De mogelijke toekomstige oriëntaties van de consumentenbescherming in de Europese Unie analyseren en daarbij een debat met de belanghebbenden op gang brengen. De verschillende hinderpalen voor de totstandkoming van de interne markt op dit gebied, het probleem van de consumentenbescherming en passende oplossingen voor een harmonisatie van de communautaire regelgeving komen in het Groenboek eveneens aan bod. Daarnaast wordt onderzocht hoe de samenwerking kan worden verbeterd tussen de autoriteiten die de consumentenbescherming in praktijk moeten brengen.

Groenboek over de consumentenbescherming in de Europese Unie van 2 oktober 2001 [COM (2001) 531 - Niet verschenen in het Publicatieblad].

De belangrijkste belemmering voor een gewaarborgde bescherming van de consument in de interne markt, zijn de uiteenlopende nationale wetgevingen over de handelspraktijken tussen ondernemingen en consumenten. Geen van beide groepen kan momenteel het volle potentieel benutten van de interne markt voor e-handel (handel van het type B2C, "business-to-consumer"), die sinds de invoering van de euro nog aan belang heeft gewonnen.

Ondernemingen die de consument de mogelijkheid tot e-handel willen bieden, worden geconfronteerd met een ontmoedigende juridische leemte die de effectiviteit van de interne markt vermindert. Dit probleem benadeelt ook de consument, die beperkt wordt in zijn keuze van het meest voordelige product.

Zoals in het Groenboek wordt opgemerkt, blijkt uit een onderzoek van de bevoegde diensten dat de communautaire regels inzake consumentenbescherming de natuurlijke marktontwikkeling en de nieuwe handelspraktijken niet kunnen bijhouden. De oplossing wordt gezocht in de richting van een vereenvoudiging van de nationale regels en een meer doeltreffende consumentenbescherming. Een vereenvoudiging van de regels kan ook gepaard gaan met een harmonisatie van de communautaire wetgeving op dit gebied. De bedoeling van het Groenboek is overigens de belangrijkste gebieden voor deze harmonisatie te bepalen.

Zowel de consument als de ondernemingen kunnen voordeel hebben bij een vereenvoudiging van de bestaande regels en bij deregulering, wanneer die mogelijk zijn. De ondernemingen zouden beter kunnen concurreren en tegelijk hun lasten verlichten, en de consument zou kunnen kiezen uit meer producten tegen betere prijzen.

Om tot deze vereenvoudiging te komen, stelt het Groenboek twee mogelijke oriëntaties vast, namelijk de goedkeuring van een reeks nieuwe richtlijnen, of de goedkeuring van een kaderrichtlijn aangevuld met specifieke richtlijnen. Het Groenboek reikt ook verschillende mogelijkheden aan voor de opstelling van die kaderrichtlijn, die de praktijken in de elektronische handel tussen ondernemingen en particulieren zou moeten regelen.

De keuze voor een kaderrichtlijn biedt meer voordelen, want ze maakt het mogelijk de bestaande regels in de hele Europese Unie te vereenvoudigen. Bovendien blijkt het gemakkelijker te onderhandelen over een kaderrichtlijn dan over een reeks richtlijnen en zouden de belanghebbenden kunnen participeren in het regelgevingsproces.

De kaderrichtlijn zou overigens doeltreffender zijn in combinatie met de zelfregulering die thans in iedere lidstaat bestaat. Maar aangezien die nog niet volledig werkzaam is, lijkt een sterker juridisch kader noodzakelijk, met name via vrijwillige verbintenissen van de ondernemingen ten aanzien van de consument.

Dit vergt een strengere zelfregulering, via verbintenissen van de ondernemingen over codes voor zelfregulering en gedragscodes. Die zelfregulering heeft geen betrekking op gezondheid en veiligheid, noch op sociale aangelegenheden zoals de openingstijden van handelszaken.

De richtlijn kan voortbouwen op bestaande rechtsmodellen gebaseerd op eerlijke handelspraktijken of op het concept van misleidende en bedrieglijke praktijken. Het eerste geval brengt voor de ondernemingen de verplichting mee om zich niet in te laten met oneerlijke handelspraktijken. In het tweede geval zal de richtlijn een beperktere werkingssfeer hebben, die wellicht zal moeten worden aangevuld met specifieke nieuwe regels op Europees niveau.

Een van de hoofddoelstellingen van het Groenboek is de harmonisatie of de vereenvoudiging van de consumentenbescherming. Het somt bijna 20 Europese richtlijnen op, naast de Europese jurisprudentie en de verschillende regels in de lidstaten.

De 4 belangrijkste algemene richtlijnen hebben betrekking op misleidende reclame (Richtlijn 84/450 EEG van de Raad van 10 september 1984), gewijzigd door de richtlijn over vergelijkende reclame (Richtlijn 97/55/EG van het Europees Parlement en de Raad van 6 oktober), de richtlijn over de oneerlijke bedingen (es de en fr) in consumentenovereenkomsten (Richtlijn 93/13 EEG van 5 april 1993) en de richtlijn over de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen (Richtlijn 1999/44/EG van het Parlement en de Raad van 25 mei 1999).

4) toepassingsmaatregelen

Niet van toepassing.

5) verdere werkzaamheden

Na de publicatie van het Groenboek heeft de Commissie een openbare raadpleging over de consumentenbescherming in de Europese Unie op gang gebracht, die op 15 januari 2002 werd afgesloten. De resultaten zullen worden opgenomen in een komende mededeling over de consumentenbescherming in de Europese Unie en er zal rekening mee worden gehouden in het nieuwe actieplan voor de consumentenbescherming in de Europese Unie 2002-2006.