Radiofrequentie-identificatie (RFID) in Europa: maatregelen met het oog op een beleidskader

De verspreiding van radiofrequentie-identificatie (RFID) kan voor de Europese burger grote voordelen opleveren, maar doet ook belangrijke vragen rijzen, vooral op het gebied van de veiligheid en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Om de verspreiding van deze technologie te ondersteunen heeft de Europese Commissie een mededeling vastgesteld met voorstellen voor maatregelen op Europees niveau om de ontwikkeling van een geschikt juridisch en beleidskader te vergemakkelijken.

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's van 15 maart 2007: "Radiofrequentie-identificatie (RFID) in Europa: maatregelen met het oog op een beleidskader" [COM(2007) 96 - Niet in het Publicatieblad verschenen].

RFID is een methode voor de uitwisseling van informatie tussen een marker ("radio tag") * die in elk voorwerp kan worden aangebracht, en een leesapparaat, een draadloos instrument dat deze informatie via radiofrequenties kan registreren. Deze technologie wordt nog krachtiger als dit leesapparaat verbonden is met communicatienetwerken zoals het internet, waardoor deze informatie op het wereldwijde informatienet terechtkomt.

De verspreiding van RFID is een belangrijke stap bij de ontwikkeling van veel sectoren zoals het vervoer, de gezondheidszorg en de detailhandel. De toepassingen variëren van de traceerbaarheid van voeding tot automatische betalingen, mobiliteit en de observatie van patiënten die aan de ziekte van Alzheimer lijden. Ze kunnen ook het leven van de burger aanzienlijk vergemakkelijken.

Deze technologie geeft echter ook aanleiding tot bezorgdheid over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, de gezondheid en het milieu.

Technisch en commercieel gezien is RFID klaar voor verspreiding op grote schaal. En aantal vraagstukken op het gebied van de uitwerking van het juridisch en beleidskader van deze technologie moet echter nog worden opgelost.

De RFID-technologie kan worden gebruikt om persoonlijke gegevens te verzamelen en te verspreiden en geeft daarom aanleiding tot vragen over de vertrouwelijkheid en bezorgdheid over de veiligheid,. Dit verklaart waarom het publiek moeilijk warm te krijgen is voor deze technologie en wil dat er beschermende maatregelen worden genomen. Er moet op dit gebied dan ook worden gekeken naar de sociale, politieke, ethische en juridische gevolgen van de verspreiding van RFID.

Volgens de huidige wetgeving moet de nationale overheid zorgen voor de toepassing van de nationale bepalingen op het gebied van procedures voor de verwerking van gegevens, ook bij RFID-toepassingen. Met het oog op de veiligheid van het RFID-systeem moeten de lidstaten, de Commissie en het bedrijfsleven gezamenlijk in actie komen om technische en organisatorische aspecten en bedrijfsprocessen te regelen. Daarom stimuleert de Commissie de consolidatie van goede praktijk en de formulering van ontwerpcriteria voor RFID-technologie die de risico's van meet af aan beperken.

Om de risico's voor de veiligheid en de privacy te beperken moeten alle gevolgen van RFID permanent in het oog worden gehouden. Daarbij zou een specifieke aanpak voor elke RFID-toepassing wel eens effectiever kunnen blijken te zijn dan een algemenere aanpak, omdat elke toepassing zijn eigen risico's en voordelen heeft.

Bewustmakings- en voorlichtingscampagnes kunnen een cruciale rol spelen. Uit de door de Commissie georganiseerde inspraakronde is namelijk gebleken dat het grote publiek vaak niet genoeg informatie heeft over de mogelijkheden en uitdagingen van RFID.

De Europese Unie (EU) beschikt over een fors pakket juridische instrumenten op het gebied van de bescherming van persoonlijke gegevens. Het Verdrag betreffende de Europese Unie (artikel 16) en het Handvest van de grondrechten (artikel 8) stellen dat dit een belangrijke zaak is. Daarnaast geven de algemene richtlijn over de bescherming van gegevens en de richtlijn " Privacy en elektronische communicatie " een nadere invulling van het Europese rechtskader op dit gebied. Deze richtlijnen waarborgen de bescherming van persoonlijke gegevens en verliezen daarbij de innovatie van de procedures voor gegevensverwerking niet uit het oog.

De opslag van en toegang tot gegevens leveren ook politieke problemen op bij de verspreiding van RFID. Bij deze nieuwe fase in de ontwikkeling van het internet moet er worden nagedacht over eventuele storingen of onopzettelijke schade en over de bedoelingen van personen die er gebruik van kunnen maken. De politieke discussie daarover kan worden gevoerd in het kader van de Wereldtop over de informatiemaatschappij (EN) (ES) (FR).

De beschikbaarheid van radiofrequenties en de harmonisatie van de voorwaarden voor het gebruik daarvan zijn cruciale aspecten voor het functioneren van de RFID-toepassingen in Europa. Sinds 2002 is er een nieuwe basis voor de verspreiding van deze toepassingen, omdat de Commissie het gebruik van radiospectrum binnen de EU heeft gerationaliseerd.

De normen voor RFID moeten een harmonieuze verspreiding van de diensten vergemakkelijken en daarbij rekening houden met de snelle ontwikkeling van de technologie. De deelnemers aan de inspraakronde stellen in hun opmerkingen dat de Commissie een actievere rol moet spelen bij de stimulering van de interoperabiliteit en de rationalisering van de internationale normen.

De bezorgdheid over het milieu houdt verband met de verwerking van afval en het gebruik van gevaarlijke stoffen. Deze vraagstukken vallen onder de wetgeving van de Gemeenschap over elektrische en elektronische apparatuur. Wat de gezondheid betreft, is de veldsterkte van de elektromagnetische velden (EMV) * van de RFID weliswaar gering, maar blijft er een vage bezorgdheid bestaan over de blootstelling van de bevolking en werknemers aan de effecten daarvan. Daarnaast beperkt het rechtskader van de Gemeenschap de blootstelling aan EMV.

De verspreiding van RFID-technieken gaat gelijk op met een intensivering van de rol die de informatie- en communicatietechnologie (ICT) bij de ontwikkeling van de Europese economie speelt. De ICT-sector moet dan ook een hoofdrol gaan spelen in onze economie.

Belangrijkste begrippen

Elektronische chip (of geïntegreerde schakeling): een elektronische component die nu zo klein kan worden gemaakt als een stip. Als grondstof voor de fabricage van chips wordt meestal silicium gebruikt.
Radio-tag (of marker): een klein voorwerp dat bestaat uit een chip die aan een antenne gekoppeld is. Deze twee componenten worden ondergebracht in een behuizing die in bepaalde voorwerpen kan worden aangebracht. Dit apparaat verzendt via radiogolven informatie die een geschikt leesapparaat kan opvangen en eventueel op het internet kan zetten.
Radiospectrum: alle radiofrequenties die beschikbaar zijn voor de overdracht van informatie.
Elektromagnetisch veld: een gebied waarin een elektromagnetische kracht wordt uitgeoefend. De sterkte van dit veld is variabel, omdat de kracht bij het naderen van de antenne sterker wordt. Een langdurige blootstelling aan elektromagnetische velden zou schadelijke effecten op de gezondheid van de mens kunnen hebben. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (EN ES FR