EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013DC0859
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT Seventh Report on the Statistics on the Number of Animals used for Experimental and other Scientific Purposes in the Member States of the European Union
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Siódme sprawozdanie statystyczne na temat liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Siódme sprawozdanie statystyczne na temat liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej
/* COM/2013/0859 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Siódme sprawozdanie statystyczne na temat liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej /* COM/2013/0859 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Siódme sprawozdanie statystyczne na temat
liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych
celów naukowych w państwach członkowskich
Unii Europejskiej I. WPROWADZENIE Celem niniejszego
sprawozdania jest przedstawienie danych statystycznych na temat liczby
zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych w państwach
członkowskich Unii Europejskiej w 2011 r.[1],
zgodnie z przepisami art. 26 dyrektywy nr 86/609/EWG z dnia 24 listopada 1986
r.[2] w sprawie ochrony
zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów
naukowych. Dwa pierwsze
sprawozdania statystyczne sporządzone zgodnie z przepisami wyżej
wspomnianej dyrektywy, które zostały opublikowane w 1994 r.[3] i 1999 r.[4], obejmujące dane
dotyczące zwierząt doświadczalnych zebrane odpowiednio w 1991 r.
i 1996 r., umożliwiały jedynie ograniczoną analizę
statystyczną, jako że nie istniał jednolity system
sprawozdawczości danych w sprawie zwierząt doświadczalnych. W 1997 r. właściwe organy państw
członkowskich i Komisja uzgodniły, że dane do kolejnych
sprawozdań przedkładane będą w formie ośmiu
zharmonizowanych tabel. Piąte sprawozdanie statystyczne, opublikowane w
2007 r.[5],
po raz pierwszy zawierało dane zebrane w 10 państwach członkowskich,
które przystąpiły do UE w 2004 r. W szóstym sprawozdaniu
statystycznym, opublikowanym w 2010 r.[6]
przedstawiono przegląd sytuacji w zakresie liczby zwierząt
wykorzystanych w roku 2008 w 27 państwach członkowskich. Niniejsze
siódme sprawozdanie zawiera wyniki oparte na danych zebranych we wszystkich 27
państwach członkowskich w 2011 r., z wyjątkiem jednego (Francji),
które przekazało dane za 2010 r. Sprawozdaniu
Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego – Siódmemu sprawozdaniu
statystycznemu na temat liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych
i innych celów naukowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej towarzyszy dokument roboczy
służb Komisji. II. PRZEDŁOŻONE DANE I OCENA OGÓLNA II.1. Dane przedłożone przez państwa
członkowskie Podobnie jak w 2008
r., wszystkie 27 państw członkowskich przedłożyło dane
w uzgodnionym formacie. Kontrola jakości danych
wykazała pewne niewielkie błędy, ale ocena ogólna ujawniła
zadowalającą jakość danych przedłożonych w 2011
r. Dane z poszczególnych
państw członkowskich znajdują się w dokumencie roboczym
służb Komisji. II.2. Ocena ogólna Należy
zauważyć, że po raz ostatni dane dotyczące wykorzystania
zwierząt są gromadzone zgodnie z wymogami dyrektywy 86/609/EWG. Dyrektywa
ta została zastąpiona dyrektywą 2010/63/UE w sprawie ochrony
zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych, a przepisy dotyczące
przekazywania i publikowania danych zostały całkowicie zmienione z
mocą od dnia 10 maja 2013 r. Ze względu na
różnice w roku sprawozdawczym oraz zwiększenie się z biegiem lat
liczby państw członkowskich, nie można wyciągnąć
dokładnych wniosków ilościowych dotyczących zmian w
wykorzystaniu zwierząt do celów doświadczalnych w UE. Dokonano jednak pewnych porównań tendencji, i
uwypuklono w sprawozdaniu wszelkie istotne zmiany w wykorzystaniu
zwierząt. Całkowita
liczba zwierząt wykorzystanych w UE do celów doświadczalnych i innych
celów naukowych, na podstawie danych zebranych w 2011 r. na potrzeby
niniejszego sprawozdania zgodnie z postanowieniami dyrektywy, wynosi nieco
poniżej 11,5 miliona (z uwzględnieniem danych z Francji za 2010 r.).
Oznacza to spadek liczby zwierząt wykorzystanych w UE o ponad pół
miliona w porównaniu z wielkością raportowaną w 2008 r. Podobnie jak w
poprzednich sprawozdaniach, gryzonie i króliki stanowią 80 %
całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych w UE. Myszy są gatunkiem wykorzystywanym
najczęściej i stanowią 61 % całkowitej liczby, a
kolejnym gatunkiem są szczury, stanowiące 14 %. Drugą
pod względem wielkości wykorzystania grupą były, podobnie
jak w latach poprzednich, zwierzęta zmiennocieplne, które stanowią
prawie 12,5 %. Trzecią grupą zwierząt pod względem
wielkości były ptaki, stanowiące 5,9 % całkowitej
liczby. Podobnie jak w trzech
poprzednich sprawozdaniach statystycznych stwierdzono, że w 2011 r. w UE
do doświadczeń nie wykorzystywano małp
człekokształtnych. III. WYNIKI III.1. Wyniki tabeli UE 1: Gatunki i liczba zwierząt III.1.1. Przetwarzanie
i interpretacja danych w tabeli 1.1 Myszy (60,9 %) i
szczury (13,9 %) były zdecydowanie najczęściej
wykorzystywanymi gatunkami. Gryzonie oraz króliki
stanowią ponad 80 % całkowitej liczby wykorzystanych
zwierząt. Drugą co do wielkości grupą wykorzystanych
zwierząt były zwierzęta zmiennocieplne, mianowicie gady,
płazy i ryby, stanowiące 12,4 %, a kolejną – ptaki,
stanowiące 5,9 %. Grupa
zwierząt parzystokopytnych i nieparzystokopytnych, obejmująca konie,
osły i muły (Perissodactyla), świnie, kozy, owce i
bydło (Artiodactyla) stanowiła tylko 1,2 %
całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych w państwach
członkowskich. Zwierzęta drapieżne (w tym psy i koty)
stanowią 0,25 % całkowitej liczby wykorzystanych zwierząt,
a zwierzęta naczelne – 0,05 % zwierząt wykorzystanych w 2011 r. III.1.2. Porównanie
z danymi z poprzednich sprawozdań Celem niniejszego
sprawozdania jest wskazanie, czy wystąpiły istotne zmiany
związane z wykorzystaniem różnych gatunków. Należy jednak
pamiętać, że nie da się przeprowadzić dokładnych
porównań z poprzednimi sprawozdaniami, za względu na to, że we
wszystkich poprzednich sprawozdaniach oprócz jednego Francja przekazywała
dane za inny rok niż pozostałe państwa członkowskie. Porównanie
procentowe rodzajów zwierząt wykorzystanych w latach 1996, 1999, 2002,
2005, 2008 i 2011 Rodzaj zwierząt || 1996(*) || 1999 || 2002(**) || 2005(***) || 2008(****) || 2011(*****) % gryzoni/królików || 81,3 || 86,9 || 78,0 || 77,5 || 82,2 || 80,0 % zwierząt zmiennocieplnych || 12,9 || 6,6 || 15,4 || 15, || 9,6 || 12,4 % ptaków || || 4,7 || 5 || 5,4 || 6,4 || 5,9 % zwierząt parzysto- i nieparzystokopytnych || || 1,2 || 1,2 || 1,1 || 1,4 || 1,2 (*)
14 państw członkowskich złożyło sprawozdania za rok
1996, jedno za rok 1997 (**) 14 państw członkowskich
złożyło sprawozdania za rok 2002, jedno za rok 2001 (***) 24 państwa członkowskie
złożyły sprawozdania za rok 2005, jedno za rok 2004 (****) 27 państw członkowskich
złożyło sprawozdania za rok 2008, jedno za rok 2007 (*****) 27 państw członkowskich
złożyło sprawozdania za rok 2011, jedno za rok 2010 Odsetek gryzoni i
królików wykazuje pewne wahania, ale pozostaje blisko poziomu 80 %. Odsetek zwierząt zmiennocieplnych wykorzystanych w
1996, 2002, 2005 i 2008 r. wynosi od 9,6 % do 15 %. W 1999 r.
odnotowano jednak znacznie niższy odsetek wynoszący 6,6 %. W
2011 r. wykorzystanie zwierząt zmiennocieplnych wzrosło w porównaniu z
poprzednim sprawozdaniem, ale odsetek wykorzystanych zwierząt wydaje
się doskonale pasować do przedziału od 9,6 % do 15 %
całkowitej liczby zwierząt. Wydaje
się, że odsetek ptaków, stanowiących trzecią pod
względem wielkości grupę wykorzystywanych zwierząt,
ustabilizował się w 2008 r. W 2011 r. po raz pierwszy liczba ptaków
spadła (o ponad 88 000). Odsetek grupy koni, osłów i mułów
(Perissodactyla) oraz świń, kóz, owiec
i bydła (Artiodactyla) oscyluje wokół 1 %. Uwzględnienie
po 2005 r. danych z nowych państw członkowskich. czyli Bułgarii
i Rumunii, nie spowodowało wzrostu całkowitej liczby zwierząt.
Wręcz przeciwnie, w sprawozdaniu w 2008 r. odnotowano spadek i ten trend
spadkowy utrzymuje się w 2011 r. (o ponad 500 000 zwierząt).
Jednakże zwiększyło się wykorzystanie niektórych
poszczególnych gatunków. W
odniesieniu do pięciu spośród 25 raportowanych gatunków odnotowano
wyraźny wzrost całkowitej liczby zwierząt. W przypadku innych
gatunków odnotowuje się spadek liczby netto. W
porównaniu z 2008 r. największy wzrost odnotowuje się w przypadku ryb
(301 307) i królików (25 000). W przypadku gatunków wykorzystywanych
w mniejszych ilościach (tzn. w skali tysięcy) występuje wzrost
liczby zwierząt w kategorii innych drapieżników (2 129), koni,
osłów i mułów (710) oraz innych ssaków (2 184). Największy
spadek odnotowany w 2011 r. w przypadku częściej wykorzystywanych
zwierząt dotyczył szczurów, których liczba spadła o ponad
500 000. Spadek o analogicznej skali odnotowano również w przypadku
wykorzystania myszy (122 876). Wystąpił również istotny
spadek w wykorzystaniu „innych ptaków” (ponad 85 000) i świnek morskich (49 401). Nastąpił
wyraźny spadek liczby wykorzystanych małpiatek i zwierząt
naczelnych. Największy procentowy spadek liczby wykorzystywanych
zwierząt nastąpił w przypadku małpiatek (1 178), co
stanowi spadek o 94 %. Całkowita liczba małp szerokonosych
spadła z 904 w 2008 r. do 700 w 2011 r. (22,5 %), a wykorzystanie
małp wąskonosych również się zmniejszyło z 7 404
do 5 312 (28 %). Od 1999 r. w UE nie
odnotowano przypadku wykorzystania małp człekokształtnych. Państwa
członkowskie przekazały strukturę kategorii „inne” z
następującymi gatunkami: Inne
gryzonie: myszoskoczki, gryzonie z rodziny skoczkowatych (Jaculus
jaculus); szynszyle, bobry, wiewiórki ziemne, chomiki, chomiki
bałkańskie (Cricetulus migratorius) i różne gatunki
myszy. Inne
drapieżne: dzikie gatunki wykorzystywane w badaniach
zoologicznych i ekologicznych, na przykład lisy, borsuki, foki, wydry i
tchórze. Inne ssaki: dziki, nietoperze,
ryjówki, lamy, krety,
żubry i jelenie. Inne ptaki: głównie przepiórka japońska (Coturnix japonica) i
przepiór wirginijski, drób, amadyna zebrowata, kanarki, papużki, papugi i
ptaki gospodarskie, na przykład kurczaki (Gallus gallus domesticus). III.2. Wyniki tabeli UE 1: Pochodzenie wykorzystanych
zwierząt Rysunek 1.2 pokazuje
odsetek zwierząt o raportowanym pochodzeniu w podziale na gatunki. Zgodnie
ze zharmonizowanymi tabelami pochodzenie zwierząt należy
zgłaszać jedynie w przypadku niektórych wybranych gatunków
zwierząt. Wykres pokazuje,
że większość gatunków wykorzystanych w 2011 r. pochodzi z ośrodków
hodowli w UE. Jednakże niektóre gatunki, na
przykład koty, psy, fretki i małpy wąskonose pochodzą z ośrodków
hodowli zarówno z UE, jak i spoza UE. Ogólny
wzorzec ukazany na rysunku 1.2 dotyczącym pochodzenia zwierząt raczej
nie ulega zmianie w porównaniu z poprzednimi sprawozdaniami, ze znaczną
przewagą zwierząt hodowanych w UE. Odnotowano wzrost wykorzystania
psów pochodzących z UE z 72 % do 85 %, fretek z 71 % do
76 % i małp wąskonosych z 54 % do 66 %. Wystąpił
jednak spadek wykorzystania małp szerokonosych pochodzących z UE z
99 % do 92 % oraz przepiórek hodowanych w UE z 96 % do
87 %. III.3. Wyniki tabeli UE 2: Cele doświadczeń Ponad 60 %
zwierząt wykorzystano w badaniach naukowych i rozwoju w dziedzinie medycyny
i weterynarii, stomatologii i biologii ogólnej (rysunek 2). 14 %
całkowitej liczby zwierząt wykorzystano przy wytwarzaniu i kontroli
jakości produktów i urządzeń stosowanych w medycynie,
weterynarii i stomatologii. W badaniach
toksykologicznych i innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa
wykorzystano 8,75 % całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych do
celów doświadczalnych. Inne cele
odpowiadają 9 % całkowitej liczby wykorzystanych zwierząt i
obejmują szeroki zakres doświadczeń w dziedzinach takich jak
wirusologia, immunologia do celów wytwarzania przeciwciał monoklonalnych i
poliklonalnych, fizjologia interakcji płód – matka u myszy modyfikowanych
genetycznie, leczenie onkologiczne, badania i rozwój środków
farmaceutycznych, łączone badania nad środkami leczniczymi i
genetyka. Najważniejszą
zmianą, jaka miała miejsce od 2008 r., jest spadek liczby
zwierząt wykorzystywanych do badań w medycynie, stomatologii i
weterynarii, podobnie jak w latach 2005–2008. Tym
razem jest to spadek z 22,8 % do 18,8 % (w ujęciu liczbowym
oznacza to spadek liczby zwierząt o 575 518). O ponad 62 000
spadła liczba ryb oraz o 41 500 liczba „innych ptaków”, natomiast
odsetek zwierząt wykorzystanych do badań w dziedzinie biologii
ogólnej wyraźnie wzrósł z 38 % do 46 % (715 519
zwierząt). Zarówno badania w dziedzinie biologii ogólnej, jak i
działalność badawczo-rozwojowa w medycynie i weterynarii są
obszarami, w których wykorzystuje się zdecydowanie największą
liczbę zwierząt do celów naukowych w UE. Liczba
zwierząt wykorzystanych w badaniach toksykologicznych i innych badaniach
dotyczących bezpieczeństwa wynosi 8,75 % liczby całkowitej.
Odpowiada to liczbie 1 004 873 zwierząt w niniejszym
sprawozdaniu. Spadek liczby
zwierząt wykorzystanych do badań toksykologicznych i innych badań
dotyczących bezpieczeństwa w porównaniu ze sprawozdaniem z 2008 r.
jest niewielki, niemniej wynosi 37 280 zwierząt. Odsetek
zwierząt wykorzystanych do badań toksykologicznych i innych
badań dotyczących bezpieczeństwa wyniósł 9,9 % w 2002
r., 8,2 % w 2005 r., 8,7 % w 2008 r. i 8,75 % w niniejszym
sprawozdaniu, co świadczy o stabilizacji w tym obszarze wykorzystania. Liczba zwierząt
wykorzystanych przy produkcji i kontroli jakości urządzeń
stosowanych w medycynie, weterynarii i stomatologii spadła o około
192 000. Pomimo ogólnego spadku liczba królików
wykorzystywanych przy wytwarzaniu i kontroli jakości produktów i
urządzeń stosowanych w medycynie i stomatologii zwiększyła
się o ponad 81 000 zwierząt. Dalsze istotne wzrosty w porównaniu z 2008 r.
odnotowano w przypadku myszy (521 000) i ryb (324 000),
wykorzystanych w większej ilości do badań w dziedzinie biologii
ogólnej. Odnotowano również wzrost wykorzystania
ryb (ponad 83 000) i ptaków (ponad 10 000) do „innych
doświadczeń”. W przypadku myszy wykorzystanych do badań
w dziedzinie biologii ogólnej państwa członkowskie wskazały,
że jest to efektem wzrostu liczby badań z wykorzystaniem
zmodyfikowanych genetycznie gatunków myszy jako szczególnych modeli, np. w
badaniach okulistycznych, metabolizmu kości i rozrodczości. Rodzaje badań obejmują LD50, ED50, badania potencji i badania immunogenności, badania nad
układem nerwowym, immunologię, badania nad fizjopatologicznymi
mechanizmami nowotworów oraz badania służące zdobyciu
doświadczeń w zakresie określenia mechanizmów działania
chorób do celów leczniczych. Zwiększone
wykorzystanie ryb w obszarze badań podstawowych przypisano badaniom nad
produkcją ryb, genetyką, badaniom biomolekularnym, badaniom nad
nowotworami, fizjopatologii i diagnostyce. Ryby wykorzystywano również na
potrzeby badań neurologicznych i badań układu
sercowo-naczyniowego oraz ze względu na właściwości
bioenergetyczne ich komórek serca. Wzrost liczby ryb w kategorii „innych
doświadczeń” przypisano jednostkowym badaniom nad substancjami
biobójczymi i monitoringowi telemetrycznemu niektórych gatunków powszechnie
występujących w środowisku. Niektóre
państwa członkowskie wykorzystują również w tej kategorii
wyłącznie ryby do badań nad szczepionkami. III.4 Wyniki tabeli UE 3: Badania
toksykologiczne i badania dotyczące bezpieczeństwa w podziale na
rodzaje produktów/właściwości Liczba zwierząt
wykorzystanych do badań toksykologicznych i innych badań
bezpieczeństwa dotyczących różnych produktów lub do badania potencjalnych substancji zanieczyszczających
środowisko wynosi
1 004 873, co stanowi zaledwie 8,75 % całkowitej liczby
zwierząt wykorzystanych do celów naukowych w 2011 r. W tej
liczbie, 39,8 % zwierząt wykorzystano do badań toksykologicznych
i innych badań w zakresie bezpieczeństwa produktów i
urządzeń stosowanych w medycynie, weterynarii i stomatologii, które
stanowią zatem największy obszar wykorzystywania zwierząt
doświadczalnych. Odsetek zwierząt wykorzystanych w badaniach
toksykologicznych odnoszących się do produktów przemysłowych i
rolnych stanowi 15,9 % liczby zwierząt wykorzystanych do badań
toksykologicznych i innych badań dotyczących bezpieczeństwa.
Odsetek zwierząt wykorzystanych w badaniach toksykologicznych odnoszących
się do trzech grup produktów/substancji, tj. dodatków spożywczych,
kosmetyków i artykułów gospodarstwa domowego, jest bardzo mały
(0,35 %) w porównaniu z innymi grupami produktów. Inne badania
toksykologiczne i dotyczące bezpieczeństwa stanowiły 34,3 %,
co oznacza, że były drugim pod względem wielkości obszarem
wykorzystania zwierząt. W porównaniu z 2008
r. nie doszło do istotnej zmiany w odniesieniu do liczby zwierząt
wykorzystanych do badań toksykologicznych produktów przeznaczonych dla
przemysłu i rolnictwa, ale odnotowano wzrost netto liczby zwierząt
wykorzystanych do badania potencjalnych substancji zanieczyszczających
środowisko. Liczba ta zwiększyła
się z 65 000 do około 92 000. W porównaniu z 2008
r. odnotowano istotny spadek liczby zwierząt wykorzystanych do badania
pasz z 54 000 do 4 600, co oznacza ponad dziesięciokrotny
spadek, ale również w odniesieniu do kosmetyków i przyborów toaletowych,
gdzie liczba zwierząt spadła z 1 960 do 90. Należy to podkreślić, ponieważ od 2009
r. w UE obowiązuje zakaz prowadzenia doświadczeń
dotyczących kosmetyków i ich składników. Odnotowano
jednak istotny wzrost liczby zwierząt wykorzystanych do innych badań
toksykologicznych i badań dotyczących bezpieczeństwa z
223 000 do 345 000 zwierząt (o około 122 000, co
oznacza wzrost o 54 %). Taki wzrost odnotowano również w sprawozdaniu
z 2008 r. Państwa
członkowskie powiadomiły, że w tej kategorii zwierzęta
wykorzystuje się w badaniach metabolicznych i przedklinicznych, przy
badaniu substancji i produktów stosowanych w medycynie i weterynarii oraz w
badaniach teratologicznych. Są one również wykorzystywane w badaniach
toksyczności na kręgowcach wodnych nieuwzględnionych w innych
kategoriach, w LD50, ED50, badaniu pirogenów oraz badaniu biotoksyn w algach i
innych zanieczyszczeń w środkach spożywczych. III.5 Wyniki
tabeli UE 4: Zwierzęta wykorzystane w badaniach nad chorobami Liczba zwierząt
wykorzystywanych w 2011 r. w badaniach nad chorobami ludzi i zwierząt
stanowiła około 57,5 % całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych
dla celów doświadczalnych. Zwierzęta wykorzystywane w badaniach nad
chorobami ludzi stanowią ponad 90 % całkowitej liczby
zwierząt wykorzystanych w badaniach dotyczących wszystkich chorób.
(zob. rysunek 4.1) W 2011 r.
całkowita liczba zwierząt wykorzystanych do badań nad chorobami
ludzi i zwierząt zwiększyła się o nieco ponad 276 000
zwierząt. Wykorzystanie zwierząt do
szczególnych badań nad chorobami zwierząt w 2011 r. (w przypadku
którego w 2008 r. odnotowano spadek o 50 %) relatywnie nie uległo
zmianie w porównaniu ze sprawozdaniem za 2008 r. Odnotowano zmniejszenie
wykorzystania zwierząt zmiennocieplnych o nieco mniej niż
22 500. Należy
zauważyć, że doszło do wzrostu netto liczby zwierząt
wykorzystanych w badaniach chorób układu sercowo-naczyniowego o ponad
115 000, a o ponad 250 000 w przypadku badań nad nowotworami u
ludzi. W porównaniu z 2008 r. odnotowano również wzrost wykorzystania
psów, sięgający ponad 1 000 zwierząt; w przypadku
pozostałych drapieżników do około 500; w odniesieniu do innych
ssaków nieco powyżej 300, a innych ptaków – ponad 2 500. Z drugiej
strony liczba szczurów wykorzystanych w badaniach nad chorobami
zmniejszyła się o ponad 250 000 zwierząt. Na rysunku 4.2 górna
część każdego słupka wskazuje odsetek zwierząt
wykorzystanych w badaniach określonych chorób zwierząt. W tej kategorii odnotowano istotny spadek liczby
zwierząt parzysto- i nieparzystokopytnych. Odnotowano jednak wzrost liczby
drapieżników wykorzystanych w tym samym celu. Oprócz faktu, że rok 2011 był dość
spokojny pod względem zoologiczno-sanitarnym, a zatem presja na
prowadzenie badań zwierząt hodowlanych była stosunkowo niska,
wskazywane przez państwa członkowskie inne przyczyny tego spadku
obejmowały: - mniejsze możliwości zapewnienia pomieszczeń
dla żywego inwentarza; - odchodzenie od szerokich badań opartych
na zwierzętach w kierunku bardziej podstawowych laboratoryjnych badań
bionaukowych (nad kulturami tkankowymi, liniami komórkowymi itp.); - ponieważ stosowanie modeli opartych na
większych zwierzętach wiąże się ze szczególnie
wysokimi kosztami, zasugerowano, że dla niektórych laboratoriów może
ono być zbyt kosztowne; - większe modele oparte na zwierzętach
są zwykle wykorzystywane tuż przed przejściem do prób
klinicznych i z tego względu mają charakter cykliczny. Odnosząc
się do szerszego wykorzystania drapieżników, państwa
członkowskie wskazywały, że te zwierzęta wykorzystano w
weterynaryjnych próbach klinicznych, badaniach nad chorobami genetycznymi,
badaniach nad rozwojem produktów i urządzeń stosowanych w weterynarii
i w badaniach nad szczepionkami (np. na leiszmaniozę). Dane dotyczące
wykorzystania większości gatunków do wszystkich rodzajów badań
nad chorobami ludzi i zwierząt wykazują podobieństwo do
sprawozdania z 2008 r. Odnotowuje się jednakże znaczny spadek
wykorzystania „innych gryzoni” do badań nad chorobami ludzi, w
szczególności do badań nad „zaburzeniami psychicznymi i układu
nerwowego u ludzi”. III.6 Wyniki tabeli UE 5: Zwierzęta wykorzystane w
wytwarzaniu i kontroli jakości produktów stosowanych w medycynie,
stomatologii i weterynarii Liczba zwierząt
wykorzystanych w badaniach prowadzonych przy wytwarzaniu i kontroli
jakości produktów stosowanych w medycynie, stomatologii i weterynarii
stanowi 13,9 % całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych w
celach doświadczalnych. Największy
odsetek zwierząt (47 %) w tej grupie wykorzystano w celu
jednoczesnego spełnienia wymogów kilku prawodawstw (prawodawstwa UE,
prawodawstwa wynikającego z członkostwa w Radzie Europy, prawodawstwa
krajowego i prawodawstwa spoza UE). 35,9 % zwierząt wykorzystano w
tym obszarze w celu spełnienia wymogów prawodawstwa UE, w tym wymogów
Farmakopei Europejskiej. W porównaniu ze sprawozdaniem z 2008 r. należy zauważyć
wzrost liczby zwierząt wykorzystanych do „celów nieregulacyjnych”. Należy również zauważyć, że
wystąpił nieznaczny wzrost liczby zwierząt wykorzystanych do
spełnienia wymogów prawodawstwa krajowego, pomimo spadku netto
całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych w tym obszarze
(192 000). III.7. Wyniki zharmonizowanej tabeli UE 6: Źródło
wymogów prawnych w odniesieniu do zwierząt wykorzystanych w badaniach
toksykologicznych i innych badaniach dotyczących
bezpieczeństwa Jak już
wcześniej wskazano, liczba zwierząt wykorzystanych w badaniach
toksykologicznych i innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa
stanowi 8,75 % całkowitej liczby zwierząt wykorzystanych do
celów doświadczalnych w UE. W tej
łącznej liczbie zwierzęta wykorzystane w celu jednoczesnego
spełnienia wymogów prawnych kilku prawodawstw stanowiły 56 %
zwierząt wykorzystanych w tej dziedzinie. Badania
wymagane w ramach prawodawstwa UE, w tym w ramach Farmakopei Europejskiej,
były drugą pod względem wielkości grupą w tej
dziedzinie, i stanowiły 21,27 %. (zob. rys. 6) Porównanie z 2008 r.
wskazuje na pozytywny efekt w postaci wzrostu odsetka zwierząt
wykorzystywanych do spełnienia wymogów kilku prawodawstw z mniej niż
50 % do ponad 56 %. Odnotowano
również spadek liczby zwierząt wykorzystanych dla „celów
nieregulacyjnych”. Oprócz przykładów
rodzajów badań wskazanych w ramach „celów nieregulacyjnych” w ostatnim
sprawozdaniu (czyli wewnętrznych metod weryfikacji bezpieczeństwa i
efektywności produktów biologicznych i medycznych stosowanych w
weterynarii, przeprowadzonych zgodnie z normami zakładowymi lub uznanymi
normami międzynarodowymi), państwa członkowskie informowały
o wstępnych badaniach nad dawkami próbnymi, optymalizacji liczb i
kandydatów (np. pod względem gatunków, ras i grup wiekowych), i oraz mechanizmach próbkowania działania substancji
toksycznych związanych z zatwierdzonymi klinicznie produktami leczniczymi
lub badaniami nad kombinacjami obejmującymi zatwierdzone klinicznie
produkty lecznicze. III.8 Wyniki tabeli UE 7: Zwierzęta wykorzystane w
badaniach toksyczności dla celów badań toksykologicznych i innych
badań dotyczących bezpieczeństwa Największy
odsetek (47,5 %) zwierząt wykorzystanych w badaniach
toksykologicznych i innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa
przypada na badania toksyczności ostrej i podostrej. Prawie 15 %
zwierząt wykorzystano w badaniach rakotwórczości, mutagenności i
toksyczności w odniesieniu do rozmnażania. Drugą
pod względem wielkości kategorią są inne badania
toksykologiczne i dotyczące bezpieczeństwa, których odsetek
wyniósł 22 %. (zob. rys. 7) Oprócz
rodzajów badań wskazanych w poprzednim sprawozdaniu w ramach „innych
badań toksykologicznych i dotyczących bezpieczeństwa” (czyli
dotyczących neurotoksyczności, toksykokinetyki, badania oceny
biologicznej urządzeń medycznych: podskórnego badania
reaktywności na królikach, badania przenikania nanocząsteczek przez
tkankę i ich biokompatybilności, oceny potencjału
uczulającego barwników wykorzystywanych w przemyśle
włókienniczym oraz badań farmakologicznych w ramach badań dotyczących
bezpieczeństwa), państwa członkowskie informowały, że
ta kategoria obejmowała również badania na zwierzętach docelowych prowadzone na
zwierzętach domowych według różnych norm regulacyjnych, np. US
EPA, FDA, badaniach służące stwierdzeniu pozostałości
weterynaryjnych produktów leczniczych u cieląt i brojlerów, badania nad
stwierdzeniem nietoksyczności i nieodwracalności toksyn oraz
skuteczności szczepionek (choroba niebieskiego języka, clostridium). Analizując
liczby i procentowy udział wykorzystania zwierząt w porównaniu z poprzednimi
sprawozdaniami można dostrzec dwie istotne zmiany: Na
przestrzeni poprzednich czterech sprawozdań występuje
ciągły wzrost odsetka zwierząt wykorzystywanych do badań toksyczności
ostrej i podostrej, odpowiednio z 36 %, 42 %, 45 % do
47,5 %. W ujęciu liczbowym oznacza to wzrost o ponad 8 400
zwierząt w porównaniu z poprzednim sprawozdaniem. W
przeciwieństwie do poprzednich trzech sprawozdań, w których
odnotowano stały spadek, w 2011 r. liczba zwierząt wykorzystanych do
badania toksyczności rozrodczej wzrosła z 9 % w 2008 r. do
11,35 %. W ujęciu liczbowym oznacza to
wzrost o ponad 19 000 zwierząt. III.9 Wyniki tabeli UE 8: Rodzaj badań
toksyczności przeprowadzonych w badaniach toksykologicznych i innych
badaniach dotyczących bezpieczeństwa produktów Rysunek 8 pokazuje,
że większość zwierząt testowanych w badaniach
toksyczności ostrej i podostrej jest przeznaczona do celów „medycyny,
stomatologii i weterynarii” oraz „innych badań toksykologicznych lub
dotyczących bezpieczeństwa”. Do badania
działania drażniącego/uczulającego oraz
rakotwórczości, mutagenności i toksyczności rozrodczej trzy
kategorie wykorzystania: medycyna, rolnictwo i produkty przemysłowe
wykazują podobne wzorce wykorzystania zwierząt. Jednakże
największą liczbę zwierząt w badaniach toksyczności
podprzewlekłej i przewlekłej wykorzystano przede wszystkim na
potrzeby medycyny, stomatologii i weterynarii. Ogólnie rzecz
biorąc, produkty przeznaczone dla medycyny, stomatologii i weterynarii
wymagały proporcjonalnie największej liczby zwierząt do
różnych rodzajów badań, tj. około 39 %. W porównaniu z 2008 r. liczba zwierząt wykorzystanych
w 2011 r. spadła o ponad 130 000. Kolejnym
proporcjonalnie największym obszarem są „inne” badania
toksykologiczne, stanowiące ponad 34 % (22 % w 2008 r.), co
oznacza wzrost wykorzystania o 122 000 zwierząt. Trzecim rodzajem
badań wykorzystującym największą liczbę zwierząt
są badania dotyczące potencjalnych i rzeczywistych substancji
zanieczyszczających w całym środowisku, przy
wykorzystaniu 92 000 zwierząt, co stanowi 9 %. [1] Z wyjątkiem jednego państwa, w przypadku
którego dane pochodzą z 2010 r. [2] Dz.U. L 358 z 18.12.1986, s. 1. [3] COM(94) 195 final. [4] COM(1999) 191 final. [5] COM(2007) 675 final. [6] COM(2010) 511 final/2.