Poprawa systemu patentowego w Europie

Ochrona własności intelektualnej sprzyja innowacji oraz podnosi konkurencyjność Unii Europejskiej. W tej sytuacji patenty mogą odegrać zasadniczą rolę, ale niezbędne jest wdrożenie podstawowych reform na szczeblu europejskim. Wprowadzenie w życie patentu europejskiego, poprawa istniejącego systemu rozstrzygania sporów patentowych oraz działania pomocnicze powinny przyczynić się do stworzenia dostępniejszego systemu patentowego i realizacji oszczędności dla wszystkich.

AKT

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 kwietnia 2007 r. – Ulepszenie systemu patentowego w Europie – [COM(2007) 165 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Komunikat podkreśla, że istniejący w Europie system patentowy jest znacznie droższy niż systemy amerykański i japoński. Patent wspólnotowy byłby znacznie atrakcyjniejszy niż obecny system europejski, który stanowi zbiór patentów krajowych. Europejski patent obejmujący 13 krajów jest około jedenastokrotnie droższy od patentu amerykańskiego i trzynastokrotnie droższy od japońskiego. Obecny system rozwiązywania sporów w UE, niosący ze sobą ryzyko wielokrotnego prowadzenia sporu dotyczącego tej samej kwestii w kilku państwach, przyczynia się do generowania niepotrzebnych kosztów dla zainteresowanych stron i powoduje niepewność prawną.

Trudności w dziedzinie patentów, a w szczególności w kwestii utworzenia patentu wspólnotowego sprawiły, że w 2006 r. Komisja zdecydowała się rozpocząć konsultacje ze wszystkimi stronami zainteresowanymi przyszłym europejskim systemem patentowym. Rezultaty prowadzonych konsultacji nie pozostawiły wątpliwości, że istnieje pilna potrzeba utworzenia prostego, oszczędnego oraz wysokiej jakości europejskiego systemu patentowego.

Niniejszy komunikat przedstawia wnioski operacyjne konsultacji z zainteresowanymi stronami i umożliwia Radzie rozpoczęcie obrad nad reformą systemu patentowego, w szczególności nad patentem wspólnotowym oraz rozwiązaniami dotyczącymi systemu sądownictwa. Ponadto proponuje wiele działań pomocniczych na rzecz sprawnego systemu patentowego, takich jak jakość patentu, transfer wiedzy oraz kwestie związane z egzekwowaniem praw patentowych.

Patent wspólnotowy

Wiele zainteresowanych podmiotów wspiera ideę patentu wspólnotowego jako podejścia, które wypracuje większą wartość dodaną dla europejskiego przemysłu w ramach strategii lizbońskiej. Jednakże krytykują wspólną koncepcję polityczną przyjętą przez Radę w 2003 r. ze względu na wysokie koszty tłumaczeń, jak również problemy wynikające z nadmiernego scentralizowania sądownictwa.

Komisja uważa jednak, że wypracowanie naprawdę konkurencyjnego i atrakcyjnego patentu wspólnotowego jest możliwe, o ile będzie po temu wola polityczna. Obawy wynikające z nadmiernego scentralizowania sądownictwa należy wziąć pod uwagę podczas prac nad unijnym systemem sądownictwa w sprawach patentowych. W kwestii kosztów tłumaczeń Komisja wspólnie z państwami członkowskimi będzie poszukiwać sposobów takiego udoskonalenia systemu językowego, które pozwoli ograniczyć koszty tłumaczeń na potrzeby patentu wspólnotowego przy jednoczesnym zwiększeniu pewności prawnej.

System sądownictwa

Obecnie wszelkie spory patentowe wynikające z patentów wydanych przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) (DE) (EN) (FR) trafiają do sądów krajowych. Wynika to z faktu, że każdy z tych patentów stanowi zbiór patentów krajowych, które podlegają krajowym przepisom wskazanym w zgłoszeniu państw należących do EPO. Z powodu braku wspólnego systemu sądownictwa w sprawach spornych dotyczących patentów europejskich, wszelkie konflikty podlegają różnym przepisom i procedurom krajowym.

Taka sytuacja stwarza problemy, które szkodzą pewności prawnej i utrudniają decyzje gospodarcze dotyczące opatentowanych produktów:

• wielokrotne prowadzenie sporów patentowych: w tej samej sprawie patentowej prowadzonych jest wiele postępowań sądowych w kilku państwach członkowskich, co utrudnia sytuację każdego konkurenta,
• koszty podstawowe: wszystkie strony konfliktu muszą wnosić opłaty sądowe oraz zatrudniać adwokatów i rzeczoznawców w krajach, w których wszczynane jest postępowanie sądowe,
• rozbieżności: istnieją znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi krajowymi systemami sądownictwa oraz sposobem rozpatrywania spraw patentowych przez sądy, co powoduje odmienne lub nawet sprzeczne wyniki,
• wybór najkorzystniejszego miejsca: możliwość wyboru miejsca rozstrzygania sporu sprawia, że zainteresowane podmioty poszukują najkorzystniejszego miejsca do wniesienia sprawy patentowej, w którym dana strona może liczyć na korzystniejsze traktowanie niż gdzie indziej.

Największą korzyścią jednolitego systemu sądownictwa w sporach patentowych będą oszczędności osiągnięte przez strony zaangażowane w konflikt. Obecnie koszty sporów są nadmierne i różnią się w zależności od wielu czynników, w szczególności od złożoności sprawy, aspektu technicznego oraz kwestii finansowych, jakie wchodzą w grę. Koszty te dotyczą przede wszystkim wynalazców indywidualnych oraz MŚP, dla których atrakcyjność patentów staje się coraz mniejsza i które w rezultacie coraz mniej inwestują w badania i rozwój.

Debata nad nowym systemem sądownictwa

Państwa członkowskie są zgodne co do konieczności wdrożenia zintegrowanego systemu sądownictwa w sprawach patentowych na szczeblu europejskim, który gwarantowałby odpowiedni stosunek kosztów do efektywności, pewność prawną oraz łatwość dostępu dla użytkowników. Jednakże z prowadzonych ostatnio dyskusji wynika, że opinie w sprawie wyboru najlepszego kierunku działania są podzielone.

Do tej pory w rozmowach z państwami członkowskimi wysunięto różne możliwości wprowadzenia systemu sądownictwa. Z jednej strony są państwa członkowskie, które wspierają projekt europejskiego porozumienia w sprawie rozstrzygania sporów patentowych (EPLA) (DE) (EN) (FR) w ramach koncepcji patentu europejskiego mającego na celu utworzenie jednolitego systemu rozwiązywania sporów patentowych, Z drugiej strony znajdują się państwa członkowskie, które są zdania, że należy stworzyć sądownictwo wspólnotowe dla rozpatrywania sporów dotyczących patentów europejskich i wspólnotowych z wykorzystaniem rozwiązań przewidzianych w Traktacie WE.

W takich okolicznościach Komisja uważa, że należy dążyć do osiągnięcia porozumienia stanowiącego kompromis łączący w sobie cechy wariantu EPLA oraz koncepcji sądownictwa wspólnotowego. Cel ten osiągnąć można poprzez utworzenie jednolitego i wyspecjalizowanego sądownictwa patentowego właściwego do rozpatrywania sporów dotyczących patentów europejskich i przyszłych patentów wspólnotowych. System taki mógłby być zainspirowany modelem EPLA i powinien umożliwiać bezproblemową integrację z systemem sądowniczym Wspólnoty. Prace powinny się skupić przede wszystkim na utworzeniu konsensusu pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie tych zasad.

Właściwość sądownictwa patentowego obejmowałaby sprawy o naruszenie praw patentowych i o stwierdzenie ważności patentu, a także związane z nimi skargi, np. roszczenia o odszkodowanie. Sądownictwo patentowe powinno być łatwo dostępne dla stron i obejmować ograniczoną liczbę izb pierwszej instancji oraz w pełni scentralizowany sąd apelacyjny, gwarantujący spójność wykładni. Izby sądowe, które mogłyby korzystać z istniejących struktur krajowych, powinny stanowić integralną część jednolitego systemu sądownictwa.

Sąd apelacyjny i izby pierwszej instancji powinny działać na podstawie wspólnego regulaminu proceduralnego, opartego na sprawdzonych rozwiązaniach funkcjonujących w państwach członkowskich.

Sędziowie zasiadający w sądach patentowych powinni posiadać kwalifikacje zarówno prawnicze, jak i techniczne i korzystać z pełnej niezawisłości sędziowskiej.

Sądownictwo patentowe musi ponadto uznawać rolę Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jako ostatecznego arbitra w dziedzinie prawa unijnego, w tym w kwestiach dotyczących wspólnotowego dorobku prawnego i ważności przyszłych patentów wspólnotowych.

Działania pomocnicze na rzecz ulepszenia systemu patentowego

W celu promocji wiarygodnego systemu patentowego Komisja proponuje wprowadzenie następujących działań pomocniczych:

• zagwarantowanie jakości systemu patentowego: surowe kryteria zdolności patentowej dla utrzymania wysokiej jakości europejskich patentów. Współpraca pomiędzy urzędami patentowymi powinna umożliwić zmniejszenie kosztów oraz czasu oczekiwania na wydanie patentu,
• wsparcie dla MŚP: MŚP powinny mieć dostęp do odpowiedniego doradztwa w zakresie patentów. W tym celu Komisja wspiera projekty w ramach inicjatywy PRO INNO Europe (EN) oraz programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji,
• poprawa transferu wiedzy i technologii: między europejskimi przedsiębiorstwami, jak również placówkami badawczymi a przedsiębiorstwami,
• egzekwowanie praw patentowych: ramy prawne w zakresie patentów muszą być uzupełnione różnymi środkami rozwiązywania konfliktów, w tym systemami alternatywnymi, ubezpieczeniem kosztów ochrony prawnej w sprawach patentowych oraz normami międzynarodowymi.

Kontekst

Promowanie praw własności intelektualnej, a w szczególności patentów, stanowi element strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia poprzez podkreślenie roli innowacyjności jako siły napędowej europejskiego rozwoju.

Na 2008 r. zaplanowano przygotowanie odrębnego komunikatu dotyczącego praw własności intelektualnej. Ma on stanowić uzupełnienie niniejszego komunikatu i podejmować zasadnicze pozaprawne i horyzontalne kwestie we wszystkich dziedzinach własności intelektualnej.

Ostatnia aktualizacja: 22.06.2007