Kształcenie dorosłych: nigdy nie jest za późno na naukę

Podniesienie ogólnego poziomu kompetencji obywateli oznacza zwiększenie ich szans zawodowych oraz wkład w walkę z ubóstwem i wyłączeniem społecznym. W tym celu Komisja sporządziła komunikat analizujący temat edukacji i kształcenia dorosłych, zachęca państwa członkowskie do zwiększania i integrowania szans uczenia się dorosłych i udostępniania ich wszystkim obywatelom.

AKT

Komunikat Komisji dla Rady z dnia 23 października 2006 r. w sprawie kształcenia dorosłych [COM (2006) 614 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Promowanie uczenia się przez całe życie wpisuje się w strategię lizbońską, której celem jest wzrost gospodarczy, konkurencyjność i włączenie społeczne. Choć państwa członkowskie uznają wagę kształcenia przez całe życie, obecnie w Europie liczba dorosłych uczących się pozostaje poniżej minimum wyznaczonego przez te same państwa członkowskie. W niniejszym komunikacie Komisja zachęca państwa członkowskie do nadzorowania jakości ich systemu kształcenia dorosłych oraz ogólnego poziomu kompetencji swoich mieszkańców.

Lepsze kształcenie dorosłych może odegrać kluczową rolę w szkoleniu zawodowym Europejczyków oraz we włączeniu społecznym grup mniej uprzywilejowanych na rynku pracy, takich jak imigranci i osoby starsze, których liczba w Europie stale wzrasta. Ponadto poprawa wykształcenia dorosłych stanowi znaczącą korzyść zarówno dla uczącego się, jak i całego społeczeństwa. Podniesienie ogólnego poziomu kompetencji obywateli przyczynia się do poprawy wskaźników ekonomicznych, takich jak produktywność i poziom bezrobocia, oraz wskaźników społecznych, takich jak uczestnictwo w życiu obywatelskim, zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej i obniżenie poziomu przestępczości.

Sprostanie wyzwaniom

W celu wzmocnienia kształcenia się przez całe życie Komisja określa następujące wyzwania:

• konkurencyjność ekonomiczna: podniesienie ogólnego poziomu kompetencji obywateli wszystkich państw członkowskich jest ważnym wyzwaniem ekonomicznym, które pomaga spełnić cele wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i spójności społecznej wyznaczone w strategii lizbońskiej. Pozytywne wyniki osiągnięte przez inne kraje, które zainwestowały w systemy edukacji, potwierdzają słuszność takich założeń. Cel ekonomiczny staje się jeszcze pilniejszy w perspektywie spodziewanych zmian na rynku zatrudnienia. Według ankiety przeprowadzonej przez Eurostat (DE) (EN) (FR) już w 2010 r. połowa nowych miejsc pracy przeznaczona jest dla osób bardziej wykwalifikowanych, podczas gdy przed tą datą około 30% europejskiej ludności aktywnej zawodowo miało niskie kwalifikacje, a znacząca część uznawana była za niezdolną do wykorzystania codziennych informacji pisanych.
• zmiany demograficzne: systemy oświaty i kształcenia musza uwzględnić starzenie się społeczeństwa europejskiego i wzrastającą rolę imigrantów. Według OECD (EN) (FR) za trzydzieści lat jedna trzecia społeczeństwa UE będzie w wieku powyżej 60 lat. Zjawisko to wymaga wdrożenia środków przeznaczonych na przedłużenie aktywnego życia starszych pracowników i zwiększenie liczby młodych pracujących. W tym celu państwa członkowskie zobowiązują się do zmniejszenia przedwczesnego porzucania szkoły i podniesienia kompetencji osób słabo wykwalifikowanych powyżej 40 roku życia. Imigracja stanowi poważne wyzwanie dla systemów oświaty i kształcenia w Europie, będąc jednocześnie źródłem olbrzymiego potencjału ludzkiego, który może zrównoważyć starzenie się społeczeństwa europejskiego oraz niedobory kompetencji w pewnych sektorach.
• ubóstwo i wykluczenie społeczne: edukacja i kształcenie dorosłych mogą odgrywać ogromną rolę w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, które spychają na margines społeczny znaczącą liczbę osób we wszystkich państwach członkowskich. Podstawowe problemy tkwią w niskim poziomie wykształcenia zasadniczego, bezrobociu, odizolowaniu obszarów wiejskich i ograniczonych perspektywach życiowych. Nowe formy analfabetyzmu, takie jak brak umiejętności stosowania rozwiązań informatycznych, pogłębiają wykluczenie, uniemożliwiając korzystanie z pewnych informacji i zasobów.

Poprzez polepszenie oferty szkoleń i kształcenia dorosłych państwa członkowskie mogą przyczynić się do konsolidacji kompetencji językowych i kulturowych oraz zawodowych obywateli, znajdujących się często w trudnej sytuacji na rynku pracy. Państwa członkowskie powinny wprowadzić takie projekty przy maksymalnym wykorzystaniu istniejących zasobów. W tym celu musza rozwinąć lepszą koordynację między uczestnikami tych projektów – władzami politycznymi, które podejmują decyzje na różnych poziomach oraz wszystkimi partnerami, którzy współpracują przy opracowywaniu i wdrażaniu polityk. Koordynacja może odgrywać kluczową rolę przy wyznaczaniu priorytetów, opracowywaniu polityk i komunikacji z potencjalnymi uczestnikami szkoleń. Europejskie fundusze strukturalne mogą sprzyjać poprawie infrastruktury i oferty programów edukacyjnych i szkoleniowych dla dorosłych.

Rodzaje działania

Komisja wyróżnia pięć rodzajów działań, które mogą pomóc państwom członkowskim w osiągnięciu wymienionych celów. Są to:

• wdrożenie programów edukacyjnych i szkoleniowych dla dorosłych dostępnych dla większej liczby uczestników: państwa członkowskie muszą uczestniczyć w działalności szkoleniowej na rzecz dorosłych w taki sposób, by była szerzej dostępna i bliższa celu na poziomie 12,5%, który miał być osiągnięty w 2010 r. Muszą zachęcać wszystkich obywateli, a zwłaszcza tych najsłabiej wykwalifikowanych – osoby starsze i niepełnosprawne – oraz mieszkańców najbardziej odizolowanych obszarów. Należy zwiększyć docelowe inwestycje publiczne, zintensyfikować rozpowszechnianie informacji o możliwościach dokształcania dorosłych i lepiej wykorzystać potencjał już istniejących ośrodków edukacji.
• zapewnienie jakości programów edukacyjnych i szkoleniowych dla dorosłych: państwa członkowskie powinny upewnić się, że metody kształcenia i kadra szkoleniowa są skuteczne i przystosowane do odbiorców dorosłych. Komisja wyróżnia cztery elementy, które przyczyniają się do promowania jakości szkoleń:
• rozwój systemu uznawania i potwierdzania wyników kształcenia: państwa członkowskie muszą rozwinąć opierające się na wspólnych podstawach systemy, umożliwiające ocenę i uznanie kształcenia. Systemy te umożliwiają uczącym się przeprowadzenie samooceny i zachęcają do kontynuowania ścieżki edukacji. W tym celu Rada ds. Edukacji zatwierdziła w 2004 r. wspólne europejskie zasady, a niektóre państwa członkowskie wdrożyły doświadczenia stanowiące podstawę do opracowania systemu oceny. Aby zachęcić do skutecznego rozwoju tych systemów, Komisja podkreśla przyszłe wyzwania, takie jak uczestnictwo wszystkich zainteresowanych stron w procesie uznawania, poprawie systemów i określenia celów programów nauczania.
• inwestowanie w kształcenie osób starszych i imigrantów: państwa członkowskie powinny zapewnić, aby programy kształcenia skierowane były do osób starszych i imigrantów, ponieważ obie grupy stanowią ogromny potencjał ludzki dla współczesnej gospodarki i społeczeństwa, ale przede wszystkim są bardzo często w złej sytuacji na rynku pracy. W sprawie osób starszych państwa członkowskie muszą podjąć działania na dwóch polach: pracownicy starsi, którzy powinni i mogą przedłużyć aktywność zawodową poprzez aktywne starzenie się oraz emeryci, którzy mają okazję stworzenia ze szkoleń elementu integracyjnego w ich życiu i sami mogą stać się trenerami. W tym celu Komisja pragnie, aby uczelnie przygotowały ofertę dostosowaną do potrzeb dorosłych uczących się, ale większość państw ma poważne zapóźnienia w tej kwestii. Państwa członkowskie powinny także wspierać integrację imigrantów poprzez docenianie ich kompetencji. Dlatego Komisja wspomaga działania, które zawierają programy szkolenia w krajach sąsiadujących, rozwój systemów uznawania kompetencji już nabytych i otwieranie możliwości skutecznego uczenia się.
• promowanie badań i analiz związanych ze szkoleniem dorosłych: wskaźniki, takie jak bazy danych, odgrywają istotną rolę w obserwowaniu i ocenie działalności szkoleniowej dorosłych. Obecnie dane te są dość ograniczone, ale międzynarodowe instytucje, takie jak OECD i Komisja Europejska, w tym Eurostat oraz Wspólne Centrum Badawcze w Isprze, dokładają wszelkich starań, aby to zmienić.

Komisja planowała opracowanie do końca 2007 r. planu działania inspirowanego tym komunikatem.

Kontekst

W ramach strategii lizbońskiej promującej społeczeństwo wiedzy Komisja poparła stworzenie europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie w pierwszym komunikacie z 2001 r.

Także Rada popiera cel strategii lizbońskiej w rezolucji z 2002 r. W 2007 r. opracowano zgodny z przywołanym komunikatem plan działania, uwzględniający doświadczenie zdobyte w ramach programów Socrates i Grundtvig.

Ostatnia aktualizacja: 17.05.2007