Het primaire recht van de Europese Unie

SAMENVATTING VAN:

Primaire EU-recht

WAT IS HET PRIMAIRE RECHT?

• Het is de hoogste vorm van recht van de Europese Unie (EU). Het is hoofdzakelijk gebaseerd op de oprichtingsverdragen, met name het Verdrag van Rome (dat is ontwikkeld tot het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie) en het Verdrag van Maastricht (ook wel het Verdrag betreffende de Europese Unie genoemd).
• Het primaire recht regelt de verdeling van bevoegdheden (tussen de EU en de EU-lidstaten. Het geeft het juridische kader aan waarbinnen EU-instellingen hun beleid formuleren en uitvoeren.

KERNPUNTEN

Het primaire recht, ook bekend als oorsprongsrecht, is afgeleid van de:

• 1.

  oprichtingsverdragen;

• 2.

  wijzigingsverdragen;

• 3.

  toetredingsverdragen;

• 4.

  de aan deze verdragen gehechte protocollen;

• 5.

  de aanvullende overeenkomsten waarbij voor bepaalde sectoren wijzigingen op de oprichtingsverdragen werden aangebracht;

• 6.

  het Handvest van de grondrechten (sinds het Verdrag van Lissabon).

• De oprichtingsverdragen zijn:
  • het Verdrag van Parijs tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (1951);
  • het Verdrag van Rome tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (1957);
  • het Euratom-Verdrag (1957);
  • het Verdrag van Maastricht (1992).
• De wijzigingsverdragen zijn:
  • de Europese Akte (1986);
  • het Verdrag van Amsterdam (1997);
  • het Verdrag van Nice (2001);
  • het Verdrag van Lissabon (2007).
• De toetredingsverdragen hebben betrekking op de volgende lidstaten:
  • Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk (1) (1972);
  • Griekenland (1979);
  • Spanje, Portugal (1985);
  • Oostenrijk, Finland, Zweden (1994);
  • Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië (2003);
  • Roemenië, Bulgarije (2005);
  • Kroatië (2012).
• De aanvullende overeenkomsten zijn:
  • het Verdrag van Brussel (Fusieverdrag) (1965);
  • het Verdrag houdende wijziging van een aantal budgettaire bepalingen van de Verdragen tot oprichting van de Europese Gemeenschappen (1970);
  • het Verdrag houdende wijziging van een aantal financiële bepalingen van de Verdragen tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschappen en van het Verdrag tot instelling van één Raad en één Commissie welke de Europese Gemeenschappen gemeen hebben (1975);
  • de Akte betreffende de verkiezing van de vertegenwoordigers in het Europees Parlement door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen (1976).

Reikwijdte van het primaire recht

• Geografisch:
  • één van de lidstaten;
  • ultraperifere gebieden van de EU.
• Tijdelijk: vanaf het moment dat een verdrag in werking treedt.

ACHTERGROND

Naast het primaire recht is het EU-recht gebaseerd op afgeleide en subsidiaire bronnen.

• Afgeleide bronnen omvatten vijf soorten rechtshandelingen: verordeningen, richtlijnen, besluiten, adviezen en aanbevelingen.
• Aanvullende bronnen zijn onder andere jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU (HJEU) en algemene rechtsbeginselen.

Internationale overeenkomsten met niet-EU-landen of met internationale organisaties maken ook integraal onderdeel uit van EU-recht. Deze overeenkomsten staan los van het primaire recht en het afgeleide recht en vormen een op zichzelf staande (sui generis) (d.w.z. een zelfstandige) categorie. Volgens het arrest van het HJEU in de zaak Demirel-Stadt Schwäbisch Gmünd kunnen internationale overeenkomsten een rechtstreekse werking hebben en staan zij boven het afgeleide recht, dat daarom in overeenstemming moet zijn met de internationale overeenkomsten. Een internationale overeenkomst is rechtstreeks van toepassing indien deze een duidelijke en nauwkeurige verplichting bevat die niet onderhevig is aan de vaststelling van een latere maatregel.

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie — Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Protocollen — Bijlagen bij het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Verklaringen gehecht aan de Slotakte van de Intergouvernementele Conferentie die het Verdrag van Lissabon heeft aangenomen, ondertekend op 13 december 2007 — Concordantietabellen (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 1-388)

Laatste bijwerking 12.10.2022

(1) Het Verenigd Koninkrijk heeft zich per 1 februari 2020 teruggetrokken uit de Europese Unie en is een derde land (niet-EU-land) geworden.