Milieuaansprakelijkheid en het beginsel dat de vervuiler betaalt

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn 2004/35/EG betreffende milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en herstellen van milieuschade

WAT IS HET DOEL VAN DE RICHTLIJN?

Deze richtlijn stelt regels vast op basis van het beginsel dat de vervuiler betaalt. Dat betekent dat een onderneming die milieuschade veroorzaakt, daarvoor aansprakelijk is, de nodige preventie- en herstelmaatregelen moet nemen en alle ermee verbonden kosten moet dragen.

KERNPUNTEN

In de richtlijn wordt milieuschade als volgt gedefinieerd:

• schade die een aanzienlijke negatieve invloed heeft op de milieutoestand (ecologische, chemische of kwantitatieve toestand) van wateren zoals bepaald in Richtlijn 2000/60/EG, de EU-waterrichtlijn en Richtlijn 2008/56/EG, de richtlijn marienemilieustrategie;
• bodemschade die een aanzienlijk risico voor de menselijke gezondheid inhoudt;
• schade aan beschermde soorten en natuurlijke habitats die een negatieve invloed heeft op de instandhouding zoals bepaald in Richtlijn 2009/147/EG inzake het behoud van de vogelstand en Richtlijn 92/43/EEG, de richtlijn inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats.

De definitie omvat de uitstoot van verontreinigende stoffen in de lucht (aangezien de bodem- en watertoestand erdoor wordt beïnvloed) en de lozing van verontreinigende stoffen in de oppervlaktewateren en het grondwater, en elke doelbewuste introductie van genetisch gemodificeerde organismen in het milieu, zoals bepaald in Richtlijn 2001/18/EG.

Toepassingsgebied

Er zijn twee scenario’s waarbij er zich aansprakelijkheid voordoet:

• 1.

  Milieuschade veroorzaakt door een van de activiteiten vermeld in bijlage III van de richtlijn zoals:

  • de energie-industrie;
  • de metaalproductie en -verwerking;
  • de minerale industrie;
  • de chemische industrie;
  • het afvalbeheer;
  • de grootschalige productie van pulp, papier en karton, het verven van textiel en het looien;
  • de grootschalige vlees-, zuivel- en voedselproductie.
• 2.

  Milieuschade aan beschermde soorten en natuurlijke habitats (of een onmiddellijk gevaar daarvoor) ten gevolge van beroepsactiviteiten die niet worden vermeld in bijlage III, indien de onderneming een fout heeft begaan of nalatig is geweest.

Uitzonderingen

Uitzonderingen omvatten oorlogshandelingen, natuurrampen, aansprakelijkheid voor soorten milieuschade die onder een internationale overeenkomst vallen (bijv. verontreiniging van de zee) en nucleaire risico’s, die onder het Euratomverdrag vallen.

Preventie- en herstelmaatregelen

• Indien er een onmiddellijk gevaar van schade is, moet de onderneming onmiddellijk de nodige preventiemaatregelen nemen.
• Indien er zich al schade heeft voorgedaan, moet de onderneming onmiddellijk de autoriteiten op de hoogte stellen, de nodige maatregelen nemen om de situatie onder controle te brengen, zodat verdere milieuschade en risico’s voor de volksgezondheid worden voorkomen, en gepaste herstelmaatregelen nemen.

De onderneming moet betalen voor preventie- en herstelmaatregelen, behalve in bepaalde situaties, bijvoorbeeld indien de schade werd veroorzaakt door een derde ondanks het feit dat passende veiligheidsmaatregelen waren getroffen, of indien die het gevolg is van de opvolging van een instructie van een overheidsinstantie.

Uitvoering

• In een uitvoeringsverslag uit 2016 werd de uitvoering van de richtlijn tussen 2007 en 2013 geëvalueerd, met inbegrip van een beoordeling onder Refit, het programma voor gezonde en resultaatgerichte regelgeving van de Europese Commissie.
• Het verslag bevestigt dat de richtlijn, hoewel deze nog niet haar volledige potentieel heeft bereikt, effectief is geweest bij het herstel van milieuschade en het bevorderen van preventie.

Wijzigingsverordening (EU) 2019/1010

De richtlijn is in 2019 gewijzigd met Verordening (EU) 2019/1010, waarmee de verslagleggingsverplichtingen op het gebied van de milieuwetgeving op elkaar worden afgestemd en gestroomlijnd. De nieuw ingevoerde regels, die van toepassing zijn sinds 26 juni 2019, zijn als volgt:

• EU-landen rapporteren aan de Commissie over de ervaring die is opgedaan bij de toepassing van deze richtlijn. De informatie die zij moeten overleggen is vastgelegd in bijlage VI bij de richtlijn en moet voor 30 april 2022 en om de vijf jaar daarna worden verzameld.
• Tegen 30 april 2023, en vervolgens om de vijf jaar, zal de Commissie een beoordeling publiceren die zij heeft uitgevoerd in verband met deze richtlijn, gebaseerd op de door de EU-landen overgelegde informatie.
• Tegen 31 december 2020 moet de Commissie richtsnoeren ontwikkelen die een gemeenschappelijk begrip bieden van de term „milieuschade” zoals gedefinieerd in deze richtlijn.

VANAF WANNEER IS DEZE RICHTLIJN VAN TOEPASSING?

De richtlijn is sinds vrijdag 30 april 2004 van toepassing en moest voor maandag 30 april 2007 in de EU-landen zijn omgezet in nationale wetgeving.

ACHTERGROND

Ga voor meer informatie naar:

• Aansprakelijkheid voor milieuschade (Europese Commissie).

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Richtlijn 2004/35/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 april 2004 betreffende milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en herstellen van milieuschade (PB L 143 van 30.4.2004, blz. 56-75)

Achtereenvolgende wijzigingen in Richtlijn 2004/35/EG werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel ter informatie.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Mededeling van de Europese Commissie aan de Raad en het Europees Parlement: Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement overeenkomstig artikel 18, lid 2, van Richtlijn 2004/35/EG betreffende milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en herstellen van milieuschade (COM(2016) 204 final van 14.4.2016)

Werkdocument van de Commissie: Refit Evaluatie van de richtlijn inzake milieuaansprakelijkheid bij het document Verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement overeenkomstig artikel 18, lid 2, van Richtlijn 2004/35/EG betreffende milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en herstellen van milieuschade (WDC(2016) 121 final van 14.4.2016)

Laatste bijwerking 17.06.2020