Algemene strategie inzake bijstand en verkiezingswaarneming

SAMENVATTING VAN:

Mededeling (COM(2000) 191 def.) over verkiezingsondersteuning en verkiezingswaarneming door de EU

Artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU)

WAT IS HET DOEL VAN DE MEDEDELING EN HET VERDRAGSARTIKEL?

De mededeling is bedoeld om te helpen bij het uitstippelen van een coherente beleidslijn voor verkiezingsondersteuning* en verkiezingswaarneming* door de EU door middel van een strategische en methodologische aanpak, waarbij rekening wordt gehouden met eerder verworven kennis.

In artikel 2 VEU worden de waarden van de EU uiteengezet, namelijk respect voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren.

KERNPUNTEN

Het recht om aan het bestuur van een land deel te nemen, is vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). In het geval van verkiezingen vereist goed bestuur een passende wet- en regelgeving. Om de eerbiediging van de rechtstaat te waarborgen, heeft de EU ook een transparante en verantwoording verschuldigde verkiezingsadministratie nodig, met name onafhankelijke supervisie en toezicht. Voorlichting en participatie van de burgers tijdens het gehele verkiezingsproces zijn tevens van fundamenteel belang gebleken. De in de UVRM opgestelde criteria voor de geldigheid van verkiezingen waar waarnemers bij aanwezig zijn, zijn internationaal aanvaard. Vereist is dat verkiezingen vrij, eerlijk en oprecht zijn, periodiek worden gehouden en bij geheime stemming plaatsvinden.

De steun van de EU voor de rechten van de mens, democratie en de rechtstaat is vastgelegd in de EU-verdragen. Artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie stelt duidelijk dat de EU gebaseerd is op beginselen van vrijheid, democratie, eerbiediging van de rechten van de mens en van de rechtsstaat wat wezenlijke Europese waarden zijn die alle EU-landen delen. Verkiezingsmissies worden algemeen erkend als deel van de taak van de EU.

Kennis verworven bij eerdere ervaring

Deze mededeling biedt een overzicht van kennis die de EU heeft verworven bij verkiezingsondersteuning en -waarneming door de EU in de periode van 1993 tot 2000:

de EU heeft behoefte aan een coherente strategie ter zake;
er moet over worden gewaakt dat waarnemingsmissies onwettige verkiezingsprocessen geen legitimiteit verschaffen;
er moet meer worden samengewerkt met binnenlandse groepen waarnemers, die beter moeten worden opgeleid;
ook voor regionale en lokale verkiezingen kan verkiezingsondersteuning en -waarneming nodig zijn;
oriënterende missies zijn noodzakelijk alvorens wordt besloten om waarnemingsmissies te sturen;
verkiezingswaarnemingsmissies dienen voldoende tijd ter plaatse door te brengen om alle stadia van het verkiezingsproces te kunnen beoordelen;
beoordeling van verkiezingen is een netelige zaak, en dient ook aanbevelingen voor toekomstige maatregelen te bevatten;
de woordvoerder van een missie moet zo spoedig mogelijk na de stemming een voorlopige verklaring over tendensen afleggen, terwijl de definitieve resultaten pas na de afronding van het verkiezingsproces mogen worden afgekondigd;
EU-waarnemers op het terrein dienen altijd met één stem te spreken;
de besluitvorming van de EU moet worden verhelderd en gerationaliseerd;
een coherent en transparant financieringsbeleid is vereist;
de coördinatie tussen de Raad, de Commissie en het Europees Parlement moet hechter worden;
de coördinatie met andere internationale actoren moet berusten op partnerschappen;
de EU-missies moeten beter in beeld komen;
personele middelen voor verkiezingswaarneming en -ondersteuning en politieke doelstellingen moeten op elkaar aansluiten;
er is een versnelde EU-besluitvormingsprocedure nodig;
een geharmoniseerde aanwervingsprocedure voor waarnemers zou meer duidelijkheid brengen in missies;
EU-waarnemers moeten een betere opleiding en begeleiding ter plaatse krijgen.

Aanbevelingen voor de toekomst

De mededeling onderstreept dat de EU een strategie moet uitstippelen op het gebied van verkiezingswaarneming en -ondersteuning die:

het mogelijk maakt per geval beslissingen te nemen;
de totstandbrenging van duurzame nationale structuren bevordert;
pluralisme bevordert, zowel op politiek vlak als op het niveau van de plaatselijke burgerbevolking;
de vorming van partnerschappen aanmoedigt tussen Europese en plaatselijke niet-gouvernementele organisaties en plaatselijke waarnemers.

Het besluit om een EU-verkiezingswaarnemingsmissie te starten moet gebaseerd zijn op een evaluatie van de missie die raadzaam, uitvoerbaar en zinvol moet zijn. De Raad heeft hiertoe de in bijlage III bij de mededeling opgenomen criteria bepaald. In diezelfde bijlage zijn ook de voorwaarden vastgesteld waaraan waarnemers moeten voldoen om als waarnemer te kunnen optreden.

Criteria inzake het al dan niet verlenen van verkiezingsondersteuning zouden kunnen omvatten:

een verzoek van de overheid van het gastland om ondersteuning van de Gemeenschap bij de verkiezingen;
algemene instemming van de belangrijkste politieke partijen en de andere mogelijke partners;
het al eerder door de EU volgen van politieke ontwikkelingen of eerdere ontwikkelingsprogramma’s;
een voldoende lange voorbereidingsperiode;
bewegingsvrijheid;
toegang tot alle informatie;
veiligheid van de leden van het verkiezingsondersteuningsteam.

Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon en de oprichting van de Europese Dienst voor extern optreden (Edeo), is deze laatste actief betrokken bij verkiezingswaarnemingsmissies, in nauwe samenwerking met de bevoegde diensten van de Commissie (de Dienst Instrumenten buitenlands beleid, op dezelfde locatie ondergebracht als de Edeo).

Wat betreft de financiering van missies, worden verschillende mogelijkheden bestudeerd om de besluitvorming inzake de toewijzing van middelen en de verrichting van uitgaven te versnellen en te vereenvoudigen.

Volgens de mededeling vormen de goedgekeurde selectiecriteria (zie bijlage IV) en de gedragscode voor EU-waarnemers (zie bijlage III) een goede basis voor de werving van waarnemers.

Richtsnoeren voor succes

De Commissie beveelt in de mededeling aan rekening te houden met de volgende aspecten om missies voor verkiezingsondersteuning en -waarneming tot een goed einde te brengen:

een duidelijk mandaat voor de missie;
een oriënterende missie, in alle gevallen;
een EU-verkiezingseenheid ter plaatse met een kernteam dat belast is met coördinatie;
het EU-team voor technische bijstand moet bijtijds ter plaatse zijn;
met regelmaat verslagen over de missie;
alle EU-waarnemers moeten worden opgeleid voor een gemeenschappelijk kader;
opleidingsinitiatieven gecoördineerd met andere organisaties;
waarnemers op lange termijn twee maanden vóór de verkiezingsdag inzetten en daar houden totdat eventuele verkiezingsconflicten zijn opgelost;
alle waarnemers dienen zich te houden aan de gedragscode.

Om de resultaten van een verkiezing te kunnen evalueren wordt er in de mededeling voor gepleit rekening te houden met de in bijlage III vastgestelde criteria.

Om de zichtbaarheid van de verkiezingsactiviteiten van de EU te verbeteren, wordt in de mededeling voorgesteld:

informatie over deze activiteiten op internet te verstrekken;
goede betrekkingen met de media tot stand te brengen;
gebruik te maken van relevant reclamemateriaal; en
de zichtbaarheid vast te leggen in overeenkomsten met andere partners.

ACHTERGROND

Voor meer informatie, zie:

Election observation missions (Verkiezingswaarnemingsmissies) (Europese Dienst voor extern optreden)
Handbook for European Union Election Observation — 3rd edition (Handboek voor verkiezingswaarneming van de Europese Unie — 3e editie) (Europese Dienst voor extern optreden)
Election observation (Verkiezingswaarneming) (Europees Parlement).

KERNBEGRIPPEN

Verkiezingsondersteuning: technische en materiële ondersteuning van verkiezingsprocessen, met inbegrip van hulp bij het tot stand brengen van het juridisch kader voor de verkiezingen, bij de registratie van politieke partijen of kiezers en voorlichting aan de burger of opleiding van plaatselijke waarnemers en journalisten. Verkiezingsondersteuning vormt een aanvulling op verkiezingswaarneming.

Verkiezingswaarneming: bedoeld om:

de democratie te consolideren,
verkiezingsprocessen legitimiteit te verschaffen,
het vertrouwen van het publiek te versterken,
fraude te ontmoedigen,
de eerbiediging van de mensenrechten te versterken en
bij te dragen aan de oplossing van conflicten.

Internationale verkiezingswaarneming berust op de volgende beginselen: totaalwaarneming, onpartijdigheid, doorzichtigheid en professionaliteit.

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie – Titel I – Gemeenschappelijke bepalingen – Artikel 2 (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 17)

Mededeling van de Commissie over verkiezingsondersteuning en -waarneming door de EU (COM(2000) 191 def., 11.4.2000)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Resolutie van het Europees Parlement van 8 mei 2008 betreffende verkiezingswaarnemingsmissies van de EU: doelstellingen, praktijken en uitdagingen voor de toekomst (PB C 271E van 12.11.2009, blz. 31-38)

Conclusies van de Raad over verkiezingsondersteuning en -waarneming — Persmededeling van de Raad Ontwikkeling, blz. I-V, 31 mei 2001 (Niet bekendgemaakt in het PB)

Resolutie van het Europees Parlement over de mededeling van de Commissie over verkiezingsondersteuning en verkiezingswaarneming door de EU (PB C 343 van 5.12.2001, blz. 270-277)

Laatste bijwerking 02.03.2018