15.4.2011   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 101/1

(1)

Handel ludźmi jest poważnym przestępstwem, popełnianym często w ramach przestępczości zorganizowanej, i rażącym naruszeniem praw podstawowych, wyraźnie zakazanym przez Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej. Zapobieganie handlowi ludźmi i zwalczanie tego procederu jest priorytetem dla Unii i państw członkowskich.

(2)

Niniejsza dyrektywa jest częścią globalnego działania wymierzonego w handel ludźmi, które obejmuje działania angażujące państwa trzecie, zgodnie z „Dokumentem dotyczącym działań na temat wzmacniania zewnętrznego wymiaru Unii w zakresie działań przeciwko handlowi ludźmi; Ku światowym działaniom UE przeciwko handlowi ludźmi” zatwierdzonym przez Radę w dniu 30 listopada 2009 r. W tym kontekście w państwach trzecich, z których pochodzą ofiary, lub przez które odbywa się przekazywanie ofiar, powinny być kontynuowane działania mające na celu zwiększenie świadomości, ograniczenie bezbronności, wspieranie ofiar i pomaganie im, przeciwdziałanie czynnikom stojącym u źródeł handlu ludźmi oraz wspieranie tych państw trzecich w opracowywaniu właściwych przepisów dotyczących zwalczania tego procederu.

(3)

W niniejszej dyrektywie uznaje się fakt, że zjawisko handlu ludźmi jest silnie powiązane z płcią oraz że kobietami handluje się w innych celach niż mężczyznami. Z tego powodu środki wsparcia i pomocy w stosownych przypadkach również powinny być zróżnicowane w zależności od płci. Czynniki zachęcające i zniechęcające mogą różnić się w zależności od sektorów, jak handel ludźmi w celach werbowania do sektora usług seksualnych lub do celów wyzysku w pracy np. w sektorze budowlanym, w sektorze rolnictwa lub przymusowej służby domowej.

(4)

Unia zobowiązała się zapobiegać handlowi ludźmi i zwalczać ten proceder oraz chronić prawa osób będących ofiarami handlu. W tym celu przyjęto decyzję ramową Rady 2002/629/WSiSW z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi (3) oraz plan UE dotyczący najlepszych praktyk, standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu (4). Ponadto Program sztokholmski – otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli (5), przyjęty przez Radę Europejską, nadaje wyraźnie priorytet zwalczaniu handlu ludźmi. Należy rozważyć inne środki, takie jak wsparcie dla opracowania ogólnych wskaźników unijnych służących do identyfikacji ofiar handlu ludźmi, poprzez wymianę najlepszych praktyk między wszystkimi istotnymi podmiotami, w szczególności publicznymi i prywatnymi jednostkami pomocy społecznej.

(5)

Organy ścigania państw członkowskich powinny kontynuować współpracę w celu wzmocnienia zwalczania handlu ludźmi. W związku z tym zasadnicze znaczenie ma ścisła współpraca transgraniczna, w tym wymiana informacji i najlepszych praktyk, a także stały otwarty dialog między służbami policji, władzami sądowymi i finansowymi państw członkowskich. Koordynacja w zakresie ścigania i oskarżania przypadków handlu ludźmi powinna zostać ułatwiona dzięki wzmocnionej współpracy z Europolem i Eurojustem, a także poprzez utworzenie wspólnych zespołów śledczych i wdrożenie decyzji ramowej Rady 2009/948/WSiSW z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie zapobiegania konfliktom jurysdykcji w postępowaniu karnym i w sprawie rozstrzygania takich konfliktów (6).

(6)

Państwa członkowskie powinny zachęcać do pracy w tej dziedzinie organizacje społeczeństwa obywatelskiego i ściśle z nimi współpracować, w tym z uznanymi i aktywnie działającymi w tym obszarze organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ofiarami handlu ludźmi, w szczególności w zakresie inicjowania strategii działania, w zakresie kampanii informacyjnych i uświadamiających, programów badawczych i edukacyjnych, szkoleń oraz monitorowania i oceny wpływu środków przeciwdziałających handlowi ludźmi.

(7)

W niniejszej dyrektywie przyjęto zintegrowane, kompleksowe i skupiające się na prawach człowieka podejście do kwestii walki z handlem ludźmi, a w trakcie wdrażania jej należy uwzględnić dyrektywę Rady 2004/81/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich, którzy są ofiarami handlu ludźmi lub wcześniej byli przedmiotem działań ułatwiających nielegalną imigrację, którzy współpracują z właściwymi organami (7), oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/52/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. przewidującą minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich (8). Głównymi celami niniejszej dyrektywy są bardziej rygorystyczne zapobieganie i ściganie oraz ochrona praw pokrzywdzonych. Niniejsza dyrektywa przewiduje również zależną od przypadku interpretację różnych form handlu ludźmi i ma na celu zwalczanie każdej z tych form z użyciem jak najskuteczniejszych środków.

(8)

Dzieci są bardziej bezbronne niż dorośli i dlatego istnieje większe ryzyko, iż padną ofiarą handlu ludźmi. Stosując niniejszą dyrektywę, należy w pierwszym rzędzie dążyć do najlepszego zabezpieczenia interesu dziecka, zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej i Konwencją Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka z 1989 r.

(9)

Protokół Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2000 r. o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej oraz Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi z 2005 r. to zasadnicze elementy procesu wzmacniania współpracy międzynarodowej na rzecz zwalczania handlu ludźmi. Należy zaznaczyć, że konwencja Rady Europy przewiduje mechanizm ewaluacyjny, w którego skład wchodzą grupa ekspertów ds. działań przeciwko handlowi ludźmi (GRETA) oraz Komitet Stron. Należy wspierać współpracę między organizacjami międzynarodowymi uprawnionymi do podejmowania działań przeciwko handlowi ludźmi w celu unikania powielania wysiłków.

(10)

Niniejsza dyrektywa nie narusza zasady niewydalania zgodnie z Konwencją dotyczącą statusu uchodźców z 1951 r. (konwencja genewska) oraz jest zgodna z art. 4 i art. 19 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

(11)

W reakcji na aktualne trendy rozwoju zjawiska handlu ludźmi, w niniejszej dyrektywie przyjęto szerszą koncepcję tego procederu w stosunku do decyzji ramowej 2002/629/WSiSW, dlatego też obejmuje ona dodatkowe formy wyzysku. W kontekście niniejszej dyrektywy zmuszanie do żebrania należy rozumieć jako formę przymusowej pracy lub usług, zdefiniowanych w konwencji MOP nr 29 dotyczącej pracy przymusowej lub obowiązkowej z 1930 r. Wyzyskiwanie żebractwa, w tym wykorzystywanie osób zależnych, będących ofiarami handlu ludźmi, do żebractwa, wchodzi zatem w zakres definicji handlu ludźmi wyłącznie w tych przypadkach, w których występują wszystkie elementy zjawiska przymusowej pracy lub usług. W świetle odnośnego orzecznictwa należy każdorazowo indywidualnie ocenić ważność ewentualnej zgody na świadczenie danej pracy lub usługi. Natomiast w przypadku dziecka ewentualna zgoda nie powinna być nigdy uznawana za ważną. Wyrażenie „wyzyskiwanie działalności przestępczej” należy rozumieć jako wykorzystywanie osoby do popełnienia, między innymi, kradzieży kieszonkowej, kradzieży sklepowej, handlu narkotykami oraz innych podobnych działań, podlegających karom i przynoszących korzyść majątkową. Definicja obejmuje także handel ludźmi w celu pobrania organów, które stanowi poważne naruszenie godności ludzkiej i integralności fizycznej, a także na przykład inne zachowanie, takie jak nielegalna adopcja lub przymusowe małżeństwo, jeżeli wypełniają one znamiona przestępstwa handlu ludźmi.

(12)

Wysokość sankcji w niniejszej dyrektywie odzwierciedla rosnące zaniepokojenie państw członkowskich rozwojem zjawiska handlu ludźmi. Z tego powodu za podstawę niniejszej dyrektywy przyjęto poziomy 3 i 4 konkluzji Rady z 24–25 kwietnia 2002 r. w sprawie podejścia stosowanego w odniesieniu do harmonizacji w zakresie wymiaru sankcji. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione w określonych okolicznościach, na przykład wobec szczególnie bezbronnej ofiary, sankcja powinna być surowsza. W kontekście niniejszej dyrektywy kategoria osób szczególnie bezbronnych powinna obejmować przynajmniej wszystkie dzieci. Przy ocenie bezbronności ofiary mogą być brane pod uwagę inne czynniki, takie jak płeć, ewentualna ciąża, stan zdrowia lub ewentualna niepełnosprawność. Jeżeli okoliczności przestępstwa są szczególnie ciężkie, np. gdy prowadziło do zagrożenia życia ofiary lub wiązało się z użyciem poważnej przemocy, takiej jak tortury, wymuszone zażycie narkotyków lub leków, gwałt lub inne poważne formy przemocy psychicznej, fizycznej lub seksualnej, albo wyrządziło szczególnie poważne szkody ofierze, powinno to znaleźć odzwierciedlenie w surowszej sankcji. W przypadkach, w których na mocy niniejszej dyrektywy następuje odniesienie do wydania osoby, należy je rozumieć zgodnie z decyzją ramową Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (9). Waga popełnionego przestępstwa może być brana pod uwagę w ramach wykonania kary.

(13)

W zwalczaniu handlu ludźmi należy w pełni wykorzystać istniejące instrumenty przewidujące możliwość zajęcia i konfiskaty korzyści z przestępstwa, takie jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i załączone do niej protokoły, Konwencja Rady Europy z 1990 r. w sprawie prania, poszukiwania, zajmowania i konfiskaty dochodów z działalności przestępczej, decyzja ramowa Rady 2001/500/WSiSW z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania brudnych pieniędzy oraz identyfikacji, wykrywania, zamrożenia, zajęcia i konfiskaty narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstwa (10) oraz decyzja ramowa Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa (11). Należy zachęcać do wykorzystania zajętych i skonfiskowanych narzędzi oraz zysków pochodzących z przestępstw, o których mowa w niniejszej dyrektywie, do wzmocnienia pomocy dla ofiar i ich ochrony, w tym odszkodowania dla ofiar, i transgranicznej działalności Unii służącej zwalczaniu handlu ludźmi.

(14)

Ofiary handlu ludźmi należy, zgodnie z podstawowymi zasadami systemów prawnych odpowiednich państw członkowskich, chronić przed ściganiem oraz karaniem za działania przestępcze, takie jak korzystanie z fałszywych dokumentów, oraz przestępstwa na podstawie przepisów dotyczących prostytucji oraz imigracji, do których popełnienia osoby te zostały zmuszone w bezpośredniej konsekwencji tego, iż stały się ofiarą handlu ludźmi. Celem takiej regulacji jest ochrona praw człowieka przysługujących ofiarom, zapobieżenie dalszej wiktymizacji oraz zachęcenie ich do zeznawania w postępowaniu karnym przeciwko sprawcom. Ochrona ta nie powinna wykluczać ścigania lub karania za przestępstwa, które dana osoba popełniła z własnej woli lub w których z własnej woli brała udział.

(15)

Aby zapewnić skuteczne ściganie i oskarżanie w odniesieniu do przestępstw handlu ludźmi, wszczęcie postępowania nie powinno – co do zasady – zależeć od złożenia skargi lub zawiadomienia przez ofiarę. Ze względu na charakter czynu należy umożliwić ściganie przestępstwa przez wystarczający okres od momentu osiągnięcia przez ofiarę pełnoletności. Wystarczający okres, w ciągu którego można ścigać przestępstwo, należy określić zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego. Funkcjonariusze organów ścigania i oskarżyciele powinni być odpowiednio przeszkoleni, w szczególności w celu wzmocnienia międzynarodowej współpracy sądowej i współpracy w zakresie ścigania. Osoby odpowiedzialne za ściganie i oskarżanie w odniesieniu do takich przestępstw powinny także mieć dostęp do narzędzi śledczych używanych do walki z przestępczością zorganizowaną i innymi poważnymi przestępstwami. Takie narzędzia mogą obejmować przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych, niejawny nadzór, w tym elektroniczny, monitorowanie rachunków bankowych lub inne metody dochodzenia finansowego.

(16)

W celu zapewnienia skutecznego ścigania międzynarodowych grup przestępczych, których centrum działalności znajduje się w jednym z państw członkowskich i które prowadzą handel ludźmi w państwach trzecich, należy ustanowić jurysdykcję w odniesieniu do przestępstwa handlu ludźmi w przypadku, gdy sprawca jest obywatelem danego państwa członkowskiego, a przestępstwo zostało popełnione poza terytorium tego państwa. Podobnie możliwe jest ustalenie jurysdykcji w przypadku, gdy sprawca ma miejsce zwykłego pobytu w jednym z państw członkowskich, gdy ofiara jest obywatelem państwa członkowskiego lub ma w nim miejsce zwykłego pobytu lub gdy przestępstwo zostało popełnione na korzyść osoby prawnej mającej siedzibę na terytorium państwa członkowskiego, a popełniono je poza terytorium tego państwa członkowskiego.

(17)

Podczas gdy dyrektywa 2004/81/WE przewiduje wydanie dokumentu pobytowego ofiarom handlu ludźmi będącymi obywatelami państw trzecich, a dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich reguluje wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (12) przez obywateli Unii i ich rodzin, w tym ochronę przed wydaleniem – niniejsza dyrektywa określa szczególne środki ochrony wobec wszystkich ofiar handlu ludźmi. W związku z tym niniejsza dyrektywa nie dotyczy warunków pobytu ofiar handlu ludźmi na terytorium państw członkowskich.

(18)

Niezbędne jest, aby ofiary handlu ludźmi mogły skutecznie korzystać z przysługujących im praw. W związku z tym należy zapewnić im wsparcie i pomoc przed rozpoczęciem postępowania karnego, w trakcie tego postępowania i przez odpowiedni czas po jego zakończeniu. Państwa członkowskie powinny przewidzieć środki na udzielanie pomocy ofiarom, a także na ich wsparcie i ochronę. Udzielane wsparcie i pomoc powinny obejmować w szczególności minimalny zestaw środków niezbędnych do tego, by osoba pokrzywdzona doszła do równowagi i uciekła swoim prześladowcom. Praktyczna realizacja takich środków powinna, w oparciu o indywidualną ocenę przeprowadzoną zgodnie z procedurami krajowymi, uwzględniać okoliczności, kontekst kulturowy i potrzeby danej osoby. Danej osobie trzeba zapewnić pomoc i wsparcie, jak tylko pojawią się uzasadnione przesłanki pozwalające przypuszczać, że mogła ona stać się ofiarą handlu ludźmi, niezależnie od tego, czy godzi się ona występować w charakterze świadka. W przypadkach, w których ofiara przebywa w danym państwie członkowskim nielegalnie, pomocy i wsparcia należy udzielić bezwarunkowo, przynajmniej podczas okresu do namysłu. Jeżeli po zakończeniu procesu identyfikacji lub upływie okresu do namysłu dana ofiara nie zostanie uznana za kwalifikującą się do uzyskania dokumentu pobytowego ani nie ma innej podstawy legalnego pobytu w danym państwie członkowskim, lub osoba ta opuściła terytorium tego państwa członkowskiego, państwo to nie jest zobowiązane do dalszego udzielania pomocy i wsparcia tej osobie na podstawie niniejszej dyrektywy. W razie potrzeby należy w dalszym ciągu udzielać pomocy i wsparcia przez odpowiedni okres po zakończeniu postępowania karnego, np. gdy trwa leczenie poważnych fizycznych lub psychicznych skutków przestępstwa lub też jeżeli ofierze grozi niebezpieczeństwo z powodu zeznań złożonych przez nią w tym postępowaniu karnym.

(19)

Decyzja ramowa Rady 2001/220/WSiSW z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym (13) określa pakiet praw ofiary przysługujących jej w postępowaniu karnym, w tym prawo do ochrony i odszkodowania. Ofiary handlu ludźmi powinny ponadto otrzymać bezzwłocznie dostęp do doradztwa prawnego i – zgodnie z pozycją ofiary w danym systemie wymiaru sprawiedliwości – zastępstwa procesowego, w tym w celu dochodzenia odszkodowania. Tego rodzaju doradztwo prawne lub zastępstwo procesowe właściwe organy mogą również zapewniać w celu dochodzenia odszkodowania od państwa. Doradztwo prawne ma umożliwić ofiarom uzyskanie danych o ich sytuacji oraz porady dotyczącej istniejących możliwości. Doradztwo prawne powinno być świadczone przez osobę posiadającą odpowiednie przeszkolenie prawnicze, która nie musi być koniecznie prawnikiem. Doradztwo prawne i – zgodnie z pozycją ofiary w danym systemie wymiaru sprawiedliwości – zastępstwo procesowe powinno być bezpłatne, przynajmniej w sytuacjach, gdy ofiara nie posiada wystarczających środków finansowych, w trybie zgodnym z procedurami wewnętrznymi obowiązującymi w państwach członkowskich. Z uwagi na to, iż mało prawdopodobne jest, by w szczególności dzieci będące ofiarami handlu ludźmi posiadały takie zasoby, dlatego doradztwo i zastępstwo prawne będą dla nich w praktyce bezpłatne. Ponadto na podstawie indywidualnej oceny ryzyka przeprowadzonej zgodnie z procedurami krajowymi, ofiary należy chronić przed odwetem, zastraszaniem oraz ryzykiem ponownego stania się ofiarą.

(20)

Ofiary handlu ludźmi, które ucierpiały już wskutek nadużyć i upokarzającego traktowania zwykle związanych z handlem ludźmi, takich jak wykorzystywanie seksualne, niegodziwe traktowanie w celach seksualnych, gwałt, praktyki podobne do niewolnictwa lub usunięcie organów, należy chronić przed powtórną wiktymizacją i dalszymi traumatycznymi przeżyciami podczas postępowania karnego. Należy unikać zbędnego powtarzania przesłuchań w trakcie postępowania przygotowawczego i postępowania sądowego, na przykład, w stosownych przypadkach, poprzez sporządzenie, jak tylko będzie to możliwe w toku postępowania, zapisu wideo tych rozmów. W tym celu ofiarom handlu podczas postępowania przygotowawczego i sądowego należy zapewnić traktowanie odpowiadające ich indywidualnym potrzebom. Oceniając ich indywidualne potrzeby, należy uwzględnić takie okoliczności jak wiek, ewentualna ciąża, stan zdrowia, ewentualna niepełnosprawność i inne okoliczności osobiste, jak również fizyczne i psychiczne konsekwencje działalności przestępczej, której poddana została ofiara. Decyzja o leczeniu i jego trybie powinna być podejmowana na podstawie przesłanek określonych w prawie krajowym, reguł dotyczących swobody uznania sędziego, praktyki i wytycznych, stosownie do okoliczności danego przypadku.

(21)

Pomoc i wsparcie powinny być udzielane ofiarom za ich świadomą i dobrowolną zgodą. Ofiary powinny w związku z tym być informowane o istotnych aspektach pomocy i wsparcia, które nie powinny być narzucane ofiarom. Odmowa przyjęcia wsparcia przez ofiary nie powinna pociągać za sobą dla właściwych organów danego państwa członkowskiego obowiązku dostarczania ofierze alternatywnych środków.

(22)

Państwa członkowskie powinny dodatkowo zapewnić dzieciom będącym ofiarami handlu ludźmi, obok środków dostępnych wszystkim ofiarom tego procederu, szczególną pomoc, wsparcie i środki ochronne. Środki te należy zapewniać w sposób najlepiej zabezpieczający interes dziecka i zgodnie z przyjętą przez Organizację Narodów Zjednoczonych Konwencją o prawach dziecka z 1989 r. Jeżeli nie ma pewności co do wieku osoby będącej ofiarą handlu, a istnieją powody by sądzić, że ma ona mniej niż 18 lat, należy założyć, że jest ona dzieckiem i udzielić jej niezwłocznie pomocy, wsparcia i ochrony. Środki wspierania i pomocy udzielane dzieciom będącym ofiarom handlu ludźmi powinny koncentrować się na ich fizycznej i psychospołecznej rehabilitacji oraz znalezieniu dla nich trwałego rozwiązania. W resocjalizacji dzieci pomocne byłoby zapewnienie dostępu do edukacji. Biorąc pod uwagę szczególną wrażliwość dzieci będących ofiarami handlu, należy zapewnić dodatkowe środki ochronne podczas przesłuchań stanowiących element postępowania przygotowawczego i sądowego.

(23)

Szczególną uwagę należy poświęcić pozostającym bez opieki dzieciom będącym ofiarami handlu ludźmi, ponieważ ze względu na ich szczególną bezbronność wymagają one szczególnej pomocy i wsparcia. Od momentu identyfikacji pozostającego bez opieki dziecka będącego ofiarą handlu ludźmi do momentu znalezienia trwałego rozwiązania państwa członkowskie powinny zastosować odpowiednie środki związane z jego przyjęciem, odpowiadające potrzebom dziecka, i powinny zapewniać stosowanie odpowiednich gwarancji proceduralnych. W stosownych przypadkach należy podjąć niezbędne środki w celu wyznaczenia opiekuna lub przedstawiciela z myślą o zabezpieczeniu interesu dziecka. Decyzja o przyszłości każdego pozostającego bez opieki dziecka będącego ofiarą handlu ludźmi powinna być podejmowana w jak najkrótszym czasie z myślą o znalezieniu trwałego rozwiązania w oparciu o indywidualną ocenę pod kątem najlepszego zabezpieczenia interesu dziecka, który powinien być kwestią nadrzędną. Trwałe rozwiązanie może polegać na powrocie i reintegracji w państwie pochodzenia lub państwie powrotu, integracji z przyjmującym społeczeństwem, przyznaniu międzynarodowej ochrony lub innego statusu zgodnie z prawem krajowym danego państwa członkowskiego.

(24)

W przypadku gdy, zgodnie z niniejszą dyrektywą, ma zostać wyznaczony opiekun lub przedstawiciel dziecka, funkcje te może sprawować ta sama osoba lub osoba prawna, instytucja lub organ.

(25)

Państwa członkowskie powinny przyjąć lub udoskonalić strategie na rzecz zapobiegania handlowi ludźmi, w tym środki mające na celu osłabienie i ograniczenie popytu prowadzącego do jakichkolwiek form wyzysku oraz prowadzić badania, w tym badania nad nowymi formami handlu ludźmi, rozpowszechniać informacje, podnosić świadomość i kształcić, zmniejszając tym samym ryzyko stania się ofiarą handlu ludźmi. Realizując takie inicjatywy, państwa członkowskie powinny przyjąć podejście uwzględniające kwestie związane z płcią i prawami dziecka. Urzędnicy, którzy przypuszczalnie będą mieli kontakt z ofiarami lub potencjalnymi ofiarami handlu ludźmi powinni zostać odpowiednio przeszkoleni, by umieli identyfikować ofiary i postępować z nimi. Ten obowiązek szkolenia powinien być wspierany w odniesieniu do osób należących do następujących kategorii zawodowych, w przypadku gdy mogą one mieć kontakt z ofiarami: funkcjonariusze policji i straży granicznej, urzędnicy służb migracyjnych, prokuratorzy, adwokaci i radcy prawni, sędziowie i pracownicy wymiaru sprawiedliwości, inspektorzy pracy, pracownicy socjalni, osoby zajmujące się opieką nad dziećmi i personel służby zdrowia oraz pracownicy konsularni; może to jednak, w zależności od uwarunkowań lokalnych, dotyczyć również innych grup urzędników, którzy w swojej pracy prawdopodobnie zetkną się z ofiarami handlu ludźmi.

(26)

Dyrektywa 2009/52/WE przewiduje kary dla pracodawców zatrudniających obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium Unii, którzy to pracodawcy, mimo że nie zostali oskarżeni o handel ludźmi ani skazani za taki czyn, korzystają z pracy lub usług danej osoby, mając świadomość, że jest ona ofiarą handlu ludźmi. Państwa członkowskie powinny ponadto rozważyć możliwość nakładania kar na osoby, które korzystając z jakichkolwiek usług świadczonych przez ofiarę handlu ludźmi, mają świadomość, że jest ona ofiarą tego procederu. Taka rozszerzona kryminalizacja mogłaby obejmować zachowania pracodawców obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium Unii i obywateli Unii, jak również nabywców usług seksualnych, świadczonych przez jakąkolwiek osobę będącą ofiarą handlu, niezależnie od ich obywatelstwa.

(27)

Państwa członkowskie powinny utworzyć – w sposób, jaki uznają za właściwy zgodnie ze swoją organizacją wewnętrzną, uwzględniając jednocześnie potrzebę zapewnienia minimalnej struktury o określonych zadaniach – krajowe systemy monitorowania, takie jak instytucja krajowego sprawozdawcy lub struktury równoważne, które umożliwią przeprowadzanie oceny tendencji w zakresie handlu ludźmi, zbieranie danych statystycznych, mierzenie rezultatów działań służących przeciwdziałaniu temu procederowi oraz regularne przedstawianie sprawozdań. Krajowych sprawozdawców lub struktury równoważne powołano już w nieformalnej sieci unijnej utworzonej na mocy konkluzji Rady w sprawie utworzenia nieformalnej sieci UE sprawozdawców krajowych lub równoważnych struktur ds. zjawiska handlu ludźmi z dnia 4 czerwca 2009 r. Koordynator ds. zwalczania handlu ludźmi brałby udział w pracach tej sieci, która dostarcza Unii i państwom członkowskim obiektywnych, wiarygodnych, porównywalnych i aktualnych informacji strategicznych w dziedzinie handlu ludźmi oraz dokonuje wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu na poziomie Unii. Parlament Europejski powinien być uprawniony do udziału we wspólnych pracach sprawozdawców krajowych lub równoważnych struktur.

(28)

W celu dokonania oceny wyników działań w zakresie zwalczania handlu ludźmi, Unia powinna kontynuować swoją pracę nad metodologią i metodami gromadzenia danych w celu opracowywania porównywalnych danych statystycznych.

(29)

W świetle programu sztokholmskiego i z myślą o rozwinięciu skonsolidowanej strategii Unii w zakresie zwalczania handlu ludźmi mającej na celu dalsze umocnienie zaangażowania Unii i państw członkowskich, a także podejmowanych przez nie wysiłków na rzecz zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu, państwa członkowskie powinny ułatwiać wykonywanie zadań należących do koordynatora ds. zwalczania handlu ludźmi, takich jak na przykład ulepszenie koordynacji i spójności, unikanie powielania wysiłków podejmowanych przez instytucje i agencje unijne, a także przez państwa członkowskie i podmioty międzynarodowe, przyczynianie się do rozwoju istniejących lub opracowania nowych polityk i strategii unijnych istotnych dla walki z handlem ludźmi lub też składanie sprawozdania instytucjom Unii.

(30)

Niniejsza dyrektywa ma na celu zmianę i rozszerzenie przepisów decyzji ramowej 2002/629/WSiSW. Biorąc pod uwagę znaczną liczbę i istotny charakter zmian, które mają zostać dokonane, dla celów jasności decyzja ramowa powinna zostać zastąpiona w całości w odniesieniu do państw członkowskich uczestniczących w przyjęciu niniejszej dyrektywy.

(31)

Zgodnie z pkt 34 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa (14) zachęca się państwa członkowskie do sporządzania i opublikowania – w interesie własnym, jak i Unii – własnych tabel możliwie jak najdokładniej ilustrujących korelacje pomiędzy niniejszą dyrektywą a środkami transpozycji.

(32)

Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, czyli walka z handlem ludźmi, nie może zostać w sposób wystarczający osiągnięty przez państwa członkowskie, ale ze względu na swoją skalę i skutki może zostać lepiej osiągnięty na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodne z zasadą pomocniczości, o której mowa w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym samym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(33)

Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, a w szczególności: zasadą godności ludzkiej, zakazem niewolnictwa i pracy przymusowej oraz handlu ludźmi, zakazem tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, prawami dziecka, prawem do wolności i bezpieczeństwa, prawem do wolności wypowiedzi i informacji, prawem do ochrony danych osobowych, prawem do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu oraz zasadą legalizmu i proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary. W szczególności niniejsza dyrektywa zmierza do pełnego zagwarantowania poszanowania tych praw i zasad oraz musi być odpowiednio wdrażana.

(34)

Zgodnie z art. 3 Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Irlandia powiadomiła o chęci uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu niniejszej dyrektywy.

(35)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związane ani jej nie stosuje.

(36)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie bierze udziału w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje,

a)

zostało popełnione przeciwko ofierze, która była szczególnie bezbronna, co, w kontekście niniejszej dyrektywy, obejmuje w szczególności ofiary będące dziećmi;

b)

zostało popełnione w ramach organizacji przestępczej w rozumieniu decyzji ramowej Rady 2008/841/WSiSW z dnia 24 października 2008 r. w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej (15);

c)

poprzez działanie umyślne lub rażące niedbalstwo, naraziło życie pokrzywdzonego; lub

d)

zostało popełnione z użyciem poważnej przemocy lub wyrządziło pokrzywdzonemu szczególnie dotkliwą szkodę.

a)

prawa reprezentowania danej osoby prawnej;

b)

uprawnienia do podejmowania decyzji w imieniu danej osoby prawnej; lub

c)

uprawnienia do wykonywania kontroli w ramach danej osoby prawnej.

a)

pozbawienie prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy;

b)

czasowy lub stały zakaz prowadzenia działalności gospodarczej;

c)

umieszczenie pod nadzorem sądowym;

d)

likwidacja sądowa;

e)

czasowe lub stałe zamknięcie zakładów wykorzystywanych do popełnienia przestępstwa.

a)

przestępstwo zostało popełnione w całości lub w części na jego terytorium; lub

b)

sprawca jest obywatelem tego państwa.

a)

przestępstwo zostało popełnione przeciwko jego obywatelowi lub osobie mającej miejsce zwykłego pobytu na jego terytorium;

b)

przestępstwo zostało popełnione na korzyść osoby prawnej mającej siedzibę na jego terytorium; lub

c)

sprawca ma miejsce zwykłego pobytu na jego terytorium.

a)

dane czyny stanowią przestępstwo w miejscu ich popełnienia; lub

b)

ściganie może zostać rozpoczęte jedynie w następstwie zawiadomienia złożonego przez ofiarę w miejscu, w którym przestępstwo zostało popełnione, lub zawiadomienia o przestępstwie przez państwo, w którym zostało ono popełnione.

a)

zbędnego powtarzania przesłuchań w trakcie śledztwa, przygotowania aktu oskarżenia lub procesu;

b)

kontaktu wzrokowego ofiary z oskarżonymi, w tym w trakcie składania zeznań, także podczas przesłuchań i tzw. przesłuchań krzyżowych, dzięki zastosowaniu odpowiednich środków, w tym odpowiednich technologii komunikacyjnych;

c)

składania zeznań na posiedzeniach jawnych; oraz

d)

zbędnych pytań dotyczących życia prywatnego.

a)

przesłuchania dzieci będących ofiarami handlu ludźmi odbywały się bez nieuzasadnionej zwłoki po zgłoszeniu faktów właściwym organom;

b)

przesłuchania dzieci będących ofiarami handlu ludźmi odbywały się, w razie potrzeby, w pomieszczeniach specjalnie przeznaczonych lub przystosowanych do tego celu;

c)

przesłuchania dzieci będących ofiarami handlu ludźmi prowadzone były, w razie potrzeby, przez lub z udziałem specjalistów, odpowiednio przeszkolonych do tego celu;

d)

wszystkie przesłuchania dziecka będącego ofiarą handlu ludźmi prowadziła, tam gdzie to możliwe i właściwe, ta sama osoba;

e)

liczba przesłuchań była jak najbardziej ograniczona i by były one przeprowadzane tylko w tych przypadkach, gdy jest to absolutnie niezbędne do celów postępowania przygotowawczego i sądowego;

f)

pokrzywdzonemu dziecku mógł towarzyszyć jego przedstawiciel lub, w odpowiednich przypadkach, wybrana przez nie osoba dorosła, o ile nie podjęto uzasadnionej decyzji o wykluczeniu takiej osoby.

a)

rozprawa odbędzie się bez udziału publiczności; oraz

b)

przesłuchanie w sądzie dziecka będącego ofiarą handlu ludźmi zostanie dokonane bez jego obecności, w szczególności dzięki wykorzystaniu odpowiednich technologii komunikacyjnych.