Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) – zapewnianie bezpieczeństwa żywności i pasz w UE

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 – ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołanie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanowienie procedur w zakresie bezpieczeństwa żywności

Rozporządzenie (UE) 2019/1381 – przejrzystość i zrównoważony charakter unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

• Rozporządzenie, znane także jako rozporządzenie w sprawie przepisów ogólnych prawa żywnościowego, udoskonala przepisy dotyczące bezpieczeństwa żywności i pasz w UE.
• Na jego mocy ustanawia się również Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), który zapewnia wsparcie w zakresie badań naukowych i oceny żywności oraz pasz.
• Rozporządzenie nie ma zastosowania do produkcji w gospodarstwach rolnych na własny użytek ani do domowego przygotowania żywności.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Żywność stanowiąca zagrożenie dla zdrowia lub nienadająca się do spożycia nie może być wprowadzana do sprzedaży. Pod uwagę brane są następujące czynniki:
  • zwykłe warunki korzystania z żywności przez konsumenta;
  • informacje przeznaczone dla konsumenta;
  • krótkotrwałe i długofalowe skutki dla zdrowia;
  • skutki skumulowania toksyczności;
  • szczególna wrażliwość zdrowotna określonej kategorii konsumentów, jeżeli środek spożywczy jest przeznaczony dla tej kategorii konsumentów.
• Jeżeli niebezpieczny środek spożywczy lub pasza stanowią część partii, należy założyć, że cała partia jest niebezpieczna.
• Przepisy dotyczące żywności stosuje się do wszystkich etapów łańcucha żywnościowego, począwszy od produkcji, poprzez przetwarzanie, transport i dystrybucję, aż po dostawy. Przedsiębiorstwa żywnościowe muszą w szczególności:
  • zapewnić możliwość monitorowania żywności, pasz i zwierząt hodowlanych na wszystkich etapach produkcji i przetwarzania;
  • bezzwłocznie wycofać żywność lub pasze z rynku lub odebrać konsumentom produkty, które zostały im już dostarczone, jeżeli uznaje się je za niebezpieczne dla zdrowia;
  • w razie potrzeby informować właściwe organy i konsumentów.
• EFSA udziela Komisji Europejskiej i państwom UE wsparcia naukowo-technicznego we wszystkich dziedzinach mających wpływ na bezpieczeństwo żywności. Odpowiada też za koordynację ocen ryzyka, identyfikację wyłaniającego się ryzyka i doradztwo w zakresie zarządzania kryzysami.
• W przypadku wykrycia zagrożenia wskutek przeprowadzenia analizy zagrożenia dla zdrowia państwa UE i Komisja mogą przyjąć tymczasowe środki zabezpieczające, odpowiadające wysokiemu poziomowi ochrony zdrowia.
• System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF), który obejmuje państwa UE, Komisję i EFSA, umożliwia wymianę informacji dotyczących:
  • działań mających na celu ograniczenie wprowadzania na rynek żywności lub wycofanie jej z rynku;
  • działań podjętych w celu ochrony, ograniczenia lub wprowadzenia specyficznych warunków co do wprowadzania na rynek lub ostatecznego spożycia żywności lub pasz;
  • odrzucenia partii przywożonej żywności.
• W razie potrzeby informacje te są podawane do wiadomości publicznej.
• W przypadku gdy żywność lub pasza stanowi poważne i nieuniknione zagrożenie dla zdrowia lub środowiska, nadzwyczajne środki ochronne Komisji mogą przewidywać zawieszenie handlu danym produktem lub jego przywozu. Kraje UE mogą podejmować podobne kroki, jeżeli Komisja nie podejmie działań.
• Komisja, we współpracy z EFSA i państwami UE, sporządza plan ogólnego zarządzania kryzysami obejmujący sytuacje, w których typowe nadzwyczajne środki ochronne okazują się niewystarczające. W przypadku zidentyfikowania takiej sytuacji Komisja niezwłocznie powołuje jednostkę kryzysową, której zadaniem jest określenie sposobów ochrony zdrowia ludzkiego.
• UE ma też na celu ochronę konsumentów przed oszukańczymi lub podstępnymi praktykami w handlu żywnością, takimi jak fałszowanie żywności (np. dodawanie koniny do produktów z mięsa wołowego), oraz zapewnienie konsumentom podstawy umożliwiającej im dokonywanie świadomych wyborów dotyczących żywności.

Rozporządzenie (UE) 2019/1381 w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym zmienia głównie rozporządzenie (WE) nr 178/2002. Poniżej wskazano cele tego rozporządzenia.

• Zapewnienie większej przejrzystości: społeczeństwo będzie miało automatyczny dostęp do wszystkich badań i informacji przekazanych na uzasadnienie wniosków skierowanych do EFSA, na przykład do wszystkich badań na uzasadnienie złożonego przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze wniosku o wydanie zezwolenia, już na wczesnym etapie oceny ryzyka. Informacje, których poufność została odpowiednio uzasadniona, nie będą ujawniane. Na temat złożonych badań prowadzone będą także konsultacje z zainteresowanymi stronami i opinią publiczną. Dzięki otrzymanym informacjom zwrotnym EFSA uzyska, jeszcze przed przedstawieniem swojej porady naukowej, dostęp do najszerszej możliwej bazy merytorycznej.
• Zwiększenie niezależności i rzetelności przedkładanych badań naukowych: EFSA będzie otrzymywać informacje o fakcie zlecenia wszystkich badań na potrzeby przyszłej procedury składania i rozpatrywania wniosków jeszcze na etapie poprzedzającym złożenie wniosku lub zgłoszenia. Pozwoli to zagwarantować, że przedsiębiorstwa ubiegające się o wydanie zezwoleń przedłożą wszystkie odpowiednie informacje i nie będą ukrywać niekorzystnych dla nich badań. EFSA będzie ponadto udzielać wnioskodawcom, zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom, ogólnych porad jeszcze przed przedłożeniem dokumentacji. W wyjątkowych okolicznościach występowania poważnych kontrowersji lub sprzeczności wyników Komisja może się zwrócić do EFSA o zlecenie dodatkowych badań w celach weryfikacyjnych. Komisja będzie również przeprowadzać misje informacyjne, aby ocenić przestrzeganie przez laboratoria stosownych norm w zakresie przeprowadzania badań przedkładanych EFSA. Wyniki tych misji informacyjnych będą przedstawiane w sprawozdaniu ogólnym.
• Wzmocnienie zarządzania i zacieśnienie współpracy naukowej: państwa UE, społeczeństwo obywatelskie i Parlament Europejski będą zaangażowani w zarządzanie EFSA dzięki należytej reprezentacji swoich przedstawicieli w zarządzie EFSA. Państwa UE wspierają rozwój potencjału naukowego EFSA, na przykład w drodze wspólnych projektów i wymiany najlepszych praktyk, a ponadto podejmują działania promocyjne w celu zapewnienia, że w pracach EFSA biorą udział najlepsi niezależni eksperci.
• Rozwój wszechstronnych ram informowania o ryzyku: w celu zapewnienia wszechstronnych ram informowania o ryzyku podczas całego procesu analizy ryzyka przyjęty zostanie, w drodze aktu wykonawczego, ogólny plan informowania o ryzyku połączony z otwartym dialogiem między wszystkimi zainteresowanymi stronami.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 ma zastosowanie od dnia 21 lutego 2002 r.

Nowe przepisy zawarte w rozporządzeniu zmieniającym (UE) 2019/1381 mają zastosowanie od dnia 27 marca 2021 r.

KONTEKST

Rozporządzenie (UE) 2019/1381 zmienia także osiem innych aktów sektorowych (tj. aktów dotyczących konkretnych pokrewnych sektorów) w odniesieniu do aspektów związanych z przejrzystością:

• dyrektywę 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie,
• rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy,
• rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 w sprawie dodatków paszowych,
• rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego,
• rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością,
• rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących,
• rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 w sprawie środków ochrony roślin, oraz
• rozporządzenie (UE) nr 2015/2283 w sprawie nowej żywności.

Więcej informacji:

• Bezpieczeństwo żywności: przegląd (Komisja Europejska).

GŁÓWNE DOKUMENTY

Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1–24)

Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 178/2002 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1381 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym oraz zmieniające rozporządzenia (WE) nr 178/2002, (WE) nr 1829/2003, (WE) nr 1831/2003, (WE) nr 2065/2003, (WE) nr 1935/2004, (WE) nr 1331/2008, (WE) nr 1107/2009, (UE) 2015/2283 oraz dyrektywę 2001/18/WE (Dz.U. L 231 z 6.9.2019, str. 1–28)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Dz.U. L 117 z 5.5.2017, s. 1–175)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie nowej żywności, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 1852/2001 (Dz.U. L 327 z 11.12.2015, s. 1–22)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1–50)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1331/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. ustanawiające jednolitą procedurę wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących (Dz.U. L 354 z 31.12.2008, s. 1–6)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz.U. L 338 z 13.11.2004, s. 4–17)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt (Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 29–43)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy (Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1–23)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 01.07.2022