EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52014DC0398
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Towards a circular economy: A zero waste programme for Europe
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program "zero odpadów" dla Europy.
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program "zero odpadów" dla Europy.
/* COM/2014/0398 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program "zero odpadów" dla Europy. /* COM/2014/0398 final */
Ku
gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero
odpadów dla Europy” 1.
Wprowadzenie:
gospodarka o obiegu zamkniętym na rzecz trwałego wzrostu
gospodarczego Z naszych gospodarek wyciekają
cenne materiały. W świecie, w którym popyt na określone
i niekiedy ograniczone zasoby oraz konkurencja w tym obszarze
będą coraz większe, a presja wywierana na zasoby powoduje
narastającą degradację i niestabilność
środowiska, Europa może odnieść korzyści gospodarcze i
środowiskowe z lepszego wykorzystania tych zasobów. Od czasu rewolucji
przemysłowej w naszych gospodarkach utrwalił się model wzrostu „weź,
wyprodukuj, zużyj i wyrzuć” – model linearny oparty na
założeniu, że zasoby występują w obfitych
ilościach, są dostępne, łatwo pozyskiwalne i można je
usunąć niewielkim kosztem. Staje się coraz bardziej oczywiste,
że zagraża to konkurencyjności Europy. Przechodzenie na gospodarkę o
bardziej zamkniętym obiegu jest nieodzowne do realizacji inicjatywy na
rzecz zasobooszczędności przewidzianej w ramach strategii „Europa 2020”
na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego
włączeniu społecznemu[1]. Dalsza trwała
poprawa w zakresie zasobooszczędności jest osiągalna i może
przynieść znaczne korzyści gospodarcze. Systemy gospodarki o obiegu
zamkniętym pozwalają zachować możliwie jak
najdłużej wartość dodaną produktów
i wyeliminować odpady. Zachowują one zasoby w obrębie
gospodarki, kiedy cykl życia produktu dobiega końca, pozwalając
na ich ponowne wielokrotne wykorzystanie w sposób produktywny i
tworząc w ten sposób kolejną wartość. Przejście na
gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu wymaga zmian w każdym
ogniwie łańcucha wartości, od fazy projektowania produktu do
nowych modeli biznesowych i rynkowych, od nowych sposobów przekształcania
odpadów w zasoby do nowych zachowań konsumentów. Wiąże się
to z kompletną zmianą systemową oraz innowacjami nie tylko w
technologiach, ale
również w organizacji, społeczeństwie, metodach
finansowania i polityce. Nawet w gospodarce, która w dużym stopniu opiera
się na obiegu zamkniętym, pozostanie pewien element linearności,
ponieważ istnieje zapotrzebowanie na zasoby dotąd nieeksploatowane, a
także usuwa się odpady resztkowe. Przemysł dostrzega już solidne
argumenty biznesowe przemawiające za zwiększeniem produktywności
zasobów. Szacuje się, że poprawa zasobooszczędności w
całym łańcuchu wartości może zmniejszyć
zapotrzebowanie na nakłady materiałowe o 17–24 % do roku 2030[2],
a lepsze wykorzystanie zasobów może przynieść europejskiemu
przemysłowi łączne oszczędności wynoszące 630 mld
EUR rocznie[3]. Z badań
przeprowadzanych na potrzeby biznesu opierających się na modelowaniu
na poziomie produktu wynika, że podejście oparte na gospodarce o
obiegu zamkniętym oferuje duże możliwości
zaoszczędzenia kosztów materiałów przez przemysł UE, a
dzięki tworzeniu nowych rynków i nowych produktów oraz wartości dla
biznesu, może przyczynić się do wzrostu PKB nawet o 3,9 %[4].
Nie dziwi zatem, że przedsiębiorstwa nieustannie dążą
do poprawy zasobooszczędności, choć napotykają przy tym na
szereg barier rynkowych. Europejska platforma wysokiego szczebla
ds. efektywnego
gospodarowania zasobami[5], skupiająca wybrane
rządy, przedsiębiorstwa i organizacje społeczeństwa
obywatelskiego, wezwała do podjęcia działań na rzecz
wprowadzenia modelu gospodarki o bardziej zamkniętym obiegu, która w
większym stopniu opierałaby się na ponownym wykorzystaniu
materiałów i wysokiej jakości recyklingu, a w dużo mniejszym na
surowcach pierwotnych. W Planie działania na rzecz
zasobooszczędnej Europy z 2011 r.[6] Komisja
zaproponowała ramy działania, uwydatniając konieczność
wypracowania zintegrowanego podejścia w wielu różnych obszarach
polityki i na wielu poziomach. Podstawowe założenia tego planu
rozwinięto w siódmym unijnym programie działań w zakresie
środowiska[7]. Przejście na modele gospodarcze o
bardziej zamkniętym obiegu wiąże się z obietnicą
dużo jaśniejszej przyszłości dla europejskiej gospodarki.
Pozwoliłoby to Europie sprostać aktualnym
i przyszłym wyzwaniom związanym z globalną presją na
zasoby i coraz mniejszym bezpieczeństwem dostaw. Wielokrotne
przekierowywanie zasobów z powrotem do zastosowań produkcyjnych,
ograniczanie ilości odpadów i zmniejszenie uzależnienia od niepewnych
dostaw to niezawodny sposób na zwiększenie odporności i konkurencyjności
gospodarki. Pomagając oddzielić wzrost gospodarczy od wykorzystywania
zasobów i skutków tego wykorzystywania, podejście takie zapewnia
możliwość zrównoważonego i trwałego rozwoju
gospodarczego. W okresie 2000–2011
produktywność zasobów w UE wzrosła o 20 %, lecz
można to przypisać częściowo skutkom recesji. Utrzymanie
tej stopy wzrostu zapewniłoby dalszy wzrost o 30 % do 2030 r.
oraz wzrost PKB o blisko 1 %, prowadząc do stworzenia o ponad dwa
miliony miejsc pracy więcej niż w przypadku dotychczasowego
scenariusza postępowania[8]. Podjęcie
intensywniejszych wysiłków na rzecz zwiększenia produktywności
zasobów jest zgodne z celami unijnej polityki, takimi jak ograniczenie emisji
dwutlenku węgla, zwiększenie efektywności energetycznej,
zrównoważona reindustrializacja gospodarki UE oraz zagwarantowanie
dostępności surowców, przy jednoczesnym ograniczeniu
oddziaływania na środowisko i emisji gazów cieplarnianych. Istnieje szeroka gama sprawdzonych
sposobów propagowania zasobooszczędności, które
okazały się opłacalne i nadają się do bardziej systematycznego
zastosowania. Podejmuje się również kroki, aby zagwarantować,
że zmiany te będą skutkowały tworzeniem nowych miejsc
pracy, o czym mowa zwłaszcza w komunikacie w sprawie zielonego
zatrudnienia oraz w planie działań ekologicznych dla MŚP[9]. 2.
Opracowanie
sprzyjających ram polityki Rynki to ważny czynnik
stymulujący zasobooszczędność i gospodarkę o obiegu
zamkniętym, ponieważ dla wielu przedsiębiorstw materiały i
energia reprezentują obecnie główne koszty nakładów. Jednak
choć rynki już dążą do zmiany, istnieje szereg barier
rynkowych dla sprawnego i skutecznego gospodarowania zasobami. Zapobieganie
wytwarzaniu odpadów, ekoprojekt, ponowne wykorzystanie odpadów i tym podobne
działania mogą przynieść przedsiębiorstwom w UE
oszczędności netto sięgające 600 mld EUR lub 8 %
rocznego obrotu, prowadząc jednocześnie do ograniczenia
łącznych emisji gazów cieplarnianych o 2‑4 % rocznie[10].
Jednak aby to umożliwić, należy usunąć bariery rynkowe
utrudniające korzystanie z tych możliwości. Produktywność zasobów może
przynieść nie tylko korzyści dla szerokiej gamy sektorów, ale
umożliwi również firmom europejskim odniesienie korzyści z
szybkiego wzrostu na rynkach przemysłu ekologicznego, które według
prognoz mają zwiększyć się dwukrotnie w okresie 2010–2020.
W ujęciu międzynarodowym zapotrzebowanie na poprawę
efektywności korzystania z zasobów istnieje w bardzo wielu sektorach
przemysłu. Istniejąca infrastruktura,
modele biznesowe i technologia w połączeniu z utrwalonymi
zachowaniami sprawiają, że gospodarki tkwią przy wspomnianym
modelu linearnym. Przedsiębiorstwom może brakować informacji,
pewności oraz zdolności do przejścia na rozwiązania
gospodarki o obiegu zamkniętym. System finansowy często nie
przewiduje inwestycji w zwiększenie efektywności czy innowacyjne
modele biznesowe,
które uważa się za bardziej ryzykowne i skomplikowane, co odstrasza
wielu tradycyjnych inwestorów. Przeszkodą dla nowych
produktów i usług mogą też być schematyczne nawyki
konsumentów. Przeszkody takie często utrzymują się w sytuacji,
gdy ceny nie odzwierciedlają ponoszonych przez społeczeństwo
faktycznych kosztów wykorzystania zasobów i brak jest zdecydowanych
i konsekwentnych sygnałów ze strony polityki do przejścia na
gospodarkę o obiegu zamkniętym. W oparciu o dane dotyczące
podstawowych produktów, materiałów i łańcuchów wartości Komisja
będzie współpracowała z zainteresowanymi stronami nad
opracowaniem ram sprzyjających gospodarce o obiegu zamkniętym,
korzystając ze środków obejmujących jednocześnie
inteligentne regulacje, instrumenty rynkowe, badania i innowacje, środki
zachęty, wymianę informacji oraz wsparcie dla metod stosowanych
dobrowolnie. Ramy takie przyczynią się do realizacji celu, jakim jest
zrównoważone odrodzenie przemysłu w UE i będą się
opierać na zaangażowaniu konsumentów i przedsiębiorstw, ze
szczególnym uwzględnieniem MŚP. Na arenie międzynarodowej UE
powinna ściśle współpracować z innymi partnerami, zarówno w
wymiarze wielostronnym, jak i dwustronnym, z myślą o zapewnieniu
maksymalnego wpływu koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym. Komisja będzie: dalej analizować najpoważniejsze błędy rynkowe i administracyjne, które utrudniają eliminowanie bądź
powtórne
wykorzystanie odpadów
surowcowych – uwzględniając niejednorodność rodzajów surowców i ich zastosowań –
aby przyczynić się do wprowadzenia ram polityki
sprzyjających zasobooszczędności na
poziomie UE. 2.1.
Projekty
i innowacje na rzecz gospodarki
o obiegu zamkniętym Podejścia z zakresu gospodarki o
obiegu zamkniętym zakładają minimalizację odpadów na
poziomie projektowania i standardowo obejmują innowacje w całym
łańcuchu wartości, a nie tylko rozwiązania na koniec cyklu
życia produktu. Na przykład mogą one uwzględniać: ograniczenie
ilości materiałów wymaganych do świadczenia konkretnej
usługi (ograniczenie wagi); przedłużenie
okresu użytkowania produktów (trwałość); ograniczenie
zużycia energii i materiałów na etapach produkcji i użytkowania
(efektywność); ograniczenie
wykorzystania materiałów niebezpiecznych lub trudnych do recyklingu
w produktach i procesach produkcji (substytucja); stworzenie rynków
dla surowców wtórnych (recyklatów) (w oparciu o normy, zamówienia publiczne
itd.); projektowanie
produktów łatwiejszych do utrzymania, naprawy, modernizacji, przerobienia
lub recyklingu (ekoprojekt); rozwój koniecznych usług
dla konsumentów w danym obszarze (konserwacje/naprawy itd.); zachęcanie
konsumentów do ograniczania odpadów i wysokiej jakości segregacji oraz
wspieranie tych działań; zachęcanie do
segregacji i stosowanie systemów zbiórki minimalizujących koszty recyklingu
oraz ponownego wykorzystania; ułatwianie
grupowania działań mających na celu zapobieganie przeznaczaniu
produktów ubocznych na odpady (symbioza przemysłowa); oraz stymulowanie
warunków sprzyjających szerszym i lepszym wyborom konsumentów za
sprawą usług dzierżawy, wynajmu lub współużytkowania,
stanowiących alternatywę dla posiadania produktów na
własność, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów konsumentów
(pod względem kosztów, ochrony, informacji, warunków umownych, aspektów
dotyczących ubezpieczenia itd.). Ważnym punktem wyjścia jest
projektowanie procesów produkcji, produktów oraz usług. Produkty
można przeprojektować, wydłużając okres ich
użytkowania, zapewniając możliwość naprawy, modernizacji,
przerobienia lub ostatecznie recyklingu – zamiast ich wyrzucania. Procesy
produkcji można bardziej ukierunkować na ponowne wykorzystanie
produktów i surowców oraz zdolność zasobów naturalnych do
odtwarzania się, a innowacyjne modele biznesowe mogą prowadzić
do powstawania nowych relacji między przedsiębiorstwami
a konsumentami. Poniższy wykres koncepcyjny
przedstawia w uproszczony sposób podstawowe etapy modelu gospodarki o obiegu
zamkniętym, z których każdy oferuje możliwości zmniejszenia
kosztów i uzależnienia od zasobów naturalnych, stymulując wzrost
gospodarczy i tworzenie miejsc pracy oraz ograniczając odpady i szkodliwe
emisje do środowiska. Etapy te są ze sobą wzajemnie
powiązane, ponieważ materiały mogą być wykorzystywane
w systemie kaskadowym, np. sektory przemysłu mogą wymieniać
się produktami ubocznymi, produkty remontuje się lub przerabia
bądź konsumenci wybierają systemy usług dla poszczególnych
produktów. Ma to zminimalizować „wyciek” zasobów z obiegu,
zapewniając optymalne funkcjonowanie systemu. Niektóre obszary polityki i instrumenty
UE dostarczają już narzędzi oraz środków zachęty
sprzyjających modelowi gospodarki o obiegu zamkniętym. Hierarchia
postępowania z odpadami, stanowiąca podwaliny naszego prawodawstwa
dotyczącego odpadów, prowadzi stopniowo do przyjęcia preferowanych
opcji zapobiegania wytwarzaniu odpadów, przygotowywania odpadów do ponownego
użycia i recyklingu oraz zniechęca do ich składowania. Polityka
w obszarze chemikaliów ukierunkowana jest na stopniowe wycofywanie
substancji toksycznych, które budzą poważne obawy. Niektóre
środki odnoszące się do ekoprojektu produktów związanych z
energią obejmują wymogi dotyczące trwałości oraz
wymogi mające ułatwić recykling. Strategia dotycząca biogospodarki[11]
sprzyja
zrównoważonemu i zintegrowanego wykorzystaniu zasobów biologicznych i
strumieni odpadów do wytwarzania środków spożywczych, energii i
produktów pochodzenia biologicznego. Polityka przeciwdziałania zmianie
klimatu oferuje środki zachęcające do oszczędności
energii i ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Wspólne i spójne
ramy UE na rzecz propagowania gospodarki o obiegu zamkniętym zespolą
takie elementy z inicjatywą „Horyzont 2020”, co pozwoli na podjęcie
wyzwania, jakim są badania naukowe i innowacje[12]. Aby
wspierać projekty i innowacje sprzyjające gospodarce o obiegu zamkniętym,
Komisja: w ramach programu
UE w dziedzinie badań i innowacji („Horyzont 2020”) przedstawi
możliwości przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym
na poziomie europejskim za sprawą innowacyjnych projektów na
dużą skalę, ukierunkowanych na współpracę w
obrębie łańcuchów wartości i między tymi
łańcuchami, stymulując rozwój umiejętności oraz
wspierając zastosowanie innowacyjnych rozwiązań na rynku; zacieśni
partnerstwo mające na celu wspieranie polityki w obszarze badań i
innowacji ukierunkowanych na gospodarkę o obiegu zamkniętym; ułatwi
opracowanie modeli o bardziej zamkniętym obiegu dla produktów i
usług, również za sprawą spójniejszej polityki produktowej, jak
również rozszerzy zakres stosowania dyrektywy w sprawie ekoprojektu,
przez zwrócenie jeszcze większej uwagi na kryteria dotyczące
zasobooszczędności, w tym dla przyszłych priorytetowych grup
produktów uwzględnionych w planie pracy na okres 2015–2017; oraz będzie
zachęcała do przestrzegania zasady kaskadowości w
zrównoważonym wykorzystaniu biomasy, z uwzględnieniem wszystkich
sektorów korzystających z biomasy, tak aby można ją
było wykorzystywać w sposób możliwie najbardziej
zasobooszczędny. 2.2.
Odblokowanie inwestycji w rozwiązania gospodarki o obiegu zamkniętym UE i państwa
członkowskie powinny zachęcać do inwestycji w innowacje w
obszarze gospodarki o obiegu zamkniętym i w przechodzenie na taką
gospodarkę oraz, w związku z reformą systemu finansowego,
powinny wyeliminować przeszkody, mobilizując większe
nakłady finansowe na zasobooszczędność ze strony podmiotów
sektora prywatnego. W swoim niedawnym wniosku w sprawie ujawniania informacji
niefinansowych[13] oraz w
komunikatach w sprawie finansowania długoterminowego[14] i w
sprawie działalności instytucji pracowniczych programów emerytalnych[15] Komisja
dokonała integracji wymogów dotyczących ujawniania stosownych
informacji o środowisku inwestorom lub uwzględniania ryzyka
inwestycyjnego związanego z niedoborem zasobów i zmianą klimatu. Aby zmniejszyć ryzyko dla
inwestorów, tworzy się innowacyjne instrumenty finansowe, takie jak
mechanizm finansowania kapitału naturalnego Komisji i EBI. Skutecznymi
instrumentami stymulującymi działania i inwestycje prywatnych
podmiotów w efektywną gospodarkę zasobami są również
partnerstwa publiczno-prywatne. Do realizacji celów gospodarki o obiegu
zamkniętym aktywnie przyczynia się partnerstwo publiczno-prywatne
SPIRE (zrównoważone procesy przemysłowe poprzez efektywne
gospodarowanie zasobami i większą efektywność energetyczną)
oraz wspólna inicjatywa technologiczna na rzecz przemysłu opartego na
surowcach pochodzenia biologicznego. Dodatkowa rola polityki polega na
wysyłaniu właściwych sygnałów dla inwestycji
w zasobooszczędność przez wyeliminowanie szkodliwych
dotacji oraz przejście z opodatkowania pracy na opodatkowanie
zanieczyszczenia i zasobów. Reforma podatku środowiskowego w
państwach członkowskich UE odbywa się w ramach
europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej. Aby
odblokować inwestycje w gospodarkę o obiegu zamkniętym, Komisja: podejmie
działania w
obszarach określonych jako obiecujące przez okrągły
stół na rzecz finansowania zasobooszczędności[16],
które obejmują innowacyjne instrumenty finansowe, odzwierciedlenie kwestii
związanych z zasobami w zasadach rachunkowości dla
przedsiębiorstw, doprecyzowania zadań instytucji finansowych w
zakresie zrównoważonego rozwoju (obowiązki powiernicze), opracowanie
metody przeprowadzania „testów warunków skrajnych w odniesieniu do zasobów” dla
przedsiębiorstw oraz przeprowadzenie analizy możliwości rynku
obligacji do kierowania dodatkowych środków finansowych na
projekty związane z zasobooszczędnością; przygotuje
wytyczne dotyczące możliwości oferowanych przez nowe dyrektywy
w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie zielonych zamówień
publicznych oraz zalecenie w sprawie monitorowania postępów
państw członkowskich w realizacji indykatywnego celu 50 % PKB[17],
będzie wspierać innowacyjne instrumenty, takie jak przedkomercyjne
zamówienia publiczne i zamówienia publiczne na innowacje, jak również
ułatwi tworzenie sieci zielonych zamówień publicznych
wśród organów publicznych; oraz zintegruje
priorytety gospodarki o obiegu zamkniętym z finansowaniem UE i będzie
zachęcać państwa członkowskie do wykorzystania
dostępnych funduszy UE w programach i projektach w dziedzinie
gospodarki o obiegu zamkniętym, zwłaszcza europejskich funduszy
strukturalnych i inwestycyjnych. 2.3.
Wykorzystanie działań przedsiębiorstw i konsumentów oraz
wspieranie MŚP Kluczową rolę w procesie
przechodzenia na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu
odgrywają przedsiębiorstwa i konsumenci. Należy zapewnić
większą spójność decyzji podejmowanych na wyższym i
niższym szczeblu łańcucha wartości, dostarczając
spójnych zachęt producentom, inwestorom, dystrybutorom, konsumentom i
podmiotom zajmującym się recyklingiem, jak również
zapewniając uczciwy podział kosztów i korzyści. Aby
zapewnić podział i wykorzystanie zasobów w możliwie najbardziej
efektywny sposób, należy zastosować mechanizmy rynkowe, eliminując
wszelkie niedoskonałości rynku i wąskie gardła dla
innowacji. Należy rozwijać funkcjonujące już rynki surowców
wtórnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na stworzenie
przedsiębiorcom możliwości wejścia na potencjalne nowe
rynki związane z gospodarką o obiegu zamkniętym,
zapewniając też, by rynek pracy dysponował koniecznym zasobem
umiejętności. Konsumentom należy stworzyć
możliwości dokonywania świadomych wyborów poprzez lepsze
informowanie o ekologicznych aspektach różnych produktów. Europejska Platforma Efektywnego
Gospodarowania zasobami wskazała[18]znaczne
możliwości dla przedsiębiorstw na różnych etapach „obiegu”,
polegające na ponownym wprowadzaniu materiałów do procesów
produkcyjnych, do różnych segmentów pierwotnego łańcucha dostaw
lub do innych łańcuchów dostaw. Możliwości te
zidentyfikowano na podstawie doświadczeń wyniesionych z udanych
inicjatyw, które można zastosować na większą skalę
oraz w szerszym wymiarze, i które obejmują: na etapie produkcji – zrównoważone
środowiskowo standardy wyboru dostawców, dobrowolne systemy w sektorach
przemysłu i wśród sprzedawców detalicznych oraz symbioza
przemysłowa w celu stworzenia rynków produktów ubocznych; na etapie dystrybucji – lepsze
informacje na temat zasobów zawartych w produktach oraz sposobu naprawy lub
recyklingu tych produktów, określane w zaleceniach platformy jako
„paszport produktu”; oraz na etapie konsumpcji – modele
konsumpcji współdzielonej, opierające się na
pożyczaniu, wymianie, zamianie i wynajmowaniu produktów oraz na systemach
produktowo-usługowych w celu uzyskania
większej wartości z niedostatecznie wykorzystanych aktywów lub
zasobów (np. samochodów, narzędzi, pomieszczeń). Etap pilotażowy oznaczania
śladu środowiskowego,
określony w komunikacie Komisji Tworzenie jednolitego rynku dla
produktów ekologicznych[19], polega na
współpracy zainteresowanych stron w celu opracowania wspólnego,
uzgodnionego sposobu pomiaru śladu środowiskowego produktów i
organizacji. Po zakończeniu etapu pilotażowego Komisja oceni, czy
metody te są na tyle skuteczne, aby można je było stosować
w istniejących lub nowych instrumentach w celu zwiększenia
wskaźnika efektywności środowiskowej produktów. Działania takie należy
zintensyfikować, aby zapewnić dobre warunki ramowe oraz równe szanse
dla istniejących i nowych przedsiębiorstw, umożliwiając im
dostosowanie się do globalnych megatrendów w zakresie zasobów,
nagradzając najlepsze przedsiębiorstwa, zachęcając nowych
przedsiębiorców do opracowywania rozwiązań biznesowych dnia
jutrzejszego i ich sprawdzenia na rynku oraz dostarczając wiarygodnych
informacji konsumentom. Wielostronny proces, zapoczątkowany w
kontekście Europejskiego programu na rzecz konsumentów[20],
uwydatnił zapotrzebowanie na skuteczne narzędzia ochrony
konsumentów przed wprowadzającymi w błąd twierdzeniami
dotyczącymi ekologiczności produktu. Aby przemiana była skuteczna i
sprzyjała tworzeniu miejsc pracy, pracownicy muszą posiadać
stosowne umiejętności[21]. Ramy
ułatwiające odblokowanie możliwości w obszarze tworzenia
miejsc pracy w gospodarce o obiegu zamkniętym i w większym
stopniu zasobooszczędnej stwarza komunikat w sprawie zielonego
zatrudnienia[22]. Ważną
rolę w wypracowaniu ukierunkowanego i skoordynowanego wsparcia w
formie inwestycji, infrastruktury, technologii i umiejętności, ze
szczególnym uwzględnieniem potrzeb MŚP, odgrywają
władze
krajowe, regionalne i lokalne oraz partnerzy społeczni. Korzystając
ze swojej pozycji, mogą one także ułatwić zmianę
preferencji konsumentów na rzecz bardziej zrównoważonych produktów i
usług i stymulować zmianę zachowań. Aby
wspierać działalność przedsiębiorstw – zwłaszcza
MŚP – oraz konsumentów, Komisja: będzie
korzystać z wyników pilotażowego etapu oznaczania śladu
środowiskowego, realizowanego do 2016 r., oraz określi sposoby
wykorzystania oceny wpływu na środowisko w produktach oraz w procesie
projektowania, jak również w celu dostarczenia konsumentom lepszych
informacji, służących ekologicznym wyborom; zapoczątkuje
współpracę zainteresowanych stron na szeroką skalę,
koordynując i wspierając działania realizowane w ramach
inicjatywy „Horyzont 2020” oraz instrumentów służących jej
wdrażaniu, do których należą: Europejski Instytut Innowacji
i Technologii, europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, plan
działania w zakresie ekoinnowacji, zielony plan działania na rzecz
MŚP oraz Europejski program na rzecz konsumentów; będzie
kontynuować działania w oparciu o zobowiązania zainteresowanych
stron europejskiego partnerstwa innowacji w dziedzinie surowców
odnoszące się bezpośrednio do produktywności zasobów; będzie
wspierała tworzenie miejsce pracy i rozwój umiejętności za
sprawą lepszej koordynacji polityki, przeznaczając fundusze
europejskie na programy i systemy sprzyjające ekologicznemu wzrostowi
gospodarczemu, usprawniając procesy informowania i monitorowania,
również w ramach europejskiego semestru, jak również
współpracując z partnerami społecznymi, instytucjami
odpowiedzialnymi za kształcenie i szkolenie oraz z innymi
zainteresowanymi stronami; oraz będzie
wspierała wymianę najlepszych praktyk na poziomie
międzynarodowym. 3.
Modernizacja
polityki dotyczącej odpadów i jej celów: wykorzystanie odpadów
w charakterze zasobów Przekształcanie odpadów w zasoby to
element procesu mającego na celu zamknięcie obiegu w systemach
gospodarki o obiegu zamkniętym. Cele i wartości docelowe
określone w prawodawstwie europejskim stanowią podstawowe czynniki
warunkujące lepsze gospodarowanie odpadami: stymulują innowacje w
zakresie recyklingu i ponownego wykorzystania, ograniczają ilość
odpadów składowanych, zmniejszają straty w zasobach oraz
dostarczają środków zachęcających do zmiany zachowań.
Cały czas jednak wytwarzamy w UE średnio około pięciu ton
odpadów na osobę rocznie i zaledwie niewiele więcej niż jedna
trzecia z tej ilości jest rzeczywiście poddawana recyklingowi. Unia Europejska wyznaczyła sobie
zobowiązanie polityczne[23] do ograniczenia
ilości wytwarzanych odpadów, poddawania odpadów recyklingowi w celu
zapewnienia Unii ważnego i solidnego źródła surowców,
odzyskiwania energii z materiałów niepodlegających recyklingowi oraz
praktycznego wyeliminowania składowania na składowiskach. Dalszy
rozwój polityki dotyczącej odpadów może przynieść znaczne
korzyści w kategoriach wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy przy
stosunkowo niskich kosztach, przyczyniając się również do
poprawy stanu środowiska. Jeśli chodzi o rynki światowe,
oczekuje się, że ambitna polityka dotycząca odpadów będzie
stymulowała innowacje i pomoże przedsiębiorstwom z UE
zwiększyć konkurencyjność w zakresie usług
gospodarowania odpadami, jak również zaowocuje nowymi szansami na rynku
dla eksporterów z UE. 3.1. Określenie wartości
docelowych dla odpadów z myślą o urzeczywistnieniu
„społeczeństwa recyklingu” Europa poczyniła znaczne
postępy w obszarze przekształcania odpadów w zasoby
i propagowania zrównoważonych sposobów gospodarowania odpadami,
takich jak recykling. Między poszczególnymi państwami
członkowskimi występują jednak znaczne różnice pod
względem efektywności. Sześć z nich zdołało
już skutecznie zlikwidować składowanie odpadów komunalnych,
odnotowując w ciągu ostatnich 20 lat spadek z 90 % do
poniżej 5 % i osiągając współczynniki recyklingu
w niektórych regionach na poziomie 85 %. W innych państwach ponad 90 %
odpadów nadal podlega składowaniu, a mniej niż 5 % jest
poddawanych recyklingowi. Aby przywrócić gospodarce surowce
wtórne uzyskane z takich materiałów jak tworzywa
sztuczne, szkło, metale, papier, drewno, guma i inne materiały podlegające
recyklingowi po konkurencyjnych cenach, konieczne są zdecydowane
sygnały ze strony polityki, pozwalające zapewnić w
dłuższej perspektywie czasowej przewidywalność inwestycji i
zmian. Przewidywalność taką zapewni ustalenie wartości
docelowych dla recyklingu do roku 2030. Selektywna zbiórka u źródła z
solidnymi metodami obliczania współczynników recyklingu zaowocuje
wysoką jakością recyklingu i przyczyni się do rozwoju
rynków dla dostaw wysokiej jakości surowców wtórnych. W tym celu
należy doprecyzować obecną metodę pomiaru, co
rzeczywiście poddaje się recyklingowi, ponieważ obecnie niektóre
państwa członkowskie zgłaszają odpady gromadzone jako
odpady poddane recyklingowi, mimo znacznych strat materiałowych
między tymi etapami. Od roku 2025 należy wprowadzić zakaz
składowania wszelkich odpadów nadających się do recyklingu.
Państwa członkowskie powinny dążyć do faktycznego
wyeliminowania składowania odpadów do roku 2030. Swoją rolę do
spełnienia, jeśli chodzi o odpady nienadające się do
ponownego wykorzystania i recyklingu, będzie miał odzysk
energii, w tym odzysk energii z odpadów, jak
również zastosowanie biopaliw. Będzie to wymagało
efektywniejszego wykorzystania nierówno rozłożonego w UE
potencjału w zakresie odzysku energii w połączeniu ze
środkami zapobiegającymi nadmiernym mocom produkcyjnym. Pomyślne wdrożenie
powyższych celów może doprowadzić do stworzenia w UE do 2030 r.
ponad 180 000 bezpośrednich miejsc pracy, nie licząc ok. 400 000
miejsc pracy, które powstaną za sprawą wdrożenia
obowiązującego prawodawstwa dotyczącego odpadów[24].
Działania te pozwolą zaspokoić od 10 do 40 %
popytu na surowce w UE, jednocześnie przyczyniając się do
realizacji wyznaczonego na 2030 r. celu, jakim jest ograniczenie emisji
gazów cieplarnianych o 40 %, czyli wyeliminowanie w 2030 r. 62 Mt
ekwiwalentu CO2 w skali roku. Aby
zwiększyć korzyści gospodarcze, społeczne i
środowiskowe z lepszego gospodarowania odpadami komunalnymi, Komisja
proponuje: •
zwiększyć
ponowne wykorzystanie i recykling odpadów komunalnych do co najmniej 70 %
do 2030 r.; •
zwiększyć
współczynnik recyklingu odpadów opakowaniowych do 80 % do 2030 r.,
wyznaczając pośrednie cele na poziomie 60 % do roku 2020 i 70 %
do roku 2025, w tym cele dla konkretnych materiałów; •
od
2025 r. zakazać składowania podlegających recyklingowi
tworzyw sztucznych, metali, szkła, papieru i tektury oraz odpadów
ulegających biodegradacji, przy czym państwa członkowskie
powinny dążyć do praktycznego wyeliminowania składowania do
roku 2030[25]; •
nadal
wspierać rozwój rynków dla surowców wtórnych wysokiej jakości, m.in.
poprzez ocenę wartości dodanej kryteriów utraty statusu odpadu dla
poszczególnych materiałów; •
doprecyzować
metodę obliczeniową dla materiałów poddawanych recyklingowi w
celu zapewnienia wysokiej jakości recyklingu. 3.2. Uproszczenie i lepsze
wdrożenie prawodawstwa dotyczącego odpadów Wyznaczone cele pozostawiają
państwom członkowskim swobodę w kwestii decydowania
o sposobach ich realizacji. Istnieją jednak znaczne
możliwości dalszego uproszczenia i lepszego wdrożenia prawodawstwa
dotyczącego odpadów na poziomie krajowym oraz zmniejszenia
występujących obecnie dysproporcji. W 2012 r. Komisja opracowała
tablicę wyników gospodarowania odpadami oraz plany działania ze
szczególnymi zaleceniami dla państw członkowskich
osiągających najsłabsze wyniki. Komisja nadal będzie
zwracała szczególną uwagę na państwa członkowskie,
które mają najdalej do realizacji celów, dążąc do
wyeliminowania słabych stron na wczesnym etapie wspólnie z tymi
państwami. Swojej skuteczności w usprawnieniu
gospodarowania odpadami na poziomie krajowym dowiodły środki
ekonomiczne, zwłaszcza za sprawą podatków od składowania i
spalania, systemów opłat proporcjonalnych do ilości wyrzucanych
odpadów i systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta czy
środków zachęcających władze lokalne do propagowania
zapobiegania wytwarzaniu odpadów, ponownego ich wykorzystania i recyklingu.
Skuteczne okazały się również zakazy składowania. Ustalenie
minimalnych wymogów w odniesieniu do systemów odpowiedzialności
producenta na poziomie UE pomoże zmniejszyć koszty i
wyeliminować przeszkody, z którymi borykają się producenci
zobowiązani dostosować się do kilku krajowych systemów w UE. Fundusze europejskie mogą wspomóc
państwa członkowskie w dążeniu do zintegrowanego
gospodarowania odpadami, w tym do zapewnienia infrastruktury na potrzeby
selektywnej zbiórki, ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów. W
przyszłości nie należy wspierać składowania lub samego
spalania. Możliwie najlepsze wykorzystanie
dostępnych zdolności w obszarze gospodarowania odpadami w UE wymaga
lepszego planowania i wymiany informacji oraz może wiązać
się z przemieszczaniem większej ilości odpadów w UE w
związku z ich transportem do najnowocześniejszych i efektywnych
instalacji, przynajmniej jako środek przejściowy. Nadal zachodzi konieczność
usprawnienia i ułatwienia procesu gromadzenia danych na poziomie krajowym
oraz sprawozdawczości, jak również zwiększenia
wiarygodności i spójności danych w całej UE.
Przyjęcie wspólnych wskaźników ułatwi lepsze monitorowanie i
analizę porównawczą wyników państw członkowskich[26]. Działania mające na celu
dalsze uproszczenie dorobku w dziedzinie odpadów oraz zapewnienie
efektywności i skuteczności będą bazować na
dotychczasowych wysiłkach służących zmniejszeniu kosztów
administracyjnych polityki gospodarowania odpadami, np. przez zwolnienia dla
niektórych MŚP z obowiązków w zakresie odbioru, lub wysiłkach na
rzecz wdrożenia obowiązkowej elektronicznej wymiany danych
dotyczących przemieszczania odpadów. Aby
zapewnić korzyści z uproszczenia i lepszego wdrożenia
prawodawstwa UE, Komisja proponuje, aby: •
rozwiązać
problem pokrywających się wartości docelowych dla odpadów i
dostosować definicje; •
znacznie
uprościć obowiązki sprawozdawcze państw członkowskich,
w tym doprecyzować i usprawnić metody obliczeń wartości
docelowych dla odpadów komunalnych, składowania i odpadów opakowaniowych; •
zezwolić
państwom członkowskim na zwolnienie MŚP
zbierających lub transportujących bardzo małe ilości
odpadów innych niż odpady niebezpieczne z ogólnych
wymogów dotyczących zezwolenia lub rejestracji na podstawie dyrektywy
ramowej w sprawie odpadów; •
wprowadzić
roczną sprawozdawczość za pośrednictwem jednego
punktu wprowadzania wszystkich danych o odpadach oraz dostosować
statystyki do wymogów prawodawstwa UE dotyczącego odpadów, dokonując
analizy porównawczej krajowych metod z normami statystycznymi; •
zobowiązać
państwa członkowskie do stworzenia komputerowych systemów
monitorowania danych i wprowadzenia weryfikacji danych przez stronę
trzecią; •
stworzyć
mechanizm wczesnego ostrzegania w celu zapewnienia wprowadzenia przez
państwa członkowskie odpowiednich zestawów środków na rzecz
terminowej realizacji celów; •
ustanowić
minimalne warunki operacyjne dla systemów rozszerzonej odpowiedzialności
producenta, zapewniając jednocześnie możliwość ich
rozwinięcia na poziomie krajowym lub w wytycznych UE, jak również
propagować stosowanie instrumentów ekonomicznych w państwach
członkowskich; oraz •
propagować
bezpośrednie inwestycje w opcje gospodarowania odpadami znajdujące
się na szczycie hierarchii postępowania z odpadami (zapobieganie,
ponowne wykorzystanie, recykling). 3.3. Rozwiązanie szczególnych
problemów związanych z odpadami Niektóre szczególne problemy
dotyczące odpadów, związane ze znaczną utratą zasobów lub
wpływem na środowisko, wymagają opracowania specjalnie
dostosowanych rozwiązań. Zapobieganie powstawaniu odpadów:
pierwszorzędne znaczenie na wszystkich etapach gospodarki o obiegu
zamkniętym należy przypisać dążeniom do wytwarzania
mniejszej ilości odpadów. Spełniając wymóg dyrektywy
ramowej dotyczącej odpadów, państwa członkowskie
przyjęły ostatnio programy zapobiegania powstawaniu odpadów, które
aktualnie są poddawane przeglądowi przez Europejską Agencję
Środowiska. W następstwie ich oceny Komisja opracuje inicjatywy
propagujące dobre praktyki w obszarze zapobiegania powstawaniu odpadów w
UE. Odpady wyrzucane do morza: odpady
wyrzucane do morza zanieczyszczają plaże, są szkodliwe dla
organizmów morskich i powodują długotrwałe zanieczyszczenia
odpadami, których usunięcie jest kosztowne. W siódmym unijnym programie
działań w zakresie środowiska wezwano do ustalenia
ogólnoeuropejskiego ilościowego celu w zakresie ograniczenia ilości
odpadów, popartego działaniami podejmowanymi u źródeł. Pełne wdrożenie środków
przewidzianych w zmienionym pakiecie aktów prawnych UE dotyczących odpadów
może zaowocować ograniczeniem odpadów wyrzucanych do morza o 13 %
do 2020 r. i 27 % do roku 2030. Ustalenie specjalnej docelowej
wartości dla ograniczenia odpadów na rok 2020 dałoby wyraźny
sygnał państwom członkowskim, które aktualnie opracowują
środki ukierunkowane na zapewnienie „dobrego stanu środowiska”
w odniesieniu do wód morskich w terminie wyznaczonym na podstawie
dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej na 2020 r.,
dostarczając też bodźca do opracowania planów działania w
zakresie odpadów morskich w ramach czterech regionalnych konwencji morskich. Do
realizacji celu przyczynią się również inne środki na
poziomie UE, obejmujące m. in. wyniki przeprowadzanej obecnie oceny
dyrektywy w sprawie portowych urządzeń do odbioru odpadów[27]. Drugi
etap realizacji celu w zakresie ograniczenia ilości odpadów zostanie
opracowany we właściwym czasie na podstawie dalszej analizy
potencjału ograniczenia ilości odpadów z innych źródeł lądowych
i morskich oraz z uwzględnieniem przyjętego na konferencji „Rio+20”
zobowiązania do znacznego ograniczenia odpadów morskich do 2025 r. Odpady z budowy i rozbiórki: rynki
dla materiałów pochodzących z recyklingu mają zasadnicze
znaczenie dla podniesienia współczynnika recyklingu odpadów z budowy
i rozbiórki. Projekt na rzecz lepszego gospodarowania odpadami z budowy i
rozbiórki, zwiększenia ilości materiałów nadających
się do recyklingu oraz materiałów pochodzących z recyklingu
w materiałach budowlanych zostanie uwzględniony w ramach
dotyczących oceny efektywności środowiskowej budynków, jak
określono w komunikacie Komisji w sprawie możliwości
efektywnego gospodarowania zasobami w sektorze budowlanym[28]. Ponadto w ramach proponowanego mechanizmu
wczesnego ostrzegania wyniki państw członkowskich
będą monitorowane pod kątem realizacji celu
zakładającego recykling na poziomie 70 % do 2020 r.,
wprowadzone zostaną środki obejmujące wyższe opłaty za
składowanie odpadów z budowy i rozbiórki lub dodatkowe obowiązki w
odniesieniu do segregowania odpadów w miejscach większych robót
rozbiórkowych w celu poprawy jakości recyklatów. Odpady żywnościowe: według szacunków straty
żywności i odpady żywnościowe stanowią nawet 30 %
całej żywności produkowanej na świecie. Komisja
rozważa przedstawienie konkretnych propozycji dotyczących
ograniczenia odpadów żywnościowych. Odpady niebezpieczne: prawidłowe
gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi nadal stanowi problem i brakuje danych
dotyczących faktycznego procesu przeróbki części odpadów, które
zalicza się do tego strumienia. Pierwszy etap obejmie udoskonalenie
rejestrów i identyfikowalności za sprawą utworzenia rejestrów odpadów
niebezpiecznych oraz określenia zdolności systemów gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi w państwach członkowskich i wąskich
gardeł w tych systemach. Rejestry te mogą być stopniowo
rozszerzane na inne rodzaje odpadów, jak ma to już miejsce w kilku
państwach członkowskich. Odpady z tworzyw sztucznych: przewiduje
się, że wzrost produkcji tworzyw sztucznych w UE będzie
wynosił 5 % rocznie. Recyklingowi poddaje się zaledwie 24 %
odpadów z tworzyw sztucznych, blisko 50 % składuje się,
natomiast resztę poddaje się spaleniu. Jak wynika z przeprowadzonych
w 2013 r. przez Komisję konsultacji społecznych dotyczących
tworzyw sztucznych [29], możliwe jest
osiągnięcie znacznie bardziej zrównoważonego wykorzystania
tworzyw sztucznych oraz istnieje silne poparcie dla wyeliminowania
składowania tworzyw sztucznych oraz dla doskonalenia tworzyw sztucznych i
wytwarzanych z nich produktów. Niedawny wniosek Komisji umożliwiający
państwom członkowskim ograniczenie korzystania z lekkich plastikowych
toreb[30] oraz przedstawione w
niniejszym komunikacie propozycje dotyczące recyklingu większej
ilości odpadów i odstąpienia od składowania to ważne kroki
w kierunku usprawnienia gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych. Recykling surowców krytycznych:
chociaż wszystkie surowce są ważne, na
szczególną uwagę zasługują surowce krytyczne, ponieważ
ich światowa produkcja koncentruje się w kilku krajach i wiele z tych
surowców charakteryzuje niska substytucyjność oraz niskie
współczynniki recyklingu. Komisja propaguje efektywne korzystanie
z surowców krytycznych i ich recykling w ramach inicjatywy na rzecz
surowców[31] oraz europejskiego partnerstwa
innowacji w dziedzinie surowców. Nielegalne przemieszczanie odpadów:
Komisja zaostrzy działania mające na celu przestrzeganie stosownych
przepisów prawa UE, zwłaszcza rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 w
sprawie przemieszczania odpadów, ostatnio zmienionego w celu zaostrzenia
inspekcji ukierunkowanych na przemieszczanie odpadów. Recykling fosforu: fosfor
jest ważnym zasobem na potrzeby produkcji żywności, lecz
bezpieczeństwo jego dostaw jest poważnie zagrożone, a jego
wykorzystanie wiąże się aktualnie z marnotrawstwem i stratami na
każdym etapie jego cyklu życia. W następstwie komunikatu
konsultacyjnego w sprawie zrównoważonego stosowania fosforu[32] Komisja
opracowuje ramy dla dalszych działań. W celu
rozwiązania szczególnych problemów związanych z odpadami Komisja: proponuje
ambitny cel ograniczenia odpadów wyrzucanych do morza o 30 % do 2020 r.
w odniesieniu do dziesięciu najpowszechniejszych rodzajów odpadów
znajdowanych na plażach oraz narzędzi połowowych znajdowanych w
morzu, z dostosowaniem wykazu do każdego z czterech regionów morskich w
UE; planuje środki
mające stymulować rynki materiałów pochodzących z
recyklingu odpadów z budowy i rozbiórki oraz zamierza
opracować wspólne unijne ramy oceny efektywności środowiskowej
budynków; proponuje, aby
państwa członkowskie opracowały krajowe strategie zapobiegania
powstawaniu odpadów żywnościowych i podjęły
dążenia do ograniczenia odpadów żywnościowych w
sektorach produkcji, sprzedaży detalicznej/dystrybucji,
gastronomii/hotelarstwa oraz gospodarstw domowych o co najmniej 30 % do
roku 2025; planuje
opracować odpowiedni system rejestracji przynajmniej dla odpadów
niebezpiecznych we wszystkich państwach członkowskich; w
uzupełnieniu do propozycji ograniczenia używania lekkich plastikowych
toreb, proponuje wprowadzenie zakazu składowania tworzyw sztucznych,
począwszy od roku 2025; proponuje, aby
państwa członkowskie uwzględniły w krajowych planach
gospodarowania odpadami środki dotyczące zbiórki i recyklingu odpadów
zawierających znaczne ilości surowców krytycznych; oraz rozważa
opracowanie ram polityki dla fosforu w celu zwiększenia ilości
fosforu poddawanego recyklingowi, stymulowania innowacji, poprawy warunków
rynkowych oraz uwzględnienia zagadnienia zrównoważonego stosowania
fosforu w prawodawstwie UE dotyczącym nawozów, żywności, wody i
odpadów. 4.
Ustalenie
celu
w zakresie zasobooszczędności W siódmym unijnym programie
działań w zakresie środowiska państwa członkowskie
i Parlament Europejski uzgodniły, że Unia Europejska powinna
ustalić wskaźniki i cele dla zasobooszczędności i
ocenić, czy główny wskaźnik i cel należałoby
uwzględnić w europejskim semestrze. Po szerokich konsultacjach
jako cel w zakresie produktywności zasobów zaproponowano produktywność
zasobów mierzoną stosunkiem PKB do zużycia surowców[33]. Realistyczny cel w zakresie
zwiększenia produktywności zasobów, zatwierdzony przez UE oraz
państwa członkowskie, skupiłby uwagę polityczną oraz
pozwolił na wykorzystanie obecnie niedostrzeganego potencjału gospodarki
o obiegu zamkniętym do tworzenia zrównoważonego wzrostu i miejsc
pracy oraz zwiększenia spójności polityki UE. Byłby to
proporcjonalny sposób na zapewnienie spójności i zachęty do
działań. Według prognoz opierających
się na dotychczasowym scenariuszu postępowania Unia Europejska
odnotuje wzrost produktywności zasobów o 15 % w okresie od 2014 do 2030 r.
Wzrost ten można byłoby podwoić przy pomocy inteligentnej
polityki, mającej na celu propagowanie przejścia na gospodarkę o
obiegu zamkniętym, do której wzywa Europejska Platforma Efektywnego
Gospodarowania Zasobami. Oprócz znacznego wkładu w realizację celu
zrównoważenia wzrostu, zwiększenie produktywności zasobów o 30 %
pozytywnie wpłynęłoby na tworzenie miejsc pracy i wzrost PKB[34]. Przemysł skorzystałby na tej
poprawie produktywności zasobów, zwiększając swoją
konkurencyjność[35]. Koszty zasobów
mogą stanowić istotną część całej struktury
kosztów w przemyśle; istotna jest też dostępność
i przewidywalność dostaw[36]. Pojawiłyby
się zarówno natychmiastowe korzyści finansowe, jak i bardziej
długofalowe korzyści strategiczne, gdyż rosnący globalny
popyt przyspiesza wzrost cen zasobów oraz zwiększa zmienność
tych cen. Zwiększenie zasobooszczędności pomoże zatem
Europie w osiągnięciu celu, jakim jest reindustrializacja. Cel w zakresie produktywności
zasobów, choć niewiążący i wyznaczony na poziomie UE,
zmobilizowałby te państwa członkowskie, które jeszcze nie
posiadają celu na szczeblu krajowym, do opracowania środków
uwzględniających korzystanie z zasobów. W ten sposób powstałyby
bardziej wyważone środki, uwzględniające szersze
następstwa gospodarcze, społeczne i środowiskowe i
wypełniające istniejącą lukę. Państwa członkowskie
mogłyby wyważyć rozwiązania z zakresu polityki i
działania najkorzystniejsze pod względem gospodarczym i
środowiskowym, zgodnie z szerzej zakrojonymi celami politycznymi.
Mogłyby przy tym odnieść korzyści z całej gamy
sprawdzonych, choć niezbyt rozpowszechnionych dobrych praktyk,
przyjmując je i dostosowując do własnych potrzeb i
uwarunkowań. Przegląd strategii „Europa 2020” obecnie trwa[37],
wspierany konsultacjami społecznymi, które służą poznaniu
wszystkich opinii na temat jej dotychczasowego rozwoju. Stąd też
Komisja uważa, że każda decyzja w sprawie ustalenia
głównego celu w zakresie produktywności zasobów powinna zostać
podjęta w ramach przeglądu, po uwzględnieniu rezultatów
konsultacji publicznych oraz zaleceń Europejskiej Platformy Efektywnego
Gospodarowania Zasobami. Aby uświadomić decydentom
ogólną sytuację, jeśli chodzi o presję na środowisko
związaną z eksploatacją zasobów, należy uwzględnić
inne wskaźniki, w szczególności te dotyczące zużycia wody i
ograniczonych zasobów gruntowych. W ramach wskaźników strategii „Europa 2020”
Eurostat publikuje od 2013 r. tablicę wyników dotyczących
zasobooszczędności.[38] Ma to na celu
monitorowanie wdrażania Planu działania na rzecz
zasobooszczędnej Europy, uświadomienie powiązań
między zasobami oraz większe zaangażowanie zainteresowanych
stron w proces pomiaru rozwoju społecznego niezależnie od PKB. Aby
wykorzystać potencjał zasobooszczędności w kontekście
zrównoważonego wzrostu, Komisja: •
uwzględni
zalecenia Europejskiej Platformy Efektywnego Gospodarowania Zasobami
w sprawie głównego celu dla zasobooszczędności wraz z
wynikami konsultacji publicznych w ramach trwającego przeglądu
strategii „Europa 2020”; •
jednocześnie
udoskonalona zostanie tablica wyników dotyczących
zasobooszczędności, wykorzystywana do monitorowania wskaźników
zużycia zasobów innych niż węgiel i materiały
(zwłaszcza gruntów i wody); oraz •
krajowe
urzędy statystyczne powinny współpracować w celu ustalenia w
ramach europejskiego systemu statystycznego powszechnie akceptowanej metody
obliczania konsumpcji surowców na poziomie krajowym. [1] COM(2010) 2020, COM(2011)
21. [2] Meyer
B. et al (2011) Macroeconomic modelling of sustainable development and the
links between the economy and the environment. Badanie dla Komisji Europejskiej (DG ds. Środowiska)
dostępne na stronie http://ec.europa.eu/environment/enveco/studies_modelling/pdf/report_macroeconomic.pdf. [3] Guide
to resource efficiency in manufacturing: Experiences from improving resource
efficiency in manufacturing companies. Europe INNOVA (2012). [4] Ellen
MacArthur Foundation (2012) Towards the Circular Economy: Economic and
business rationale for an accelerated transition. [5] http://ec.europa.eu/environment/resource_efficiency/re_platform/index_en.htm [6] COM(2011) 571. [7] Dz.U. L 354 z 28.12.2013,
s. 171–200. [8] Modelling the
Economic and Environmental Impacts of Change in Raw Material Consumption (2014),
Cambridge Econometrics et al. [9] Odniesienie do komunikatu, który zostanie
przyjęty równolegle. [10] The
opportunities to business of improving resource efficiency (2013), AMEC et
al. [11] COM(2012) 60. [12] Zob.
załącznik do niniejszego komunikatu. [13] COM(2013) 207. [14] COM(2014) 168. [15] COM(2014) 167. [16] MEMO/13/110. [17] COM(2008) 400. [18] http://ec.europa.eu/environment/resource_efficiency/documents/erep_manifesto_and_policy_recommendations_31-03-2014.pdf. [19] COM(2013) 196 i
zalecenie Komisji 2013/179/UE. [20] COM(2012) 225. [21] COM(2012) 173. [22] COM(2014) 446. [23] 7. unijny program
działań w zakresie środowiska. [24] SWD(2014) 207. [25] Pewna część
odpadów resztkowych nie może być odzyskana i dlatego może
być kierowana na składowiska, ponieważ obecnie nie jest
dostępna alternatywna opcja przetwarzania. Wielkość ta
byłaby ograniczona do maksymalnie 5 %. [26] Dopuszcza się np.
cztery metody obliczeń wartości docelowej recyklingu odpadów
komunalnych. Wyniki mogą się znacznie różnić (o ok. 20 %),
zależnie od wybranej metody. [27] Dyrektywa
2000/59/WE. [28] COM(2014)
445. [29] COM(2013) 123. [30] COM(2013) 761. [31] COM(2011) 25. [32] COM(2013) 517. [33] RMC to złożony
wskaźnik pomiaru (w tonach) wszystkich zasobów surowcowych zużytych w
gospodarce, z uwzględnieniem zużytych zasobów zawartych w
towarach importowanych. Wskaźnik taki jest obecnie dostępny dla UE i
niektórych państw członkowskich. Kraje, dla których wskaźnik RMC
nie jest dostępny, mogą korzystać ze wskaźnika krajowej
konsumpcji surowców. [34] SWD (2014) 211. [35] Zainteresowane strony
preferują RMC jako wskaźnik pomiaru zużytych zasobów,
ponieważ ujmuje on zużycie zasobów związane zarówno z produktami
importowanymi, jak i wytwarzanymi w kraju, umożliwiając tym samym
sprawiedliwe porównanie efektywności korzystania z zasobów dla tych
produktów. [36] Opracowane w ostatnim
okresie badania dotyczące przemysłu stalowego i aluminiowego
pokazują, że koszt surowców stanowi od 30 do 40 proc. całej
struktury kosztów w tych branżach i jest większy niż np. koszt
pracy. [37] COM(2014) 130 z 19.3.2014;
Podsumowanie realizacji strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego,
trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu
społecznemu. [38] http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/europe_2020_indicators/ree_scoreboard. Załącznik: w jaki sposób
program „Horyzont 2020” może przyczynić się do rozwoju
gospodarki o obiegu zamkniętym? Gospodarka
o obiegu zamkniętym to strategia rozwoju zakładająca wzrost
gospodarczy bez zwiększania konsumpcji zasobów, głęboką
przemianę łańcuchów produkcji i nawyków konsumpcyjnych oraz
przekształcenie systemów przemysłowych na poziomie systemowym. Opiera
się ona na innowacyjności technologicznej, społecznej i
organizacyjnej. Wymaga nowej gamy umiejętności i wiedzy, jak
również nowych instrumentów finansowych oraz zaangażowania wielu
zainteresowanych stron. Może być wspierana przez działania w
zakresie demonstracji i wprowadzania innowacji na rynek, a także pogłębiania
świadomości, upowszechniania i internacjonalizacji. Pod względem merytorycznym wymaga
ścisłej integracji w zakresie części „Wiodąca pozycja
w przemyśle” (część II) oraz „Wyzwania społeczne”
(część III) programu „Horyzont 2020”. Ponieważ gospodarka o
obiegu zamkniętym dotyczy potencjału całego łańcucha
wartości, wymaga wsparcia ze strony wszystkich ogniw łańcucha
badań i innowacji. Dlatego w pewnym zakresie nieodzowny będzie
również wkład z innych części programu „Horyzont 2020”:
„Doskonała baza naukowa” (część I), „Upowszechnianie
doskonałości i zapewnianie szerszego uczestnictwa”
(część IV), „Nauka z udziałem społeczeństwa i dla
społeczeństwa” (część V), niejądrowych działań
bezpośrednich Wspólnego Centrum Badawczego (JRC) (część VI)
oraz Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT)
(część VIII). Wkład z różnych części programu
„Horyzont 2020” w gospodarkę o obiegu zamkniętym został
podsumowany poniżej. Należy zaznaczyć, że partnerstwo
publiczno-prywatne SPIRE i wspólna inicjatywa technologiczna BBI
korzystają ze wsparcia w ramach programu „Horyzont 2020” i silnie przyczyniają
się do realizacji celów gospodarki o obiegu zamkniętym. || || || „HORYZONT 2020” || || || Doskonała baza naukowa || Wiodąca pozycja w przemyśle || Wyzwania społeczne || Upowszechnianie doskonałości i zapewnianie szerszego uczestnictwa || Nauka z udziałem społeczeństwa i na rzecz społeczeństwa || Europejski Instytut Innowacji i Technologii || Wspólne Centrum Badawcze || || || Europejska Rada ds. Badań Naukowych || Przyszłe i nowe technologie || Działania Marie Skłodowska-Curie || Infrastruktura badawcza || Wiodąca pozycja w zakresie technologii prorozwojowych i przemysłowych || Dostęp do finansowania ryzyka || Innowacje w MŚP || Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan || Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania morskie i badania wód śródlądowych || Bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia || Inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport || Działania w dziedzinie klimatu, efektywne gospodarowanie zasobami i surowcami || Europa w zmieniającym się świecie – integracyjne, innowacyjne i refleksyjne społeczeństwa || Bezpieczne społeczeństwa – ochrona wolności i bezpieczeństwa Europy oraz jej obywateli GOSPODARKA O OBIEGU ZAMKNIĘTYM – KOMPONENTY || o || Projektowanie materiałów i procesów || ++ || ++ || || ++ || ++ || || + || || + || + || || + || || || || || || Projektowanie produktów || ++ || || || || + || || + || || + || || || + || || || || + || || + Gospodarowanie zasobami (odpadami, wodą, energią i surowcami) || || + || || ++ || + || || + || || ++ || + || || ++ || || || || ++ || || ++ Innowacje społeczne || Nowe modele produkcji i konsumpcji || || || || || || || || + || ++ || + || || ++ || + || || || ++ || || + Zaangażowanie obywateli || || || || || || || || || + || || || + || || || || ++ || || Modele produktowo-usługowe || || || || || || || + || || + || || || ++ || || || || + || || Usługi projektowania || || || || || || || + || || + || || || + || || || || || || Innowacje organizacyjne || Zintegrowane rozwiązania i systemy || || + || || || + || || + || || ++ || ++ || ++ || ++ || || || || + || || Logistyka || || || || || || || || || ++ || || ++ || + || || || || || || Modele biznesowe || ++ || || || || || || + || || ++ || || || ++ || || || || + || || + Narzędzia wsparcia polityki || || || || || || || || || ++ || || || ++ || + || || || ++ || || ++ Umiejętności i wiedza || Przedsiębiorczość || || || + || || || || || || || || || || || || || || + || Budowanie zdolności i wielodyscyplinarność || || || + || || || || || || + || || || || || || + || + || + || Instrumenty finansowe || || || || || || ++ || + || || || || || || || || || || || Świadomość, upowszechnianie i internacjonalizacja || || || || || || || || || + || || || + || || || || ++ || || Zaangażowanie wielu zainteresowanych stron || || || || || + || || || || + || || + || ++ || || || || ++ || || Działania w zakresie demonstracji i wprowadzania na rynek || || || || || ++ || || || || + || || + || ++ || || || || + || || +
Istotny wkład ++ Bardzo duży wkład