Om de toepassing van het beginsel van wederzijdse erkenning te vergemakkelijken presenteert de Europese Commissie dit groenboek over de gemeenschappelijke minimumnormen betreffende procedurele waarborgen voor personen die ervan worden verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd en die daarvoor worden vervolgd of zijn veroordeeld. Hierbij zijn vijf grondrechten in het geding: het recht op juridische bijstand en vertegenwoordiging door een advocaat; het recht op een tolk en/of vertaler; het recht op passende bescherming voor bijzonder kwetsbare groepen; het recht op consulaire bijstand voor burgers van andere lidstaten en derde landen; het recht op een verklaring van rechten.

Groenboek van de Commissie - Procedurele waarborgen voor verdachten in strafzaken in de gehele Europese Unie.

Om de toepassing van het beginsel van wederzijdse erkenning te vergemakkelijken wil de Commissie met dit groenboek nagaan of het nuttig en nodig is in de lidstaten van de Europese Unie gemeenschappelijke minimumnormen in te voeren voor procedurele waarborgen voor personen die ervan worden verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd en die daarvoor worden vervolgd of zijn veroordeeld. Het groenboek heeft ook tot doel deze minimumnormen en de gebieden waarop zij van toepassing zijn te definiëren.

Het groenboek is ingedeeld in negen hoofdstukken waarin 35 specifieke vragen worden gesteld voor de raadpleging aan alle betrokken sectoren (overheidsdiensten, beroepsorganisaties, niet-gouvernementele organisaties (ngo's), advocaten en particulieren).

De eerste drie hoofdstukken, die een derde van het groenboek uitmaken, rechtvaardigen het optreden van de Commissie op Europese schaal in verband met de bescherming van de rechten van personen die ervan worden verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd en die daarvoor worden vervolgd of zijn veroordeeld, waarbij bijzondere aandacht wordt verleend aan personen tegen wie strafrechtelijke maatregelen worden genomen in een lidstaat waarvan zij geen onderdaan zijn. Deze drie hoofdstukken hebben respectievelijk betrekking op: de redenen waarom een optreden van de EU op dit gebied aangewezen is; de vaststelling van de grondrechten; de uit het Verdrag voortvloeiende verplichtingen en bestaande bepalingen.

De Commissie maakt een inventaris op van de grondrechten, voor de handhaving waarvan de Europese Unie moet zorgen: artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, dat voorziet in het "recht op een eerlijk proces", en artikel 47 van het Handvest van de grondrechten, waarin wordt verwezen naar het "recht op een doeltreffende voorziening in rechte" en op toegang tot een onpartijdig gerecht, en andere bepalingen van andere internationale verdragen.

Voor de vaststelling van de grondrechten, waaronder het begrip "recht op een eerlijk proces" valt, is de Commissie tot de conclusie gekomen dat, hoewel alle rechten belangrijk zijn, in dit stadium voorrang moet worden verleend aan de rechten die essentieel worden geacht, namelijk:

De Commissie overweegt de mogelijkheid om verder te gaan dan het recht op bijstand van een advocaat, door de lidstaten ertoe te verplichten een nationaal systeem voor vertegenwoordiging door een advocaat op te zetten. Bovendien overweegt zij zelfs de mogelijkheid om de lidstaten te verplichten om de competentie na te gaan van advocaten die kosteloos worden toegewezen en om deze een voldoende vergoeding te waarborgen.

Het groenboek overweegt de invoering van een formeel mechanisme om personen die belast zijn met het gerechtelijk onderzoek ertoe te verplichten na te gaan of de verdachte de taal waarin de procedure verloopt voldoende verstaat om zich te kunnen verdedigen. Het voorziet ook in het opstellen van nationale registers van gerechtsvertalers en -tolken en in nationale systemen voor opleiding van dergelijke specialisten. Tevens wordt overwogen de lidstaten te verplichten na te gaan of deze personen voldoende worden vergoed.

De Commissie bestudeert een lijst van verdachte en potentieel kwetsbare personen aan wie de lidstaten een passende bescherming zouden moeten bieden, rekening houdend met hun mate van kwetsbaarheid. De Commissie noemt hierbij onder meer de volgende categorieën: buitenlanders: kinderen, personen met lichamelijke of psychische aandoeningen, degenen met personen ten laste, analfabeten, vluchtelingen en alcohol- en drugsverslaafden.

Het groenboek oppert ook de mogelijkheid om politieagenten, advocaten en gevangenispersoneel een evaluatie te laten maken van de potentiële kwetsbaarheid van een verdachte in een strafzaak en stelt eveneens maatregelen voor die na deze evaluatie moeten worden genomen.

De geldende bepalingen op dit gebied zijn genoemd in artikel 36 van het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen uit 1963. Om deze bepalingen te verbeteren stelt de Commissie voor de lidstaten te verplichten een ambtenaar te belasten met het toezicht op de rechten van verdachten in het gastland en met de verbinding tussen deze personen en hun familie en advocaten.

Na de rechten te hebben opgenoemd waarvan verdachten verzekerd moeten zijn, wordt in het groenboek gesteld dat een "verklaring van rechten" noodzakelijk is die gemeenschappelijk is voor alle lidstaten en waarin de grondrechten van alle verdachten schriftelijk zijn vastgesteld en die uiterlijk bij de aanhouding te hunner beschikking wordt gesteld.

Ten slotte overweegt het groenboek een systeem op te zetten om na te gaan in hoeverre deze minimumnormen door alle lidstaten worden nageleefd, evaluatie-instrumenten in te voeren en eventueel te voorzien in sancties wanneer een lidstaat de normen niet naleeft.

Referenties

Besluit	Inwerkingtreding	Uiterste datum voor omzetting in de lidstaten	Publicatieblad
Groenboek van de Commissie COM(2003) 75 def.	-	-	-

Voorstel voor een kaderbesluit van de Raad over bepaalde procedurele rechten in strafprocedures binnen de gehele Europese Unie [COM(2004) 328 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen].

Na de publicatie van het groenboek heeft de Commissie 78 schriftelijke antwoorden ontvangen waarin de idee van het vaststellen van gemeenschappelijke minimumnormen voor procedurele waarborgen wordt ondersteund. In juni 2003 werd een hoorzitting georganiseerd. Terdege rekening houdend met de reacties heeft de Commissie op 28 april 2004 een voorstel voor een kaderbesluit ingediend. Dit voorstel heeft betrekking op de toegang van verdachten tot een advocaat, op de toegang van buitenlandse verdachten tot de diensten van een tolk en een vertaler, op de bescherming van personen die niet in staat zijn de procedure te verstaan of te volgen, op het recht op communicatie voor gedetineerden, met name consulaire bijstand voor buitenlandse gedetineerden, op de verklaring van rechten en op de naleving van en het toezicht op de normen.

Voorstel voor een kaderbesluit van de Raad betreffende het Europees bewijsverkrijgingsbevel ter verkrijging van voorwerpen, documenten en gegevens voor gebruik in strafprocedures [COM(2003) 688 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen].Raadplegingsprocedure (CNS 2003/0270)