1.

Program Erasmus (EuRopean Action Scheme for the Mobility of University Students) został zainicjowany w nawiązaniu do okresu odrodzenia, podczas którego studenci i intelektualni mogli swobodnie przemieszczać się po Europie. Nosi on tę nazwę na cześć filozofa, filologa, teologia i humanisty Erazma z Rotterdamu (1469–1536), który, uważając się za obywatela świata, mieszkał i działał w kilku regionach Europy. Uważał on bowiem, że jedynie dzięki więziom łączącym go z innymi krajami zyskuje wiedzę, doświadczenie i idee stanowiące przedmiot jego badań ( 2 ).

2.

Od czasu utworzenia w 1987 r. program Erasmus dał kilku pokoleniom młodych studentów możliwość swobodnego przemieszczania się w obrębie Unii Europejskiej w celach edukacyjnych, przyczyniając się tym samym do zbliżenia narodów Unii. Utorował on również drogę do Europy Edukacji, nieodłącznego aspektu Europy Obywateli, a następnie obywatelstwa Unii. Obecnie program Erasmus+ jest elementem współpracy Unii w kluczowych dziedzinach, którymi są kształcenie i szkolenie, ściśle związane z rozwojem gospodarczym i społecznym Unii, oraz przyczynia się do promowania wartości Unii zgodnie z art. 2 TUE ( 3 ). A w przyszłości? W przyszłości program ten powinien nadal sprzyjać mobilności studentów, służąc celowi leżącemu w interesie ogólnym, oraz umacniać wartości Unii. Nie zapominajmy bowiem, że „demokracja w Unii wymaga substratu edukacyjnego” ( 4 ).

3.

W niniejszej sprawie do Trybunału zwrócono się w istocie o dokonanie wykładni art. 18, 20, 21 i 165 TFUE. Zasadniczo chodzi o udzielenie odpowiedzi na istotne pytania, które pojawiły się w postępowaniu przed sądem odsyłającym, Ustavni sud Republike Hrvatske (trybunałem konstytucyjnym, Chorwacja), i które można streścić w następujący sposób: Czy z otrzymywanego przez studenta będącego obywatelem państwa członkowskiego stypendium Erasmus może korzystać, w części, administracja podatkowa tego państwa członkowskiego? Czy niekorzystne traktowanie pod względem podatkowym rodzica będącego podatnikiem jest zgodne z celem programu Erasmus+, jakim jest wspieranie mobilności studentów?

4.

Rozpatrywany wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym daje zatem Trybunałowi sposobność ponownego zajęcia się kwestią mobilności studentów, której tło stanowią przepisy państwa członkowskiego dotyczące niektórych korzyści podatkowych, i wpisuje się w kontekst jego orzecznictwa odnoszącego się do swobodnego przemieszczania się studentów ( 5 ).

5.

Artykuł 21 ust. 1 TFUE przewiduje, że „[k]ażdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w traktatach i w środkach przyjętych w celu ich wykonania”.

6.

Artykuł 165 TFUE stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność państw członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową.

[…]

2.   Działanie Unii zmierza do:

[…]”.

7.

Motyw 40 rozporządzenia (UE) nr 1288/2013 ( 6 ), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych sporu w postępowaniu głównym (zwanego dalej „rozporządzeniem Erasmus+”), stanowił:

„Aby poprawić dostęp do Programu, należy dostosować stypendia wspierające mobilność osób do kosztów życia i utrzymania w państwie przyjmującym. Należy też zachęcać państwa członkowskie, aby zgodnie z prawem krajowym zwalniały stypendia z jakiegokolwiek opodatkowania i kosztów socjalnych. Takie samo zwolnienie powinno stosować się do podmiotów publicznych lub prywatnych, udzielających takiego wsparcia finansowego zainteresowanym osobom”.

8.

Artykuł 6 rozporządzenia Erasmus+, zatytułowany „Akcje w ramach Programu”, stanowił w ust. 1:

„W dziedzinie kształcenia i szkolenia cele Programu realizowane są w ramach następujących rodzajów akcji:

[…]”.

9.

Artykuł 18 tego rozporządzenia, zatytułowany „Budżet”, przewidywał w ust. 7:

„Alokacja środków przeznaczonych na mobilność edukacyjną osób, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. a) i w art. 12 lit. a), zarządzanych przez agencję narodową lub agencje narodowe (»agencja narodowa«), odbywa się w oparciu o liczbę ludności i koszty utrzymania w państwie członkowskim, odległość między stolicami państw członkowskich oraz wykonanie. Parametr wykonania odpowiada 25 % łącznych środków zgodnie z kryteriami, o których mowa w ust. 8 i 9. W odniesieniu do partnerstw strategicznych, o których mowa w art. 8 ust. 1 lit. a) i art. 14 ust. 1 lit. a), które mają być wybrane i zarządzane przez agencję narodową, środki przydziela się na podstawie kryteriów, które zostaną określone przez Komisję zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 36 ust. 3. Formuły te muszą być jak najbardziej neutralne w odniesieniu do poszczególnych systemów kształcenia i szkolenia państw członkowskich, unikać znacznych obniżek w rocznym budżecie przyznawanym z roku na rok państwom członkowskim oraz minimalizować nadmierne zakłócenie równowagi w zakresie wysokości przyznanego dofinansowania”.

10.

Artykuł 67 rozporządzenia nr 883/2004 ( 7 ), noszący tytuł „Członkowie rodziny, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim”, stanowi:

„Osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego państwa członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym państwie członkowskim. Jednak emeryt lub rencista jest uprawniony do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego właściwego ze względu na emeryturę lub rentę”.

11.

Zakon o porezu na dohodak (ustawa o podatku dochodowym), w brzmieniu obowiązującym w czasie wystąpienia okoliczności faktycznych ( 8 ) (zwana dalej „ZPD”), przewiduje w art. 6, że podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym pomniejsza się o osobiste odliczenie.

12.

W art. 10 ZPD wymieniono kwoty zwolnione z podatku dochodowego. Zaliczają się do nich w szczególności:

13.

Artykuł 36 ZPD stanowi:

„(1)   W odniesieniu do rezydentów łączną kwotę dochodu uzyskanego zgodnie z art. 5 niniejszej ustawy pomniejsza się o podstawowe osobiste odliczenie w wysokości 2200 kun [chorwackich (HRK) (około 292 EUR)] za każdy miesiąc podatkowego okresu rozliczeniowego, za który jest ustalany podatek […].

(2)   Rezydenci mogą zwiększyć osobiste odliczenie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, o następujące kwoty:

[…]

[…]

(4)   Za członków najbliższej rodziny pozostających na utrzymaniu i za dzieci pozostające na utrzymaniu uznaje się osoby fizyczne, których dochody podlegające opodatkowaniu, dochody niepodlegające opodatkowaniu i inne wpływy nieuznawane w rozumieniu niniejszej ustawy za dochody nie przekraczają w ujęciu rocznym kwoty równej pięciokrotności podstawowego osobistego odliczenia, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu.

(5)   W drodze odstępstwa od ust. 4 niniejszego artykułu przy ustalaniu prawa do podstawowego odliczenia na pozostających na utrzymaniu członków najbliższej rodziny i dzieci nie uwzględnia się kwot uzyskanych na podstawie odrębnych przepisów z tytułu pomocy społecznej, zasiłku rodzinnego, świadczenia z tytułu urodzenia dziecka, czyli świadczenia na wyprawkę dla noworodka, i rent rodzinnych po śmierci rodzica […]”.

14.

Artykuł 54 ZPD przewiduje dla niektórych podatników zamieszkałych na obszarach objętych pomocą i w mieście Vukovar (Chorwacja), takich jak skarżąca w postępowaniu głównym, wyższą kwotę podstawowego osobistego odliczenia, a tym samym większe odliczenie na dzieci pozostające na utrzymaniu, przy zastosowaniu współczynników określonych w art. 36 ust. 2 pkt 1 ZPD. Zgodnie z postanowieniem odsyłającym kwota ta w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych wynosiła 3000 HRK (około 398 EUR), a uprzednio 2700 HRK (około 358 EUR).

15.

Skarżąca w postępowaniu głównym, obywatelka Chorwacji, uzyskuje zasadniczą część swoich dochodów z pracy najemnej. Podlega ona podatkowi dochodowemu i obowiązkowi uiszczenia dodatku do podatku dochodowego z tytułu specjalnego dochodu podatkowego jednostki samorządu terytorialnego. Ze względu na miejsce zamieszkania przysługują jej korzyści podatkowe przewidziane w ZPD.

16.

Z postanowienia odsyłającego wynika, że w okresach rozliczeniowych za lata poprzedzające 2014 r. skarżąca w postępowaniu głównym korzystała zgodnie z art. 36 ust. 2 pkt 2 i art. 54 ust. 1 pkt 2 ZPD z prawa do zwiększenia podstawowego odliczenia (niepodlegającej opodatkowaniu części kwot uzyskanych za dany rok) na pozostające na utrzymaniu dziecko, które w rozpatrywanym okresie było studentem w pełnym wymiarze godzin na uniwersytecie w Finlandii.

17.

Decyzją z dnia 27 lipca 2015 r. Porezna uprava Ministarstva financija Republike Hrvatske (administracja podatkowa ministerstwa finansów Republiki Chorwacji) poinformowała skarżącą w postępowaniu głównym, po pierwsze, o istnieniu niedopłaty podatku dochodowego i dodatku do podatku dochodowego wynikającej z faktu, że podstawowe odliczenie na dziecko będące członkiem rodziny pozostającym na utrzymaniu nie przysługiwało jej za okres od 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2014 r., a po drugie, o kwocie, którą powinna ona uiścić z tego tytułu.

18.

Skarżąca w postępowaniu głównym wniosła odwołanie od tej decyzji podatkowej do Samostalni sektor za drugostupanjski upravni postupak Ministarstva financija Republike Hrvatske (samodzielnego referatu ds. odwoławczego postępowania administracyjnego ministerstwa finansów Republiki Chorwacji).

19.

Jej zdaniem niesłusznie nie przyznano jej prawa do zwiększenia podstawowego odliczenia dotyczącego podatku dochodowego za 2014 r. w odniesieniu do jej dziecka pozostającego na utrzymaniu. W tym względzie wskazuje ona, że dziecko to otrzymało wsparcie na rzecz mobilności od fińskiego uniwersytetu Y dotyczące roku akademickiego 2014/2015 w ramach programu Erasmus+ na pobyt na studiach uniwersyteckich w tym państwie członkowskim. Wyjaśnia ona, że z rozpatrywanej decyzji podatkowej wynika, iż to wsparcie na rzecz mobilności przekracza mający zastosowanie limit 11000 HRK (około 1460 EUR), przewidziany w art. 36 ust. 4 i 5 ZPD dla celów skorzystania z prawa do zwiększenia podstawowego odliczenia, jako środka polityki społecznej, dotyczącego podatku dochodowego na członka rodziny pozostającego na utrzymaniu na podstawie art. 36 ust. 1 i 4 ZPD (dalej „sporne przepisy”). Ponadto utrzymuje ona, że wspomniane wsparcie na rzecz mobilności należy zakwalifikować jako „pomoc społeczną”, a w konsekwencji nie należy go brać pod uwagę przy obliczaniu prawa do tego zwiększenia na podstawie art. 36 ust. 5 ZPD.

20.

Decyzją z dnia 17 lipca 2019 r. samodzielny referat ds. odwoławczego postępowania administracyjnego ministerstwa finansów oddalił odwołanie jako bezzasadne.

21.

Skarżąca w postępowaniu głównym wniosła skargę na tę decyzję do Upravni sud Osijek (sądu administracyjnego w Osijeku, Chorwacja), którą to skargę sąd ten w dniu 30 stycznia 2020 r. oddalił jako bezzasadną.

22.

Środek odwoławczy wniesiony przez skarżącą w postępowaniu głównym od tego orzeczenia został również oddalony przez Visoki upravni sud Republike Hrvatske (apelacyjny sąd administracyjny, Chorwacja) w dniu 20 stycznia 2021 r.

23.

Skarżąca w postępowaniu głównym wniosła skargę konstytucyjną między innymi na to orzeczenie do Ustavni sud Republike Hrvatske (trybunału konstytucyjnego). Na poparcie swojej skargi podnosi ona w szczególności zarzut dotyczący naruszenia przewidzianego w art. 141.c konstytucji obowiązku ochrony praw podmiotowych, które wywodzi ona z prawa Unii. Uważa ona bowiem, że była dyskryminowana w świetle art. 18 TFUE i postawiona w niekorzystnej sytuacji w świetle art. 20 ust. 2 lit. a) i art. 21 ust. 1 TFUE ze względu na to, że jej dziecko skorzystało z przysługującego mu prawa do przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim w celu kształcenia.

24.

Sąd odsyłający zastanawia się, czy w braku orzecznictwa Trybunału, które odnosiłoby się do zarzutów dotyczących naruszenia zasady zakazu dyskryminacji lub nieproporcjonalnego charakteru środków podatkowych związanych z mobilnością studentów w ramach programu Erasmus+, prawo Unii ma zastosowanie do sytuacji skarżącej w postępowaniu głównym, a dokładniej czy rozpatrywane przepisy podatkowe są zgodne z art. 18, 20, 21 i art. 165 ust. 2 TFUE oraz z art. 67 rozporządzenia nr 883/2004.

25.

Uznając, że w sporze w postępowaniu głównym pojawiają się kwestie dotyczące wykładni prawa Unii, Ustavni sud Republike Hrvatske (trybunał konstytucyjny) postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2023 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 28 kwietnia 2023 r., postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

26.

Uwagi na piśmie zostały przedstawione Trybunałowi przez rząd chorwacki oraz Komisję Europejską. Trybunał zadecydował o nieprzeprowadzaniu rozprawy w niniejszej sprawie.

27.

W sytuacji rozpatrywanej w postępowaniu głównym obywatel chorwacki, będący studentem w pełnym wymiarze godzin, korzystał z wypłacanego przez fiński uniwersytet wsparcia na rzecz mobilności przeznaczonego na pięciomiesięczny pobyt na studiach uniwersyteckich w Finlandii w roku akademickim 2014/2015 w ramach programu Erasmus+. Otrzymanie tego wsparcia miało konsekwencje przy obliczeniu podatku dochodowego jego matki, mianowicie spowodowało przekroczenie przewidzianego w ustawodawstwie krajowym limitu, powyżej którego matka, będąca pracownikiem najemnym w Chorwacji, traci jako podatnik przysługujące w ramach środka polityki społecznej prawo do zwiększenia podstawowego odliczenia na dziecko pozostające na utrzymaniu. Z postanowienia odsyłającego wynika, że ponieważ kwota wolna od podatku przewidziana we wspomnianym ustawodawstwie nie przysługiwała w okresie rozpatrywanym w postępowaniu głównym, skarżąca w postępowaniu głównym musiała dopłacić różnicę w kwocie podatku dochodowego i dodatku do tego podatku w wysokości około 4500 HRK (około 597 EUR).

28.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zmierza w istocie do ustalenia, czy prawo Unii stoi na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, na podstawie którego uwzględnia się wsparcie na rzecz mobilności w ramach programu Erasmus+, z którego skorzystało dziecko pozostające na utrzymaniu podatnika, co skutkuje niekorzystnymi konsekwencjami podczas ustalania kwoty podstawowego odliczenia, do którego uprawniony jest rodzic będący podatnikiem przy obliczaniu podatku dochodowego.

29.

Przed zbadaniem pytań prejudycjalnych przedstawionych przez sąd odsyłający należy oddalić zarzut podniesiony przez rząd chorwacki co do dopuszczalności tych pytań.

30.

Rząd chorwacki uważa, że pytania prejudycjalne należy uznać za niedopuszczalne na tej podstawie, że to prawo krajowe reguluje sytuację podatkową skarżącej w postępowaniu głównym, a w szczególności obliczenie podatku dochodowego oraz przysługujące jej prawo do podstawowego odliczenia podatkowego. Zdaniem tego rządu nie można bowiem uznać, że sam udział w programie Erasmus+ odnosi się do wszystkich osób mających związek ze studentem uczestniczącym w tym programie. Ponadto wspomniany rząd twierdzi, że w niniejszej sprawie chodzi o sytuację o charakterze wyłącznie wewnętrznym z uwagi na obywatelstwo skarżącej w postępowaniu głównym, na to, że pracuje ona i osiąga dochody w Chorwacji, a także na okoliczność, że nie skorzystała ona osobiście ze swobody przemieszczania się ani nie korzystała ze wsparcia na rzecz mobilności studentów w ramach wspomnianego programu.

31.

Takich argumentów nie można moim zdaniem uwzględnić.

32.

W pierwszej kolejności, co się tyczy istotności pytań skierowanych do Trybunału, należy przypomnieć, że jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór w postępowaniu głównym i który powinien przyjąć na siebie odpowiedzialność za mające zapaść orzeczenie sądowe, należy dokonanie oceny, w świetle szczególnych okoliczności sprawy, zarówno konieczności wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym po to, aby ów sąd krajowy był w stanie wydać swoje orzeczenie, jak i znaczenia dla sprawy pytań zadanych Trybunałowi. Wynika z tego, że pytania zadane przez sądy krajowe korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy, a odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie takich pytań jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na owe pytania ( 9 ).

33.

W niniejszej sprawie taki przypadek nie zachodzi. Należy bowiem stwierdzić, że sąd odsyłający dokładnie przedstawia powody, dla których uznał, iż wykładnia prawa Unii jest konieczna do wydania przez niego orzeczenia i że pytania prejudycjalne mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie sporu w postępowaniu głównym. Sąd ten wyjaśnia, że biorąc pod uwagę przedmiot wniesionej do niego skargi i wobec braku orzecznictwa Trybunału, które odnosiłoby się do zarzutów dotyczących naruszenia zakazu dyskryminacji lub nieproporcjonalnego charakteru środków podatkowych związanych z mobilnością studentów w ramach programu Erasmus+, w celu wydania orzeczenia jest on obowiązany w szczególności ustalić, czy akty indywidualne będące przedmiotem wniesionej do niego skargi są sprzeczne z art. 18, 20, 21 i art. 165 ust. 2 TFUE.

34.

W drugiej kolejności, co się tyczy argumentu, zgodnie z którym spór w postępowaniu głównym należy uznać za mający „charakter wyłącznie wewnętrzny” w świetle art. 18, 20 i 21 TFUE, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem normy traktatu FUE w dziedzinie swobodnego przemieszczania się osób i akty wydane w celu ich wykonania nie mogą mieć zastosowania do sytuacji, które nie mają żadnego łącznika z jakąkolwiek sytuacją uregulowaną przez prawo Unii i których wszystkie elementy o zasadniczym znaczeniu zamykają się w obrębie jednego państwa członkowskiego. Natomiast, jak wyjaśnił Trybunał, każdy obywatel Unii, niezależnie od miejsca zamieszkania i obywatelstwa, który skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się w innym państwie członkowskim, jest objęty zakresem stosowania tych przepisów ( 10 ).

35.

W niniejszej sprawie należy zauważyć, że postanowienie odsyłające zawiera niezbędne wyjaśnienia, aby umożliwić Trybunałowi stwierdzenie związku sytuacji skarżącej w postępowaniu głównym z prawem Unii. Ponadto, jak już wyjaśnił Trybunał, o ile podatki bezpośrednie należą do kompetencji państw członkowskich, o tyle państwa członkowskie muszą wykonywać te kompetencje z poszanowaniem prawa Unii ( 11 ), a w szczególności postanowień traktatu FUE dotyczących przyznanej każdemu obywatelowi Unii swobody przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich ( 12 ) oraz zasady równego traktowania.

36.

W tym kontekście należy zauważyć, że wbrew temu, co twierdzi rząd chorwacki, sytuacji obywatela państwa członkowskiego, takiego jak skarżąca w postępowaniu głównym, który nie skorzystał z prawa do swobodnego przepływu, nie można z tego tylko powodu zrównać z sytuacją o charakterze wyłącznie wewnętrznym. O ile jest bowiem prawdą, że skarżąca w postępowaniu głównym osobiście nie skorzystała z tego prawa i osobiście nie otrzymała wsparcia na rzecz mobilności studentów w ramach programu Erasmus+, o tyle jest bezsporne, po pierwsze, że jej dziecko pozostające na utrzymaniu skorzystało z przysługującego mu prawa do swobodnego przepływu ( 13 ), a po drugie, że – jak wyjaśnia sąd odsyłający – niekorzystne traktowanie pod względem podatkowym skarżącej w postępowaniu głównym, która jest w niniejszym przypadku rodzicem będącym podatnikiem, jest bezspornie związane ze wsparciem na rzecz mobilności, z której korzystało jej dziecko pozostające na utrzymaniu w ramach tego programu.

37.

W związku z tym uważam, że pytania przedstawione przez sąd odsyłający są dopuszczalne.

38.

Przypomnę na wstępie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału art. 21 TFUE obejmuje nie tylko prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, lecz również zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. W konsekwencji sytuację skarżącej w postępowaniu głównym należy zbadać w odniesieniu do tego jedynie postanowienia ( 14 ) w świetle art. 165 TFUE.

39.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 21 TFUE w świetle art. 165 ust. 2 tiret drugie TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego uwzględniającemu do celów ustalenia kwoty podstawowego odliczenia, do którego uprawniony jest rodzic będący podatnikiem na dziecko pozostające na utrzymaniu, wsparcie na rzecz mobilności w celu kształcenia, z którego dziecko skorzystało w ramach programu Erasmus+, co skutkuje utratą prawa do zwiększenia tego odliczenia przy obliczaniu podatku dochodowego.

40.

Rząd chorwacki uważa, że sporne przepisy nie stanowią ani dyskryminacji (bezpośredniej lub pośredniej) wobec zainteresowanych osób, ani przeszkody w przysługującej im swobodzie przemieszczania się w Unii. Komisja jest natomiast zdania, że przepisy te stanowią ograniczenie swobody przepływu osób przewidzianej w art. 21 TFUE w związku z art. 165 TFUE i art. 4 ust. 3 TUE, ponieważ w niniejszym przypadku niekorzystne traktowanie pod względem podatkowym dochodów skarżącej w postępowaniu głównym wynika bezpośrednio z faktu, że jej dziecko skorzystało z przysługującego mu prawa do swobodnego przepływu.

41.

Niniejsza sprawa sytuuje się na pograniczu dziedziny podatków bezpośrednich i dziedziny swobodnego przepływu obywateli Unii. Aby zaproponować Trybunałowi użyteczną odpowiedź na pierwsze pytanie prejudycjalne i biorąc pod uwagę cele programu Erasmus+, w pierwszej kolejności pokrótce przeanalizuję specyfikę wsparcia na rzecz mobilności w ramach tego programu [lit. a)], a w drugiej kolejności kwestię, czy przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym wprowadzają dyskryminację ze względu na przynależność państwową lub ograniczenie swobody przemieszczania się obywateli Unii [lit. b)].

42.

Aby lepiej zrozumieć specyfikę wsparcia na rzecz mobilności w ramach programu Erasmus+, pokrótce odniosę się do genezy tego programu. Ponieważ rozwój prawny tego programu jest ściśle związany z rozwojem działań Unii w dziedzinie kształcenia i szkolenia, obecnie określonych w art. 165 i 166 TFUE, w poniższych rozważaniach zbadam ich równoległą ewolucję.

43.

Na wstępie pragnę zauważyć, że o ile traktat rzymski z 1957 r. obejmował już w zalążku perspektywę działań Unii w dziedzinie kształcenia, o tyle trzeba było poczekać do 1963 r. na to, by Rada przyjęła decyzję w sprawie wspólnej polityki kształcenia zawodowego (dawny art. 128 traktatu EWG) ( 15 ), skłaniając tym samym do refleksji nad związkiem między kształceniem zawodowym a szkolnictwem ogólnym ( 16 ). Począwszy od tej chwili, konieczne było przejście kilku etapów po to, by kształcenie i szkolenie znalazły się w centrum współpracy europejskiej, umożliwiając w ten sposób instytucjom Unii ustanowienie programów szkoleniowych i edukacyjnych.

44.

W szczególności należy wziąć pod uwagę okres lat 1985–1992, w którym powstały między innymi programy Comett (współpraca między uniwersytetami i przedsiębiorstwami), Erasmus (mobilność studentów i współpraca akademicka) i Lingua (promowanie nauczania języków obcych). Jednocześnie w tym okresie współpracę w dziedzinie edukacji zapisano w traktacie WE ( 17 ). Wraz bowiem z wejściem w życie traktatu z Maastricht z 1992 r. termin „edukacja” pojawia się po raz pierwszy w traktacie WE ( 18 ), który uznaje tym samym znaczenie w strukturze europejskiej uzupełniającej roli Unii w promowaniu wysokiej jakości europejskich systemów edukacji, przy jednoczesnym określeniu granic roli Unii i kluczowych celów jej działania oraz wyraźnym stwierdzeniu głównej odpowiedzialności państw członkowskich za ich systemy edukacyjne, w pełni respektując w ten sposób zasadę pomocniczości. Ponadto włączenie dziedziny edukacji do prawa pierwotnego zapewniło jasną podstawę prawną kończącą debaty i kontrowersje prawne w tej kwestii ( 19 ). Wreszcie art. 165 TFUE, który został dodany do traktatów traktatem z Lizbony, skonkretyzował ten rozwój legislacyjny i orzeczniczy ( 20 ).

45.

Program Erasmus został utworzony w 1987 r. po ponad piętnastu latach dyskusji i miał na celu wspieranie wymiany studentów wyłącznie między uniwersytetami z różnych państw członkowskich ( 21 ). Utorował on w ten sposób drogę do Europy Edukacji, jako nieodłącznego aspektu Europy Obywateli ( 22 ). W pierwszym roku funkcjonowania wzięło w nim udział 3200 studentów uniwersytetów z jedenastu państw członkowskich ( 23 ). Od tego czasu o wielkim sukcesie programu Erasmus świadczy stały wzrost liczby uczestników. W 2017 r. z programu tego skorzystało 9 mln osób, a w 2024 r. – ponad 15 mln osób, w tym w szczególności studenci szkół wyższych, ale także uczniowie szkół średnich, praktykanci, wychowawcy i osoby prowadzące szkolenia lub też młodzi absolwenci, uczestniczący w szerokiej gamie projektów z zakresu kształcenia, szkolenia i mobilności młodych ludzi.

46.

Wskutek rozwoju działań Unii w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz rozwoju programu Erasmus, zwanego obecnie „programem Erasmus+”, cele tego ostatniego programu są obecnie określone w art. 165 TFUE ( 24 ).

47.

Rozporządzenie Erasmus+, mające zastosowanie w niniejszej sprawie, przyjęto na podstawie art. 165 ust. 4 i art. 166 ust. 4 TFUE. Artykuł 165 ust. 1 TFUE przewiduje, że w ramach swojego ogólnego celu Unia przyczynia się „do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność państw członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową”. Artykuł 165 ust. 2 tiret drugie TFUE uściśla następnie to, do czego dokładnie zmierza działanie Unii, a mianowicie w szczególności do „sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli” ( 25 ).

48.

Działanie Unii zostało również określone w art. 6 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Erasmus+, który przewidywał, że w dziedzinie kształcenia i szkolenia cele programu Erasmus+ realizowane są w ramach szeregu akcji, w tym „mobilności edukacyjnej osób” ( 26 ). W tym względzie art. 7 tego rozporządzenia stanowił, że działanie to ma na celu wspieranie w szczególności „mobilnośc[i] studentów w ramach wszystkich programów szkolnictwa wyższego”.

49.

Na wstępie pragnę przypomnieć, że od czasu stworzenia programu Erasmus zasada komplementarności finansowania Unii i finansowania przez państwa członkowskie zawsze była uznawana za istotny czynnik rozwoju tego programu. Dotyczy to w szczególności finansowania mobilności studentów, biorąc pod uwagę uzupełniający charakter stypendiów Erasmus+, które mają na celu pokrycie wyłącznie dodatkowych kosztów związanych z mobilnością ( 27 ).

50.

Z motywu 40 rozporządzenia Erasmus+ wynika zatem, że aby poprawić dostęp do programu, należy dostosować stypendia wspierające mobilność osób do kosztów życia i utrzymania w państwie przyjmującym. W motywie tym stwierdzono w szczególności, że należy też zachęcać państwa członkowskie, aby zgodnie z prawem krajowym zwalniały stypendia z jakiegokolwiek opodatkowania i kosztów socjalnych.

51.

W tym względzie w odniesieniu do budżetu programu Erasmus+ art. 18 rozporządzenia Erasmus+ stanowił, że alokacja środków przeznaczonych na mobilność edukacyjną osób, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. a) i w art. 12 lit. a) tego rozporządzenia, zarządzanych przez agencję narodową lub agencje narodowe, odbywa się „w oparciu o liczbę ludności i koszty utrzymania w państwie członkowskim, odległość między stolicami państw członkowskich oraz wykonanie” ( 28 ).

52.

Jak bowiem podnosi Komisja, ponieważ ogólnym i szczegółowym celem programu Erasmus+ jest sprzyjanie mobilności edukacyjnej osób, stypendia Erasmus+ mają na celu partycypowanie w dodatkowych kosztach, które nie powstałyby przy braku mobilności ( 29 ).

53.

Taki jest zatem kontekst ewolucyjny i regulacyjny, w świetle którego należy oceniać problem prawny podniesiony przez sąd odsyłający.

54.

Ponieważ sam sąd odsyłający żywi wątpliwości co do istnienia dyskryminacji pośredniej ze względu na przynależność państwową, rozpocznę od zbadania tej kwestii.

55.

Co się tyczy dziedziny podatków bezpośrednich, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem poza dziedzinami, w których prawo podatkowe Unii jest przedmiotem harmonizacji, określenie cech konstytutywnych każdego podatku należy do uprawnień dyskrecjonalnych państw członkowskich, z poszanowaniem ich autonomii podatkowej, przy czym uprawnienie to powinno w każdym razie być wykonywane z poszanowaniem prawa Unii. Trybunał uściślił, że dotyczy to w szczególności wyboru stawki podatku, która może być proporcjonalna lub progresywna, ale także określenia podstawy opodatkowania i zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego ( 30 ).

56.

W tym kontekście przy wykonywaniu tego uprawnienia państwa członkowskie powinny przestrzegać prawa Unii, a w szczególności zasady równego traktowania. Ponadto wymóg ten dotyczy zarówno środków, poprzez które skorzystano z tego uprawnienia, jak i ich stosowania. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada równego traktowania wymaga, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w różny sposób i by różne sytuacje nie były traktowane w sposób identyczny, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione ( 31 ). W tym względzie należy zauważyć, że Trybunał orzekł już, że porównywalność sytuacji może być z konieczności oceniana jedynie w ramach jednego i tego samego systemu podatkowego ( 32 ). Należy również przypomnieć, że zasady równego traktowania zakazują nie tylko jawnej dyskryminacji z uwagi na przynależność państwową, lecz również wszelkich ukrytych form dyskryminacji, które poprzez zastosowanie innych kryteriów rozróżniających prowadzą w rzeczywistości do tego samego rezultatu ( 33 ).

57.

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazuje, że trudno jest określić grupę odniesienia, do której można by porównać sytuację skarżącej w postępowaniu głównym w celu ustalenia, czy w niniejszym przypadku doszło do naruszenia zasady równego traktowania.

58.

W szczególności sąd ten uważa, że prima facie stosowanie spornych przepisów mogłoby prowadzić w odniesieniu do wydatków przeznaczonych przez rodziców na ich dzieci pozostające na utrzymaniu do odmiennego traktowania z jednej strony rodziców będących podatnikami, których dziecko pozostające na utrzymaniu skorzystało z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się w ramach programu Erasmus+, aby udać się do państwa członkowskiego o zbliżonych lub wyższych kosztach życia – jak to jest w przypadku skarżącej w postępowaniu głównym – i z drugiej strony rodziców będących podatnikami, których dziecko pozostające na utrzymaniu skorzystało z tego prawa w ramach tego samego programu, aby udać się do państwa członkowskiego o zbliżonych lub niższych kosztach życia, oraz rodziców będących podatnikami, których dziecko pozostające na utrzymaniu nie skorzystało z tego prawa w celu odbycia studiów uniwersyteckich i którzy tym samym nie ponieśli żadnych kosztów związanych z mobilnością.

59.

Jednakże sam sąd odsyłający wskazuje, że z uwagi w szczególności na cele rozporządzenia Erasmus+ sytuacja skarżącej w postępowaniu głównym nie jest ogólnie porównywalna ani z sytuacją podatników podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, których dzieci nie skorzystały z przysługującego im prawa do swobodnego przepływu, ani z sytuacją takich podatników, których dzieci uzyskały wsparcie na rzecz mobilności w ramach programu Erasmus+ w celu odbycia studiów uniwersyteckich w państwach członkowskich o podobnych lub niższych kosztach życia.

60.

Natomiast sąd ten wydaje się uważać, że sytuacja skarżącej w postępowaniu głównym różni się od sytuacji innych podatników podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym i że wobec tego nie powinna ona być traktowana pod względem podatkowym w taki sam sposób.

61.

W tym kontekście należy stwierdzić, że z punktu widzenia celów programu Erasmus+ i specyfiki stypendiów uzyskanych w ramach tego programu ( 34 ) sytuacje tych kategorii rodziców będących podatnikami nie są porównywalne ( 35 ). Przeciwnie, ze względu na specyfikę stypendiów Erasmus+ chodzi o różne sytuacje, których nie należy traktować w jednakowy sposób, co oznacza, że wsparcie na rzecz mobilności Erasmus+ nie powinno być brane pod uwagę przy obliczaniu podatku dochodowego rodzica będącego podatnikiem, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego.

62.

W każdym razie jestem przekonany, że sporne przepisy wprowadzają ograniczenie swobody przemieszczania się studentów z następujących powodów.

63.

Przypomnę, że jako obywatelce Chorwacji skarżącej w postępowaniu głównym przysługuje na mocy art. 20 ust. 1 TFUE status obywatelki Unii, który jak wielokrotnie stwierdzał Trybunał, ma stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich ( 36 ). W konsekwencji może ona powoływać się, w razie potrzeby również wobec swego państwa członkowskiego pochodzenia, na prawa wynikające z posiadania tego statusu, w szczególności na prawo do przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich przyznane w art. 21 TFUE ( 37 ).

64.

Pragnę również wskazać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uregulowanie krajowe, które stawia w mniej korzystnej sytuacji niektórych obywateli danego kraju z tego tylko powodu, że skorzystali oni ze swobody przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim, stanowi ograniczenie swobód gwarantowanych przez art. 21 ust. 1 TFUE każdemu obywatelowi Unii ( 38 ). Jest prawdą, że Trybunał orzekł już, iż traktat nie gwarantuje obywatelowi Unii, że skorzystanie ze swobody przepływu pozostanie bez skutków w zakresie opodatkowania. W tym względzie wyjaśnił on, po pierwsze, że biorąc pod uwagę rozbieżności w przepisach prawnych państw członkowskich w tym przedmiocie, takie skorzystanie może w danym przypadku być bardziej lub mniej korzystne. Po drugie, ta sama zasada znajduje zastosowanie a fortiori w sytuacji, w której zainteresowana osoba nie skorzystała osobiście z prawa do przemieszczania się, lecz uważa się za niekorzystnie traktowaną wskutek skorzystania ze swobody przemieszczania się przez członka jej rodziny ( 39 ).

65.

Zauważę jednak, że jak wynika z postanowienia odsyłającego i jak podkreśla Komisja, skorzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania się przez dziecko pozostające na utrzymaniu skarżącej w postępowaniu głównym w ramach programu Erasmus+ miało niewątpliwy wpływ na jej prawo do odliczenia podatkowego ( 40 ).

66.

W tych ramach z orzecznictwa Trybunału wynika również, że ułatwienia, jakie traktat przyznaje obywatelom Unii w zakresie swobodnego przemieszczania się, nie byłyby w pełni skuteczne, gdyby obywatel państwa członkowskiego miał zostać zniechęcony do skorzystania z nich za sprawą trudności wynikających z przepisów państwa członkowskiego jego pochodzenia w związku z jego pobytem w innym państwie członkowskim, które stawiają go w niekorzystnej sytuacji z tego tylko względu, że skorzystał z tych ułatwień ( 41 ). Nie należy zapominać, jak również zauważył Trybunał, że aspekt ten jest szczególnie ważny w dziedzinie edukacji z uwagi na cele określone w art. 6 lit. e) i art. 165 ust. 2 tiret drugie TFUE, a mianowicie w szczególności sprzyjanie mobilności studentów i nauczycieli ( 42 ). O ile bowiem państwa członkowskie zachowują kompetencje, na podstawie art. 165 ust. 1 TFUE, w zakresie treści nauczania i organizacji swoich systemów edukacyjnych, o tyle kompetencje te powinny być wykonywane z poszanowaniem prawa Unii, a zwłaszcza postanowień traktatu odnoszących się do swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, nadanej przez art. 21 ust. 1 TFUE każdemu obywatelowi Unii ( 43 ).

67.

W tym względzie należy dodać, że wspólnym celem działania Unii w dziedzinie edukacji na podstawie art. 165 ust. 2 TFUE i rozporządzenia Erasmus+ jest sprzyjanie mobilności studentów i nauczycieli ( 44 ). W odniesieniu do tego celu Trybunał orzekł już, że cel ten stanowi interes ogólny i należy do działań, jakie art. 165 TFUE przypisał Unii w ramach polityki edukacji, kształcenia zawodowego, działań na rzecz młodzieży i sportu oraz że mobilność w zakresie edukacji i szkolenia stanowi integralną część swobodnego przepływu osób oraz jeden z głównych celów działań Unii ( 45 ).

68.

W niniejszym przypadku, nawet jeśli wsparcie na rzecz mobilności Erasmus+ nie jest jako takie przedmiotem opodatkowania w Chorwacji, jest bezsporne, że skarżąca w postępowaniu głównym, której dziecko pozostające na utrzymaniu otrzymało wsparcie na rzecz mobilności Erasmus+ i w związku z tym skorzystało z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu w Finlandii, została postawiona w niekorzystnej sytuacji wskutek spornych przepisów. Okoliczność, że przepisy te przewidują uwzględnienie kwoty wsparcia na rzecz mobilności Erasmus+, z którego korzystało dziecko pozostające na utrzymaniu, skutkowała bowiem utratą prawa do zwiększenia podstawowego odliczenia.

69.

Jak wyjaśnia sąd odsyłający i jak słusznie zauważa Komisja, na skutek zniechęcający szczególnie jasno wskazuje sprawozdanie rzeczniczki praw obywatelskich Republiki Chorwacji za 2017 r. ( 46 ). Według tego sprawozdania chorwackie uniwersytety deklarowały bowiem, że wielu studentów zainteresowanych programem Erasmus+ rezygnuje z niego po otrzymaniu informacji o tym, że zgodnie z wykładnią przyjętą przez chorwackie ministerstwo finansów uzyskanie pomocy Erasmus+ na mobilność skutkuje pozbawieniem ich rodziców prawa do zwiększenia podstawowego odliczenia na studenta pozostającego na utrzymaniu. Sąd ten dodaje, że w następstwie zalecenia rzeczniczki praw obywatelskich w 2018 r. znowelizowano ZPD ( 47 ).

70.

Jestem zatem zdania, że sporne przepisy mogą zniechęcać obywateli Unii, takich jak studenci szkół wyższych, do korzystania ze swobody przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim w celach edukacyjnych ze względu na wpływ, jaki skorzystanie z tej swobody może mieć na prawo do odliczenia przysługujące ich rodzicom będącym podatnikami.

71.

Pragnę przypomnieć, że ograniczenie w korzystaniu ze swobody przemieszczania się i pobytu może być uzasadnione na gruncie prawa Unii jedynie wówczas, gdy u jego podstaw leżą obiektywne względy interesu ogólnego niezwiązane z obywatelstwem osób, których ono dotyczy, i gdy jest ono proporcjonalne do uzasadnionego celu realizowanego przez prawo krajowe. Środek jest proporcjonalny, gdy pozostając zdatnym do osiągnięcia zamierzonego celu, nie wykracza poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia ( 48 ).

72.

Co się tyczy w pierwszej kolejności określenia obiektywnego względu interesu ogólnego, sąd odsyłający wyjaśnia, że sporne przepisy realizują, zgodnie z zasadami równości i sprawiedliwości systemu podatkowego oraz należytego zarządzania ograniczonymi zasobami publicznymi, uzasadniony cel zmierzający do skorygowania, w świetle przeciętnych dochodów i średnich wydatków, społecznych i materialnych nierówności między podatnikami mającymi dzieci na utrzymaniu a tymi, którzy nie ponoszą wydatków związanych z utrzymaniem dzieci ( 49 ).

73.

W tym względzie uzasadnionym skutkiem spornych przepisów jest uwzględnienie zdolności podatkowej rodziców będących podatnikami podatku dochodowego ( 50 ). Skoro jednakże jest bezsporne, że przepisy te stanowią ograniczenie swobody przemieszczania się studentów szkół wyższych w Unii, ograniczenie to może być skutecznie uzasadnione tylko wtedy, gdy wspomniane przepisy dochowują zasady proporcjonalności.

74.

Co się tyczy, w drugiej kolejności, proporcjonalności, należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, iż uregulowanie mogące ograniczyć swobodę podstawową zagwarantowaną przez traktat, taką jak prawo do swobodnego przepływu i pobytu obywateli Unii, może być skutecznie uzasadnione tylko wtedy, gdy jest ono właściwe do zapewnienia realizacji zasługującego na ochronę celu i gdy nie wykracza poza to, co konieczne do jego osiągnięcia ( 51 ), czego ustalenie należy do sądu krajowego.

75.

Co się tyczy, po pierwsze, właściwego charakteru spornych przepisów, powstaje pytanie, czy przepisy te są właściwe do zapewnienia w sposób spójny i systematyczny realizacji celu, którym służy ustawodawstwo rozpatrywane w postępowaniu głównym.

76.

Wydaje mi się, że odpowiedź w tym względzie jest przecząca.

77.

Z mojej analizy specyfiki wsparcia na rzecz mobilności Erasmus+ wynika, że skoro program Erasmus+ ma na celu sprzyjanie mobilności studentów w celach edukacyjnych, w szczególności w ramach kształcenia uniwersyteckiego, wsparcie to partycypuje jedynie w pokryciu dodatkowych kosztów, które nie powstałyby przy braku mobilności, a w konsekwencji jego uzyskanie nie prowadzi do zmniejszenia wydatków ponoszonych przez rodziców będących podatnikami w ramach ich obowiązku alimentacyjnego (dotyczącego dzieci pozostających na utrzymaniu) ( 52 ).

78.

W konsekwencji, jak wskazuje sam sąd odsyłający, przewidując limit dla korzystania z prawa do podwyższenia podstawowego odliczenia bez uwzględnienia różnic między poszczególnymi kategoriami rodziców będących podatnikami, sporne przepisy stoją w sprzeczności z uzasadnionym celem art. 36 ust. 2 ZPD, na podstawie którego uznaje się prawo do podstawowego odliczenia na dziecko pozostające na utrzymaniu w celu skorygowania społecznych i materialnych nierówności między podatnikami.

79.

W tym względzie mam wątpliwości co do spójności spornych przepisów, skoro jak wynika z postanowienia odsyłającego, w celu uzasadnienia nowelizacji tych przepisów rząd chorwacki wskazał na okoliczność, że poprzednie rozwiązanie legislacyjne, mianowicie to, które ma zastosowanie do skarżącej w postępowaniu głównym, skutkowało tym, że młodzi ludzie, głównie ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, rezygnowali z udziału w programie Erasmus+. Z postanowienia tego wynika również, że nowelizacja ta wyłączyła kwoty stypendiów Erasmus+ z kategorii kwot, które były uwzględniane przy obliczaniu podatku dochodowego rodziców będących podatnikami i na podstawie których organ podatkowy mógł odmówić im prawa do takiego odliczenia ( 53 ).

80.

Wynika z tego, że sporne przepisy nie są zdatne do osiągnięcia celu interesu ogólnego, któremu służą, a mianowicie wzięcia pod uwagę zdolności podatkowej rodziców będących podatnikami podatku dochodowego.

81.

Co się tyczy, po drugie, tego, czy sporne przepisy są konieczne do osiągnięcia tego celu, z rozpatrywanej zmiany legislacyjnej wynika w sposób oczywisty, że przepisy te wykraczały poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu. W szczególności świadczy to o tym, że ustawodawca chorwacki mógł przyjąć mniej restrykcyjne środki, biorąc pod uwagę specyfikę wsparcia na rzecz mobilności i cel programu Erasmus+, a w konsekwencji nie stawiać w sposób nieuzasadniony w niekorzystnej sytuacji będących podatnikami rodziców studentów, którzy otrzymali wsparcie na rzecz mobilności w ramach programu Erasmus+ i w związku z tym skorzystali z przysługującej im swobody przemieszczania się, udając się na studia na uniwersytecie w innym państwie członkowskim.

82.

W drugim pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający zastanawia się w istocie nad zgodnością spornych przepisów z art. 67 rozporządzenia nr 883/2004. Rząd chorwacki i Komisja uważają, że art. 67 tego rozporządzenia nie ma zastosowania w niniejszej sprawie.

83.

Należy przypomnieć, że art. 3 ust. 1 lit. j) rozporządzenia nr 883/2004 przewiduje, że rozporządzenie to „stosuje się do całego ustawodawstwa odnoszącego się do […] świadczeń rodzinnych”. Zatem dla celów określenia, czy dane świadczenie jest objęte świadczeniami rodzinnymi, o których mowa w tym przepisie, należy zauważyć, że zgodnie z art. 1 lit. z) rozporządzenia nr 883/2004, w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych sporu w postępowaniu głównym, określenie „świadczenie rodzinne” oznacza „wszelkie świadczenia rzeczowe lub pieniężne, które mają odpowiadać wydatkom rodziny, z wyłączeniem zaliczek z tytułu świadczeń alimentacyjnych oraz specjalnych świadczeń porodowych i świadczeń adopcyjnych wspomnianych w załączniku I” (podkreślenie moje).

84.

Co się tyczy prawa do odliczenia podatkowego na dziecko pozostające na utrzymaniu należy zauważyć, że z ram prawnych wynika, iż takie odliczenie nie jest świadczeniem pieniężnym mającym na celu wyrównanie obciążeń rodzinnych, lecz raczej korzyścią podatkową, która obniża, pod pewnymi warunkami, kwotę podatku dochodowego ( 54 ).

85.

W związku z tym, skoro prawo do odliczenia podatkowego rozpatrywane w postępowaniu głównym nie stanowi świadczenia rodzinnego w rozumieniu art. 1 lit. z) rozporządzenia nr 883/2004, art. 67 tego rozporządzenia nie ma zastosowania do przepisów takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym.

86.

W świetle powyższego proponuję Trybunałowi, by na pierwsze pytanie prejudycjalne postawione przez Ustavni sud Republike Hrvatske (trybunał konstytucyjny, Chorwacja) odpowiedział w następujący sposób:

Artykuł 21 TFUE w związku z art. 165 ust. 2 tiret drugie TFUE

należy interpretować w ten sposób, że:

stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego uwzględniającemu do celów ustalenia kwoty podstawowego odliczenia, do którego uprawniony jest rodzic będący podatnikiem na dziecko pozostające na utrzymaniu, wsparcie na rzecz mobilności w celu kształcenia, z którego dziecko skorzystało w ramach programu Erasmus+, co skutkuje utratą prawa do zwiększenia tego odliczenia przy obliczaniu podatku dochodowego.