Stemming bij gekwalificeerde meerderheid

INLEIDING

Bij het Verdrag van Amsterdam is het toepassingsgebied van de stemming bij gekwalificeerde meerderheid in de Raad uitgebreid. Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam op 1 mei 1999 worden de meeste besluiten van wetgevende aard door de Raad bij gekwalificeerde meerderheid aangenomen. Via de medebeslissingsprocedure wordt het Europees Parlement bij de besluitvorming betrokken.

Eenparigheid van stemmen is echter nog steeds de eis voor 73 artikelen. In een Unie van 27 landen zou dat tot het vastlopen van het besluitvormingsproces kunnen leiden; immers, hoe uitgebreider de Unie en hoe groter haar diversiteit, des te moeilijker zal het worden unanimiteit te bereiken. Het vinden van een oplossing voor de kwestie van de stemming bij gekwalificeerde meerderheid was dan ook een van de belangrijkste opdrachten voor de Intergouvernementele Conferentie (IGC). Bij het Verdrag van Nice is de gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor een dertigtal bepalingen.

HET EG-VERDRAG - COMMUNAUTAIR BELEID

Bij een tiental bepalingen die betrekking hebben op communautaire beleidsterreinen kunnen sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Nice voor het geheel of, in voorkomend geval, voor een deel van de betreffende artikelen, in de Raad besluiten worden genomen bij gekwalificeerde meerderheid.

Artikel 11 - Nauwere samenwerking

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid blijft gelden voor besluiten van de Raad ter goedkeuring van de instelling van nauwere samenwerking in het kader van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG-Verdrag). De mogelijkheid voor de lidstaten om de zaak voor te leggen aan de Europese Raad, die vervolgens met eenparigheid van stemmen besluit, is geschrapt. Hiermee is een einde gekomen aan het vetorecht van de lidstaten inzake de totstandkoming van nauwere samenwerking op gebieden die vallen onder de eerste pijler.

Artikel 13 - Bestrijding van discriminatie

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid is ingevoerd voor communautaire stimuleringsmaatregelen, harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten uitgezonderd, die betrekking hebben op bestrijding van discriminatie op grond van geslacht, ras of etnische afkomst, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid.

Artikel 18 - Burgerschap

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid is ingevoerd voor maatregelen van de Gemeenschap die tot doel hebben de uitoefening van het recht op vrij verkeer en vrij verblijf op het grondgebied van de lidstaten te waarborgen en te vergemakkelijken.

Artikel 63 - Asiel, vluchtelingen en immigratiebeleid

Overeenkomstig de nieuwe bepalingen van artikel 67 neemt de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen maatregelen aan inzake asiel, vluchtelingen en ontheemden, immigratiebeleid en de rechten van onderdanen van derde landen die legaal in een lidstaat verblijven, voorzover de Raad vooraf en met eenparigheid van stemmen communautaire wetgeving heeft vastgesteld waarin gemeenschappelijke regels en de voornaamste beginselen ter zake worden bepaald. De stemming bij gekwalificeerde meerderheid op dit gebied is dus aan voorwaarden gebonden, waaronder de voorwaarde dat vooraf gemeenschappelijke uitgangspunten worden vastgelegd. Verder geldt voor dit artikel voortaan de medebeslissingsprocedure.

Artikel 65 - Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken

Overeenkomstig de nieuwe bepalingen van artikel 67 besluit de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen over maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking in burgerlijke zaken met grensoverschrijdend karakter, behalve als het gaat om aspecten die verband houden met het familierecht. Ook voor dit artikel geldt voortaan de medebeslissingsprocedure.

Artikel 66 - Samenwerking tussen de lidstaten

Overeenkomstig de bepalingen van het aan het EG-Verdrag gehechte protocol betreffende artikel 67 stelt de Raad vanaf 1 mei 2004 met gekwalificeerde meerderheid van stemmen maatregelen vast om samenwerking tussen de op deze gebieden bevoegde overheidsdiensten van de lidstaten, en tussen deze diensten en de Commissie, te waarborgen.

Artikel 100 - Economische distorsies

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid is ingevoerd voor maatregelen die genomen moeten worden indien zich bij de voorziening van bepaalde producten moeilijkheden voordoen. Verder besluit de Raad voortaan met gekwalificeerde meerderheid van stemmen over de mogelijkheid financiële bijstand te verlenen aan een lidstaat in geval van natuurrampen of buitengewone gebeurtenissen die deze lidstaat niet kan beheersen.

Artikel 111 - Externe aangelegenheden van de Economische en Monetaire Unie

Lid 4 van dit artikel is gewijzigd, zodat stemming bij gekwalificeerde meerderheid voortaan geldt voor de vaststelling van het standpunt van de Gemeenschap in internationale fora en de wijze waarop zij daar vertegenwoordigd wordt als het gaat om kwesties die van bijzonder belang zijn voor de Economische en Monetaire Unie (EMU).

Artikel 123 - Invoering van de euro

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid is voortaan van toepassing voor lid 4 van dit artikel betreffende de spoedige invoering van de euro. Deze bepaling is met name van belang wanneer in de toekomst nieuwe lidstaten tot de eurozone toetreden.

Artikel 133 - Gemeenschappelijk handelsbeleid

Dit artikel is bij het Verdrag van Nice gewijzigd met als doel het toepassingsveld van het gemeenschappelijk handelsbeleid uit te breiden, zodat stemming bij gekwalificeerde meerderheid voortaan ook de regel is voor het sluiten van akkoorden op het gebied van de handel in diensten en de handelsaspecten van intellectuele eigendom. Er blijven echter uitzonderingen op deze regel bestaan:

• De Raad kan geen akkoord sluiten dat zou leiden tot harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten op gebieden als cultuur, onderwijs of volksgezondheid (op die gebieden heeft de Gemeenschap namelijk geen interne bevoegdheid tot harmonisatie);
• De Raad besluit met eenparigheid van stemmen indien het akkoord bepalingen bevat waarvoor interne voorschriften met eenparigheid van stemmen worden aangenomen (parallellisme) of indien het akkoord betrekking heeft op een gebied ten aanzien waarvan de Gemeenschap haar bevoegdheden nog niet heeft uitgeoefend door interne voorschriften aan te nemen;
• De bepalingen van dit artikel zijn niet van toepassing op akkoorden op het gebied van vervoer.

Artikel 137 - Sociaal beleid

Het Verdrag van Nice heeft op dit gebied niet geleid tot uitbreiding van de stemming bij gekwalificeerde meerderheid, maar wel is een "passerelle"-clausule ingevoerd op bepaalde gebieden waarvoor in beginsel de eis van eenparigheid blijft gelden. Zo kan de Raad met eenparigheid van stemmen besluiten dat de medebeslissingsprocedure van artikel 251 van het EG-Verdrag (en daarmee ook de stemming bij gekwalificeerde meerderheid) van toepassing is op lid 1, punten d), f) en g) van artikel 137, die betrekking hebben op respectievelijk de bescherming van werknemers bij beëindiging van de arbeidsovereenkomst, de vertegenwoordiging en collectieve verdediging van de belangen van werknemers en de werkgelegenheidsvoorwaarden voor onderdanen van derde landen.

Artikel 157 - Industrie

In lid 3 van dit artikel zijn de stemming bij gekwalificeerde meerderheid en het medebeslissingsrecht van het Europees Parlement ingevoerd voor specifieke maatregelen ter ondersteuning van de activiteiten die de lidstaten ondernemen in het kader van het industriebeleid.

Artikel 159 - Economische en sociale samenhang

In alinea 3 van dit artikel zijn de stemming bij gekwalificeerde meerderheid en de medebeslissingsprocedure ingevoerd voor die gevallen waarin in het kader van het cohesiebeleid aanvullende maatregelen buiten de Structuurfondsen om noodzakelijk geacht worden.

Artikel 161 - Structuurfondsen

Aan dit artikel is een derde alinea toegevoegd waarin de stemming bij gekwalificeerde meerderheid van toepassing wordt verklaard op de taken, de prioritaire doelstellingen en de organisatie van de Structuurfondsen, met inbegrip van de algemene regels die voor deze fondsen gelden. De gekwalificeerde meerderheid wordt echter pas vanaf 1 januari 2007 van kracht, op voorwaarde dat de meerjarige financiële overeenkomsten die met ingang van 1 januari 2007 van toepassing zijn op die datum zijn aangenomen.

Artikel 181 A - Economische, financiële en technische samenwerking met derde landen

In dit nieuwe artikel ter aanvulling van artikel 181 worden de verschillende soorten maatregelen genoemd die de Gemeenschap kan nemen op het gebied van economische, financiële en technische samenwerking met derde landen. Reeds aangenomen maatregelen op dit gebied zijn vastgesteld volgens de procedure van artikel 308 van het EG-Verdrag; daarvoor gold derhalve de eis van unanimiteit. Met dit nieuwe artikel is een nieuwe rechtsgrondslag voor deze maatregelen gecreëerd, en voortaan is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid van toepassing, behalve als het gaat om associatieovereenkomsten (artikel 310) en om overeenkomsten met de landen die kandidaat zijn voor toetreding tot de Unie.

Artikel 279 - Financiële bepalingen

Met ingang van 1 januari 2007 is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid van toepassing op besluiten inzake het Financieel Reglement en de verantwoordelijkheid van de financieel controleurs.

EG-VERDRAG - INSTITUTIONELE KWESTIES

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor een groot aantal artikelen die betrekking hebben op institutionele kwesties. Met name zij gewezen op de invoering van de gekwalificeerde meerderheid voor de benoeming van de voorzitter van de Commissie en de commissarissen alsmede voor de benoeming van de Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, hetgeen een belangrijke vooruitgang betekent.

Artikel 190 - Europees Parlement

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid is ingevoerd voor lid 5 van dit artikel, dat betrekking heeft op het statuut en de algemene voorwaarden voor de vervulling van de taken van de leden van het Parlement.

Artikel 191 - Statuut van de Europese politieke partijen

Bij het Verdrag van Nice is de gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de vaststelling van het statuut van de Europese politieke partijen, in het bijzonder de regels inzake de financiering ervan. Tevens is op dit gebied de medebeslissingsprocedure ingevoerd.

Artikel 207 - Secretaris-generaal van de Raad, Hoge Vertegenwoordiger voor het GBVB

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de benoeming van de secretaris-generaal van de Raad (Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid) en van de plaatsvervangend secretaris-generaal.

Artikel 210 - Bezoldiging

De wedden, vergoedingen en pensioenen van de voorzitter en de leden van de Commissie alsmede van bepaalde leden van het Hof van Justitie en het Gerecht van eerste aanleg worden voortaan door de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen vastgesteld.

Artikel 214 - Benoeming van de leden van de Commissie

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de benoeming van de voorzitter en de overige leden van de Commissie.

Artikel 215 - Vervanging van een lid van de Commissie

Bij het Verdrag van Nice is de gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de vervanging van een commissaris in geval van ontslag of overlijden. De eis van unanimiteit blijft bestaan voor die gevallen waarin de Raad vaststelt dat er geen reden voor vervanging is.

Artikel 223 - Hof van Justitie

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid geldt voortaan voor de goedkeuring door de Raad van het reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie. De rechters en advocaten-generaal worden in onderlinge overeenstemming door de regeringen van de lidstaten benoemd.

Artikel 224 - Gerecht van eerste aanleg

De gekwalificeerde meerderheid is ook ingevoerd voor de goedkeuring door de Raad van het reglement voor de procesvoering van het Gerecht van eerste aanleg. De leden van het Gerecht worden in onderlinge overeenstemming door de regeringen van de lidstaten benoemd.

Artikel 247 - Rekenkamer

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de benoeming van de leden van de Rekenkamer.

Artikel 248 - Rekenkamer, reglement van orde

De gekwalificeerde meerderheid is voortaan van toepassing voor de goedkeuring door de Raad van het reglement van orde van de Rekenkamer.

Artikel 259 - Economisch en Sociaal Comité

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de benoeming van de leden van het Economisch en Sociaal Comité.

Artikel 263 - Comité van de regio's

Stemming bij gekwalificeerde meerderheid geldt voortaan ook voor de benoeming van de leden van het Comité van de regio's.

EU-VERDRAG

Artikel 23 - Benoeming van een speciale vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB)

Bij het Verdrag van Nice is bepaald dat de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit over de benoeming van een speciale vertegenwoordiger op het gebied van het GBVB.

Artikel 24 - Internationale overeenkomsten

Het toepassingsveld van de stemming bij gekwalificeerde meerderheid is op dit gebied niet uitgebreid, maar wel zijn bij het Verdrag van Nice drie nieuwe leden aan dit artikel toegevoegd waarin de toepassing van de desbetreffende stemprocedures (gekwalificeerde meerderheid/eenparigheid) toegelicht wordt.

Artikel 27 C - Nauwere samenwerking op het gebied van het GBVB

Bij het Verdrag van Nice is de gekwalificeerde meerderheid ingevoerd voor de goedkeuring door de Raad van een nauwere samenwerking op het gebied van het GBVB. De lidstaten behouden evenwel de mogelijkheid de zaak voor te leggen aan de Europese Raad, die met eenparigheid van stemmen besluit.

Artikel 40 A - Nauwere samenwerking op het gebied van politiële en justitiële samenwerking

Bij het Verdrag van Nice is de stemming bij gekwalificeerde meerderheid gehandhaafd voor de goedkeuring door de Raad van nauwere samenwerking op het gebied van politiële en justitiële samenwerking. Het vetorecht van de lidstaten is afgeschaft.

OVERZICHTSTABEL

Laatste wijziging: 26.09.2007