Tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn 2001/55/EG over de regels voor het verlenen van tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden en maatregelen ter bevordering van een evenwicht tussen de inspanning van de EU-lidstaten

WAT IS HET DOEL VAN DEZE RICHTLIJN?

Deze richtlijn bevat een regeling voor de aanpak van een massale aankomst in de Europese Unie (EU) van buitenlanders die niet naar hun eigen land terug kunnen, met name als gevolg van oorlog, geweld of de schending van de mensenrechten.
De richtlijn biedt onmiddellijke en tijdelijke bescherming voor deze ontheemden.
De richtlijn bevordert een evenwicht tussen de inspanningen van de EU-lidstaten die voor de opvang van mensen zorgen, maar eist geen verplichte spreiding van asielzoekers over de lidstaten.
Denemarken doet niet mee aan de richtlijn.

KERNPUNTEN

Uitvoering van tijdelijke bescherming

Tijdelijke bescherming wordt uitgevoerd in alle lidstaten door een besluit van de Raad van de Europese Unie dat de massale toestroom van ontheemden naar de EU vaststelt en waarin de groepen personen worden genoemd die bescherming nodig hebben.
De duur van de tijdelijke bescherming is één jaar en kan worden verlengd tot maximaal twee jaar.
De bescherming kan aflopen als de Raad het voor mensen veilig acht om terug te keren naar hun land van herkomst.
Lidstaten moeten ervoor zorgen dat ontheemden bereid zijn naar hun land te komen.

Uitsluiting van tijdelijke bescherming

Sommige mensen kunnen worden uitgesloten van tijdelijke bescherming.

Dit zijn onder andere mensen:

die verdacht worden van:
- misdaden tegen de vrede*,
- oorlogsmisdaden,
- misdaden tegen de menselijkheid,
- ernstige niet-politieke misdrijven;
die zich schuldig hebben gemaakt aan daden die in strijd zijn met de doeleinden en beginselen van de Verenigde Naties;
die een gevaar voor de veiligheid van de gastlidstaat zijn.

Gevolgen van tijdelijke bescherming

Lidstaten moeten mensen die tijdelijke bescherming hebben verkregen een verblijfstitel geven. Deze verblijfstitel geldt voor de volledige duur van de bescherming.
Mensen die tijdelijke bescherming hebben gekregen, hebben recht op:
- werk in loondienst of als zelfstandige;
- toegang tot volwassenenonderwijs, beroepsopleiding en werkervaring;
- een fatsoenlijk onderkomen;
- sociale bijstand, financiële ondersteuning en medische zorg.
Kinderen onder de 18 hebben ook recht op onderwijs onder dezelfde omstandigheden als onderdanen van de gastlidstaat.
Als enkele leden van hetzelfde gezin tijdelijke bescherming hebben gekregen in verschillende lidstaten of als enkele gezinsleden nog niet in de EU zijn, moeten zij het recht hebben om in dezelfde lidstaat te worden herenigd.
Deze regels komen overeen met de EU-regels inzake de opvang van aanvragers van internationale bescherming in Richtlijn 2013/33/EU (zie samenvatting).

Asielaanvragen

Mensen die tijdelijke bescherming hebben gekregen, moeten een asielaanvraag kunnen indienen. De lidstaat van opvang is verantwoordelijk voor de behandeling van een asielaanvraag.
Lidstaten kunnen echter besluiten dat iemand die tijdelijke bescherming heeft gekregen niet tegelijkertijd de status van asielzoeker kan hebben.
Dit helpt lidstaten om de druk op hun asielsysteem te verminderen door tijdelijke bescherming te bieden en de behandeling van asielaanvragen uit te stellen.
Richtlijn 2013/32/EU bevat gemeenschappelijke EU-regels voor de toekenning en intrekking van internationale bescherming (zie samenvatting).

Beëindiging van tijdelijke bescherming

Lidstaten moeten maatregelen nemen om de vrijwillige terugkeer mogelijk te maken van personen die tijdelijke bescherming genieten of van wie de tijdelijke bescherming is afgelopen.
Als gedwongen terugkeer nodig is, moeten lidstaten ervoor zorgen dat de menselijke waardigheid geëerbiedigd wordt en onderzoeken of er geen dwingende redenen van humanitaire aard zijn die de terugkeer onmogelijk zouden maken.
Mensen die om gezondheidsredenen niet kunnen reizen, kunnen niet worden gedwongen om terug te keren voordat hun gezondheid verbetert.
Gezinnen met kinderen onder de 18 die naar school gaan, kunnen toestemming krijgen tot het eind van het schooljaar te blijven.

Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne

Na de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 heeft de Raad een uitvoeringsbesluit vastgesteld, Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/382 tot vaststelling van het bestaan van een massale toestroom van ontheemden uit Oekraïne in de zin van Richtlijn 2001/55/EG, en tot invoering van tijdelijke bescherming naar aanleiding daarvan. Dit is de eerste keer dat een dergelijk besluit in het kader van Richtlijn 2001/55/EG is vastgesteld.
Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/382 is van toepassing op:
- Oekraïense onderdanen die voor 24 februari 2022 in Oekraïne verbleven;
- staatlozen en onderdanen van niet-EU-landen anders dan Oekraïne, die vóór 24 februari 2022 in Oekraïne internationale bescherming of gelijkwaardige nationale bescherming genoten; en
- gezinsleden van de hiervoor genoemde personen.

Administratieve ondersteuning

Voor de maatregelen in de richtlijn kan gebruik worden gemaakt van het Fonds voor asiel, migratie en integratie dat is opgezet bij Verordening (EU) nr. 516/2014. Als het aantal ontheemden de door de lidstaten aangegeven opvangcapaciteit te boven gaat, neemt de Raad passende maatregelen, waaronder een aanbeveling om aanvullende steun te verlenen aan de betrokken lidstaten.

VANAF WANNEER ZIJN DE REGELS VAN TOEPASSING?

De richtlijn moest uiterlijk op 31 december 2002 in nationale wetgeving zijn omgezet.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

Tijdelijke bescherming (Europese Commissie).

KERNBEGRIPPEN

Misdaad tegen de vrede. In het kader van internationale wetgeving betekent dit het plannen, voorbereiden of voeren van een aanvalsoorlog of een oorlog die internationale verdragen, overeenkomsten of zekerheden schendt, of deelname in een gemeenschappelijk plan of in een samenzwering voor het tot stand brengen van een van de eerder genoemde handelingen.

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Richtlijn 2001/55/EG van de Raad van 20 juli 2001 betreffende minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden en maatregelen ter bevordering van een evenwicht tussen de inspanning van de lidstaten voor de opvang en het dragen van de consequenties van de opvang van deze personen (PB L 212 van 7.8.2001, blz. 12-23)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/382 van de Raad van 4 maart 2022 tot vaststelling van het bestaan van een massale toestroom van ontheemden uit Oekraïne in de zin van artikel 5 van Richtlijn 2001/55/EG, en tot invoering van tijdelijke bescherming naar aanleiding daarvan (PB L 71 van 4.3.2022, blz. 1-6)

Richtlijn 2013/32/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende gemeenschappelijke procedures voor de toekenning en intrekking van de internationale bescherming (PB L 180 van 29.6.2013, blz. 60-95)

Richtlijn 2013/33/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 tot vaststelling van normen voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming (PB L 180 van 29.6.2013, blz. 96-116)

Verordening (EU) nr. 516/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 tot oprichting van het Fonds voor asiel, migratie en integratie, tot wijziging van Beschikking 2008/381/EG van de Raad en tot intrekking van Beschikkingen nr. 573/2007/EG en nr. 575/2007/EG van het Europees Parlement en de Raad en Beschikking 2007/435/EG van de Raad (PB L 150 van 20.5.2014, blz. 168-194)

Achtereenvolgende wijzigingen in Verordening (EU) nr. 516/2014 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Laatste bijwerking 26.07.2022