Wzmocniona współpraca

WPROWADZENIE

Wzmocniona współpraca organizowana jest przez państwa członkowskie w ramach polityk europejskich. Pozwala państwom uczestniczącym na organizowanie współpracy głębszej niż początkowo przewidywana w traktatach w sprawach danej polityki. Współpraca ta realizowana jest w ramach Unii Europejskiej z wykorzystaniem instytucji i procedur europejskich.

Wzmocniona współpraca ma na celu przyspieszenie budowania struktury europejskiej przez najambitniejsze państwa członkowskie. Niemniej jednak dla państw, które chciałyby się włączyć w późniejszym czasie, droga nie jest zamknięta.

Wzmocniona współpraca może być zorganizowana w ramach wszystkich polityk europejskich z wyjątkiem tych, w których UE ma wyłączną kompetencję.

ZASADY OGÓLNE

Mechanizm wzmocnionej współpracy ma przyczyniać się do zwiększenia integracji Unii i nie może zagrażać rynkowi wewnętrznemu ani spójności ekonomicznej i społecznej UE. Traktat lizboński wyznaczył próg dziewięciu państw członkowskich jako minimum umożliwiające zorganizowanie wzmocnionej współpracy.

Już od momentu ustanowienia wzmocnionej współpracy jest ona otwarta na uczestnictwo wszystkich państw członkowskich. Jest otwarta także w dowolnym momencie z zastrzeżeniem, że dane państwo członkowskie zaakceptuje decyzje podjęte w ramach wzmocnionej współpracy. Komisja i państwa członkowskie dokładają starań, aby we wzmocnionej współpracy uczestniczyło jak najwięcej państw członkowskich.

Akty przyjęte w ramach wzmocnionej współpracy nie stanowią integralnej części dorobku prawnego Unii. Mają zastosowanie jedynie do uczestniczących w niej państw członkowskich.

Rada i Komisja zapewniają spójność działań podejmowanych w ramach wzmocnionej współpracy z innymi politykami i działaniami Unii.

Traktat lizboński umożliwia stosowanie klauzul pomostowych do wzmocnionej współpracy z wyjątkiem decyzji, które mają związek z kwestiami wojskowymi lub obronnymi. Klauzule pomostowe umożliwiają przejście od głosowania jednomyślnego do głosowania większością kwalifikowaną lub od specjalnej procedury ustawodawczej do zwykłej procedury ustawodawczej.

PROCEDURA URUCHOMIENIA WZMOCNIONEJ WSPÓŁPRACY

Procedura ta dotyczy każdego rodzaju wzmocnionej współpracy z wyjątkiem współpracy działającej w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Państwa członkowskie pragnące ustanowić wzmocnioną współpracę zwracają się z odpowiednim wnioskiem do Komisji, która następnie przedstawia wniosek Radzie. Po otrzymaniu zgody Parlamentu Rada może zezwolić na ustanowienie wzmocnionej współpracy.

Państwo członkowskie, które chciałoby przyłączyć się do już działającej wzmocnionej współpracy, musi przedstawić wniosek Komisji i Radzie. Komisja decyduje, po pierwsze, o tym, czy pozwolić państwu członkowskiemu na włączenie się do wzmocnionej współpracy, czy też nie. W przypadku powtórnej odmowy Komisji państwo członkowskie może zwrócić się o opinię do Rady.

SPECJALNA PROCEDURA STOSOWANA DO WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA (WPZIB)

W przeciwieństwie do procedury ogólnej wzmocniona współpraca w dziedzinie WPZiB nie wymaga wniosku Komisji ani akceptacji Parlamentu Europejskiego. O utworzeniu takiej współpracy decyduje głównie Rada. Ona pozwala lub nie na utworzenie wzmocnionej współpracy wnioskowanej przez zainteresowane państwa członkowskie. Stanowi wówczas jednogłośnie. Ponadto Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa muszą wydać własne opinie. Parlament Europejski jest jedynie informowany o wniosku.

WZMOCNIONA WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE OBRONY

Traktat lizboński utworzył trzy szczególne rodzaje współpracy w dziedzinie obrony.

Państwa członkowskie, które tego sobie życzą, mogą ustanowić stałą współpracę strukturalną. Zobowiązują się tym samym do uczestnictwa w europejskich programach wyposażenia wojskowego i dostarczenia jednostek bojowych dla misji podejmowanych w ramach UE. Procedura w tej kwestii jest bardzo elastyczna: nie jest wymagane osiągnięcie minimalnego progu państw członkowskich, a Rada pozwala większością kwalifikowaną na ustanowienie stałej współpracy strukturalnej.

Państwa członkowskie mogą także uczestniczyć w niektórych misjach wynikających ze wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Te misje wymienione są w art. 43 Traktatu o Unii Europejskiej. Na przykład są to misje humanitarne lub utrzymywania pokoju. Taka współpraca między państwami członkowskimi musi stanowić przedmiot decyzji Rady stanowiącej jednogłośnie.

Wreszcie powołana Europejska Agencja Obrony proponuje ramy współpracy państwom członkowskim, które chciałyby poprawić swoje zdolności wojskowe. Agencja ta jest otwarta na wszystkie państwa członkowskie, które chcą w niej uczestniczyć.

KLAUZULE PRZYSPIESZENIA W SPRAWACH KARNYCH I POLICYJNYCH

Traktat lizboński ułatwia stosowanie mechanizmu wzmocnionej współpracy w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych. Procedura uruchomienia jest bardziej elastyczna, jeśli państwo członkowskie zastosowało „klauzulę hamulca”, aby sprzeciwić się przyjęciu aktu ustawodawczego w tej dziedzinie. W takim przypadku wzmocniona współpraca jest ustanowiona z urzędu na podstawie projektu danej ustawy, jeśli uczestniczy w niej przynajmniej dziewięć państw członkowskich. Klauzula ta, uznana za klauzulę przyspieszenia, uzupełnia klauzulę „hamulca”.

Poza tym dwie inne klauzule przyspieszające zostały ustanowione dla utworzenia Prokuratury Europejskiej oraz dla współpracy policyjnej. W obu przypadkach przynajmniej dziewięć państw członkowskich może ustanowić wzmocnioną współpracę. Pozwolenie na taką współpracę nie wymaga wówczas wniosku Komisji ani głosowania w Radzie.

TABELA ZBIORCZA

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2010