Internetowy dostęp do dziedzictwa kulturowego Europy

Komunikat przedstawia postępy w zakresie rozwoju biblioteki cyfrowej Europeana, która będzie stanowić wspólny punkt dostępu do europejskiego dziedzictwa kulturowego. Główne dziedziny, które wymagają podjęcia działań, to digitalizacja, udostępnienie w Internecie dorobku kulturowego oraz ochrona zasobów cyfrowych.

AKT

Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 11 sierpnia 2008 r. – Dostęp do dziedzictwa kulturowego Europy poprzez kliknięcie myszką: Postępy w zakresie digitalizacji i udostępnienia w Internecie dorobku kulturowego oraz ochrony zasobów cyfrowych w UE [COM(2008) 513 wersja ostateczna – niepublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Komunikat przedstawia uzyskane dotychczas postępy oraz kroki, które należy podjąć na rzecz rozwoju Europeany, europejskiej biblioteki cyfrowej. Szczególny nacisk kładziony jest na działania prowadzone przez państwa członkowskie w celu wdrożenia zalecenia Komisji 2006/585/WE z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie digitalizacji i udostępnienia w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych, które przyjęto w konkluzjach Rady z 20 listopada 2008 r.

Europeana stanie się wspólnym wielojęzycznym punktem dostępu do zdigitalizowanego dorobku europejskiego. W 2007 r. rozwój inicjatywy nabrał impetu zwłaszcza dzięki ustanowieniu funduszu europejskiej biblioteki cyfrowej, co było świadectwem zaangażowania różnych sektorów z dziedziny kultury. W lutym 2008 r. udostępniono wersję demonstracyjną portalu Europeana, z zamiarem uruchomienia pierwszej wersji projektu w listopadzie tego samego roku. Przez następne dwa lata pierwsza wersja była przekształcana w całkowicie operacyjną usługę.

Dalszy rozwój portalu Europeana wymagał również:

• włączenia materiałów chronionych prawem autorskim,
• stworzenia możliwości wielojęzycznego wyszukiwania i pozyskiwania danych,
• stworzenia integrujących narzędzi współpracy,
• rozpowszechnienia wiedzy o Europeanie.

W oparciu o wspomniane wyżej zalecenia, państwa członkowskie osiągnęły postępy w następującym zakresie:

• digitalizacja – większość państw członkowskich ustanowiło przeglądy działań w zakresie digitalizacji, a także strategie i plany digitalizacji. Jednak istniejące przeglądy nie są wykorzystywane systematycznie, a strategie i plany tego typu nie zawierają jasnych celów ilościowych. W tych obszarach, a także w dziedzinie planowania finansowego, konieczne są większe wysiłki. Mimo że kilka państw członkowskich przeznaczyło znaczne środki na digitalizację, niezbędne jest dodatkowe finansowanie. Ten cel można zrealizować poprzez nawiązanie partnerstw publiczno-prywatnych lub sponsorowanie. Bardzo ważny jest także dalszy wzrost wydajności digitalizacji. W tym celu wiele państw członkowskich utworzyło ośrodki digitalizacji,
• udostępnianie w Internecie – wiele państw członkowskich utworzyło lub jest w trakcie tworzenia portali krajowych, które mogą odgrywać rolę agregatorów treści Europeany. Większość z nich prowadzi prace nad standardami koniecznymi do osiągnięcia interoperacyjności w całej Europie. W celu zapewnienia dostępu do materiałów chronionych prawami autorskimi, w niektórych państwach członkowskich podjęto działania w celu zaangażowania prywatnych właścicieli dorobku. Niestety postępy w dziedzinie dzieł osieroconych wydają się niewielkie. W tej kwestii niektóre państwa wskazały, że z zadowoleniem przyjęłyby rozwiązanie na poziomie europejskim. Na tej samej zasadzie niewielkie postępy poczyniono w zakresie wyjaśniania praw do digitalizacji i udostępniania w Internecie dzieł, których nakład został wyczerpany lub które nie znajdują się w sprzedaży lub w sprawie ograniczeń dotyczących wykorzystywania dzieł stanowiących własność publiczną. Szczególnie ostatnia kwestia wymaga większej uwagi, ponieważ dalszy dostęp do tego typu dzieł jest koniecznością,
• ochrona zasobów cyfrowych – większość państw członkowskich rozpoczęła prace nad strategiami ochrony zasobów cyfrowych, a część z nich stworzyła już konkretne plany ochrony; jednakże podejmowane działania i środki finansowe na ten cel pozostają ograniczone. Znaczna większość państw członkowskich zezwala już na wielokrotne powielanie na potrzeby ochrony zasobów cyfrowych, a nawet pozostałe państwa rozpatrują podjęcie niezbędnych kroków prawnych. Na tej samej zasadzie większość państw członkowskich uaktualniła swoje przepisy dotyczące egzemplarza obowiązkowego, jednak zasadnicze znaczenie mają różnice w rodzajach materiałów objętych przepisami dotyczącymi egzemplarza obowiązkowego. Wiele państw członkowskich wdrożyło przepisy, które umożliwiają aktywne gromadzenie materiałów internetowych przez wybrane instytucje (zwykle biblioteki narodowe). W pozostałych przypadkach polityka w zakresie dostępu do aktywnie zgromadzonego materiału jest zazwyczaj restrykcyjna ze względu na prawa własności intelektualnej i politykę prywatności.

Pomimo że państwa członkowskie dokonały znacznych postępów w zakresie udostępniania w Internecie informacji kulturalnych, niezbędne jest podjęcie dalszych działań w następujących dziedzinach:

• finansowanie i cele ilościowe dotyczące digitalizacji,
• wsparcie dla Europeany,
• podjęcie działań legislacyjnych i innych środków w celu umożliwienia digitalizacji i dostępności dzieł osieroconych oraz dzieł, których nakład został wyczerpany lub które nie znajdują się w sprzedaży,
• finansowe i organizacyjne aspekty ochrony zasobów cyfrowych.

Grupa wysokiej rangi ekspertów ds. bibliotek cyfrowych, powołana w 2006 r., udzieliła państwom członkowskim praktycznych wytycznych dotyczących kwestii poruszanych w zaleceniu Komisji. Działania grupy skupiają się przede wszystkich na kwestiach partnerstw publiczno-prywatnych, informacji naukowej i praw własności intelektualnej.

Postęp w kwestiach technicznych jest warunkiem wstępnym rozwoju usług udostępnianych przez Europeanę, zwłaszcza w celu uzyskania tańszej i wyższej jakości digitalizacji, a także technik ochrony zasobów cyfrowych. Komisja wspiera te postępy w ramach programów ramowych w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz programu eContentplus . Komisja manifestuje zamiar dalszego wspierania rozwoju Europeany poprzez swoje inicjatywy i programy finansowania, a także inne projekty zwiększające dostępność dorobku kulturowego w Internecie i ochronę zasobów cyfrowych.

AKTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europeana – kolejne kroki [COM(2009) 440 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. Komunikat określa główne wyzwania w nadchodzących latach związane z wdrożeniem Europeany.

Rezultaty działania Europeany określono jako pozytywne, jako że umożliwia ona obecnie dostęp do wyjątkowej kolekcji ponad 4,6 mln książek, czasopism, fragmentów filmów, map, fotografii i dokumentów w postaci cyfrowej pochodzących z ponad 1 tys. instytucji kulturalnych w Europie.

Jednakże w komunikacie przedstawiono kilka problemów związanych z:

• brakiem równowagi między poszczególnymi państwami członkowskimi w zakresie udostępniania zasobów cyfrowych. Francja odpowiada za ok. 47% dzieł w postaci cyfrowej, podczas gdy inne państwa członkowskie, takie jak Polska czy Węgry przekazały do zbiorów głównie książki,
• prawami autorskimi, pod tym względem, że nowsze prace objęte są ochroną, która sprawia, że dostęp do nich jest ograniczony, co z kolei nie dotyczy dzieł sprzed 1900 r. Aby poprawić dostęp do dzieł chronionych, istotne jest nawiązanie współpracy z właścicielami praw. Kolejnym wyzwaniem są konsekwencje prawne digitalizacji,
• kwestiami związanymi z finansowaniem i zarządzaniem Europeaną.

Aby zapewnić obywatelom pełny zakres usług świadczonych przez Europeanę, niezbędne jest podjęcie dalszych wysiłków.

Konkluzje Rady z dnia 20 listopada 2008 r. w sprawie europejskiej biblioteki cyfrowej Europeana [Dz.U. C 319 z 13.12.2008]. Rada Unii Europejskiej w swoich konkluzjach wyraziła zadowolenie w związku ze stopniowym tworzeniem europejskiej biblioteki cyfrowej Europeana, a także z zaangażowaniem państw członkowskich w ten projekt. W celu skutecznej realizacji projektu, Rada wzywa państwa członkowskie, aby:

• kontynuowały realizację swoich strategii i celów krajowych,
• krzewiły synergię między sobą w zakresie procesu digitalizacji i zwiększania dostępności dorobku kulturowego,
• włączały dorobek przekształcony w formę cyfrową do biblioteki Europeana;
• ułatwiały digitalizację i udostępnianie w Internecie dzieł osieroconych.

Rada zwraca się do Komisji Europejskiej, by ułatwiała rozwój biblioteki Europeana oraz aktywnie propagowała jej ideę w Europie i na świecie, a także zachęcała do tworzenia partnerstw publiczno-prywatnych, które będą użyteczne dla jej rozwoju.

See also

• Więcej informacji można znaleźć na portalu tematycznym Komisji Europejskiej „Europejskie społeczeństwo informacyjne” poświęconym Inicjatywie na rzecz bibliotek cyfrowych

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2009