KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 30.11.2016

COM(2016) 860 final

KOMUNIKAT KOMISJI

Czysta energia dla wszystkich Europejczyków

1.Wprowadzenie

Unia energetyczna jest jednym z dziesięciu priorytetów Komisji Junckera. W celu zmodernizowania gospodarki UE unia energetyczna ściśle współgra z innymi inicjatywami przewodnimi, takimi jak jednolity rynek cyfrowy, unia rynków kapitałowych i plan inwestycyjny dla Europy, by zapewnić miejsca pracy, wzrost i inwestycje w Europie.

Pakiet ten stwarza możliwość przyspieszenia zarówno przejścia na czystą energię, jak i wzrostu i tworzenia miejsc pracy. Dzięki uruchomieniu dodatkowych publicznych i prywatnych inwestycji w wysokości do 177 mld euro rocznie począwszy od 2021 r. pakiet ten może w ciągu następnego dziesięciolecia spowodować blisko 1-procentowy wzrost PKB oraz doprowadzić do powstania 900 000 nowych miejsc pracy 1 . Oznacza to także, że intensywność emisji dwutlenku węgla unijnej gospodarki będzie w 2030 r. o 43 % niższa niż obecnie 2 , a energia elektryczna pozyskiwana ze źródeł odnawialnych będzie stanowiła około połowy unijnego koszyka energetycznego 3 .

Rysunek 1: Modernizacja gospodarki – rola unii energetycznej i działań w dziedzinie klimatu

Porozumienie paryskie jest pierwszym tego rodzaju i nie byłoby możliwe bez Unii Europejskiej. Dziś nadal jesteśmy liderami i udowadniamy, że Unia Europejska potrafi dotrzymać obietnic. – Jean-Claude Juncker o ratyfikacji porozumienia paryskiego przez UE, 4 października 2016 r.

Sektor energetyczny ma duże znaczenie dla gospodarki UE: ceny energii mają wpływ na konkurencyjność całej gospodarki i odpowiadają średnio 6 % rocznych wydatków gospodarstw domowych 4 . Sektor energetyczny daje zatrudnienie niemal 2,2 mln osób, zapewniając miejsca pracy w ponad 90 000 przedsiębiorstw w całej Europie 5 i wypracowując 2 % całkowitej wartości dodanej 6 . Za tym sektorem stoi dobrze prosperujący przemysł wytwórczy, który dostarcza niezbędnych urządzeń i usług nie tylko Europie, ale i całemu światu. Rozwój odnawialnych źródeł energii i energooszczędnych produktów i usług przyczynił się do powstania nowych przedsiębiorstw w całej Europie, zapewniając obywatelom Europy nowe źródła zatrudnienia i wzrostu. Wpływ unii energetycznej na zatrudnienie wykracza poza sektor dostaw energii. Dla przykładu: ponad milion osób znalazło pośrednie lub bezpośrednie zatrudnienie w sektorach związanych z energią odnawialną 7 , a sektor związany z efektywnością energetyczną zatrudnia około miliona pracowników 8 .

Unia energetyczna to główny wektor i wkład UE na rzecz globalnego i kompleksowego przejścia na gospodarkę niskoemisyjną. UE doprowadziła do zawarcia porozumienia paryskiego w grudniu zeszłego roku. Dzięki jego szybkiej ratyfikacji przez UE to pierwsze powszechne porozumienie w sprawie przeciwdziałania zmianom klimatu weszło w życie w dniu 4 listopada 2016 r., a więc w niecały rok później. Porozumienie klimatyczne z Paryża nadaje jasny i ambitny kierunek dla inwestycji w innowacje niskoemisyjne. Wdrożenie ambitnych zobowiązań UE w dziedzinie zmian klimatu jest obecnie priorytetem i w znacznym stopniu zależy od skutecznego przejścia na system czystej energii, gdyż dwie trzecie emisji gazów cieplarnianych są wytwarzane podczas produkcji i wykorzystywania energii.

Równie ważne jest zapewnienie, by przejście na system czystej energii było z korzyścią dla wszystkich Europejczyków. Wszyscy konsumenci, w tym grupy szczególnie wrażliwe i osoby dotknięte ubóstwem energetycznym, powinni mieć poczucie, że są adresatami unijnych działań, oraz powinni czerpać wymierne korzyści z dostępu do bardziej bezpiecznej, czystszej i bardziej konkurencyjnej energii, co zawiera się w głównych celach unii energetycznej. Komisja przedstawiła już ramy strategiczne na rzecz unii energetycznej 9 , propozycje dotyczące bezpieczeństwa dostaw gazu 10 , unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji 11 i powiązanych zasad wspólnego wysiłku redukcyjnego 12 oraz użytkowania gruntów i leśnictwa 13 , jak również strategię na rzecz mobilności niskoemisyjnej 14 .

Zgodnie z zapowiedzią zawartą w programie prac Komisji na 2017 r. 15 Komisja przedstawia dziś wnioski regulacyjne i środki ułatwiające ukierunkowane na modernizację gospodarki i zwiększenie inwestycji w sektory związane z czystą energią.

Zawarte w pakiecie wnioski regulacyjne i środki ułatwiające mają na celu przyspieszenie, przekształcenie i skonsolidowanie przejścia gospodarki UE na czystą energię, przy jednoczesnym tworzeniu nowych miejsc pracy i zapewnieniu wzrostu w nowych sektorach gospodarki i modelach biznesowych.

Wnioski ustawodawcze obejmują efektywność energetyczną, energię odnawialną, projektowaną strukturę rynku energii elektrycznej, bezpieczeństwo dostaw energii i zasady zarządzania unią energetyczną.

W przedstawionym pakiecie przyjęto trzy główne cele:

Efektywność energetyczna przede wszystkim

Światowy lider na polu energii odnawialnej

Uczciwe traktowanie konsumentów

Działania ułatwiające obejmują inicjatywy na rzecz przyspieszania innowacji w dziedzinie czystej energii i renowacji europejskich budynków, jak również środki ukierunkowane na: przyciąganie inwestycji publicznych i prywatnych oraz jak najskuteczniejsze wykorzystanie dostępnego budżetu UE; promowanie inicjatyw branżowych w celu zwiększenia konkurencyjności; ograniczenie negatywnego wpływu na społeczeństwo spowodowanego przejściem na czystą energię; zaangażowanie wielu graczy, w tym organów, władz lokalnych i miejskich państw członkowskich z jednej strony, a z drugiej - przedsiębiorstw, partnerów społecznych i inwestorów, a także zapewnienie Europie maksymalnie wysokiej pozycji lidera w dziedzinie technologii i usług czystej energii, aby umożliwić udzielanie państwom trzecim pomocy w osiąganiu celów ich polityki.

Pakiet ten należy postrzegać jako element kontekstu pozwalającego Unii Europejskiej torować drogę do czystszej i bardziej inteligentnej energii dla wszystkich, wdrożyć porozumienie paryskie, pobudzić wzrost gospodarczy, zapewnić UE pozycję lidera w dziedzinie inwestycji i technologii, stworzyć nowe możliwości zatrudnienia i zwiększyć dobrobyt obywateli.

Do osiągnięcia celów UE dotyczących klimatu i energii do 2030 r. w latach 2020–2030 niezbędne będą inwestycje na poziomie 379 mld EUR rocznie 16 , przede wszystkim w efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii i infrastrukturę. Unijne przedsiębiorstwa powinny być liderami w obszarze tych inwestycji. W tej dziedzinie wiele zależy od zdolności unijnych przedsiębiorstw do innowacji. Przeznaczając 27 mld EUR rocznie na publiczne i prywatne badania, rozwój i innowacje w dziedzinach związanych z unią energetyczną 17 , UE ma doskonałe możliwości przekucia przejścia na czystą energię w konkretną szansę dla przemysłu i gospodarki.

Dzięki politykom przedstawionym dziś przez Komisję wzrost produkcji przemysłowej w następujących sektorach mógłby się przedstawiać tak: do 5 % w budownictwie, do 3,8 % w przemyśle inżynieryjnym oraz do 3,5 % w sektorze żelaza i stali, przekładając się na 700 000 nowych miejsc pracy w budownictwie, 230 000 w przemyśle inżynieryjnym i 27 000 w sektorze żelaza i stali 18 . 

2.Efektywność energetyczna przede wszystkim

Efektywność energetyczna to źródło energii, do którego dostęp jest najbardziej powszechny. „Efektywność energetyczna przede wszystkim” to cel, który odzwierciedla fakt, że najtańsza i najczystsza energia to ta, która nie wymaga wytworzenia lub zużycia. Oznacza to konieczność uwzględniania efektywności energetycznej w całym systemie energetycznym, tzn. zarządzania popytem w sposób aktywny i prowadzący do optymalizacji zużycia energii, obniżenia kosztów ponoszonych przez konsumentów i zmniejszenia zależności od importu, przy jednoczesnym traktowaniu inwestycji w wydajną energetycznie infrastrukturę jako efektywny kosztowo sposób na przejście na niskoemisyjną gospodarkę o obiegu zamkniętym. Umożliwi to usunięcie nadwyżki zdolności produkcyjnych z rynku, zwłaszcza w zakresie produkcji energii z paliw kopalnych.

Na wniosek Rady Europejskiej z października 2014 r. Komisja dokonała przeglądu celu w zakresie efektywności energetycznej i jest zdania, że UE powinna wyznaczyć sobie wiążący cel na poziomie 30 % do 2030 r. W porównaniu z przyjętym w 2014 r. celem na poziomie co najmniej 27 % oczekuje się, że to podwyższenie przełoży się na co najmniej 70 mld EUR dodatkowego PKB i 400 000 nowych miejsc pracy, jak również na dalsze obniżenie unijnych wydatków związanych z przywozem paliw kopalnych 19 . Podwyższenie celu przyczyni się także do osiągnięcia unijnych celów dotyczących obniżenia emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 i celów dotyczących odnawialnych źródeł energii.

Komisja proponuje przedłużenie poza rok 2020 obowiązków w zakresie oszczędzania energii określonych w dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej 20 , zgodnie z którymi dystrybutorzy i dostawcy energii są zobowiązani oszczędzać 1,5 % energii rocznie. Przyniosło to już pierwsze skutki w postaci przyciągnięcia inwestorów prywatnych i wsparcia na rzecz powstawania nowych uczestników rynku, takich jak dostawcy usług energetycznych, w tym agregatorzy, a zatem należy kontynuować te działania po 2020 r. Nowa struktura rynku energii elektrycznej dodatkowo przyczyni się do zapewnienia równych warunków działania strony popytowej na rynku.

Budynki odpowiadają za 40 % całkowitego zużycia energii, a ok. 75 % ogółu budynków jest nieefektywna energetycznie 21 . Zapewnianie efektywności energetycznej budynków jest utrudnione z powodu zbyt niskiego poziomu inwestycji i licznych barier. Nawet w przypadku budynków regularnie konserwowanych i remontowanych inwestycje związane z oszczędnością energii są często pomijane, gdyż przegrywają wyścig o ograniczone fundusze, a także z powodu braku wiarygodnych informacji, braku wykwalifikowanych robotników i wątpliwości dotyczących potencjalnych korzyści. Przy obecnym wskaźniku renowacji budynków wynoszącym ok. 1 % rocznie doprowadzenie ogółu substancji budowlanej do współczesnych, oscylujących wokół zera poziomów zużycia energii zajęłoby sto lat 22 . Zalety czystych energetycznie budynków wykraczają poza samo oszczędzanie energii i obejmują także: podniesienie komfortu i jakości życia, możliwość integracji odnawialnych źródeł energii, magazynowania, technologii cyfrowych oraz połączenie budynków z systemem transportu. Inwestowanie w czystą energetycznie substancję budowlaną może stanowić siłę napędową przejścia na gospodarkę niskoemisyjną.

Zwiększenie poziomu inwestowania w budynki publiczne, takie jak szpitale, szkoły i urzędy, zależy także od finansowania prywatnego oraz obecności prywatnych przedsiębiorstw świadczących usługi energetyczne, oferujących takie innowacyjne mechanizmy jak umowy o poprawę wydajności energetycznej. Oszczędzanie energii może mieć pozytywny wpływ także na budżety publiczne, jako że roczne wydatki na energię w budynkach publicznych wynoszą ok. miliarda euro. Zasady inwestowania w sektorze publicznym i statystycznego ujmowania renowacji zasobów powinny być jednak przejrzyste i jasne, aby ułatwiać związane z efektywnością energetyczną inwestycje w zasoby publiczne. Komisja, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, przeprowadza analizę wpływu zasad rachunkowości publicznej na rynek umów o poprawę wydajności energetycznej i zaktualizuje wytyczne dotyczące opracowywania danych statystycznych dla tego rodzaju partnerstw do końca wiosny 2017 r.

Zmiana dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków 23 zwiększy tempo renowacji budynków poprzez wzmocnienie przepisów dotyczących długoterminowych strategii na rzecz renowacji budynków w celu dekarbonizacji substancji budowlanej do połowy stulecia. Wniosek przyczyni się także do poprawy jakości informacji dla inwestorów i organizatorów projektów poprzez wzmocnienie świadectw charakterystyki energetycznej budynków, udostępnienie informacji o eksploatacyjnej energochłonności budynków publicznych i uzależnienie poziomu wsparcia publicznego od ilości zaoszczędzonej energii. We wniosku Komisja wzywa państwa członkowskie do koncentrowania inwestycji również na potrzebach osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, jako że efektywność energetyczna jest jednym z najskuteczniejszym sposobów eliminowania przyczyn ubóstwa energetycznego.

W dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków zawarto wymóg instalacji punktów ładowania energią elektryczną, co umożliwi wspieranie realizacji strategii UE na rzecz mobilności niskoemisyjnej. W przypadku istniejących budynków przepis ten będzie obowiązywał od 2025 r. i będzie miał zastosowanie wyłącznie do nieruchomości komercyjnych, w których znajduje się ponad 10 miejsc parkingowych. W przypadku nowych budynków lub budynków poddawanych gruntownej renowacji przepis ten nakłada obowiązek uprzedniego okablowania nieruchomości mieszkalnych dysponujących więcej niż 10 miejscami parkingowymi oraz zainstalowania punktów ładowania w nieruchomościach komercyjnych dysponujących więcej niż 10 miejscami parkingowymi. MŚP i organy publiczne mogą zostać zwolnione z obowiązku stosowania przedmiotowego przepisu, co w przypadku organów publicznych wynika z faktu, że są już objęte dyrektywą w sprawie paliw alternatywnych, o ile ich punkty ładowania są ogólnodostępne. Aby zwiększyć efektywność transportu i promować cyfrowe rozwiązania w zakresie mobilności niniejszy pakiet obejmuje również strategię UE na rzecz rozwoju połączonych i inteligentnych systemów transportowych 24 .

W celu dalszego przyspieszenia renowacji budynków i wspierania przekształcania substancji budowlanej na czyste energetycznie budynki Komisja uruchamia inicjatywę w sprawie budynków europejskich (Załącznik I) z komponentem „inteligentne finansowanie dla inteligentnych budynków”. Ta nowa inicjatywa, realizowana w ścisłej współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) i państwami członkowskimi, może odblokować dodatkowe 10 mld EUR funduszy prywatnych i publicznych do 2020 r. na rzecz efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w budynkach, pomóc w opracowaniu serii projektów mogących uzyskać finansowanie z banków i utworzeniu platformy efektywności energetycznej w każdym państwie członkowskim. Celem inicjatywy jest także zdobycie zaufania uczestników rynku do czystych energetycznie budynków poprzez udostępnienie inwestorom i innym zainteresowanym stronom danych o wynikach technicznych i finansowych ponad 7 000 europejskich projektów w dziedzinie efektywności energetycznej budynków i przemysłu, jak również poprzez współpracę z sektorem finansowym w celu opracowania opartych na konsensusie ram udzielania finansowania inwestycjom w budynki czystej energii i zapewnienia większej koncentracji i standaryzacji finansowania rynkowego dla takich projektów. Pozwoli to na istotną poprawę warunków życia i pracy, korzystny wpływ na klimat, czerpanie korzyści z oszczędności energii, a także przyczyni się do stworzenia nowych miejsc pracy i przyciągnięcia inwestycji. Inicjatywa w sprawie budynków europejskich stanowi bodziec dla europejskiego sektora budownictwa, który zmaga się z licznymi wyzwaniami natury gospodarczej i społecznej. Efektywność energetyczna budynków może stać się jedną z sił napędowych modernizacji tego sektora i jego siły roboczej.

W przypadku sektorów energochłonnych, np. przemysłu hutniczego i samochodowego, konieczne będzie utrzymanie wysiłków na rzecz poprawy efektywności energetycznej. Tego rodzaju inwestycje są z reguły opłacalne, jako że zapewniają obniżone koszty energii. W nowych sektorach, takich jak sektor obrony, wciąż drzemie jak dotąd niewykorzystany potencjał w zakresie efektywności energetycznej, a zatem oszczędności kosztów zapewnią bezpośrednie korzyści budżetom publicznym.

Ekoprojekt i etykietowanie energetyczne będą nadal pełnić istotną rolę w przynoszeniu konsumentom oszczędności w zakresie energii i zasobów oraz tworzeniu możliwości biznesowych dla europejskiego przemysłu. Po wnikliwym rozważeniu Komisja podjęła decyzję o ściślejszym ukierunkowaniu tej polityki na produkty o najwyższym potencjale w obszarach oszczędności energii i gospodarki o obiegu zamkniętym.

Komisja przyjmuje pakiet składający się z planu działań w dziedzinie ekoprojektu na lata 2016–2019 i szeregu środków dotyczących poszczególnych produktów 25 . W planie działań w dziedzinie ekoprojektu określono priorytety Komisji na najbliższe trzy lata, w tym przeprowadzenie przeglądu istniejących środków dotyczących poszczególnych produktów w celu utrzymania ich zgodności z najnowszymi osiągnięciami technologicznymi oraz nowych produktów, które wymagają zbadania w celu opracowania ewentualnych regulacji pozwalających wykorzystać drzemiący w nich potencjał. Podsumowując, wszystkie środki zidentyfikowane w planie działania w dziedzinie ekoprojektu mają potencjał, by w 2030 r. przynieść ponad 600 TWh oszczędności w energii pierwotnej rocznie, a więc zapewnić oszczędności porównywalne do rocznego zużycia energii pierwotnej w średniej wielkości państwie członkowskim. Umożliwi to Europie utrzymanie pozycji światowego lidera w dziedzinie norm dotyczących efektywności produktów i dalsze zapewnianie konsumentom i przedsiębiorcom korzyści gospodarczych i środowiskowych.

3.Światowy lider na polu energii ze źródeł odnawialnych

W Europie sektor energii ze źródeł odnawialnych zatrudnia ponad 1 100 000 osób 26 , a Europa pozostaje liderem w dziedzinie energii wiatrowej. 43 % wszystkich turbin wiatrowych zainstalowanych na świecie pochodzi od kilku największych europejskich producentów. Ambitna polityka UE sprzyjała obniżaniu kosztów technologii wykorzystujących energię słoneczną i wiatrową. Dlatego odnawialne źródła energii stały się tańsze i łatwiej dostępne dla całego świata. Wprawdzie Europa utraciła pozycję lidera w dziedzinie produkcji modułów paneli słonecznych na rzecz elementów pochodzących z przywozu, jednak główna część wartości dodanej związanej z instalacją paneli słonecznych (> 85 %) jest tworzona w Europie 27 . 

W Europie największymi pracodawcami w sektorze odnawialnych źródeł energii są: przemysł energii wiatrowej, słonecznej, fotowoltaicznej (PV) i energii z biomasy. Niemniej jednak liczba miejsc pracy w przemyśle energii fotowoltaicznej uległa zmniejszeniu: w 2014 r. zatrudnienie w sektorze fotowoltaicznym stanowiło niewiele ponad jedną trzecią poziomu z roku 2011, co wynika z utraty zdolności produkcyjnych przez tę gałąź gospodarki 28 . Większość miejsc pracy w sektorze energii ze źródeł odnawialnych w UE zlokalizowana była w przemyśle energii wiatrowej. W okresie od 2005 do 2013 r. obroty w sektorze energii wiatrowej w Europie wzrosły ośmiokrotnie, a jego przychody w UE szacuje się na 48 mld EUR 29 . W tym samym czasie, w latach 2005–2013, zatrudnienie w sektorze energii wiatrowej w UE wzrosło pięciokrotnie i szacuje się, że w 2014 r. całkowita liczba zatrudnionych w tym obszarze wynosiła około 320 000 30 . Komisja zaangażuje się również w inicjatywy branżowe, których celem jest ogólne wspieranie roli UE jako globalnego lidera w obszarze odnawialnych źródeł energii i czystych technologii.

Rada Europejska określiła cel osiągnięcia co najmniej 27-procentowego udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w UE w 2030 r. Ten minimalny cel jest wiążący na poziomie UE, ale nie przekłada się na cele obowiązujące na poziomie państw członkowskich. Aby wspólnie osiągnąć cel ustanowiony dla UE, państwa członkowskie będą deklarować swój wkład poprzez zintegrowane krajowe plany w zakresie energii i klimatu 31 , które stanowią element wniosku dotyczący mechanizmów zarządzania. Presja partnerska wynikająca z konsultacji regionalnych w sprawie planów oraz możliwość formułowania zaleceń przez Komisję, jak również ogólne ramy polityki określone przez inne akty prawne zawarte w tym pakiecie, powinny zachęcić państwa członkowskie do składania deklaracji na wysokim poziomie i zapobiec zjawisku „jazdy bez biletu”. W przypadku gdy Komisja odkryje istnienie potencjalnej luki na poziomie celów lub ich realizacji, w szczególności w odniesieniu do odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, może podjąć niezbędne środki, aby zapobiec powstaniu takiej luki lub wypełnić każdą taką pojawiającą się lukę. W przyszłości zostanie przeprowadzony przegląd wartości docelowej zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami UE.

Wzrost w obszarze energii ze źródeł odnawialnych powinien opierać się na najbardziej innowacyjnych technologiach pozwalających znacznie obniżyć emisję gazów cieplarnianych. Globalne prognozy rynkowe dla rozwiązań z zakresu energii ze źródeł odnawialnych zgodne z długoterminowymi celami obniżenia emisyjności na lata 2014–2035 zostały oszacowane na poziomie około 6 800 mld EUR 32 , z wysokim potencjałem rozwojowym zlokalizowanym przede wszystkim poza Europą. W ostatnich latach inwestycje w aktywa związane z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych stanowiły ponad 85 % inwestycji w wytwarzanie energii, w większości na niższych poziomach napięcia, przede wszystkim na poziomie sieci dystrybucyjnych. Wprowadzenie nowych przepisów powinno utrwalać ten trend, na przykład poprzez usuwanie przeszkód dla produkcji własnej.

Dyrektywa w sprawie energii ze źródeł odnawialnych 33 , wraz z wnioskami dotyczącymi nowej struktury rynku energii elektrycznej 34 , określi ramy regulacyjne pozwalające na stworzenie równych warunków działania dla wszystkich technologii, bez uszczerbku dla naszego klimatu oraz celów energetycznych. Energia elektryczna będzie odgrywała kluczową rolę w procesie przechodzenia na system czystej energii. Udział energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii wzrósł bardzo znacząco – do 29 % wytwarzanej energii elektrycznej; jej poziom osiągnie blisko połowę w strukturze produkcji energii elektrycznej UE, głównie ze źródeł zmiennych – takich jak wiatr i słońce. Znaczna część tej energii będzie połączona w sposób zdecentralizowany na poziomie dystrybucji. Aby sprzyjać temu kierunkowi rozwoju, konieczne jest przyjęcie zasad rynkowych, aby zarządzać zmiennością i zapewnić bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. Nowe ramy regulacyjne zagwarantują zatem odnawialnym źródłom energii pełny udział w rynku energii elektrycznej, a także zapewnią, że przepisy związane z rynkiem nie będą dyskryminować odnawialnych źródeł energii.

Aby lepiej uwzględnić wzrost udziału odnawialnych źródeł energii (głównie zmiennych), rynki hurtowe muszą zadbać o dalszy rozwój oraz określenie stosownych zasad pozwalających na przeprowadzanie transakcji krótkoterminowych, aby odzwierciedlić wymogi związane ze zmiennością wytwarzania. Zezwalając na obrót w czasie bardziej zbliżonym do terminu dostawy, dobrze zintegrowane krótkoterminowe rynki energii elektrycznej będą również premiować elastyczność na rynku – w obszarze produkcji, popytu czy magazynowania. Dodatkowo zasady rynkowe zostaną przystosowane tak, aby umożliwić producentom energii z odnawialnych źródeł pełny udział oraz osiąganie dochodów we wszystkich segmentach rynku, w tym – na rynkach usług systemowych.

Priorytetowy przesył zostanie utrzymany dla istniejących instalacji, niewielkich instalacji wytwarzających energię z odnawialnych źródeł oraz projektów pokazowych. Inne instalacje, niezależne od zastosowanej technologii, będą podlegać zasadom dostępu niedyskryminującym dla stron trzecich. Dodatkowo ograniczenia względem odnawialnych źródeł energii powinny być utrzymywane na poziomie ścisłego minimum.

Te nowe zasady pozwolą producentom energii elektrycznej z odnawialnych źródeł na osiąganie coraz większych przychodów z rynku. Jednakże przychody z rynku mogą być niewystarczające, aby w pełni pokryć duże nakłady kapitałowe związane z odnawialnymi źródłami energii, w szczególności – nakłady na nowo powstające technologie. Inwestorzy muszą mieć poczucie, że polityka jest przewidywalna. Dlatego też dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii obejmuje zasady, które będą wspierać odnawialne źródła energii po 2020 r.; w efekcie – w przypadkach wystąpienia zapotrzebowania na subsydia, będą one racjonalne kosztowo i zminimalizują zakłócenia na rynku.

Skuteczna integracja odnawialnych źródeł energii będzie w dalszym ciągu wymagać solidnej infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej oraz skutecznie połączonych sieci europejskich. Europejska sieć energetyczna jest najbezpieczniejsza na świecie, ale do 2030 r. konieczne będą znaczne inwestycje. Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi w kontekście regionalnym (plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich, Grupa ds. Tworzenia Gazowych Połączeń Międzysystemowych w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej, Europa Południowo-Zachodnia i morza północne), aby ułatwić rozwój niezbędnej infrastruktury. Powołała również grupę ekspertów z zadaniem doradzania w zakresie ustanowienia i realizacji celów w zakresie połączeń międzysystemowych do roku 2030.

Potencjalny wkład ogrzewania i chłodzenia w całościową wartość docelową odnawialnych źródeł energii nie został w pełni wykorzystany. W strategii w zakresie ogrzewania i chłodzenia 35 przedstawiono podejście ogólne. Obecne wnioski zachęcą państwa członkowskie do zwiększenia udziału paliw odnawialnych w sektorze ogrzewania i chłodzenia, a operatorów sieci grzewczych i chłodzących - do otwierania swoich sieci na konkurencję i będą zachęcać do instalowania na przykład pomp ciepła.

Bioenergia ma istotny udział w naszym koszyku energetycznym energii ze źródeł odnawialnych i stan ten będzie się utrzymywał w przyszłości. Sprzyja to zatrudnieniu i rozwojowi gospodarczemu na obszarach wiejskich, zastępuje paliwa kopalne i zwiększa bezpieczeństwo energetyczne.

Zachęty związane z rozwojem zaawansowanych paliw alternatywnych używanych w transporcie będą realizowane poprzez dozwolony limit domieszki biopaliw obowiązujący dostawców paliw, podczas gdy biopaliwa pochodzące z żywności będą stopniowo zmniejszały swój udział w realizacji celu w zakresie odnawialnych źródeł energii. Wspieranie elektryfikacji transportu jest kolejnym nowym kluczowym celem ram rynku energii elektrycznej, przy czym cel ten wzmocnią przepisy dotyczące detalicznych rynków energii elektrycznej.

Biomasa stała, obecnie wykorzystywana w UE do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, pochodzi przede wszystkim ze źródeł lokalnych i regionalnych i wykorzystuje produkty uboczne przemysłu leśnego. Na obecnym poziomie jej stosowanie jest ogólnie przyjazne dla środowiska. Istnieją jednak obawy, że jeśli poziom jej wykorzystywania nadal będzie wzrastał, wpływ na środowisko może się zwiększyć. Aby zapewnić korzyści klimatyczne w długim okresie, konieczne będzie w szczególności zmniejszenie dodatkowej presji na zasoby leśne.

Należy zadbać o większą synergię pomiędzy gospodarką o obiegu zamkniętym a różnorodnymi sposobami wykorzystania biomasy, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że drewno może być użyte w wielu produktach, których wartość dodana jest wyższa niż sama energia. Aby w jak najpełniejszy sposób sprzyjać tym synergiom, wyłącznie wydajna przemiana biomasy w energię powinna otrzymywać wsparcie publiczne, które może przyjąć formę wsparcia finansowego lub preferencyjnego dostępu do sieci energetycznej, z wyjątkiem należycie uzasadnionych powodów związanych z bezpieczeństwem dostaw energii elektrycznej.

Obecnie większość biomasy wykorzystywanej na potrzeby wytwarzania ciepła i energii elektrycznej pochodzi z lasów. W całej UE, a także poza nią, lasy oraz sposoby zarządzania nimi znacząco się różnią. Państwa członkowskie UE opracowały krajowe ustawodawstwo dotyczące zrównoważonej gospodarki leśnej i współpracują ze sobą przykładowo w ramach procesu Forest Europe. Kilka państw członkowskich dokonujących przywozu znacznych ilości biomasy do celów wytwarzania energii wdrożyło również dedykowane systemy zrównoważonego wykorzystania biomasy, a wniosek Komisji umożliwi im kontynuację tych działań. Dzięki polityce rozwoju obszarów wiejskich UE Komisja Europejska będzie nadal wspierać zrównoważone wykorzystanie zasobów drzewa. Te poszczególne poziomy działania wzajemnie się uzupełniają w zakresie wspierania praktyk zrównoważonej gospodarki leśnej.

Dlatego też Komisja proponuje poszerzenie aktualnych kryteriów zrównoważonego rozwoju UE – tak, aby obejmowały one wszystkie typy bioenergii. Zaproponowano nowe podejście względem biomasy leśnej, które opiera się na istniejących przepisach dotyczących zrównoważonej gospodarki leśnej oraz na właściwym ewidencjonowaniu emisji gazów cieplarnianych z użytkowania gruntów oraz z przemysłu leśnego w państwie, z którego pochodzi biomasa. Rozwój w zakresie produkcji biomasy oraz jej zastosowanie do wytwarzania energii będą monitorowane i poddawanie ocenie w ramach zarządzania unią energetyczną.

4.Uczciwe traktowanie konsumentów

Konsumenci są kluczowi dla unii energetycznej. Energia jest dobrem koniecznym, nieodzownym dla pełnego uczestnictwa we współczesnym społeczeństwie.

Przejście na system czystej energii musi być sprawiedliwe względem tych sektorów, regionów czy szczególnie wrażliwych części społeczeństwa, na które przejście to będzie miało wpływ.

Komisja proponuje takie reformy rynku energii, które zapewnią konsumentom mocną pozycję i dadzą im większą kontrolę w zakresie swoich wyborów dotyczących energii. Dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą oznacza to większą konkurencyjność. Dla obywateli – lepsze poinformowanie, możliwość podjęcia większej aktywności na rynku energii i skuteczniejszą kontrolę wydatków na energię.

Pierwszym krokiem zmierzającym ku postawieniu konsumentów w centrum unii energetycznej jest zapewnienie im lepszej informacji na temat zużywanej przez nich energii oraz kosztów. Proponowane jest nadanie konsumentom prawa do korzystania z inteligentnych liczników, otrzymywania zrozumiałych rachunków i prostszych warunków zmiany operatora. Dodatkowo zmiana operatora będzie tańsza dzięki zniesieniu opłat za wypowiedzenie umowy. Dzięki certyfikowanym narzędziom porównywania ofert konsumenci otrzymają rzetelne informacje na temat dostępnych dla nich propozycji. Zgodnie z wnioskami świadectwa charakterystyki energetycznej będą bardziej wiarygodne i będą zawierać wskaźnik „inteligencji”.

W ramach niniejszego pakietu Komisja zwiększa przejrzystość poprzez drugie dwuletnie sprawozdanie w sprawie kosztów i cen energii 36 . Koszty energii wpływają na nasze wybory dotyczące koszyka energetycznego, na wydatki gospodarstwa domowego, a także na konkurencyjność Europy. Uzależnienie UE od przywozu, którego poziom wynosi 74 %, sprawia, że jest ona narażona na zmienne ceny paliw kopalnych ustanawiane na poziomie globalnym. W ostatnich latach globalne zmiany przyczyniły się do zmniejszenia kosztu importu energii do EU o 35 % i korzystnie wpłynęły na wzrost gospodarczy. Hurtowe ceny energii elektrycznej są najniższe od 12 lat, ceny gazu spadły od 2013 r. o 50 %, a ropy – od 2014 r. o blisko 60 %. W porównaniu z innymi gospodarkami światowymi różnice w cenach są mniejsze.

Trendy te są jednak odmienne jeśli chodzi o ceny dla odbiorców końcowych w gospodarstwach domowych. Niższe ceny energii są negatywnie kompensowane przez rosnące koszty sieciowe oraz podatki i opłaty rządowe, ponieważ energia jest często wykorzystywana jako podstawa podatkowa dla pilnie potrzebnych dochodów budżetowych. Detaliczne ceny energii elektrycznej wzrosły od 2008 r. o około 3 %, a detaliczne ceny gazu – o 2 %. W konsekwencji koszty energii nieznacznie wzrosły – stanowiąc blisko 6 % wydatków gospodarstw domowych.

Zmiany regulacyjne wprowadzone przez obecny pakiet oraz przejście ze scentralizowanej konwencjonalnej produkcji energii do zdecentralizowanych, inteligentnych i połączonych rynków ułatwi konsumentom produkcję własnej energii, magazynowanie jej, wykorzystywanie lub sprzedawanie na rynku – bezpośrednio lub w ramach spółdzielni energetycznych. Konsumenci będą mogli reagować na popyt bezpośrednio lub za pośrednictwem agregatorów energii. Dzięki nowym inteligentnym technologiom konsumenci, jeśli zechcą, będą mogli aktywne zarządzać zużywaną przez siebie energią i kontrolować ją przy jednoczesnej poprawie komfortu. Zmiany te ułatwią gospodarstwom domowym oraz podmiotom gospodarczym większe zaangażowanie w system energetyczny oraz reagowanie na informacje na temat cen. Zmiany te wymagają również zniesienia hurtowych i detalicznych limitów cenowych, przy jednoczesnym zapewnieniu pełnej i właściwej ochrony konsumentom pochodzącym ze szczególnie wrażliwych gospodarstw domowych. Nowe wnioski regulacyjne stworzą też możliwości dla nowych i innowacyjnych przedsiębiorstw, które będą mogły oferować konsumentom więcej atrakcyjniejszych usług. To z kolei będzie sprzyjać innowacjom, cyfryzacji i pomoże europejskim przedsiębiorstwom w realizacji efektywności energetycznej i tworzeniu technologii niskoemisyjnych.

Ubóstwo energetyczne stanowi poważne wyzwanie w całej UE. Źródło tego ubóstwa tkwi w niskich dochodach i nieefektywnych energetycznie budynkach. W 2014 r. gospodarstwa domowe o najniższych w UE dochodach przeznaczały na energię blisko 9 % swoich całkowitych wydatków 37 . W porównaniu z sytuacją sprzed 10 lat jest to wzrost o 50 % – o wiele wyższy niż w przypadku przeciętnych gospodarstw domowych. Niniejszy pakiet określa nowe podejście do ochrony szczególnie wrażliwych konsumentów, które obejmuje pomoc państwom członkowskim w zmniejszaniu kosztów energii dla konsumentów poprzez wspieranie inwestycji w efektywność energetyczną. Wnioski Komisji dotyczące efektywności energetycznej wzywają państwa członkowskie do uwzględnienia ubóstwa energetycznego – rozwiązania dotyczące wykorzystania szeregu środków poprawy efektywności energetycznej w gospodarstwach domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym i w mieszkaniach socjalnych mają być zrealizowane w trybie priorytetowym. Długoterminowe strategie renowacji budynków również powinny przyczynić się do zmniejszenia ubóstwa energetycznego. Także w ramach procesu zarządzania unią energetyczną państwa członkowskie będą musiały monitorować zjawisko ubóstwa energetycznego i składać sprawozdania na ten temat, Komisja zaś ułatwi wymianę najlepszych praktyk. Dodatkowo, zgodnie ze staraniami, których celem jest ochrona konsumentów oraz zapewnienie im mocnej pozycji, Komisja proponuje stosowanie określonych zabezpieczeń proceduralnych, zanim konsument będzie mógł zostać odłączony od sieci energetycznej. Komisja powołuje również obserwatorium ubóstwa energetycznego z zadaniem dostarczania lepszych danych na temat tego problemu oraz możliwości jego rozwiązania, a także wspierania państw członkowskich w ich wysiłkach na rzecz walki z ubóstwem energetycznym.

5.Środki ułatwiające

UE podjęła już wiele działań, aby wspierać przejście na system czystej energii i zrealizować trzy kluczowe priorytety: stawianie efektywności energetycznej na pierwszym miejscu, pozycja globalnego lidera w obszarze odnawialnych źródeł energii oraz uczciwe traktowanie konsumentów. Konieczne jest jednak podjęcie kolejnych działań.

Oznacza to między innymi stworzenie unijnych ram regulacyjnych na okres po 2020 r. Z tego też wynikają wnioski dotyczące struktury rynku, efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii oraz zarządzania, które stanowią uzupełnienie inicjatyw związanych z działaniami w dziedzinie klimatu i mobilności niskoemisyjnej 38 przedstawionych już przez Komisję.

UE powinna też ułatwić przejście na system czystej energii, stosując inne instrumenty znajdujące się w jej zestawie narzędzi. Obejmują one skorzystanie z szerokiej gamy polityk UE: skuteczne egzekwowanie rozporządzeń UE, skuteczne i spójne zastosowanie finansowania UE oraz wspieranie partnerstw z zainteresowanymi stronami.

Przejście na system czystej energii nie będzie możliwe bez podjęcia działań przez wiele zainteresowanych stron reprezentujących społeczeństwo obywatelskie oraz poziom regionalny i lokalny. Miasta, regiony, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, partnerzy społeczni oraz inne zainteresowane strony powinni aktywnie zaangażować się w dyskusje na temat transformacji sektora energetycznego, w szczególności w kontekście zintegrowanych planów w zakresie energii oraz zmian klimatu, aby mogły one zostać odpowiednio dostosowane do potrzeb różnych terytoriów.

Zakres niezbędnych działań będzie się zmieniał wraz z upływem czasu. W ramach dorocznego sprawozdania na temat stanu unii energetycznej Komisja przedstawi informacje na temat realizacji działań podjętych na rzecz stymulowania przejścia na system czystej energii zaprezentowanych wraz z niniejszym pakietem oraz doda nowe działania, zgodnie z zapotrzebowaniem.

Aby wspierać konkurencyjność Europy oraz wdrożenie technologii czystej energii, w ramach niniejszego pakietu Komisja przedstawia inicjatywę w zakresie przyspieszenia innowacji w obszarze czystej energii 39 . Inicjatywa ta określa szereg szczegółowych środków zmierzających do poprawy otoczenia regulacyjnego, gospodarczego i inwestycyjnego dla innowacji w obszarze technologii i systemów czystej energii. Inicjatywa wykorzystuje europejski strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE) oraz trwające prace nad strategicznym planem w zakresie badań i innowacji transportowych (STRIA), a także obejmuje pewną ograniczoną liczbę zintegrowanych priorytetów w zakresie badań, innowacji i konkurencyjności, które wspierają cele strategiczne niniejszego pakietu. Zdecydowane ustalanie priorytetów umożliwi przesunięcie znacznej części zasobów z programu Horyzont 2020 (co najmniej 2 mld EUR) i wskaże kierunki wsparcia publicznego oraz prywatnych inwestycji w całej UE. Dodatkowo Komisja przetestuje nowe podejście do finansowania. Jego celem jest wspieranie innowacji wysokiego ryzyka w obszarze czystej energii, które mogą przynieść istotne skutki, oraz zwiększenie skali działania Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii, a w szczególności właściwych wspólnot wiedzy i innowacji (WWI), aby promować przedsiębiorczość i upowszechniać na rynku innowacyjne i niskoemisyjne rozwiązania w zakresie efektywności energetycznej.

Aby sprzyjać wzrostowi i tworzyć nowe miejsca pracy, przemysł UE musi pełnić wiodącą rolę w działaniach na rzecz przejścia na system czystej energii. Komisja będzie wspierać inicjatywy branżowe, aby promować pozycję UE jako globalnego lidera w obszarze czystej energii oraz niskoemisyjnych rozwiązań technologicznych. Celem tych inicjatyw powinno być wzmocnienie powiązań przemysłowych w całym łańcuchu wartości oraz włączanie podmiotów pozagospodarczych, takich jak partnerzy społeczni i organizacje konsumenckie. Wraz z odpowiednimi zainteresowanymi stronami Komisja przedyskutuje również potrzebę powołania „przemysłowego forum czystej energii”, które mogłoby skupiać różne obszary (energetyczny–transportowy–wytwórczy–cyfrowy itd.) i wspólnie omawiać sposoby zoptymalizowania korzyści dla przemysłu UE płynących z przejścia na system czystej energii oraz promowania naszej globalnej konkurencyjności i współpracy międzynarodowej.

Państwa członkowskie muszą też rozwiązać kwestię oddziaływania, jakie będzie miało przejście na system czystej energii w obszarze społecznym, w sferze umiejętności oraz w przemyśle, i uwzględnić ten wpływ w swoich krajowych planach w zakresie energii i klimatu. Komisja zbada możliwość zapewnienia skuteczniejszej pomocy w zakresie przejścia w regionach wysokoemisyjnych, gdzie wykorzystanie węgla jest wysokie. W tym celu, za pośrednictwem wyspecjalizowanych platform, Komisja podejmie partnerską współpracę z podmiotami zlokalizowanymi w tych regionach, będzie przekazywała wskazówki, w szczególności dotyczące wykorzystywania dostępnych funduszy i programów, oraz zachęcała do wymiany dobrych praktyk, w tym do dyskusji na temat planów działania dla przemysłu oraz potrzeb związanych z przekwalifikowywaniem siły roboczej.

Zasadniczo Komisja udostępni platformy na potrzeby poszczególnych sektorów oraz pracowników umożliwiające dostosowanie umiejętności do potrzeb przejścia na system czystej energii. W oparciu o doświadczenia z pierwszych projektów pilotażowych prowadzonych dla sektorów technologii motoryzacyjnej i morskiej w ramach europejskiego programu na rzecz umiejętności w 2017 r.  40 Komisja wprowadzi nowe plany współpracy sektorowej w zakresie umiejętności w obszarze energii ze źródeł odnawialnych oraz dla sektora budowlanego, z naciskiem na technologie niskoemisyjne.

Niniejszy pakiet wzmacnia również działania UE w zakresie wycofywania nieefektywnych dotacji do paliw kopalnych zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami w ramach G7 i G20 oraz porozumienia paryskiego. Publiczne wsparcie dla ropy, węgla i innych paliw wysokoemisyjnych jest nadal znaczące i wciąż prowadzi do zakłóceń na rynku energii i zmniejszania rentowności gospodarczej oraz utrudnia inwestycje w przejście na system czystej energii oraz w innowacje. Reforma struktury rynku wycofuje priorytetowy przesył dla węgla, gazu oraz torfu i ograniczy zapotrzebowanie na mechanizmy zdolności wytwórczych, które często były uzależnione od węgla. Komisja wprowadzi również regularne monitorowanie dotacji na paliwa kopalne w UE i oczekuje, że państwa członkowskie wykorzystają swoje plany w zakresie energii i klimatu do monitorowania stopniowego wycofywania dotacji na paliwa kopalne. Aby określić kolejne kroki w ramach wysiłków mających na celu wycofanie nieefektywnych dotacji do paliw kopalnych, Komisja przeprowadzi ocenę sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania energii.

Polityka zewnętrzna oraz polityka współpracy rozwojowej UE są ważnym narzędziem wspierającym przejście na czystą energię w skali globalnej i pomagają partnerom w naszym sąsiedztwie oraz krajom rozwijającym się w realizacji tego procesu 41 .

UE wzmacnia współpracę w zakresie efektywności energetycznej z Bałkanami Zachodnimi, Turcją oraz południowymi i wschodnimi sąsiadami. Zostały uruchomione pierwsze cztery projekty pilotażowe, których celem jest zwiększenie skali inwestycji w efektywność energetyczną w sektorze budowlanym. W 2017 r. ich zakres najprawdopodobniej zostanie poszerzony o kolejne państwa partnerskie. UE wzmocni również finansowanie efektywności energetycznej w budynkach w ramach odpowiednich instrumentów finansowych dedykowanych sąsiadom i pomocy przedakcesyjnej.

Afryka jest dla UE partnerem uprzywilejowanym, a partnerstwo Afryka-UE na rzecz energii stanowi ramy dla współpracy w tym zakresie. UE wspiera również Afrykańską Inicjatywę na rzecz Energii Odnawialnej.

Przedsiębiorstwa europejskie mogą korzystać z tych możliwości i oferować swoje doskonałe umiejętności poprzez eksport i inwestycje w efektywność energetyczną oraz w energię ze źródeł odnawialnych na konkurencyjnych rynkach światowych. UE dąży do zawarcia ambitnej umowy w sprawie towarów środowiskowych w ramach Światowej Organizacji Handlu oraz do liberalizacji sektora towarów i usług środowiskowych i ułatwienia wymiany handlowej i inwestycji w wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych w swoich dwustronnych umowach handlowych.

Załącznik II „Przyspieszenie przejścia na system czystej energii” wskazuje niektóre obszary, w których w krótkim czasie można wzmocnić konkretne działania, zmienić ich kierunki lub usprawnić synergie w celu wsparcia zatrudnienia, wzrostu i inwestycji w Europie. To również powinno pomóc państwom członkowskim w realizacji ich zobowiązań w zakresie energii i klimatu na rok 2020 oraz pozwolić im na składanie ambitnych deklaracji podczas określania swoich celów na 2030 r. w sposób efektywny kosztowo, przy jednoczesnym zachęcaniu innych zainteresowanych stron reprezentujących sektor publiczny i prywatny, aby w pełni angażowały się w przejście na system czystej energii.

6.Podsumowanie

Parlament i Rada muszą potraktować priorytetowo wszystkie wnioski ustawodawcze dotyczące unii energetycznej przedstawione przez Komisję w 2015 i 2016 r. W marcu 2016 r. kwestię tę podkreśliła również Rada Europejska, a wsparcie dla niej wyraził także Parlament Europejski. Postępy będą przedmiotem przeglądu podczas wiosennego szczytu Rady Europejskiej w 2017 r.

Parlament Europejski i Rada powinny zapewnić ochronę ogólnej spójności niniejszego pakietu oraz uprzednich wniosków Komisji dotyczących m.in. systemu handlu emisjami, wspólnego wysiłku redukcyjnego, użytkowania gruntów oraz mobilności niskoemisyjnej.

(1)

Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, SWD(2016) 405.

(2)

Wyniki stanowiące podstawę oceny skutków zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, SWD(2016) 405.

(3)

Ocena skutków przekształcenia dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii, SWD(2016) 418.

(4)

COM(2016) 769.

(5)

Energia UE w liczbach, Mały rocznik statystyczny 2016.

(6)

Eurostat – rachunki narodowe.

(7)

  EurObserv'ER, The State of Renewable Energies in Europe (Stan energii odnawialnej w Europie), 15. wydanie, 2015 r. (dane z 2014 r.).

(8)

Badanie oceny skutków efektywności energetycznej dla zatrudnienia i społeczeństwa.

(9)

COM(2015) 80.

(10)

COM(2016) 52.

(11)

COM(2015) 337.

(12)

COM(2016) 482.

(13)

COM(2016) 479.

(14)

COM(2016) 501.

(15)

COM(2016) 710.

(16)

Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, SWD(2016) 405 (dane o inwestycjach nie obejmują sektora transportu).

(17)

JRC-SETIS, w przygotowaniu.

(18)

Źródło: Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, SWD(2016) 405 (wyniki szczegółowe na podstawie analizy makroekonomicznej).

(19)

Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, SWD(2016) 405.

(20)

COM(2016) 761.

(21)

Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, SWD(2016) 414.

(22)

Ocena skutków zmiany dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, SWD(2016) 414.

(23)

COM(2016) 765.

(24)

COM(2016) 766.

(25)

COM(2016) 773; C(2016) 7764, 7765, 7767, 7769, 7770 i 7772.

(26)

  EurObserv'ER, 15. wydanie, 2015 r.  

(27)

Ocena skutków przekształcenia dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii, SWD(2016) 418. Zob. również następujące badanie: http://gramwzielone.pl/uploads/files/Solar_Photovoltaics_Jobs___Value_Added_in_Europe.pdf .

(28)

EurObserv'ER, 15. wydanie, 2015 r.

(29)

EurObserv'ER, 15. wydanie, 2015 r.

(30)

EurObserv'ER, 15. wydanie, 2015 r.

(31)

Kwestia ta zostanie omówiona w nowym rozporządzeniu w sprawie zarządzania unią energetyczną, COM(2016) 759.

(32)

Międzynarodowa Agencja Energetyczna, Prognoza w sprawie inwestycji w energię na świecie – sprawozdanie specjalne 2014 (World Energy Investment Outlook Special Report 2014).

(33)

COM(2016) 767;

(34)

Inicjatywa dotycząca struktury rynku obejmuje przekształcenie dyrektywy dotyczącej wspólnych przepisów dla rynku wewnętrznego energii elektrycznej (COM(2016) 864), przekształcenie rozporządzenia w sprawie energii elektrycznej (COM(2016) 861), przekształcenie rozporządzenia w sprawie ACER (COM(2016) 863) oraz nowe rozporządzenie w sprawie przygotowania na zagrożenia w sektorze energii elektrycznej (COM(2016) 862).

(35)

COM(2016) 51.

(36)

COM(2016) 769.

(37)

Zob. dokument roboczy w sprawie ubóstwa energetycznego (przypis 4 powyżej).

(38)

Zob. komunikat „Przyspieszenie przechodzenia Europy na gospodarkę niskoemisyjną” (COM(2016) 500) oraz komunikat „Europejska strategia na rzecz mobilności niskoemisyjnej” (COM(2016) 501).

(39)

COM(2016) 763.

(40)

Zob. komunikat „Nowy europejski program na rzecz umiejętności: wspólne działania na rzecz wzmocnienia kapitału ludzkiego, zwiększania szans na zatrudnienie i konkurencyjności”, (COM(2016) 381).

(41)

Zob. komunikat w sprawie propozycji nowego konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju – nasz świat, nasza godność, nasza przyszłość, COM(2016) 740; oraz odroczony Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 30.11.2016

COM(2016) 860 final

ZAŁĄCZNIK

Większe wykorzystanie czystej energii w budynkach

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO, KOMITETU REGIONÓW ORAZ EUROPEJSKIEGO BANKU INWESTYCYJNEGO

Czysta energia dla wszystkich Europejczyków

Inicjatywa uruchomiona dzisiaj przez Komisję uznaje budynki za kluczowy element procesu przejścia Europy na czystą energię.

Celem jej jest stworzenie kompleksowego, zintegrowanego podejścia, skupiającego się na miejscach, w których żyjemy i pracujemy, stawiającego efektywność energetyczną na pierwszym miejscu, przyczyniającego się do kształtowania pozycji UE jako globalnego lidera w zakresie odnawialnych źródeł energii oraz zapewniającego uczciwą ofertę dla klientów, w sposób umożliwiający państwom członkowskim osiągnięcie swoich celów w zakresie energii i klimatu przewidzianych na lata 2020 i 2030.

Korzyści wynikające z takiego zintegrowanego podejścia są ewidentne:

-mobilizacja inwestycji na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, stymulacja wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy przy jednoczesnym promowaniu innowacji oraz umiejętności;

-oszczędność energii, obniżenie kosztów bieżących, zdrowsze środowisko życia i pracy obywateli;

-łagodzenie ubóstwa energetycznego – ze zwróceniem szczególnej uwagi na walkę z problemem niewydajnych energetycznie mieszkań socjalnych oraz budynków publicznych;

-stopniowa decentralizacja europejskiego systemu energetycznego poprzez użycie zrównoważonej energii w budynkach;

-podłączenie budynków do połączonego z internetem systemu energetycznego, cyfrowego, przesyłowego i systemu magazynowania, co przyczyni się do realizacji europejskiej strategii na rzecz mobilności niskoemisjnej;

-wzmacnianie pozycji gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz wspólnot energetycznych; oraz

-wspomaganie gospodarki o obiegu zamkniętym.

Sam sektor budowlany zapewnia bezpośrednio 18 milionów miejsc pracy w Europie i generuje 9 % PKB 1 . 

Europejski sektor budowlany posiada potencjał potrzebny do reagowania na szereg wyzwań o charakterze ekonomicznym i społecznym – takich jak miejsca pracy i wzrost, większa urbanizacja, sieci społecznościowe i cyfryzacja komunikacji, zmiany demograficzne i globalne łańcuchy wartości, presja ekologiczna, a także wyzwania energetyczne oraz wyzwania związane ze zmianami klimatu. Budynki mogą stanowić jeden z elementów stymulujących modernizację sektora oraz jego siły roboczej.

UE zajmuje już pozycję światowego lidera w dziedzinie innowacyjnych systemów stosowanych w budynkach. Integracja efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, magazynowania oraz połączenia z systemami cyfrowymi i przesyłowymi poprzez budynki pozwala na dalszy rozwój w oparciu o zajmowaną czołową pozycję oraz na maksymalne wykorzystywanie sprzyjających ram regulacyjnych.

Obecnie 40 % konsumpcji energii w Europie przypada na budynki. Około 75 % substancji budowlanej to budynki nieefektywne energetycznie. Przy obecnym tempie renowacji wynoszącym 1 % w skali roku obniżenie emisyjności substancji budowlanej do nowoczesnego, niskiego poziomu emisji zajęłoby około stu lat 2 .

Aby zrealizować potencjał zrównoważonej energii w budynkach, należy pokonać szereg wyzwań natury społecznej, finansowej, technicznej bądź administracyjnej. Na przykład, pomimo tego, że budynki są regularnie poddawane konserwacji lub remontom, inwestycje w zrównoważoną energię są często nieuwzględniane z uwagi na fakt, że muszą konkurować z innymi inwestycjami w warunkach ograniczonych zasobów kapitału, braku wiarygodnych informacji, braku wykwalifikowanych pracowników lub wątpliwości co do ewentualnych korzyści.

Dodatkowo wiele podmiotów prowadzących projekty nadal napotyka na przeszkody w pozyskiwaniu koniecznych funduszy na pokrycie kosztów wstępnych swoich projektów oraz nie ma dostępu do atrakcyjnych i odpowiednich produktów finansowych na rynku. Ten niedostatek w funkcjonowaniu rynku wynika głównie z braku zrozumienia przez podmioty finansujące i inwestorów ryzyka, wielorakich korzyści oraz uzasadnienia biznesowego inwestycji w zrównoważoną energię, a zwłaszcza w efektywność energetyczną. Dodatkowo niewielka skala inwestycji oraz brak rozwiązań „pod klucz” powodują zwiększenie kosztów realizacji, a brak zdolności i umiejętności strukturyzacji projektów, które mogłyby otrzymać finansowanie z banków, utrzymuje popyt finansowy na niskim poziomie.

Rolą polityki zrównoważonej energii jest pomaganie konsumentom w podejmowaniu tych inwestycji w łatwiejszy sposób i stwarzanie bardziej korzystnych warunków inwestycyjnych. Przy renowacji swoich domów konsumenci powinni mieć możliwość wyboru bardziej wydajnych rozwiązań, opartych na przejrzystych, jednoznacznych i przekazywanych na czas informacjach dotyczących zużycia energii oraz kosztów powiązanych. Podczas odnawiania budynków publicznych, takich jak szpitale, szkoły, mieszkania socjalne lub biura, organy publiczne powinny mieć możliwość dostępu do atrakcyjnych rozwiązań w zakresie finansowania oraz czerpania korzyści jakie przynoszą innowacyjne usługi energetyczne – na przykład umowy o poprawę charakterystyki energetycznej.

Oprócz ustalania właściwych ram regulacyjnych, w szczególności z uwagi na wnioskowany przegląd dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej oraz dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, istnieje potrzeba podjęcia działań uzupełniających wspierających szybkie zmiany zachodzące w gospodarce realnej oraz rozwiązania kwestii finansowania już teraz.

1.    Inteligentne finansowanie inteligentnych budynków

Zrównoważona termomodernizacja budynków to obszar, w ramach którego łączenie projektów oraz gwarancje publiczne mogą przynieść znaczącą różnicę. Będący częścią planu inwestycyjnego dla Europy Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) 2.0 3 stanowi klucz do odblokowania finansowania ze środków prywatnych na rzecz efektywności energetycznej oraz wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach na szerszą skalę.

Już teraz efektywność energetyczna oraz odnawialne źródła energii zajmują istotne miejsce w projektach EFIS. Na przykład znaczna większość projektów energetycznych zatwierdzonych do tej pory do finansowania (stanowiąca 22 % wszystkich inwestycji o łącznej wartości 154 mld EUR) dotyczy efektywności energetycznej oraz sektora odnawialnej energii. Uwzględniając sukces EFIS, Komisja zaproponowała jego przedłużenie do końca 2020 r. oraz wprowadzenie wymogu, aby co najmniej 40 % projektów realizowanych w ramach EFIS w obszarze infrastruktury i innowacji wspierało działania na rzecz klimatu, energii oraz środowiska zgodnie z celami COP21. Stanowi to istotną szansę oraz konkretny wkład prowadzący do mobilizowania środków publicznych i prywatnych na wspieranie przejścia na niskoemisyjną gospodarkę o obiegu zamkniętym. Wsparcie ze strony Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych może uzupełniać lub być łączone ze wsparciem w formie dotacji lub produktów finansowych z innych funduszy UE, w tym z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

W latach 2014–2020 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności przeznaczone zostanie 17 mld EUR na efektywność energetyczną budynków publicznych, mieszkalnych i przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem MŚP 4 . Jest to kwota trzykrotnie wyższa niż w poprzednim okresie, co potwierdza zaangażowanie państw członkowskich i regionów oraz wagę przywiązywaną przez nie do efektywności energetycznej. Stwarza to potencjał do mobilizacji dużo większych ilości krajowych środków publicznych i prywatnych w ramach współfinansowania – do całkowitej kwoty szacowanej na ok. 27 mld EUR 5 . Jednym z celów planu inwestycyjnego dla Europy jest co najmniej podwojenie wykorzystania instrumentów finansowych w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, w celu mobilizacji dodatkowych prywatnych środków finansowych oraz wspomagania procesu tworzenia rentownych rynków. Państwa członkowskie i regiony już planują zainwestować prawie 6,4 mld EUR 6 w formie instrumentów finansowych przeznaczonych na cele związane z zapewnieniem niskiego poziomu emisyjności, głównie na rzecz efektywności energetycznej. Jest to ponad ośmiokrotny wzrost w porównaniu z okresem 2007–2013 7 .

Opierając się na planie inwestycyjnym dla Europy oraz europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych, Komisja uruchomi inicjatywę mającą na celu dalszy rozwój inwestycji związanych z efektywnością energetyczną i inteligentnymi budynkami realizowanych przez podmioty z sektora publicznego, przedsiębiorstwa usług energetycznych, MŚP/spółki o średniej kapitalizacji oraz gospodarstwa domowe. Ta nowa inicjatywa, realizowana w ścisłej współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) oraz państwami członkowskimi może pomóc w odblokowaniu do 2020 r. dodatkowych 10 miliardów EUR z funduszy 8 publicznych i prywatnych na efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii. Cel ten powinien być realizowany z wykorzystaniem pośredników finansowych oraz krajowych platform inwestowania w efektywność energetyczną, aby łączyć projekty, obniżać ryzyko związane z inwestycjami w efektywność energetyczną oraz optymalizować wykorzystywanie funduszy publicznych, w tym zwłaszcza europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w połączeniu z finansowaniem przez Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych. Tworzenie tego typu połączeń, co jest już obecnie możliwe, będzie dodatkowo ułatwione dzięki proponowanym zmianom do rozporządzenia finansowego oraz do rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów 9 . Państwa członkowskie, szczególnie te o większym zapotrzebowaniu energetycznym oraz uzależnieniu od energii zewnętrznej, zachęca się do udziału w tej inicjatywie oraz do wnoszenia w nią swojego wkładu. Podział ryzyka pomiędzy funduszami UE a krajowymi funduszami publicznymi i prywatnymi spowoduje udostępnienie beneficjentom końcowym bardziej atrakcyjnych opcji finansowania. Ponadto korzystanie z rozwiązania proponowanego przez UE będzie związane z szeregiem dodatkowych korzyści w sferze regulacyjnej oraz administracyjnej, na przykład w odniesieniu do pomocy państwa, zamówień publicznych, zobowiązań w zakresie współfinansowania oraz sprawozdawczości i ocen ex-ante. Co ważne, w kontekście oceny finansów publicznych w ramach paktu stabilności i wzrostu, Komisja zajmie również przychylne stanowisko wobec wkładów państw członkowskich wnoszonych do wkładów jednorazowych w platformy inwestycyjne o charakterze tematycznym lub o skali wielokrajowej w kontekście EFIS 10 .

Znaczna część tych funduszy zostanie wykorzystana w miastach i regionach: podmioty lokalne oraz regionalne odgrywają kluczową rolę we wspieraniu inwestycji w budynki wykorzystujące czyste technologie energetyczne – poprzez podejmowanie decyzji w obszarach, takich jak kodeksy budowlane i miejskie zagospodarowanie przestrzenne. Poprzez takie inicjatywy jak Porozumienie Burmistrzów na rzecz Klimatu i Energii 11 miasta i regiony zachęcane są do wdrażania działań mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie odporności oraz zapewnienie wszystkim dostępu do czystej oraz przystępnej cenowo energii.

Filar I: Bardziej efektywne wykorzystanie funduszy publicznych

Celem jest maksymalizacja wykorzystania dostępnych funduszy publicznych z użyciem instrumentów finansowych oferujących rozwiązania wobec zidentyfikowanych niedostatków w funkcjonowaniu rynku oraz poprzez lepsze ukierunkowanie dotacji w stronę bardziej wrażliwych konsumentów. W tym celu Komisja:

a.Opracuje modele finansowania zrównoważonej energii oparte na krajowych platformach inwestycyjnych (z możliwością wymiaru regionalnego) w celu pozyskania dodatkowego finansowania ze środków prywatnych na renowacje budynków, których struktura będzie zgodna z rozporządzeniem EFIS oraz zasadami UE dotyczącymi pomocy państwa.

W UE banki odgrywają kluczową rolę w finansowaniu inwestycji konsumentów i przedsiębiorstw, bardziej niż w innych rozwiniętych gospodarkach. Mimo że banki są coraz bardziej aktywne na nowych rynkach energetycznych, szczególnie na dużych rynkach odnawialnych źródeł energii, rzadko postrzegają one efektywność energetyczną jako oddzielny segment rynku. W konsekwencji brak jest odpowiednich i przystępnych cenowo komercyjnych produktów finansowania inwestycji w efektywność energetyczną lub w odnawialne źródła energii w budynkach 12 . W celu rozwiązania tego problemu Komisja opracowała pionierski plan finansowy – finansowanie prywatne na rzecz efektywności energetycznej (PF4EE) – wykorzystujący fundusze programu LIFE i zarządzany przez Europejski Bank Inwestycyjny. Sukces tego planu pilotażowego, widoczny w znacznie podwyższonym wskaźniku dźwigni finansowej niż pierwotnie zakładano, ukazuje potencjał, jaki niesie ze sobą stymulowanie inwestycji w efektywność poprzez podział ryzyka, udzielanie pomocy technicznej oraz przyznawanie linii kredytowych Europejskiego Banku Inwestycyjnego uczestniczącym instytucjom finansowym. Doświadczenie nabyte na podstawie finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej (PF4EE) pozwoli na dalszy postęp w zakresie łączenia Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych z innymi środkami finansowania publicznego, w tym – w stosownych przypadkach – z europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi, poprzez wykorzystanie platform inwestycyjnych 13 .

Bazując na tym doświadczeniu, Komisja będzie wspierać rozwój elastycznych platform finansowania efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii na szczeblu krajowym oraz regionalnym. Platformy te oferują kompleksowe rozwiązania umożliwiające lokalnym bankom, pośrednikom finansowym, przedsiębiorstwom usług energetycznych lub innym podmiotom grupowanie inwestycji w celu udostępniania atrakcyjnych produktów finansowania zrównoważonej energii dużej liczbie odbiorców końcowych na obszarze, na którym działa dana platforma 14 . Podmioty gotowe finansować portfele inwestycji w zrównoważoną energię mogą wykorzystać w szczególności trzy wzmacniające się nawzajem elementy:

-zwiększony zakres finansowania dłużnego EBI za pośrednictwem Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych pozwoli zwiększyć ich zdolność finansowania (przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia ukierunkowania na budynki zrównoważone energetycznie zgodnie z Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych 2.0);

-mechanizm podziału ryzyka pozwalający na ograniczenie zakresu ryzyka związanego z portfelami inwestycji w budynki zrównoważone energetycznie oraz przekładający się na bardziej atrakcyjne warunki kredytów dla odbiorców końcowych. Opcję tę można by wdrożyć w połączeniu z funduszami dostępnymi na szczeblu lokalnym, w tym z europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi;

-wiedza techniczna oraz pomoc przy uruchamianiu programów kredytowych opracowywanych we współpracy z Europejskim Centrum Doradztwa Inwestycyjnego – także za pośrednictwem takich platform jak ELENA, JASPERS, fi-compass 15 – i innych źródeł finansowania na szczeblu krajowym lub regionalnym.

Aby wspierać wdrażanie tego modelu oraz innych powiązanych instrumentów związanych ze zrównoważoną energią, Komisja sprawdzi możliwości ponownego przydziału dostępnych funduszy UE, np. w celu zapewnienia pomocy technicznej.

b.Umowy o poprawę charakterystyki energetycznej: Rola umów o poprawę charakterystyki energetycznej w zwiększaniu efektywności energetycznej budynków publicznych musi wzrosnąć, gdyż zapewniają one całościowe podejście do kwestii renowacji, uwzględniając finansowanie, wykonanie prac oraz zarządzanie energią. Mogą one również, w pewnych warunkach, umożliwić inwestowanie w efektywność bez zwiększania długu publicznego, co ma kluczowe znaczenie dla rządów oraz władz lokalnych i regionalnych podlegających ograniczeniom budżetowym, zwłaszcza w przypadku mieszkań socjalnych, szpitali czy szkół. Zasady inwestycji sektora publicznego oraz statystycznego ujmowania renowacji aktywów powinny być jasne i przejrzyste, aby ułatwić inwestycje w zakresie efektywności energetycznej aktywów publicznych. Eurostat zbada w jaki sposób należy podejść do kwestii skutków dla zadłużenia i deficytu budżetowego spowodowanych inwestycjami związanymi z efektywnością energetyczną. Komisja analizuje, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, wpływ zasad rachunkowości sektora publicznego na rynek umów o poprawę charakterystyki energetycznej oraz, w razie potrzeby, do końca wiosny 2017 r. zaktualizuje swoje wytyczne dotyczące statystycznego ujmowania takich partnerstw.

c.Udzielanie wsparcia jednostkom zarządzającym funduszami publicznymi przy montażu i wdrażaniu instrumentów finansowych: oprócz wsparcia udzielanego w ramach Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego, fi-compass czy sieci Energia i Instytucje Zarządzające, Komisja zorganizuje serię regionalnych wydarzeń wzmacniających zdolności w tym zakresie, z udziałem kluczowych decydentów i zainteresowanych stron. Pierwsze warsztaty odbyły się w listopadzie tego roku w Rydze i obejmowały region bałtycki.

d.Ponadto Komisja opracowała łatwo dostępny wzorzec w celu zwiększania udziału instrumentów finansowych w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych: jest to gotowy instrument służący efektywności energetycznej. Państwa członkowskie aktywnie tworzyły instrumenty finansowe służące efektywności energetycznej, w szczególności po to, by osiągnąć cel w postaci przeznaczenia 20 % europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na gospodarkę niskoemisyjną za pośrednictwem instrumentów finansowych. Niektóre państwa członkowskie mają jednak opóźnienia w tym zakresie, a szersze wykorzystywanie gotowych instrumentów może pomóc w ich zmniejszeniu.

Równolegle, wniosek ustawodawczy dotyczący dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków zawiera środki pozwalające na powiązanie zachęt finansowych dostarczanych przez fundusze publiczne z osiąganymi oszczędnościami energii.

Filar II: Agregacja i pomoc przy opracowywaniu projektów

W celu zapewnienia sukcesu tej inicjatywie niezbędna jest dostępność dużych projektów mogących uzyskać finansowanie z banków, pozwalających na wykorzystanie platform inwestycyjnych i instrumentów finansowych. Wielu promotorów projektów – władze publiczne, osoby indywidualne czy przedsiębiorstwa – nie posiada jednak umiejętności i zdolności koniecznych do opracowania, wdrożenia i sfinansowania ambitnych projektów realizacji budynków wykorzystujących czystą energię. W związku z powyższym Komisja:

a.wzmocni istniejące instrumenty wsparcia na rzecz opracowywania projektów 16  na poziomie unijnym, takie jak ELENA, we współpracy z Europejskim Centrum Doradztwa Inwestycyjnego. Celem jest zwiększenie puli projektów inwestycyjnych, wspieranie wdrażania instrumentów finansowych, nawiązanie bliższej współpracy z promotorami projektów, zwłaszcza tych z Europy Środkowej i Wschodniej, dalsze angażowanie miast i podmiotów lokalnych oraz stymulowanie agregacji i upowszechniania na rynku obiecujących rozwiązań, w tym innowacyjnych technologii oraz strategii finansowania i organizacji. Komisja zwiększy budżet na unijne wsparcie na rzecz opracowywania projektów z 23 mln EUR w 2015 r. do 38 mln EUR rocznie począwszy od 2017 r. Oczekuje się, że budżet na unijne wsparcie na rzecz opracowywania projektów na lata 2016–2017 powinien uruchomić inwestycje o wartości do 3 mld EUR 17 w budynki zrównoważone energetycznie;

b.będzie zachęcać państwa członkowskie do tworzenia dedykowanych lokalnych lub regionalnych punktów kompleksowej obsługi dla podmiotów odpowiedzialnych za projekty, obejmujących całą ścieżkę wsparcia klienta - począwszy od informacji i wsparcia technicznego, poprzez tworzenie struktury finansowania i zapewnienia wsparcia finansowego aż do monitorowania oszczędności. Instrumenty te powinny doprowadzić do zwiększenia liczby projektów opracowywanych lokalnie oraz do tworzenia silnych i godnych zaufania partnerstw z podmiotami lokalnymi (np. z MŚP, instytucjami finansowymi oraz agencjami energetycznymi), przy czym kluczowe jest połączenie podaży finansowania z popytem na nie. Rozwój i powielanie tych punktów kompleksowej obsługi będzie wspierane na szczeblu unijnym dzięki wymianie dobrych praktyk poprzez Manag’Energy 18 , finansowaniu poprzez inicjatywę Horyzont 2020 19 , unijne instrumenty wsparcia na rzecz opracowywania projektów czy też, w odpowiednich przypadkach, finansowanie przy pomocy europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

Równolegle, proponowana kontynuacja zobowiązań do oszczędności energii przez państwa członkowskie zawarta w art. 7 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej dostarczy dodatkowej motywacji do łączenia małych projektów.

Filar III: Ograniczanie ryzyka

Inwestorzy i podmioty finansujące powinny lepiej rozumieć realne ryzyko i korzyści wynikające z inwestycji w budynki zrównoważone energetycznie w oparciu o fakty rynkowe oraz wyniki historyczne, do czego wzywają instytucje finansowe 20 . Przy wycenie oferowanych produktów finansowania banki powinny zacząć stopniowo uwzględniać takie elementy analizy fundamentalnej jak mniejsze prawdopodobieństwo braku spłaty w przypadku kredytów na projekty związane z oszczędnością energii czy wzrost wartości aktywów w związku z wyższą efektywnością energetyczną. Rozwój dedykowanych produktów finansujących zrównoważone energetycznie budynki jest również istotny dla wspierania tworzenia rynku wtórnego (refinansowania) i wzrostu udziału kapitału prywatnego. Aby wspomóc tę transformację rynkową Komisja:

a.uruchamia platformę obniżania ryzyka efektywności energetycznej, ukazującą dane na temat technicznej i finansowej charakterystyki ponad 5 tys. europejskich projektów efektywności energetycznej dotyczących przemysłu oraz budynków. Zachęca się podmioty realizujące projekty, podmioty finansujące oraz inwestorów do dalszego uzupełniania tej otwartej bazy danych oraz do korzystania z dostępnej tam analizy porównawczej oraz wzajemnego uczenia się;

b.będzie ściśle współpracować z publicznymi i prywatnymi instytucjami finansowymi, przedstawicielami przemysłu i ekspertami z sektora finansowego nad utworzeniem uzgodnionych ram dotyczących oceny ryzyka w przypadku inwestycji w budynki zrównoważone energetycznie. Inicjatywa ta, opracowana wspólnie przez Grupę Instytucji Finansowych ds. Efektywności Energetycznej11 i zaplanowana na 2017 r., pomoże instytucjom finansowym włączyć podstawowe korzyści energetyczne do swojej praktyki biznesowej przy jednoczesnym obniżeniu kosztów transakcyjnych i zwiększeniu zaufania inwestorów. Działanie to również pomoże odblokować rynek ekologicznych kredytów hipotecznych.

Równolegle wniosek ustawodawczy dotyczący dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków obejmuje środki mające zapewnić inwestorom z sektora prywatnego dostęp do większej ilości lepszych jakościowo informacji, w tym poprzez bardziej wiarygodne świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, gromadzenie faktycznych danych dotyczących zużycia energii przez budynki publiczne oraz dalsze opracowywanie długoterminowych planów działania w zakresie renowacji w celu ukierunkowania decyzji inwestycyjnych.

Komisja uruchamia również Obserwatorium substancji budowlanej UE w celu zapewnienia centralnego gromadzenia wszystkich istotnych informacji dotyczących budynków w UE oraz termomodernizacji. Umożliwi ono wsparcie w zakresie opracowywania, wdrażania, monitorowania i oceny polityk i powiązanych instrumentów finansowych.

2.    Branża budowlana

Komisja zaprosi zainteresowane strony z branży budowlanej do dyskusji na temat wyzwań i możliwości, jakie stanowią dla branży inwestycje w budynki zrównoważone energetycznie i w jaki sposób można je szerzej promować. Stanowi to uzupełnienie prac trójstronnego forum wysokiego szczebla na rzecz zrównoważonego budownictwa będących elementem strategii dla budownictwa 2020.

W ramach europejskiego programu na rzecz umiejętności 21 Komisja podjęła wysiłki na rzecz uporania się z wyzwaniami związanymi z umiejętnościami. Na podstawie doświadczeń związanych z programami pilotażowymi realizowanymi w bieżącym roku Komisja wprowadzi w 2017 r. nowe zestawy tak zwanych „planów działania na rzecz branżowej współpracy w zakresie umiejętności”. Jeden z nich będzie dotyczył branży budowlanej, koncentrując się na efektywności energetycznej i umiejętnościach informatycznych. Będą przy tym wzmacniane synergie z inicjatywą Komisji „BUILD UP Skills”, która dotyczy podnoszenia kwalifikacji pracowników branży budowlanej w dziedzinie efektywności energetycznej oraz technologii energii ze źródeł odnawialnych, w zakresie instalacji i zarządzania 22 . 

Budowa nowych budynków lub modernizacja budynków istniejących w celu zwiększenia ich efektywności energetycznej stanowi okazję do ponownego przemyślenia procesów budowy i wyburzania, uwzględniając szersze aspekty efektywności zasobów. W przyszłym roku, w ramach pakietu gospodarka o obiegu zamkniętym, Komisja Europejska przedstawi unijne ramy oceny całkowitej efektywności środowiskowej budynków. Ramy te powinny być wykorzystane do promowania gospodarki o obiegu zamkniętym w obszarach zabudowanych, w tym jako odniesienie w dużych projektach użytkowych, w europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych oraz w politykach i ustawodawstwie krajowym. Ponadto Komisja Europejska bada możliwości wspierania inicjatyw sprzyjających inwestycjom w nową i/lub innowacyjną infrastrukturę recyklingu odpadów z budowy i rozbiórki w regionach, które są opóźnione względem celu dotyczącego ponownego użycia, odzyskiwania i recyklingu na poziomie 70 %, określonego w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, który ma zostać osiągnięty do 2020 r. Takie inwestycje mogłyby otrzymać wsparcie z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Trwa proces tworzenia specjalnej platformy dla projektów gospodarki o obiegu zamkniętym. Ponadto Komisja przygotowała protokół zarządzania odpadami z budowy i rozbiórki, aby pomóc zainteresowanym stronom w przetwarzaniu odpadów w sposób racjonalny ekologicznie i zwiększać potencjał poddawania ich recyklingowi. Patrząc w przyszłość, Komisja Europejska pracuje również nad zasadami i przepisami w dziedzinie zrównoważonego projektowania budynków, mającymi na celu wytwarzanie mniejszej ilości odpadów z budowy i rozbiórki oraz ułatwienie recyklingu materiałów. Wszystkie te inicjatywy pomogą z kolei zmniejszyć zużycie energii i koszty materiałów budowlanych.

Konieczne jest odblokowanie potencjału wzrostu i tworzenia miejsc pracy w sektorze budowlanym poprzez poprawę funkcjonowania rynków. Wyniki oceny adekwatności w zakresie sektora budowlanego będą wykorzystane do zapewnienia większej spójności powiązanego ustawodawstwa dotyczącego rynku wewnętrznego oraz efektywności energetycznej. Tytułem przykładu w odpowiednich przypadkach należy włączyć wymogi wynikające z przepisów Ekoprojektu do zharmonizowanych norm określonych w rozporządzeniu w sprawie wyrobów budowlanych mających zastosowanie do tych samych produktów, aby zapewnić producentom jednolite ramy ich testowania. Ponieważ rynek wewnętrzny wyrobów budowlanych jest wciąż rozdrobniony, proces konsultacji z zainteresowanymi stronami jest w toku 23 , co może doprowadzić do rewizji rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych w ramach kadencji obecnej Komisji.

Komisja Europejska będzie nadal wspierać innowacje, stymulując rozwój zaawansowanych produktów i procesów technologicznych w ramach kontraktowego partnerstwa publiczno-prywatnego (cPPP) budynki efektywne energetycznie (EeB). Oczekuje się, że to PPP zapewni technologie potrzebne do wzmocnienia zrównoważonego charakteru i konkurencyjności europejskiego sektora budowlanego 24 .

Inicjatywę tę mogłoby wesprzeć inteligentne podejście do zamówień publicznych, promujące innowacyjne rozwiązania niskoemisyjne, dzięki branżowym inicjatywom w zakresie normalizacji, takim jak SustSteel 25 . Gdy normy zostaną ostatecznie ustalone, będą one mogły być stosowane przez branżę budowlaną do realizacji celów dotyczących zrównoważonego rozwoju. Potencjalnie podejście to mogłoby objąć inne produkty budowlane i pozwoliłoby branży na promowanie jej wysiłków i bardziej skuteczną sprzedaż swoich wyrobów.

Nowe dyrektywy w sprawie zamówień publicznych (obowiązujące od wiosny 2016 r.) konsolidują i optymalizują wszystkie istniejące instrumenty na rzecz innowacyjności: kryteria funkcjonalne, warianty, aspekty jakościowe w specyfikacjach technicznych oraz kryteria udzielenia zamówienia. Unia Europejska przyczynia się również do innowacyjności w zamówieniach publicznych poprzez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne oraz program Horyzont 2020. Doprowadziło to do powstania szeregu przełomowych projektów. Ciekawym przykładem jest transgraniczny projekt PAPIRUS (obejmujący Niemcy, Hiszpanię, Włochy oraz Norwegię) którego celem jest promocja, wdrażanie i walidacja innowacyjnych rozwiązań w zakresie zrównoważonego budownictwa realizowanych w drodze zamówień publicznych, skupiających się na budynkach o niemal zerowym zużyciu energii. Ponadto Komisja opublikowała opcjonalne kryteria zielonych zamówień publicznych dotyczące projektowania i budowy budynków biurowych oraz zarządzania nimi, zawierające szereg zaleceń dotyczących przygotowywania zamówień publicznych na ekologiczne i efektywne energetycznie budynki biurowe 26 .

Technologie cyfrowe mają potencjał zwiększenia efektywności procesów budowlanych oraz eksploatacji budynków, przyczyniając się w ten sposób do osiągania naszych celów w zakresie oszczędzania energii. Z tego względu Komisja popiera określenie wspólnych zasad i przepisów w dziedzinie zamówień publicznych w celu doprowadzenia do cyfryzacji charakterystyki budynków, w tym cyfryzacji ich charakterystyki energetycznej (modelowanie informacji o budynku). Wraz z rozwojem wspólnych ram dotyczących cyfrowego dziennika budynku oraz konkretnych działań ukierunkowanych na MŚP w dużym stopniu ułatwia to wymianę informacji oraz wspiera podejmowanie decyzji przed rozpoczęciem realizacji projektów budowlanych, w trakcie ich realizacji oraz po ich zakończeniu, unikanie fragmentaryzacji konkurujących ze sobą strategii krajowych oraz ograniczenie kosztów dla MŚP. Ponadto, w ramach Porozumienia w sprawie zamówień rządowych WTO i w kontekście porozumień dwustronnych, Unia Europejska zapewnia przeprowadzanie zamówień publicznych w sposób przejrzysty i konkurencyjny, nie dyskryminujący unijnych towarów, usług ani dostawców.

(1)

     Komisja Europejska, europejski sektor budowlany – Globalny partner 2016.

(2)

     Ocena skutków zmian wprowadzonych do dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, SWD(2016) 414; patrz także sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego „Termomodernizacja: Atut na nowy początek dla Europy” (ang. Energy Renovation: The Trump Card for the New Start for Europe" dostępne na http://iet.jrc.ec.europa.eu/energyefficiency/publication/energy-renovation-trump-card-new-start-europe

(3)

     Komunikat „Europa znów inwestuje – Wnioski z realizacji planu inwestycyjnego dla Europy”, COM(2016) 359.

(4)

   Uwaga: dokonano również alokacji środków w wysokości 870 mln EUR i 113 mln EUR, odpowiednio z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR), które również należą do europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

(5)

   Dane szacunkowe oparte na tabelach finansowych programów operacyjnych 2014–2020 dotyczących celu tematycznego „Wspieranie przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną”.

(6)

     Obejmuje współfinansowanie ze środków krajowych.

(7)

     Pierwsze coroczne podsumowanie postępów w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych w latach 2014–2020 zostanie opracowane do końca listopada 2016 roku.

(8)

     W ciągu ostatnich 5 lat Europejski Bank Inwestycyjny przeznaczył 10,5 mld euro na sektor efektywności energetycznej.

(9)

     COM(2016) 605 z dnia 14 września 2016 r.

(10)

     Zob. oświadczenie Komisji zawierające ocenę – do celów wdrażania paktu stabilności i wzrostu – jednorazowych wkładów dokonywanych w kontekście inicjatywy EFIS, Dz. U. 1.7.2015; L 169, s. 38 Zob. także Komunikat „Optymalne wykorzystanie elastyczności przewidzianej w obowiązujących postanowieniach paktu stabilności i wzrostu”, COM(2015) 12.

(11)

  http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html  

(12)

     W szczególności w odniesieniu do rozwiązań w zakresie ogrzewania i chłodzenia – panele fotowoltaiczne na dachach oraz pompy ciepła.

(13)

W przyjętym ostatnio wniosku dotyczącym „rozporządzenia zbiorczego” (COM(2016) 605) Komisja proponuje uproszczone zasady mające zastosowanie do łączenia europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych, co może umożliwić rozwój dalszych, łatwych w użytkowaniu modeli oraz wzorców.

(14)

     Platformy te zapewnią także lepszą widoczność projektom finansowanym za ich pomocą – w celu stosowania odpowiednich korzyści regulacyjnych i administracyjnych zapewnianych w ramach EFIS.

(15)

fi-compass jest platformą świadczącą usługi doradcze w zakresie instrumentów finansowych w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, stworzoną w celu wspierania instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi i innych zainteresowanych stron, poprzez dostarczanie praktycznej wiedzy specjalistycznej oraz narzędzi edukacyjnych dotyczących instrumentów finansowych. https://www.fi-compass.eu/

(16)

   Finansowanie ELENA oraz zaproszenie do składania wniosków o unijne wsparcie opracowywania projektów w ramach programu Horyzont 2020.

(17)

   Na podstawie wskaźnika dźwigni finansowej osiągniętego w przeszłości przy finansowaniu PDA i EASME.

(18)

   Dla ponad 400 lokalnych i regionalnych agencji energetycznych w Europie Manag’Energy będzie punktem centralnym budowania zdolności, w celu zwiększenia możliwości agencji w zakresie finansowania efektywności energetycznej oraz umożliwienia agencjom tworzenia struktur, tak aby osiągnąć całościowe, zintegrowane podejście lokalne/regionalne.

(19)

   H2020, EE-23-2017 dotyczące innowacyjnych planów finansowych, tj. planów funkcjonujących w oparciu o agregatory projektów lub izby rozliczeniowe na szczeblu regionalnym lub krajowym.

(20)

    www.eefig.com

(21)

   Komunikat „Nowy europejski program na rzecz umiejętności: wspólne działania na rzecz wzmocnienia kapitału ludzkiego, zwiększania szans na zatrudnienie i konkurencyjności (COM(2016) 381).

(22)

Inicjatywa finansowana w ramach programów: Inteligentna Energia dla Europy oraz Horyzont 2020 wyzwanie społeczne 3.

(23)

     Zgodnie ze sprawozdaniem z wykonania rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych (dodać odniesienie)

(24)

     http://ec.europa.eu/research/industrial_technologies/energy-efficient-buildings_en.html.

(25)

   Sektor stali pracuje nad europejskimi normami zrównoważonej produkcji stali (SustSteel), umożliwiającymi przedsiębiorstwom uzyskanie certyfikacji zgodności ich wyrobów stalowych dla branży budowlanej z określonymi wymogami w aspektach zrównoważonej gospodarki i środowiska oraz zrównoważonego rozwoju społecznego.

(26)

SWD(2016) 180 final Kryteria zielonych zamówień publicznych w UE dotyczące projektowania i budowy budynków biurowych oraz zarządzania nimi.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 30.11.2016

COM(2016) 860 final

ZAŁĄCZNIK

Działania na rzecz przyspieszenia przejścia na czystą energię

EMPTY

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO, KOMITETU REGIONÓW ORAZ EUROPEJSKIEGO BANKU INWESTYCYJNEGO

Czysta energia dla wszystkich Europejczyków

Większość działań opisanych w niniejszym dokumencie to działania, które wywrą wpływ w perspektywie krótko- i średnioterminowej. W ramach corocznego sprawozdania na temat stanu unii energetycznej Komisja przedstawi informacje dotyczące realizacji tych działań oraz wytyczy kierunek nowych działań, jeżeli zajdzie taka potrzeba.

1. Społecznie sprawiedliwa transformacja i nowe umiejętności

Energia stanowi niezwykle ważny towar i usługę i jest niezbędna do pełnego uczestnictwa w nowoczesnym społeczeństwie. Obecnie istnieje już szereg instrumentów, które należy zastosować, aby zapewnić sprawiedliwe przejście na czystą energię, uwzględniające wpływ transformacji na sektory, regiony lub najbardziej wrażliwe grupy społeczne odczuwające negatywne skutki tego przejścia.

Kluczowymi narzędziami w tym przypadku są europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, w tym Europejski Fundusz Społeczny, które wspierają dostosowania w dotkniętych zmianami sektorach i regionach oraz przejście na nowe modele działalności gospodarczej i profile zawodowe. W latach 2014–2020 co najmniej 1,1 mld EUR zostanie przeznaczone z Europejskiego Funduszu Społecznego na udoskonalenie systemów kształcenia oraz systemów szkoleniowych, niezbędne dla dostosowania umiejętności i kwalifikacji oraz dla stworzenia nowych miejsc pracy w sektorach związanych z energią i środowiskiem. Środki z Europejskiego Funduszu Społecznego wykorzystywane są przez niektóre państwa członkowskie także do zmniejszenia zjawiska ubóstwa energetycznego, stanowiąc uzupełnienie 5,2 mld EUR przydzielonych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności na inwestycje w budownictwie mieszkaniowym służące efektywności energetycznej. Liczne państwa członkowskie zdecydowały się przeznaczyć te przydzielone środki na mieszkania socjalne i gospodarstwa domowe wymagające pomocy, przyczyniając się tym samym do długoterminowego rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego w przypadku niemal 1 mln gospodarstw domowych. Zwiększenie efektywności energetycznej budynków to jedno z najważniejszych narzędzi pozwalających na zapewnienie bardziej przystępnych cen energii oraz umożliwiających zwalczanie ubóstwa energetycznego. Poza środkami proponowanymi we wnioskach legislacyjnych 1 Komisja powoła także obserwatorium ubóstwa energetycznego, odpowiedzialne za dostarczanie wiarygodnych statystyk, jeżeli chodzi o liczbę gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym w poszczególnych państwach członkowskim, oraz za upowszechnianie dobrych praktyk.

Wyspecjalizowane działania dotyczące transferu wiedzy, nabywania umiejętności oraz promowania innowacyjnych rozwiązań w zakresie efektywnego wykorzystania energii i jej produkcji finansowane są w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich. Na przykład przewiduje się, że w latach 2014–2020 aż 99 000 beneficjentów (głównie rolników i właścicieli lasów) zostanie przeszkolonych w zakresie zagadnień związanych z energią.

Mając na celu ukierunkowane wspieranie solidarności przy przechodzeniu na czystą energię, Komisja zaproponowała, aby w ramach rewizji unijnego system handlu uprawnieniami do emisji 2 rozdzielić fundusze w sposób uwzględniający szczególnie wysokie potrzeby dodatkowych inwestycji w państwach członkowskich o niższych dochodach. Celem nowego funduszu na rzecz modernizacji jest ułatwienie inwestycji związanych z modernizacją systemów energetycznych oraz poprawą efektywności energetycznej. Ponadto Komisja zaproponowała, aby 10 % uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji przez państwa członkowskie wciąż było przydzielane z korzyścią dla określonych państw członkowskich o niższych dochodach. Wreszcie Komisja proponuje, aby państwa członkowskie przeznaczały wpływy z handlu uprawnieniami do emisji także na promowanie nabywania umiejętności i zmiany miejsc pracy przez pracowników, których dotyczy transformacja miejsc pracy w gospodarce niskoemisyjnej, i aby dokonywały tego w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi.

Działanie to należy uzupełnić o specjalną inicjatywę, która zapewni dalsze, bardziej ukierunkowane wsparcie przemian w regionach przemysłowych, w których dominuje węgiel i występują wysokie emisje dwutlenku węgla. Celem jest uruchomienie lub przyspieszenie procesów planowania regionalnego w zakresie zmian strukturalnych związanych z transformacją energetyczną oraz w zakresie wymiany z regionami znajdującymi się w podobnej sytuacji. W pierwszej kolejności Komisja zorganizuje spotkanie przedstawicieli tych regionów w celu omówienia potencjalnych procesów planowania, usprawnienia wymiany najlepszych praktyk oraz przeanalizowania dostępności poszczególnych instrumentów wsparcia.

Odpowiednią pomoc może zapewnić regionom strategia inteligentnej specjalizacji w ramach polityki spójności UE, a zwłaszcza tematyczne platformy 3 . Strategia ta, będąca oddolnym procesem angażującym zwłaszcza przemysł, badania, rozwój i wspólnotę innowacji, a także organy publiczne, pozwoli regionom na opracowywanie i wdrażanie ich strategii związanych z transformacją sektora energetycznego.

Przejście na czystą energię oferuje możliwości tworzenia trwałych miejsc pracy. Niemniej jednak, aby przejście to przebiegło pomyślnie, wymagane jest przekwalifikowanie pracowników, lepsze planowanie i przewidywanie zmian i umiejętności, a także lepsze dopasowywanie umiejętności. Środki z Europejskiego Funduszu Społecznego mogą być przeznaczane na wspieranie powyższych starań na każdym etapie życia: mogą one służyć zwiększaniu świadomości dzieci w szkole, organizowaniu szkoleń w zakresie odpowiednich umiejętności, wspieraniu przedsiębiorczości związanej z czystą energią oraz włączeniu społecznemu dzięki odpowiednim ścieżkom zawodowym. W ramach europejskiego programu na rzecz umiejętności 4 Komisja podjęła działania mające na celu pokonywanie takich wyzwań związanych z umiejętnościami oraz w rozwiązanie problemu niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej w określonych sektorach gospodarki (tzw. „plan działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności”). Doświadczenia zdobyte w ramach pilotażowego planu działania uruchomionego w tym roku (przede wszystkim w sektorze motoryzacyjnym oraz sektorze technologii morskiej) dowodzą, że takie plany stanowią szansę do wyjścia naprzeciw potrzebom w zakresie umiejętności związanym z przejściem na czystą energię. Plan działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności realizowany w sektorze morskim już w tej chwili obejmuje morską energię wiatrową i oceaniczną. Może stanowić on szczególnie ważny sprawdzian przed drugą turą obejmującą takie sektory jak odnawialne źródła energii i budownictwo.

Kluczową rolę w określaniu zapotrzebowania na umiejętności oraz w przewidywaniu zmian i zarządzaniu nimi odgrywają partnerzy społeczni. Są już oni włączeni w prace związane z unią energetyczną na poziomie unijnym i muszą być ściśle włączeni w cały proces, a także w dyskusje na temat zintegrowanych krajowych planów w zakresie energii i klimatu.

2. Środki unijne z korzyścią dla gospodarki realnej

Do sfinansowania transformacji energetyki potrzebne będzie połączenie prywatnych inwestycji oraz finansów publicznych, które pozwalają na uruchomienie prywatnych nakładów inwestycyjnych i korygują niedoskonałości rynku. Prywatne inwestycje staną się łatwiejsze dzięki wnioskom ustawodawczym zawartym w niniejszym pakiecie oraz wnioskowi mającemu na celu reformę unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji. Kluczowym czynnikiem umożliwiającym sprostanie wyzwaniom inwestycyjnym będą funkcjonujące rynki energii i emisji, podobnie jak stabilność regulacyjna i przejrzystość prowadzonej polityki.

Ponadto zdecydowany wkład we wsparcie przejścia na czystą energię mają unijne instrumenty finansowe, co pokazuje Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych. Fundusz jest na dobrej drodze, aby do połowy 2018 r. uruchomić co najmniej 315 mld EUR w postaci dodatkowych inwestycji w obszarze gospodarki realnej. Ostatnie kwoty osiągnęły poziom 154 mld EUR. Wraz z uruchomieniem drugiego etapu Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych Komisja złożyła wniosek o jego wzmocnienie i rozszerzenie. Zaproponowano, aby co najmniej 40 % inwestycji w segmencie infrastruktury i innowacji dotyczyło klimatu, energii oraz środowiska i stanowiło wkład w osiąganie celów porozumienia paryskiego.

Zgodnie z celem UE, który zakłada przeznaczenie co najmniej 20 % budżetu unijnego na lata 2014–2020 na działania w dziedzinie klimatu, istotną rolę w realizacji celów unii energetycznej odgrywa także zreformowana polityka spójności 5 , w ramach której dostępne są alokacje finansowe na poziomie 68,8 mld EUR Środki te zostaną uzupełnione o publiczne i prywatne środki finansowe o łącznej kwocie szacowanej na 92 mld EUR 6 . Ponadto wsparcie dla ukierunkowanych inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną zapewniają programy rozwoju obszarów wiejskich (prawie 6 mld EUR). Choć pierwsze oznaki dotyczące środków w ramach polityki spójności wskazują na postępy we wdrażaniu w 2016 r. 7 , potrzebne są natychmiastowe działania służące przyspieszeniu wdrażania tych funduszy w wielu państwach członkowskich. Komisja będzie w dalszym ciągu oferować wsparcie techniczne dla państw członkowskich mających problemy z wdrażaniem.

Prostsze i bardziej elastyczne zasady zaproponowane przez Komisję w śródokresowym przeglądzie wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 również przyczynią się do przyspieszenia wdrożenia finansowania. W ramach przeglądu Komisja zainicjuje program uproszczeń w zakresie uregulowania europejskiego prawodawstwa dotyczącego funduszy. Program obejmuje ułatwienia w zakresie łączenia Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych z innymi źródłami unijnego finansowania, w tym europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi. Jednym z celów jest zapewnienie intensywniejszej absorpcji Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych w regionach słabiej rozwiniętych i w regionach w okresie przejściowym. W ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych państwa członkowskie i regiony już planują przeznaczenie niemal 6,4 mld EUR za pośrednictwem instrumentów finansowych na gospodarkę niskoemisyjną, zwłaszcza na efektywność energetyczną. Jest to kwota ponad ośmiokrotnie większa od przydziałów z lat 2007–2013, co stanowi pierwszy sygnał, że poczyniono już znaczne postępy 8 . Dążąc do zwiększenia poziomu absorpcji instrumentów finansowych, Komisja udziela także państwom członkowskim wsparcia za pośrednictwem platformy fi-compass dla służb doradczych oraz za pośrednictwem gotowych instrumentów zapewniających standardowe warunki kompatybilne z przepisami europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz zasadami pomocy państwa. Komisja dąży również do łączenia środków publicznych i prywatnych.

Przykładem pomyślnie zrealizowanego projektu w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w połączeniu z Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych jest platforma inwestycyjna francuskiego regionu Hauts-de-France, która dowodzi, jak szereg podmiotów publicznych i prywatnych może dokonać integracji posiadanej wiedzy i zasobów fachowych, a także jak połączyć różnego rodzaju środki w celu uruchomienia znaczących inwestycji sektora prywatnego w projekty niskoemisyjne. Kolejnym przykładem są instrumenty finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej („PF4EE”) 9 , zapewniające zabezpieczone przed ryzykiem finansowanie dłużne za pośrednictwem lokalnych banków handlowych, co pozwala bankom na tworzenie lepszych warunków finansowania projektów związanych z efektywnością energetyczną w budynkach i MŚP. Zapewniają one również pomoc ekspercką, która pozwala lokalnym bankom na opracowywanie i wprowadzanie na rynek nowych energooszczędnych produktów finansowych dopasowanych do potrzeb klientów.

W programie ekologicznego transportu wykorzystane zostaną instrumenty finansowe i finansowanie łączone, aby wprowadzić innowacyjne technologie niskoemisyjne w celu przyspieszenia przejścia na mobilność niskoemisyjną. Możliwy potencjał rynku w związku z odnową taboru autobusowego wynosi około 3 500 pojazdów lub 875 mln EUR dodatkowych inwestycji rocznie.

3. Stworzenie odpowiednich zachęt dla inwestycji w przechodzenie na czystą energię

Wprowadzenie odnawialnych źródeł energii lub środków efektywności energetycznej to działanie kapitałochłonne. Wymaga ono inwestycji wstępnych w formie oszczędności gospodarstw domowych, kapitału własnego przedsiębiorstw lub finansowania dłużnego instytucji kredytujących; w przyszłości pozwoli to na czerpanie korzyści w postaci niższych rachunków za energię lub innych przychodów.

Obecna sytuacja gospodarcza, charakteryzująca się niskimi kosztami kapitału, sprzyja uruchamianiu inwestycji na dużą skalę oraz przepływowi nakładów kapitałowych w kierunku takich obszarów jak czysta energia, rozwiązania związane z efektywnością energetyczną oraz zrównoważone nieruchomości. Stanowi to szansę dla obywateli, przedsiębiorstw, organów publicznych i inwestorów na większy zwrot kapitału niż w przypadku oszczędności.

Aby wspierać to zasadnicze przesunięcie w inwestycjach w kierunku przejścia na czystą energię, zintegrowane krajowe plany w zakresie energii i klimatu państw członkowskich – stanowiące część zarządzania unią energetyczną, w sprawie której Komisja przedstawi dziś wniosek 10 – posłużą również jako „mapy inwestycyjne” określające inwestycje publiczne i prywatne w zakresie przechodzenia na czystą energię.

Ważnym czynnikiem sprzyjającym prywatnym inwestycjom w zakresie przechodzenia na czystą energię jest również korzystna i spójna struktura zachęt gospodarczych. Efektywne wyznaczanie cen za emisje dwutlenku węgla oraz wycofywanie dotacji dla paliw kopalnych to dwie kwestie istotne dla wyeliminowania szkodliwych zakłóceń rynku, dla internalizacji kosztów środowiskowych i społecznych w scenariuszu przewidującym brak istotnych zmian oraz dla wyceny ryzyka związanego z poszczególnymi możliwościami inwestycyjnymi.

Komisja zaproponowała już reformę unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji na okres po roku 2020 11 . UE popiera również tworzenie systemów handlu uprawnieniami do emisji w drodze dwustronnej współpracy 12 oraz udziału w wielostronnych inicjatywach podejmowanych z naszymi międzynarodowymi partnerami, jak również ich finansowania 13 .

Zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu oraz w gronie państw G7 i G20 Unia Europejska podjęła już szereg kroków w celu zniesienia dotacji do paliw kopalnych. Mimo to utrzymujące się i wciąż wysokie poparcie społeczne dla ropy naftowej, węgla i innych paliw, których stosowanie powoduje emisję dwutlenku węgla, wciąż zakłóca rynek energii, powoduje nieefektywność ekonomiczną oraz wstrzymuje inwestycje w zakresie przechodzenia na czystą energię i związane z tym innowacje.

Zgodnie z ostatnim sprawozdaniem Komisji w sprawie cen i kosztów energii, opublikowanym w dniu dzisiejszym w ramach niniejszego pakietu, bezpośrednie dotacje unijne do paliw kopalnych wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej i ciepła wyniosły w 2012 r. 17,2 mld EUR, podczas gdy oddzielnie wyliczone dotacje do paliw kopalnych wykorzystywanych w transporcie wyniosły 24,7 mld EUR 14 . Zgodnie z oszacowaniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego z 2015 r. dotacje unijne dla paliw kopalnych przy uwzględnieniu kosztów zewnętrznych wyniosły 300 mld EUR. Jest to wprawdzie wciąż jedynie mały odsetek całkowitej kwoty, tj. ponad 4,8 bln EUR 15 , jednak kwota ta stanowi poważne obciążenie ekonomiczne dla UE. Obecne niskie ceny ropy i gazu stanowią okazję do wycofania dotacji do paliw kopalnych, w tym ulg podatkowych, przy jednoczesnym uniknięciu negatywnego wpływu na poziom zabezpieczenia społecznego.

4. Badania naukowe, innowacje i konkurencyjność

Badania naukowe i innowacje mają kluczowe znaczenie dla wspierania globalnej konkurencyjności Europy, przewodniej roli w zaawansowanych technologiach energii odnawialnej 16 oraz rozwiązań na rzecz efektywności energetycznej, a także ich pomyślnego wdrożenia w całej gospodarce. Unia Europejska uczestniczy w inicjatywie „Mission Innovation”, zapoczątkowanej w 2015 r. na konferencji klimatycznej w Paryżu, łączącej państwa, które zobowiązały się do podwojenia swoich inwestycji w zakresie badań dotyczących czystej energii w ciągu 5 lat.

Wraz z niniejszym pakietem Komisja przedkłada specjalną strategię w sprawie przyspieszenia innowacji w zakresie czystej energii 17 . Ma ona zapewnić lepsze wyznaczanie priorytetów i konkretne działania na rzecz zwiększenia zakresu wdrażania niskoemisyjnych innowacji oraz skrócenia czasu, w jakim są one wprowadzane na rynek. Inicjatywa posłuży jako przykład dla przyszłych, nowych podejść horyzontalnych do innowacyjności i konkurencyjności.

Przyspieszenie innowacji w dziedzinie czystej energii pozwoli Europie na maksymalne wykorzystanie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną: może ono stworzyć szanse dla wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy dzięki zwiększeniu wywozu i tworzeniu przedsiębiorstw, a także uczestnictwu obywateli w rozwiązaniach cyfrowych.

Inicjatywy przemysłowe także odgrywają istotną rolę we wspieraniu unijnej innowacyjności i konkurencyjności. Stanowią one ważny element europejskiego strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych (EPSET). Dobrymi przykładami są inicjatywy przemysłowe związane z energią słoneczną 18 w sektorach inteligentnych sieci i magazynowania 19 . Kolejnym dobrym przykładem jest strategiczny plan działania w odniesieniu do energii mórz i oceanów, którego celem jest zmaksymalizowanie inwestycji prywatnych i publicznych w rozwój w obszarze energii oceanicznej poprzez maksymalne ograniczenie ryzyka dotyczącego technologii.

W swojej strategii na rzecz unii energetycznej 20 Komisja Europejska zapowiedziała inicjatywę na rzecz gromadzenia i udostępniania stosownych informacji, analiz oraz danych gospodarczych. Powinno ona pozwolić Komisji przede wszystkim na dokonanie rzetelnej oceny ogólnych wyników funkcjonowania czystych technologii energetycznych w UE, nie tylko pod względem badań naukowych i innowacji, lecz także w zakresie udziału w rynku, przywozu/wywozu, zatrudnienia, wzrostu i inwestycji. Ocenę konkurencyjną należy cyklicznie aktualizować podczas przyjmowania sprawozdania na temat stanu unii energetycznej, a kluczowe priorytety i działania należy poddawać stosownemu przeglądowi.

5. Tworzenie niezbędnej infrastruktury wspierającej swobodny przepływ energii i przejście na czystą energię

Europejski system energetyczny znajduje się w okresie transformacji. Sieci energetyczne wymagają unowocześnienia i modernizacji, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną, wynikającemu ze znaczącego przesunięcia w całym łańcuchu wartości energii i koszyku energetycznym, ze zwiększonym udziałem odnawialnych źródeł energii o zmiennej charakterystyce produkcji. Potrzebna jest także specjalna infrastruktura, która pozwoli na wparcie mobilności niskoemisyjnej.

Priorytetem krótkoterminowym jest zapewnienie właściwego funkcjonowania wewnętrznego rynku energii poprzez stworzenie brakujących połączeń międzysystemowych. Jednak aby zrealizować zakładany cel na poziomie 10% połączeń międzysystemowych do roku 2020 poprzez położenie kresu izolacji energetycznej szeregu państw członkowskich i usunięcie wewnętrznych wąskich gardeł, planowana obecnie infrastruktura energetyczna musi być zgodna z bardziej długoterminowymi decyzjami politycznymi, w tym z przejściem na mobilność niskoemisyjną.

Oznacza to także, że na etapie planowania całościowego systemu energetycznego uwzględniona zostanie efektywność energetyczna 21 : aktywne zarządzanie popytem w celu redukcji zużycia energii, kosztów ponoszonych przez konsumentów, uzależnienia od przywozu oraz przyjęcia inwestycji na rzecz infrastruktury sprzyjającej efektywności energetycznej za racjonalną pod względem kosztów rozwiązanie prowadzące do gospodarki niskoemisyjnej o obiegu zamkniętym. Inwestycje w coraz bardziej inteligentną i elastyczną infrastrukturę uznano za jedną z korzystnych opcji na przyszłość.

6. Cyfryzacja

Strategia jednolitego rynku cyfrowego Komisji z maja 2015 r. 22 ma na celu stworzenie środowiska i warunków odpowiednich do rozwoju zaawansowanych sieci i usług cyfrowych, również w sektorze energetycznym.

Zapewnienie uczciwego traktowania konsumentów wymagać będzie od innowacyjnych przedsiębiorstw łączenia nowych technologii energetycznych z technologią cyfrową (duże zbiory danych, chmura obliczeniowa) oraz technologią komunikacji mobilnej (sieć 5G), co pozwoli oferować nowe produkty i usługi (zdecentralizowane wytwarzanie energii elektrycznej; systemy zarządzania energią; inteligentne urządzenia i sterowniki cyfrowe; rozwiązania na małą skalę, w tym samochody o napędzie elektrycznym) wspierające aktywnych konsumentów oraz pomagające optymalizować zużycie energii (ograniczanie i zmienianie zużycia), przyczyniające się tym samym do oszczędności. We wrześniu 2016 r. Komisja zaproponowała przeprowadzenie przeglądu przepisów telekomunikacyjnych UE w celu zaspokojenia rosnących potrzeb Europejczyków w zakresie łączności poprzez wspieranie inwestycji w sieci o bardzo dużej przepustowości. Komisja przedstawiła również plan działania dotyczący sieci 5G 23 , w którym przewiduje ona wspólny unijny harmonogram skoordynowanego komercyjnego uruchomienia sieci 5G w 2020 r.

Jednocześnie należy w dalszym ciągu zajmować się kwestiami dostępu do danych, ochrony prywatności i danych, a także cyberbezpieczeństwa oraz otwartych standardów i interoperacyjności. Prace nad tą ostatnią kwestią rozpoczęto za pośrednictwem komunikatu Komisji z kwietnia 2016 r. w sprawie cyfryzacji europejskiego przemysłu 24 . Komunikat ten zapowiedział także utworzenie Europejskiej inicjatywy dotyczącej przetwarzania w chmurze; inicjatyw ta może stać się podstawą nowego systemu danych dotyczących energii.

Coraz ważniejsze staje się zapewnienie odporności systemów dostaw energii na ryzyka i zagrożenia cybernetyczne, ponieważ powszechne wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych i danych o ruchu staje się podstawą funkcjonowania infrastruktury, na której opierają się systemy energii. Analizą konkretnych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa infrastruktury energetycznej zajmuje się obecnie platforma ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa energetycznego; będzie ona doradzać Komisji w powyższych kwestiach.

7. Wymiar zewnętrzny

Polityka zewnętrzna i polityka rozwojowa są ważnymi narzędziami umożliwiającymi globalne wspieranie przejścia na czystą energię oraz pomoc krajom partnerskim, również sąsiadom UE, w realizacji ich zobowiązań podjętych w ramach porozumienia paryskiego oraz celów programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

Oznacza to zwiększone zaangażowanie UE w inicjatywy wielostronne oraz wspieranie bardziej solidnej i sprzyjającej włączeniu społecznemu architektury energetycznej na całym świecie – zgodnie z planem działania w sprawie unijnej dyplomacji energetycznej 26 . UE jest aktywnym członkiem wielostronnego forum ministerialnego dotyczącego czystej energii – globalnego forum wysokiego szczebla mającego na celu promowanie polityk i programów wspierających technologie czystej energii, dzielenie się zdobytym doświadczeniem i najlepszymi praktykami oraz wspieranie przejścia na globalną gospodarkę opartą na czystej energii. Komisja dopilnuje, by przejście na gospodarkę niskoemisyjną w dalszym ciągu było integralną częścią dialogu na temat energii i współpracy w ramach stosunków dwustronnych i wielostronnych UE.

Komisja podkreśliła, że kluczowymi elementami jej wniosku dotyczącego nowego konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju 27 jest zrównoważona energia oraz działania w dziedzinie klimatu. W programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 oraz w celach zrównoważonego rozwoju nr 7 „przystępna cenowo czysta energia” i 13 „działania w dziedzinie klimatu” stwierdzono, że energia jest niezwykle ważnym czynnikiem umożliwiającym rozwój i ma centralne znaczenie dla rozwiązań służących zapewnieniu zrównoważonego charakteru naszej planety 28 . Strategiczne podejście UE do kwestii energetycznych w ramach polityki współpracy rozwojowej koncentruje się na trzech kluczowych priorytetach: i) rozwiązaniu problemu braku dostępu do energii, ii) zwiększeniu produkcji energii odnawialnej, iii) przyczynieniu się do przeciwdziałania zmianom klimatu. Z uwagi na skalę potrzebnych inwestycji UE pogłębi współpracę z partnerami z sektora publicznego i prywatnego, aby zrealizować cele w zakresie dostępu do energii, efektywności energetycznej i produkcji energii odnawialnej. Towarzyszyć temu będzie wsparcie UE dla państw trzecich w zakresie zapobiegania zmianom klimatu oraz rozwoju gospodarki niskoemisyjnej i odpornej na zmiany klimatu, zgodnie z pozycją UE jako globalnego lidera w obszarze ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Komisja przedstawiła Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych 29 , aby zapewnić zintegrowany pakiet finansowy w celu finansowania inwestycji poza UE. W skład planu wchodzi Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju; pomoc techniczna w opracowywaniu zrównoważonych projektów i przyciąganiu inwestorów; oraz zestaw programów pomocy technicznej mających na celu poprawę klimatu inwestycyjnego i politycznego w danych państwach, w szczególności zwiększenie prywatnych i publicznych inwestycji w gospodarkę niskoemisyjną.

Energia jest jednym z najważniejszych obszarów współpracy UE z jej sąsiadami, w której szczególny nacisk kładzie się na reformy regulacyjne, promowanie wykorzystania energii odnawialnej oraz efektywność energetyczną. Tak jest w przypadku Wspólnoty Energetycznej, w której UE pomaga tworzyć regionalny rynek energii zgodnie z unijnymi standardami regulacyjnymi. W południowym sąsiedztwie Unii trwa proces tworzenia europejsko-śródziemnomorskiego rynku energii elektrycznej i gazu, a we wschodnim sąsiedztwie projekt EU4Energy zapewnia wsparcie reform w sektorze energetycznym. Projekty te mają na celu stworzenie korzystnego klimatu dla inwestycji w zakresie energii odnawialnej i efektywności energetycznej. Wsparcie UE pomaga w szczególności ustanawiać ramy regulacyjne umożliwiające transgraniczny handel energią odnawialną.

Przykładem pomyślnie zrealizowanego projektu jest największa na świecie elektrownia słoneczna w Ourzazate, która do 2030 r. będzie w połowie zaspokajać zapotrzebowanie Maroka na energię odnawialną; potencjalnie będzie mogła ona także wysyłać energię elektryczną do UE oraz na wschód 30 .

UE wzmacnia współpracę w zakresie efektywności energetycznej z Bałkanami Zachodnimi, Turcją oraz południowymi i wschodnimi sąsiadami. Komisja, we współpracy z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, zwiększy inwestycje w zakresie efektywności energetycznej w sektorze budownictwa, poczynając od czterech państw pilotażowych: Ukrainy, Gruzji, Serbii i Tunezji.

Uprzywilejowanym partnerem UE jest Afryka, a ramy współpracy w zakresie energii stanowi partnerstwo Afryka-UE na rzecz energii. UE wspiera również Afrykańską Inicjatywę na rzecz Energii Odnawialnej – inicjatywę Afryki mającą na celu zwiększenie afrykańskich mocy wytwarzania energii odnawialnej o 10GW do 2020 r. i mobilizację afrykańskiego potencjału w zakresie energii odnawialnej w wymiarze 300GW do 2030 r. W celu uwolnienia afrykańskiego potencjału zrównoważonej energii nacisk zostanie położony na zwiększanie zdolności wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, poprawę transgranicznych połączeń międzysystemowych i zarządzanie sektorem energetycznym.

UE, jako członek Światowej Organizacji Handlu, aktywnie promuje również liberalizację towarów i usług, która może przynieść korzyści dla środowiska. Unia ściśle współpracuje z 16 innymi członkami Światowej Organizacji Handlu reprezentującymi większą część światowego obrotu towarami środowiskowymi. Celem tej współpracy jest zawarcie ambitnego porozumienia dotyczącego towarów środowiskowych. Również w ramach dwustronnych umów handlowych UE dąży do wczesnej liberalizacji towarów i usług środowiskowych oraz do udogodnień w handlu i inwestycjach w zakresie produkcji energii odnawialnej.

Należy się spodziewać, że zwiększona wymiana handlowa umożliwi szybkie rozpowszechnienie towarów, usług i technologii środowiskowych na całym świecie oraz przejście na gospodarkę niskoemisyjną. UE jest światowym liderem w wywozie i przywozie towarów środowiskowych. W 2013 r. wartość wywozu ekologicznych towarów z Unii wyniosła 146 mld EUR (ok. 8 % całkowitej wartości wywozu z UE), a wartość przywozu – 70 mld EUR. Europejskie przedsiębiorstwa powinny starać się w dalszym ciągu rozwijać i eksportować innowacje, pomysłowość i wiedzę fachową.

W Komunikacie w sprawie zarządzania oceanami 31 określono działania, które umożliwią stworzenie równych warunków działania dla europejskiego sektora energii oceanu.

8. Zarządzanie i współpraca w celu zapewnienia skutecznej realizacji

Transformacja sektora energetycznego nie może być procesem narzuconym odgórnie. Wymaga ona działań politycznych podejmowanych na różnych poziomach władzy (lokalnym, regionalnym, krajowym, unijnym, międzynarodowym) oraz przez różne zainteresowane strony. Zarządzanie unią energetyczną umożliwi dostosowanie polityki i zapewnienie wypełnienia - na poziomie całej UE - zobowiązań w dziedzinie energii i klimatu, w szczególności celów przewidzianych do roku 2030.

Przejście na czystą energię nie będzie możliwe bez podjęcia działań przez wiele zainteresowanych stron reprezentujących społeczeństwo obywatelskie oraz poziom regionalny i lokalny. UE ma jedyną w swoim rodzaju zdolność do dokonania przejścia na czystą energię we wszystkich sektorach i na wszystkich szczeblach sprawowania rządów. Ważne jest zatem, by w opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych krajowych planów w zakresie energii i klimatu zaangażowały się miasta, regiony, przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni oraz inne zainteresowane strony.

Współpraca regionalna pomiędzy państwami członkowskimi pomoże im zrealizować unijne cele dotyczące energii i klimatu w sposób efektywny i racjonalny pod względem kosztów. Wnioski ustawodawcze zawarte w niniejszym pakiecie ułatwią współpracę regionalną. Komisja opracuje wskazówki dla państw członkowskich dotyczące budowania współpracy regionalnej w oparciu o istniejące struktury współpracy oraz włączenia współpracy regionalnej w główny nurt pięciu wymiarów unii energetycznej.

Z uwagi na to, że większa część transformacji zachodzić będzie w miastach i środowiskach miejskich, UE poświęca szczególną uwagę właśnie tym czynnikom napędowym zmian. Prace nad ułatwianiem działań na szczeblu miejskim zostały zintensyfikowane w 2016 r., wraz z przyjęciem paktu amsterdamskiego na rzecz agendy miejskiej UE, utworzeniem Światowego Porozumienia Burmistrzów i uruchomieniem przez Komisję internetowego „pojedynczego punktu kontaktowego” przeznaczonego dla władz lokalnych poszukujących dostosowanych do swoich potrzeb informacji na temat unijnych inicjatyw miejskich, w tym tych dotyczących przejścia na czystą energię. Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii, jako inicjatywa przewodnia UE na rzecz działań miejskich przeciwko zmianie klimatu, nabiera rozmachu wraz z szerszym zakresem obejmującym obecnie łagodzenie zmiany klimatu, dostosowywanie się do niej oraz dostęp do czystej i przystępnej cenowo energii. Komisja zajmuje się obecnie powielaniem tego skutecznego modelu w Ameryce Północnej i Meksyku; w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach; w Japonii; w Chinach; w Indiach; w Azji Południowo-Wschodniej; oraz w Afryce Subsaharyjskiej w ramach Światowego Porozumienia Burmistrzów. Ambitne projekty w zakresie przejścia na czystą energię na poziomie miast i regionów powinny być bardziej widoczne. Mogą być powielane w całej Unii Europejskiej, również w ramach Tournée unii energetycznej (Energy Union Tour) w 2017 r.

Obszary wiejskie również mogą mieć istotny potencjalny wkład w transformację energetyki, na przykład w zakresie efektywności energetycznej, energii odnawialnej, w tym zrównoważonej bioenergii.

Wyspy i regiony wyspiarskie zapewniają platformy dla inicjatyw pilotażowych dotyczących przejścia na czystą energię i mogą służyć za model na poziomie międzynarodowym, tak jak ma to miejsce na przykład w najbardziej oddalonych regionach UE w przypadku El Hierro (Wyspy Kanaryjskie), wyspy w 100% wykorzystującej energię odnawialną. Komisja chciałaby pomóc przyspieszyć proces rozwoju i przyjęcia najlepszych dostępnych technologii na wyspach i w regionach wyspiarskich, w tym wymianę najlepszych praktyk w zakresie finansowania oraz systemów prawnych i regulacyjnych, a także energii wykorzystywanej w transporcie. Pierwszym krokiem jest doprowadzenie do współpracy między wyspami, niezależnie od ich wielkości, topografii czy lokalizacji.

(1)

Zob. wniosek o zmianę dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, COM(2016) 765.

(2)

Wniosek dotyczący zmiany dyrektywy 2003/87/WE w celu wzmocnienia racjonalnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych, COM(2015) 337.

(3)

  http://s3platform.jrc.ec.europa.eu .

(4)

Komunikat „Nowy europejski program na rzecz umiejętności: wspólne działania na rzecz wzmocnienia kapitału ludzkiego, zwiększania szans na zatrudnienie i konkurencyjności”, COM(2016) 381.

(5)

Polityka spójności wdrażana jest za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności oraz Europejskiego Funduszu Społecznego, które wchodzą w skład europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

(6)

Kwota oszacowana na podstawie średniej ważonej dofinansowań z zestawień finansowych programów operacyjnych na lata 2014–2020, związanych z celami tematycznymi: „wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach” oraz „promowanie zrównoważonego transportu i usuwaniem niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej”.

(7)

Dane dotyczące projektów wybranych do końca 2016 r. będą dostępne na początku 2017 r.

(8)

Pierwsze roczne podsumowanie postępów osiągniętych dzięki instrumentom finansowym w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w latach 2014–2020 sporządzone zostanie do końca listopada 2016 r.

(9)

Finansowanie prywatne na rzecz efektywności energetycznej to unijny instrument finansowy opracowany przez Komisję, finansowany w ramach programu LIFE, wdrażany przez Europejski Bank Inwestycyjny.

(10)

COM(2016) 759.

(11)

COM(2015) 337.

(12)

Przykładowo z Chinami lub Koreą.

(13)

W ramach porozumienia paryskiego około połowa państw wskazała, że skorzysta z mechanizmów rynkowych, aby wywiązać się ze zobowiązań do ograniczenia emisji.

(14)

Liczba ta uwzględnia dotacje do węgla (9,7 mld EUR) i gazu (6,6 mld EUR); Na dotacje te składają się dotacje wywodzące się z dawnych dopłat inwestycyjnych, dopłaty inwestycyjne do paliw kopalnych, taryfy gwarantowane, zwolnienia z podatków paliwowych, dotacje do produkcji energii elektrycznej, do wyłączania obiektów i usuwania odpadów. (Źródło: badanie z 2014 r. poświęcone kosztom energii i dotacjom. W przypadku transportu (dotacje do ropy naftowej) źródłem jest przegląd OECD z 2013 r.).

(15)

Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 2015 r.

(16)

Zob. także wniosek o przekształcenie dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii , COM(2016) 767.

(17)

COM(2016) 763.

(18)

Celem inicjatywy jest zwiększenie konkurencyjności i zrównoważonego charakteru sektora, ułatwienie przystępnej cenowo ekspansji na dużą skalę oraz integracja z siecią elektroenergetyczną.

(19)

Tzw. „europejska inicjatywa przemysłowa na rzecz sieci elektroenergetycznej”, która niedawno przekształcona została w „europejską platformę technologii i innowacji dla inteligentnych, energetycznych sieci przesyłowych”.

(20)

COM(2015) 80.

(21)

Zob. wniosek o zmianę dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, COM(2016) 761.

(22)

COM(2015) 192.

(23)

COM(2016) 588.

(24)

COM(2016) 180.

(25)

Proponowana inicjatywa w sprawie struktury rynku składa się z przekształconej dyrektywy w sprawie energii elektrycznej (COM(2016) 864), przekształconego rozporządzenia w sprawie energii elektrycznej (COM(2016) 861), przekształconego rozporządzenia w sprawie ACER (COM(2016) 863) oraz z nowego rozporządzenia w sprawie przygotowania na zagrożenia w sektorze energii elektrycznej (COM(2016) 862).

(26)

Konkluzje Rady w sprawie dyplomacji energetycznej przyjęte przez Radę do Spraw Zagranicznych w dniu 20 lipca 2015 r. (10995/15).

(27)

Komunikat w sprawie wniosku dotyczącego nowego konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju – nasz świat, nasza godność, nasza przyszłość, COM(2016) 740.

(28)

Zob. także komunikat zatytułowany „Kolejne kroki w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy – europejskie działania na rzecz zrównoważonego charakteru”, COM(2016) 739.

(29)

Komunikat „Zwiększenie europejskich inwestycji na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego: w kierunku drugiego etapu funkcjonowania Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych oraz nowego Europejskiego Planu Inwestycji Zewnętrznych”, COM(2016) 581.

(30)

Międzynarodowe zarządzanie oceanami – program działań na rzecz przyszłości oceanów. Wspólny komunikat Komisji oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (JOIN(2016) 49 z dnia 10 listopada 2016 r.).