Het Schengengebied

SAMENVATTING VAN:

Het Schengenacquis — Akkoord tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, van de Bondsrepubliek Duitsland en van de Franse Republiek betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen

Het Schengenacquis — Overeenkomst ter uitvoering van het tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, de Bondsrepubliek Duitsland en de Franse Republiek op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen

WAT IS HET DOEL VAN HET SCHENGENGEBIED?

• Het doel van het Schengengebied is om het voor ingezetenen van de Europese Unie (EU) mogelijk te maken de binnengrenzen van de EU-lidstaten te overschrijden zonder dat zij gecontroleerd worden of hun paspoort hoeven te laten zien.
• Het openstellen van de binnengrenzen is een van de zijden van de Schengenmedaille. De andere is het waarborgen van de veiligheid van de burgers. Dit houdt in dat de criteria voor de controle van staatsburgers uit niet-Schengenlanden die de EU binnenkomen aan de gemeenschappelijke buitengrens worden aangescherpt en uniform worden toegepast, dat de samenwerking tussen grenswachters en nationale politiële en justitiële autoriteiten wordt ontwikkeld, en dat gebruik wordt gemaakt van geavanceerde systemen voor de uitwisseling van informatie.
• Het Schengenacquis is gewijzigd naarmate nieuwe landen tot het gebied zijn toegetreden en er nieuwe EU-wetgeving in is opgenomen.

KERNPUNTEN

Samenwerking

De Schengensamenwerking heeft zich in de volgende fasen ontwikkeld van een eerste plan tussen een handvol regeringen tot een volwaardig EU-beleidsgebied:

• 1985. België, West-Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland (vijf van de toenmalige tien landen van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), nu EU-lidstaten) ondertekenen in het Luxemburgse dorp Schengen een akkoord over de geleidelijke afschaffing van hun controles aan de binnengrenzen.
• 1990. Dezelfde vijf landen ondertekenen de Schengenuitvoeringsovereenkomst, die het akkoord aanvult en waarin de maatregelen zijn vastgelegd om het beleid van geen controle aan de binnengrenzen ten uitvoer te leggen.
• 1995. De uitvoering van de Schengenagenda begint met de deelname van zeven EU-lidstaten.
• 1997. Met het Verdrag van Amsterdam komt het Schengenacquis binnen het rechtskader van de EU.

Lidmaatschap

• Het Schengengebied begon met vijf oprichters, maar omvat nu alle lidstaten — met uitzondering van Bulgarije, Ierland, Cyprus en Roemenië — en vier landen van de Europese Vrijhandelsassociatie: IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland.
• Sinds 1 januari 2023 zijn de controles op personen aan de binnengrenzen tussen Kroatië en de andere landen in het Schengengebied opgeheven en is het Schengenacquis volledig van toepassing op Kroatië (Besluit (EU) 2022/2451 van de Raad).

Controles aan de binnengrenzen in de praktijk

• Iedereen, ongeacht zijn of haar nationaliteit, kan een binnengrens van het Schengengebied overschrijden zonder te worden gecontroleerd.
• Nationale autoriteiten kunnen steekproefsgewijs politiecontroles uitvoeren aan de grens of in grensgebieden wanneer deze gebaseerd zijn op algemene informatie en ervaring, en geen systematische paspoortcontroles zijn.
• Individuele personen moeten bepaalde reisdocumenten bij zich dragen, afhankelijk van het feit of zij EU-onderdaan, familielid van buiten de EU of niet-EU-burger zijn.
• Een Schengenland kan bij wijze van uitzondering opnieuw grenscontroles invoeren, in eerste instantie voor maximaal dertig dagen, als er sprake is van een ernstige bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid. Het land moet de andere Schengenlanden, het Europees Parlement, de Europese Commissie en het publiek hierover informeren.

Buitengrenzen

Het Schengengebied heeft de controles aan zijn buitengrenzen geleidelijk aan verscherpt door ze samen te voegen in één enkele reeks regels. Deze regels hebben nu betrekking op:

• de wijze waarop controles van mensen die de EU-buitengrens overschrijden volgens de Schengengrenscode moeten worden uitgevoerd;
• de harmonisatie van de inreisvoorwaarden met een gemeenschappelijk visumbeleid en regels voor visa voor kort verblijf (tot drie maanden);
• uitgebreidere politiële samenwerking, inclusief het recht om personen tot buiten het nationale grondgebied te observeren of te achtervolgen;
• uitgebreidere justitiële samenwerking, inclusief een sneller uitleveringsstelsel en de overdracht van strafvonnissen tussen jurisdicties;

Het Schengeninformatiesysteem (SIS)

Deze grootschalige computerdatabank:

• ondersteunt samenwerking tussen Schengenlanden op het gebied van controle aan de buitengrenzen en rechtshandhaving;
• werd in 1995 opgericht en vervolgens uitgebreid, voor het laatst in 2018 vanwege de nieuwe uitdagingen op het gebied van migratie en veiligheid;
• bevat informatie over:
  • verdachte criminelen;
  • personen die mogelijk niet het recht hebben om de EU binnen te komen of er te verblijven;
  • vermiste personen;
  • gestolen, verduisterde of verloren voorwerpen;
• wordt gebruikt door de nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor:
  • grenscontroles;
  • politie- en douanecontroles;
  • de instelling van strafvervolging en van justitiële onderzoeken voorafgaand aan tenlastelegging;
  • visa en verblijfsvergunningen;
• is toegankelijk voor het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex), het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken (Eurojust) en het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol).

Visuminformatiesysteem (VIS)

Het visuminformatiesysteem stelt de Schengenlanden in staat om visumgegevens uit te wisselen, met name over aanvragen voor visa voor kort verblijf. Net als het Schengeninformatiesysteem wordt ook het VIS gehost door het Agentschap van de Europese Unie voor het operationeel beheer van grootschalige IT-systemen op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht (eu-LISA).

Lidmaatschapsvoorwaarden

Landen die een aanvraag indienen om toe te treden tot het Schengengebied, moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen en moeten in staat zijn om:

• hun buitengrenzen te controleren en uniforme Schengenvisa af te geven;
• samen te werken met andere nationale wetshandhavingsinstanties om een hoog veiligheidsniveau te waarborgen;
• de gemeenschappelijke reeks Schengenregels (bekend als het Schengenacquis) toe te passen, zoals met betrekking tot het uitvoeren van controles van de land-, zee- en luchtgrenzen, het afgeven van visa, het ondersteunen van de politiële samenwerking en het beschermen van persoonsgegevens;
• het Schengeninformatiesysteem te gebruiken.

DATUM VAN INWERKINGTREDING

Het Akkoord van Schengen, waarbij oorspronkelijk zeven lidstaten betrokken waren, is op 26 maart 1995 in werking getreden. Daarbij werden de controles aan de binnengrenzen afgeschaft.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Schengengebied (Europese Commissie).

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Het Schengenacquis — Akkoord tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, van de Bondsrepubliek Duitsland en van de Franse Republiek betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen (PB L 239 van 22.9.2000, blz. 13-18).

Het Schengenacquis — Overeenkomst ter uitvoering van het tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, de Bondsrepubliek Duitsland en de Franse Republiek op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen (PB L 239 van 22.9.2000, blz. 19-62).

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2019/1896 van het Europees Parlement en de Raad van 13 november 2019 betreffende de Europese grens- en kustwacht en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 1052/2013 en Verordening (EU) 2016/1624 (PB L 295 van 14.11.2019, blz. 1-131).

Verordening (EU) 2019/817 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2019 tot vaststelling van een kader voor interoperabiliteit tussen de Unie-informatiesystemen op het gebied van grenzen en visa en tot wijziging van Verordeningen (EG) nr. 767/2008, (EU) 2016/399, (EU) 2017/2226, (EU) 2018/1240, (EU) 2018/1726 en (EU) 2018/1861 van het Europees Parlement en de Raad, Beschikking 2004/512/EG van de Raad en Besluit 2008/633/JBZ van de Raad (PB L 135 van 22.5.2019, blz. 27-84).

Achtereenvolgende wijzigingen aan Verordening (EU) 2019/817 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Verordening (EU) 2018/1860 van het Europees Parlement en de Raad van 28 november 2018 betreffende het gebruik van het Schengeninformatiesysteem voor de terugkeer van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen (PB L 312 van 7.12.2018, blz. 1-13).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2018/1861 van het Europees Parlement en de Raad van 28 november 2018 betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem (SIS) op het gebied van grenscontroles, tot wijziging van de Overeenkomst ter uitvoering van het Akkoord van Schengen en tot wijziging en intrekking van Verordening (EG) nr. 1987/2006 (PB L 312 van 7.12.2018, blz. 14-55).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2018/1862 van het Europees Parlement en de Raad van 28 november 2018 betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem (SIS) op het gebied van politiesamenwerking en justitiële samenwerking in strafzaken, tot wijziging en intrekking van Besluit 2007/533/JBZ van de Raad en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1986/2006 van het Europees Parlement en de Raad en Besluit 2010/261/EU van de Commissie (PB L 312 van 7.12.2018, blz. 56-106).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2018/1806 van het Europees Parlement en de Raad van 14 november 2018 tot vaststelling van de lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen in het bezit moeten zijn van een visum en de lijst van derde landen waarvan de onderdanen van die plicht zijn vrijgesteld (PB L 303 van 28.11.2018, blz. 39-58).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2018/1726 van het Europees Parlement en de Raad van 14 november 2018 betreffende het Agentschap van de Europese Unie voor het operationeel beheer van grootschalige IT-systemen op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht (eu-LISA), tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1987/2006 en Besluit 2007/533/JBZ van de Raad en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 1077/2011 (PB L 295 van 21.11.2018, blz. 99-137).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2016/399 van het Europees Parlement en de Raad van 9 maart 2016 betreffende een Uniecode voor de overschrijding van de grenzen door personen (Schengengrenscode) (PB L 77 van 23.3.2016, blz. 1-52).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) nr. 1053/2013 van de Raad van 7 oktober 2013 betreffende de instelling van een evaluatiemechanisme voor de controle van en het toezicht op de toepassing van het Schengenacquis en houdende intrekking van het Besluit van 16 september 1998 tot oprichting van de Permanente Schengenbeoordelings- en toepassingscommissie (PB L 295 van 6.11.2013, blz. 27-37).

Verordening (EG) nr. 810/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 tot vaststelling van een gemeenschappelijke visumcode (Visumcode) (PB L 243 van 15.9.2009, blz. 1-58).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EG) nr. 767/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 9 juli 2008 betreffende het Visuminformatiesysteem (VIS) en de uitwisseling tussen de lidstaten van gegevens op het gebied van visa voor kortverblijf (VIS-verordening) (PB L 218 van 13.8.2008, blz. 60-81).

Zie de geconsolideerde versie.

Laatste bijwerking 16.01.2023