnego wytłumaczenia tych zmian.

Pod względem wytworzonych odpadów niebezpiecznych w przeliczeniu na mieszkańca największe ilości odnotowała Estonia w latach 2010-2012 oraz 2007-2009 – średnio 6 902 kg na mieszkańca. Rumunia wytworzyła najmniej odpadów niebezpiecznych w latach 2010-2012 – średnio 10 kg na mieszkańca. Następna była Grecja – 22 kg na mieszkańca. Rumunia wytworzyła najmniej odpadów niebezpiecznych także w latach 2007-2009 (6 kg na mieszkańca).

4.Przemieszczanie odpadów z terytorium państw członkowskich

Według oficjalnych danych zgłoszonych przez państwa członkowskie, w 2012 r. ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczona z terytorium UE-27 wyniosła 14 mln ton, z czego 5 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne (tj. ok. 7 % wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2012 r.). W 2011 i 2010 r. ilość ta wynosiła odpowiednio 15 i 12 mln ton (odpady niebezpieczne stanowiły 6 mln ton w obydwu latach). Dla porównania w okresie 2007–2009 średnia ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z terytorium UE wynosiła 11 mln ton, z czego 8 mln ton to odpady niebezpieczne (tj. ok. 10 % wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2012 r.).

W latach 2001-2011 ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z terytorium państw członkowskich wzrosła o 126 %. W 2012 r. tendencja ta się zmieniła, jako że ilość „wywiezionych” odpadów nieznacznie spadła o 2 % w porównaniu z 2011 r. W latach 2001-2007 zaobserwowano znaczny wzrost ilości odpadów niebezpiecznych przemieszczonych z terytorium państw członkowskich (154 %). Jednak w latach 2007-2012 ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych z terytorium państw członkowskich zmalała o 32 %.

Podobnie jak w latach 2007-2009, Niderlandy były największym „eksporterem” wszystkich zgłaszanych odpadów (3 mln ton w 2012 r.). Niemcy były drugim największym „eksporterem” (2 mln ton w 2012 r.). W tym samym okresie Estonia była najmniejszym „eksporterem” (3 000 ton w 2012 r.).

Francja i Włochy były największymi „eksporterami” odpadów niebezpiecznych w latach 2010-2012 (odpowiednio 985 i 977 ton w 2012 r.). Niderlandy były największym „eksporterem” w latach 2007-2009, ale w 2010 r. ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczanych z tego kraju zmniejszyła się o 73 %. Bułgaria, Cypr, Estonia, Rumunia i Słowacja dokonały przemieszczenia najmniejszych ilości odpadów niebezpiecznych w latach 2010-2012.

W 2009 r. grupa odpadów Y1-Y18 stanowiła największą ilość odpadów – 37 % całkowitej liczby wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z UE-27. Udział procentowy kategorii Y19-Y45 wyniósł 13 %, a udział kategorii Y46-Y47 wyniósł 12 %. Chociaż udział grup odpadów Y19-Y45 (13-15 %) oraz Y46-Y47 (9-14 %) utrzymał się mniej więcej na tym samym poziomie w latach 2010-2012, udział grupy odpadów Y1-Y18 w całkowitej ilości wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z UE-27 zmniejszył się z 37 % w 2009 r. do 16 % w 2012 r. Powodem tego jest wzrost ilości odpadów klasyfikowanych przy wykorzystaniu unijnych lub krajowych kodów zamiast kodów Y. W 2009 r. 34 % odpadów przemieszczonych z UE zostało sklasyfikowane według kodów unijnych lub krajowych w porównaniu z 55 % w roku 2012.

W 2012 r. tylko 1 % odpadów było przemieszczanych bez klasyfikacji; w 2011 r. było to 0 %. Oznacza to istotny spadek w porównaniu do lat poprzednich – w latach 2009 i 2010 bez klasyfikacji przemieszczono odpowiednio 3 % i 4 % odpadów. Spadek ten jest jeszcze bardziej wyraźny w porównaniu do wcześniejszych lat (2005–2008), gdzie odsetek ten wahał się między 7 % a 14 %. Jedynymi państwami członkowskimi, które w 2012 r. dokonały przemieszczenia odpadów bez klasyfikacji były Francja, Grecja i Luksemburg.

W 2012 r. 94 % odpadów niebezpiecznych z UE przetworzono w państwie pochodzenia 9 . Większość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych z terytorium państw członkowskich była przeznaczona do odzysku. W 2012 i 2011 r. odsetek ten wynosił 70 %, a w 2010 r. – 73 %. Dla porównania w latach 2007-2009 odnotowało większą ilość „wywożonych” odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku (72 %, 73 % i 78 % odpadów przeznaczonych do odzysku odpowiednio w latach 2009, 2008 i 2007 r. 10 ).

W 2012 r. 24 % odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku przemieszczonych z terytorium UE-27 pochodziło z Francji. Do innych głównych eksporterów odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku należą Belgia (16 %) i Niderlandy (14 %). Dla porównania w 2009 r. 39 % odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku przemieszczonych z terytorium UE-27 pochodziło z Niderlandów.

W 2011 r. najwyższa ilość zgłoszonych odpadów wywożonych do krajów nienależących do OECD wynikała z dużej ilości tlenków żelaza wywiezionych przez Finlandię do Chin. Odpady te następnie zostały zakwalifikowane jako materiał inny niż odpady i nie były już zgłaszane przez organy Finlandii.

5.Przemieszczanie odpadów do państw członkowskich

W 2012 r. łączna ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych do państw członkowskich UE-27 wyniosła 17 mln ton, z czego 7 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne. W 2011 r. liczba ta wynosiła 16 mln ton (z czego 9 mln ton odpadów niebezpiecznych), a w 2010 r. – 14 mln EUR (8 mln ton odpadów niebezpiecznych). Średnia ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych rocznie do państw członkowskich wzrosła z 13 mln ton w latach 2007-2009 do 16 mln ton w latach 2010-2012 (8 mln ton odpadów niebezpiecznych w obu okresach).

W latach 2001-2012 ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych do państw członkowskich wzrosła o 129 %. W tym samym okresie ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych do państw członkowskich wzrosła o 127 %, choć w 2012 r. odnotowano spadek o 23 % w porównaniu z rokiem poprzednim.

Ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych do UE-12 11 w tym okresie sprawozdawczym znacznie wzrosła z 172 000 ton w 2010 r. do 679 000 ton w 2011 r. i 692 000 ton w 2012 r. Wzrost ten był w głównej mierze spowodowany wzrostem zgłaszania odpadów „przywiezionych” i poddanych odzyskowi na Łotwie i Słowacji. W przypadku Łotwy odpady „przywiezione” stanowiły przede wszystkim paliwa odpadowe RDF przeznaczone do odzysku. W przypadku Słowacji głównym „przywozem” było 147 000 ton „innych odpadów”, z czego 95 % zostało przemieszczone z Austrii w celu odzysku.

Podobnie jak w latach 2007-2009, Niemcy były największym „importerem” wszystkich zgłoszonych odpadów w tym okresie sprawozdawczym, dokonując „przywozu” 6 mln ton w 2012 r. W tym samym okresie Francja była drugim co do wielkości „importerem” z 2 mln ton w 2012 r. Te dwa kraje były również największymi „importerami” odpadów niebezpiecznych dla obu okresów sprawozdawczych (odpowiednio 3 mln ton i 1 mln ton w 2012 r.). Dla porównania Malta nie dokonała przemieszczenia żadnych odpadów na swoje terytorium na przestrzeni trzech lat, tak jak to miało miejsce w latach 2007-2009. Portugalia odnotowała drugi najniższy poziom odpadów „importowanych” – zaledwie 1 000 ton w 2012 r., z czego wszystkie to odpady niebezpieczne.

Podobnie jak w przypadku odpadów przemieszczonych z UE-27, grupa Y1-Y18 stanowiła największą ilość – 20 % łącznej ilości wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium UE-27 w 2012 r. Udział procentowy kategorii Y19-Y45 wyniósł 11 %, a udział kategorii Y46-Y47 wyniósł 7 % w tym samym roku. Dla porównania w 2010 r. wielkości te wynosiły odpowiednio 26 %, 14 % i 8 %. Powód tego spadku jest identyczny jak w przypadku „wywozu” – zwiększa się klasyfikowanie odpadów przy wykorzystaniu kodów unijnych lub krajowych zamiast kodów Y. W 2010 r. 44 % odpadów przemieszczonych do UE zostało sklasyfikowane według kodów unijnych lub krajowych w porównaniu z 61 % w roku 2012. Należy zauważyć, że dane za 2009 r. nie były dostępne do analizy.

Ilość odpadów przemieszczonych do UE-27 bez klasyfikacji wyniosła 1 % w 2012 r. i 0 % w 2011 r. Dla porównania liczba ta wyniosła 9 % w 2010 r. i 13 % w 2009 r. W 2012 r. jedynymi państwami, które nie dokonały klasyfikacji niektórych odpadów były: Belgia, Cypr, Republika Czeska, Francja, Łotwa i Słowacja. Największa ilość odpadów bez klasyfikacji została przemieszczona do Francji – 55 000 ton.

Większość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych do państw członkowskich UE przetworzono w procesie odzysku. W ostatnich latach udział odzysku jednak zmniejszył się. Podczas gdy w 2003 r. 89 % odpadów niebezpiecznych przemieszczonych do UE-27 przeszło proces odzysku, w 2012 r. udział odzysku wyniósł 69 %, co oznacza, że większa część odpadów niebezpiecznych jest wysyłana do zakładów unieszkodliwiania.

W 2012 r. Niemcy dokonały „przywozu” 41 % łącznej ilości odpadów niebezpiecznych przemieszczonych do UE-27 w celu odzysku. Inne państwa członkowskie, w których wysoki odsetek odpadów niebezpiecznych był przemieszczony w celu odzysku to Belgia (13 %) i Niderlandy (12 %). Te trzy państwa były również największymi „importerami” odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku w 2009 r.

Podobnie jak w poprzednim okresie sprawozdawczym, prawie wszystkie odpady niebezpieczne i inne zgłoszone odpady przemieszczone do państw członkowskich w latach 20102012 pochodziły z innych państw członkowskich lub państw EFTA (97 % odpadów niebezpiecznych i 98 % wszystkich zgłoszonych odpadów). Odsetek odpadów pochodzących z krajów nienależących do OECD w latach 2010-2012 był bardzo niewielki (3 % lub mniej) w odniesieniu do odpadów niebezpiecznych i wszystkich zgłoszonych strumieni odpadów.

6.Nielegalne przemieszczanie odpadów, kontrole i środki egzekucyjne

W okresie sprawozdawczym 2010-2012 wykryto 2 500 przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów w UE-27, przy czym liczba zgłaszanych przypadków rosła corocznie (ok. 700, 800 i 1 000 przypadków odpowiednio w 2010, 2011 i 2012 r.) 12 . Dla porównania w 2009 r. zarejestrowano około 400 przypadków. Przedłożenie sprawozdania na temat tonażu nielegalnie przemieszczanych odpadów było niemożliwe ze względu na niespójności w jednostkach zgłoszonych przez państwa członkowskie. Na przykład niektóre kraje mierzyły nielegalne przemieszczanie odpadów w „kontenerach” lub „ładunkach” zamiast ton.

Nielegalne przemieszczanie odpadów zostało zgłoszone przez większość państw członkowskich; tylko Malta i Hiszpania nie zgłosiły żadnych przypadków w okresie sprawozdawczym, a Rumunia zgłosiła tylko jeden przypadek. Belgia odnotowała największą liczbę przypadków w latach 2010-2012; Belgia, Niemcy i Niderlandy łącznie odnotowały prawie 60 % przypadków w tym okresie. Informacje te są podsumowane w dodatku A.2.0 do dokumentu roboczego.

Zgłoszone przypadki nielegalnego przemieszczania odpadów mogłyby wskazywać na znaczący wzrost liczby nielegalnych przemieszczeń od poprzedniego okresu sprawozdawczego. Mogą one jednak również odzwierciedlać lepszą sprawozdawczość państw członkowskich lub bardziej skuteczne środki kontroli, np. zwiększenie liczby kontroli wyrywkowych. W sprawozdaniu z 2012 r. opracowanym przez IMPEL 13 średnia liczba naruszeń jako odsetek kontroli fizycznych wynosiła 25 %. Mogłoby to sugerować, że skuteczność egzekwowania przepisów przez państwa członkowskie wymaga poprawy i że mimo rosnącej liczby zgłaszanych incydentów duża ilość nielegalnych przemieszczeń odpadów nadal pozostaje niewykryta 14 . Powyższe dane mogą sugerować, że faktyczna liczba nielegalnych przemieszczeń odpadów w latach 2010-2012 była znacznie wyższa niż oficjalnie zgłoszono, chociaż trudno jest ocenić, w jakim stopniu tak jest.

Sprawozdawczość państw członkowskich na temat liczby kontroli wyrywkowych była ogólnie niskiej jakości i bardzo zróżnicowana. W niektórych przypadkach odnotowano ogólną liczbę kontroli, natomiast w innych dokonano podziału na przykład na liczbę kontroli administracyjnych i fizycznych lub organ, który dokonał kontroli. Niespójności te wynikały z różnego definiowania kontroli wyrywkowych przez państwa członkowskie. Na przykład Belgia traktowała „kontrolę wyrywkową” jako jedną kontrolę fizyczną, podczas gdy inne państwa (np. Luksemburg) uznały ją za szersze działanie, które może obejmować kilka kontroli fizycznych. Ponadto niektóre państwa były w stanie dokładnie określić liczbę kontroli, natomiast inne po prostu stwierdziły, że kontrole miały miejsce bez żadnego odniesienia do częstotliwości. Według IMPEL kontrole administracyjne i fizyczne powinny być liczone oddzielnie, a następnie sumowane, aby otrzymać całkowitą liczbę kontroli.

Przykładem państwa członkowskiego, które było w stanie przedłożyć dobrej jakości dane na temat liczby przeprowadzonych kontroli wyrywkowych, jest Polska. W 2011 r. Polska odnotowała 3 200 kontroli wyrywkowych, z czego 122 kontrole obiektów i 2 900 kontroli ładunków. W 2011 r. Polska dokonała przemieszczenia na swoje terytorium 77 000 ton odpadów niebezpiecznych oraz przemieszczenia ze swojego terytorium 14 000 ton. Oznacza to, że przeprowadzono 35 kontroli wyrywkowych na 1 000 ton odpadów. Aby ustalić najlepszą praktykę pod względem liczby kontroli wyrywkowych na 1 000 ton odpadów przemieszczanych dla UE jako całości (o ile jest to możliwe), niezbędne są jednak bardziej dokładne dane.

Podobnie jak w latach 2007-2009, najczęstszymi powodami nielegalności było przemieszczanie odpadów bez zgłoszenia tego właściwym organom lub wbrew zakazowi przemieszczania wydanemu na podstawie rozporządzenia. Typowe środki reagowania obejmowały zwrot odpadów do państwa pochodzenia i nałożenie grzywny.

7.Ogólne wnioski

Jakości danych i sprawozdawczości

W okresie sprawozdawczym 2010-2012 odnotowano wzrost liczby odpowiedzi przedłożonych przez państwa członkowskie w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym 2007-2009.

Odnotowano znaczne różnice w ilości odpadów przemieszczanych transgranicznie zgłoszonych przez państwa „przywozu“ i „wywozu“. Najmniej wiarygodne dane pochodzą ze sprawozdań za rok 2011, gdzie ilość niebezpiecznych odpadów „przywożonych” była o 17 % wyższa niż ilość odpadów „wywożonych”. Dla wszystkich zgłoszonych odpadów różnica ta wynosiła 5 %. Należy oczekiwać, że ogólnounijny system elektronicznej wymiany danych stosowany przez wszystkie właściwe organy państw członkowskich pomoże w zmniejszaniu rozbieżności w przyszłych sprawozdaniach.

W obecnym okresie sprawozdawczym odnotowano stały spadek ilości odpadów przemieszczanych bez klasyfikacji. W 2012 r. tylko 1 % odpadów przemieszczono bez klasyfikacji. Dla porównania w 2009 r. odsetek ten wynosił 3 %. Spadek ten jest jeszcze bardziej wyraźny w porównaniu do wcześniejszych lat (2005–2008), gdzie odsetek ten wahał się między 7 % a 14 %.

Sprawozdanie sporządzone przez IMPEL w 2012 r. wskazuje, że faktyczna liczba nielegalnych przemieszczeń odpadów w latach 2010-2012 była znacznie wyższa niż oficjalnie zgłoszona przez państwa członkowskie.

Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych

Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych była stabilna w okresie sprawozdawczym. W 2012 r. w UE-27 wytworzono 76 mln ton odpadów niebezpiecznych, w 2011 r. – 75 mln ton, a w 2010 r. – 76 mln ton. Między okresem 2007-2009 a 2010-2012 całkowita ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych obniżyła się o 4 %. Średnia ilość odpadów wytwarzanych rocznie w latach 2007-2009 wynosiła 79 mln ton w porównaniu z 75 mln ton w latach 2010-2012. Przy uwzględnieniu jednak dłuższej tendencji w latach 2000-2012 ilość odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w skali roku wzrosła o 26 %.

Przemieszczanie odpadów

Omawiany okres sprawozdawczy charakteryzował się zwiększeniem ilości transgranicznego przemieszczania zgłoszonych odpadów w UE-27. W 2012 r. ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z terytorium UE-27 wyniosła 14 mln ton, w porównaniu do 12 mln ton w 2009 r. i 6 mln ton w 2001 r. W 2012 r. ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium UE-27 wyniosła 17 mln ton, w porównaniu do 14 mln ton w 2009 r. i 7 mln ton w 2001 r. Może to oznaczać, że UE-27 jest importerem netto zgłoszonych odpadów 15 .

Pomimo ogólnego zwiększenia transgranicznego przemieszczenia zgłoszonych odpadów, omawiany okres sprawozdawczy charakteryzował się spadkiem transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych. W 2012 r. z terytorium UE-27 przemieszczono 5 mln ton odpadów niebezpiecznych, a na terytorium UE-27 – 7 mln ton, co świadczy o tym, że UE 27 może być importerem netto odpadów niebezpiecznych w ilości 2 mln ton. Ponadto w 2012 r. 90 % transgranicznych przemieszczeń odpadów niebezpiecznych przeprowadzono między państwami członkowskimi, a nie z państwami trzecimi (liczba ta wynosiła 86 % w 2011 r. i 2010 r.). Wskazuje to na wysoki stopień samowystarczalności w zakresie przetwarzania odpadów niebezpiecznych w UE-27.

Ilość odpadów niebezpiecznych przetwarzanych w kraju pochodzenia wzrosła od poprzedniego okresu sprawozdawczego. W 2012 r. 94 % odpadów niebezpiecznych z UE-27 przetworzono w państwie pochodzenia. Kraje, w których „wywóz” odpadów wynosił ponad 40 %, to: Irlandia, Luksemburg, Malta i Słowenia. Dla porównania w 2009 r. 90 % odpadów niebezpiecznych z UE-27 przetworzono w państwie pochodzenia.

Większość transgranicznych przemieszczeń odpadów niebezpiecznych w 2012 r. została poddana odzyskowi (69 % odpadów przemieszczonych do państw członkowskich i 70 % odpadów przemieszczonych z państw członkowskich). Obie wartości spadły od 2009 r., co oznacza, że większa część odpadów niebezpiecznych jest przetwarzana w składowiskach odpadów.

Nielegalne przemieszczanie odpadów

W latach 2010-2012 zgłoszono ponad 2 500 przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów w UE-27, z czego około 1 000 zostało zgłoszonych w 2012 r. Dla porównania w 2009 r. zarejestrowano około 400 przypadków. Jednak niska jakość danych na temat nielegalnych przemieszczeń i różna liczba przeprowadzonych kontroli wyrywkowych uniemożliwia dogłębną analizę wyników UE-27 i poszczególnych państw członkowskich w zakresie zmniejszania liczby takich przypadków.

8.Kolejne kroki

Podczas 12. posiedzenia Konferencji Stron konwencji bazylejskiej przyjęto zmieniony format krajowych sprawozdań Stron, który ma być stosowany począwszy od sprawozdań za 2016 r. 16 . Nowy format ma poprawić jakość sprawozdawczości, w szczególności w odniesieniu do klasyfikacji odpadów, jako że zgłaszanie konkretnych kodów odpadów niebezpiecznych określonych w załączniku VIII do konwencji (tj. wykaz A) nie jest już fakultatywne.

Od dnia 1 stycznia 2016 r. zastosowanie mają ostatnie zmiany wprowadzone rozporządzeniem (UE) nr 660/2014. W ramach tych zmian termin „kontrole na miejscu” zastąpiono nowym, bardziej ogólnym terminem „inspekcje”, co ma zwiększyć spójność w odpowiedziach państw członkowskich. Zgodnie z nową zmianą państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia do dnia 1 stycznia 2017 r. planów inspekcji, obejmujących minimalny zestaw elementów i opartych na ocenie ryzyka służącej między innymi określeniu minimalnej liczby wymaganych inspekcji. Ponadto zmiana ta ma na celu zwiększenie uprawnień organów zajmujących się inspekcjami, co umożliwi im decydowanie na podstawie dowodów o tym, czy przewożona substancja lub przedmiot są odpadem oraz czy przemieszczenie można uznać za nielegalne przemieszczanie odpadów.

Jak stwierdzono w planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym przyjętym w dniu 2 grudnia 2015 r. Komisja podejmie dalsze kroki w celu zapewnienia prawidłowej realizacji rozporządzenia oraz szczególnego uwzględnienia strumieni odpadów o dużym znaczeniu, takich jak pojazdy wycofane z eksploatacji, aby zapobiegać wyciekowi surowców.

(1)

Dz.U. L 190 z 12.7.2006, s.1.

(2)

Dz.U. P 189 z 27.6.2014, s. 135.

(3)

Art. 51 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006.

(4)

Art. 51 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006.

(5)

Z wyjątkiem Chorwacji, która przystąpiła do Unii Europejskiej w dniu 1 lipca 2013 r.

(6)

Sprawozdania sporządzone zgodnie z art. 51 ust. 2 przez Polskę za lata 2010 i 2011 są identyczne.

(7)

Zgodnie z konwencją bazylejską kody Y służą do klasyfikacji rodzajów odpadów podlegających kontroli na mocy konwencji. Były one wykorzystane w różnym stopniu przez państwa członkowskie. Chociaż kilka państw stosowało je w całym okresie sprawozdawczym, inne nie zgłaszały ich, a niektóre państwa zdecydowały się korzystać z kodów europejskiego wykazu odpadów.

(8)

Dane dotyczące wytwarzania odpadów niebezpiecznych są przedstawione na podstawie rozporządzenia w sprawie statystyk odpadów.

(9)

Ze względu na brak danych za 2012 r., szacunki przeprowadzono w oparciu o starsze dane.

(10)

Niektóre odpady niebezpieczne przekazano do przetworzenia „mieszanego” (tj. połączenie unieszkodliwiania i odzysku).

(11)

Państwa, które przystąpiły do UE od 2004 r., z wyjątkiem Chorwacji.

(12)

 Prawdopodobne jest, że niektóre przypadki odnotowano dwukrotnie: raz przez państwo przeznaczenia i raz przez państwo wysyłki.

(13)

Europejska Sieć Wdrażania i Egzekwowania Prawa Ochrony Środowiska.

(14)

IMPEL (2012) TFS Enforcement Actions III Project Report (March–October 2012), 2012, http://impel.eu/wp-content/uploads/2013/07/IMPEL-Enforcement-Actions-III-Year-1-FINAL-Report-amended-MN-080713.pdf

(15)

Trudność w sformułowaniu jasnych wniosków wynika z faktu, że zaobserwowano zgłaszanie zawyżonej ilości przywożonych odpadów.

(16)

Nie wpływa to na kolejne trzyletnie sprawozdanie Komisji obejmujące lata 2013-2015.