Investeren in onderzoek: een actieplan voor Europa

De Europese Unie (EU) moet een steviger en aantrekkelijker openbare onderzoeksbasis leveren ter bevordering van particuliere investeringen waardoor zij haar doelstelling kan bereiken om tegen 2010 3% van haar Bruto Binnenlands Product (BBP) aan onderzoek te besteden.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie - Investeren in onderzoek: een actieplan voor Europa [COM(2003) 226 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad].

SAMENVATTING

Op de Europese Raad van Barcelona in maart 2002 heeft men zich ten doel gesteld om tegen 2010 de gemiddelde investeringen in onderzoek en technologische ontwikkeling te verhogen van de huidige 1,9% van het BBP tot 3% (waarvan twee derde afkomstig zou moeten zijn van de particuliere sector) en zo de achterstand met de voornaamste concurrenten van de Unie in te halen.

Momenteel is de kloof tussen de EU en de Verenigde Staten op het gebied van de investeringen in onderzoek opgelopen tot meer dan 130 miljard euro per jaar, en die kloof wordt steeds groter.

Om in 2010 de doelstelling van 3% van het BBP te bereiken, waarvan twee derde van de particuliere sector, moeten de overheidssector en de ondernemingen hun uitgaven voor onderzoek in Europa jaarlijks met gemiddeld 6,5%, respectievelijk 9,5% optrekken.

Dit initiatief is het beleidsmatige antwoord (EN) van de Commissie op de doelstelling van de Europese Raad van maart 2000 in Lissabon om van Europa tegen 2010 de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie te maken. Het vormt een aanvulling op een reeks Europese initiatieven op het gebied van het innovatiebeleid van de ondernemingen en op een reeks structurele hervormingen van de product-, diensten-, kapitaal- en arbeidsmarkten.

ACTIEPLAN

Het actieplan omvat vier verzamelingen acties:

BEVORDERING VAN EEN BELEID VAN EUROPESE COÖRDINATIE

Dit coördinatieproces is belangrijk om ervoor te zorgen dat de lidstaten onderling van elkaar leren en handelen met meer samenhang.

• Bevordering van een samenhangende ontwikkeling van nationaal en Europees beleidDoelstelling: het wederzijds leren van de lidstaten vergemakkelijken bij hun inspanningen om de investeringen in onderzoek te verhogen en te verbeteren.Acties: opzetten van een open coördinatieproces voor acties om investeringen in onderzoek te verhogen en van een ander proces van coördinatie van maatregelen om het menselijk potentieel op het gebied van wetenschap en technologie te ontwikkelen.
• Ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie op de ontwikkeling en introductie van sleuteltechnologieën Doelstelling: een effectieve publiek-private samenwerking bevorderen, waarbij publieke onderzoeksinstellingen, het bedrijfsleven, financiële instellingen, gebruikers, regelgevende instanties en besluitvormers betrokken zijn.Acties: technologieplatforms opzetten om alle geïnteresseerde belanghebbenden bijeen te brengen met het oog op de ontwikkeling van een langetermijnvisie voor een aantal sleuteltechnologieën.
• Alle regio's in staat stellen om te profiteren van meer investeringen in onderzoek Doelstelling: de regio's aanmoedigen om hun eigen innovatiestrategieën uit te werken en hen zo bewust te maken van het belang van onderzoek en innovatie.Acties: opzetten van een platform voor wederzijds leren waarin alle betrokken partijen (wetenschappers, ondernemingen, de overheid, financiers, gebruikers en consumenten) gemobiliseerd worden.
• Een coherent pakket beleidsinstrumenten ontwikkelenDoelstelling: de toegang vergemakkelijken van ondernemingen tot goed gekwalificeerd personeel en tot een responsievere publieke kennisinfrastructuur, met intensievere interactie met de particuliere sector.Acties: op coherente wijze gebruik maken van de verschillende beleidsinstrumenten door met name de interactie met het relevante nationale beleid (onderzoek, innovatie, economie en financiën, immigratie, mededinging, enz.) te ontwikkelen.

MEER OVERHEIDSSTEUN VOOR ONDERZOEK EN TECHNOLOGISCHE INNOVATIE

Het actieplan is gericht op de noodzaak het menselijk potentieel uit te breiden en te verbeteren, het openbaar onderzoek te versterken en de doelmatigheid van de verschillende publieke financieringsinstrumenten te verbeteren.

• Menselijk potentieel Doelstelling: meer studenten, met name vrouwen, aan te trekken voor het onderzoek, internationale onderzoekers naar Europa te halen, de mobiliteit tussen de universitaire wereld en het bedrijfsleven te bevorderen en onderzoekers voor het beroep en voor de Europese onderzoeksruimte te behouden door gunstige carrièrevooruitzichten.Acties: opstellen van voorstellen voor de carrière van onderzoekers om de openstelling van de nationale systemen voor de aanwerving te vergemakkelijken, onderzoek van de behoeften aan meer Europese maatregelen om de voorwaarden voor onderzoekers in de EU aanzienlijk te verbeteren, en vaststelling van maatregelen inzake de voorwaarden voor binnenkomst en verblijf van onderdanen van derde landen voor onderzoek in de EU.
• De publieke kennisinfrastructuur en de relaties met het bedrijfslevenDoelstelling: het partnerschap bevorderen met publieke onderzoekinstellingen die beschikken over aanvullende deskundigheid, kennis en middelen welke binnen de industriële wereld vaak ontbreken.Acties: initiatie van de nodige hervormingen op het gebied van regelgeving en administratie om publieke onderzoeksinstellingen in staat te stellen effectiever banden met het bedrijfsleven aan te knopen, met name met het MKB, vergroten van de inbreng van het bedrijfsleven in het openbaar onderzoek en invoering van nationale regelingen voor het eigendom, verlening van licenties en exploitatie van intellectuele eigendomsrechten.
• Verbetering van de samenstelling en doelmatigheid van het pakket publieke financieringsinstrumentenDoelstelling: verhoging van de overheidssteun voor onderzoek en innovatie door verbetering van de doelmatigheid van de verschillende openbare financieringsinstrumenten: directe maatregelen, belastingfaciliteiten, garantieregelingen en steun voor risicokapitaal.De directe maatregelen en belastingfaciliteiten kunnen zowel voor grote ondernemingen als voor het MKB worden gebruikt, terwijl de garantieregelingen en de steunregelingen voor risicokapitaal vooral ten behoeve van het MKB zijn ingevoerd.Acties: ontwikkeling van de prioriteit "onderzoek en innovatie", stroomlijning van de financiering van samenwerkingsprojecten in het kader van EUREKA, optimalisering van de samenstelling van het pakket financieringsinstrumenten en ontwikkeling van samenwerking tussen het zesde kaderprogramma voor onderzoek en de EBWO (Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling) (DE)(EN)(FR).

MEER OVERHEIDSUITGAVEN VOOR ONDERZOEK EN INNOVATIE

Gezien de huidige economische vertraging is het belangrijk dat het begrotingsbeleid investeringen bevordert die een sterkere groei in de toekomst mogelijk maken.

• Het stabiliteits- en groeipact en de globale richtsnoeren voor het economisch beleid Doelstelling: meer overheidsuitgaven aan productieve investeringen, met name steun aan onderzoek en innovatie, in het kader van het stabiliteits - en groeipact.Acties: aanmoedigen en volgen van de verschuiving van de overheidsuitgaven in de richting van kennis, met name onderzoek en innovatie.
• Evenwicht tussen nationale overheidsfinanciering en EU-financiering tegen 2010 Doelstelling: de financiële middelen die op de begroting van de EU ter ondersteuning van onderzoek en innovatie beschikbaar zijn, opnieuw onderzoeken in het licht van de gemeenschappelijke langetermijndoelstelling van 3% van het BBP voor onderzoek en innovatie.Acties: analyse en bespreking met de lidstaten en toetredende landen van de vereiste begrotingsmiddelen.
• Regels voor staatssteunDoelstelling: de overheidssteun voor onderzoek bevorderen en daarbij een evenwicht bewerkstelligen tussen de noodzaak om er enerzijds voor te zorgen dat concurrentievervalsing tot een minimum beperkt blijft en anderzijds dat het Europese bedrijfsleven concurrerender wordt.Acties: verschaffen van duidelijkheid over en vergroten van de bekendheid van de vormen van overheidssteun aan onderzoek die niet tot concurrentievervalsing leiden, voorbereiding van de herziening van het communautaire kader voor staatssteun aan onderzoek en bijstelling van staatssteun in de richting van onderzoek.
• Overheidsopdrachten Doelstelling: waarborgen dat de opdrachtgevers in de overheidssector het meeste waar voor hun geld krijgen, wat inhoudt dat de overheid in staat is producten en diensten te verwerven met de technologie die het best aan haar behoeften voldoet, en de opdrachtgevers in de publieke sector beter informeren over de mogelijkheden die het juridische kader hen biedt.Acties: steun aan de ontwikkeling en verspreiding van informatie over de beste beschikbare technologieën voor belangrijke productcategorieën om opdrachtgevers in staat te stellen technologieën aan te schaffen die het best aan hun behoeften voldoen.

VERBETERING VAN DE RANDVOORWAARDEN VOOR PARTICULIERE INVESTERINGEN IN ONDERZOEK

Het actieplan heeft tot doel het klimaat voor onderzoek en technologische innovatie in Europa te verbeteren, door verbetering van de randvoorwaarden: bescherming van de intellectuele eigendom, marktregulering, mededingingsregels, financiële markten, belastingsvoorwaarden en integratie van de onderzoeksdimensie in het beheer en de boekhouding van ondernemingen.

• Intellectuele eigendom Doelstelling: maatregelen invoeren ter bevordering van een optimaal gebruik van de regelingen voor de intellectuele eigendom in Europa, met daarbij vooral aandacht voor de universiteiten en het MKB.Acties: steun aan gecoördineerde activiteiten in de gehele EU voor bewustmaking en opleiding op het gebied van intellectuele eigendomsrechten, beoordeling van specifieke onderzoeksgerelateerde aspecten van het intellectuele eigendomsrecht en ervoor zorgen dat elke student, met name op het gebied van natuurwetenschappen, techniek en bedrijfskunde, een elementaire opleiding krijgt over intellectuele eigendom en technologieoverdracht.
• Voorschriften voor producten en normalisatie Doelstelling: ervoor zorgen dat de regulering de eisen omvat die essentieel zijn om het openbaar belang te waarborgen en het aan de Europese normalisatie-instituten (CEN, CENELEC, ETSI) overlaten om deze eisen in technische termen weer te geven door middel van op consensus gebaseerde normen. De inspanningen moeten dus gericht zijn op een tijdig, doelmatig, open en transparant normalisatieproces dat technologieneutraal moet blijven.Acties: bepalen op welke technologische gebieden bestaande wetgeving of het ontbreken van wetgeving een belemmering vormt voor de ontwikkeling en invoering van nieuwe technologieën en versterken van de banden tussen het 6e kaderprogramma voor onderzoek en de Europese normalisatie-instellingen.
• Mededingingsregels Doelstelling: herzien van de Europese mededingingsregels zodat bij de beoordeling van het marktdynamisme en de concurrentievoorwaarden beter rekening kan worden gehouden met onderzoeks- en innovatieaspecten.Acties: opstellen van richtsnoeren voor de wijze waarop de potentiële efficiëntiewinst dankzij technologische vooruitgang moet worden beoordeeld bij concentratiebesluiten.
• Financiële marktenDoelstelling: de uitvoering vergemakkelijken van een actieplan voor de financiële diensten, met name aspecten als de integratie van de kapitaalmarkten in Europa en de ontwikkeling van ratingmechanismen die geschikt zijn voor technologiegebaseerde ondernemingen, waaronder het MKB. Het is ook belangrijk aandacht te schenken aan het belastings- en regelgevingsklimaat voor risicokapitaal, aangezien investeerders, met name institutionele beleggers, uitermate gevoelig zijn voor kosten en complexiteit en gemakkelijk in andere activa kunnen investeren.Acties: aanpassing van de financiële behandeling van risicokapitaal om dubbele belastingen voor investeerders en fondsen te vermijden, en ervoor zorgen dat in de communautaire wetgeving rekening wordt gehouden met de behoeften van de verstrekkers van risicokapitaal.
• Fiscaal klimaat Doelstelling: de belastingbelemmeringen voor grensoverschrijdende activiteiten op de interne markt aanpakken door de invoering van specifieke wetgeving om elke afzonderlijke belemmering aan te pakken, en een systematische brede oplossing uitwerken waardoor bedrijven voor hun economische activiteiten de beschikking krijgen over een gemeenschappelijke geconsolideerde belastinggrondslag.
• Onderzoeksstrategie, management en financiële rapportage van bedrijven Doelstelling: bedrijven, met name het MKB, moeten beter bewust worden gemaakt van de voordelen van en de mogelijkheden voor de integratie van onderzoek en innovatie in hun bedrijfsstrategie en -management. In de curricula van bedrijfskundige opleidingen zou bijvoorbeeld meer aandacht moeten worden geschonken aan een geïntegreerde benadering van het beheer van O&O in de globale bedrijfsstrategie.Acties: opzetten van een activiteit ter monitoring van het industriële onderzoek, waarin een scorebord is opgenomen om tendensen bij onderzoeksinvesteringen te analyseren, alsook aanmoedigingen van meting van en rapportage over onderzoek en andere vormen van intellectueel kapitaal in bedrijven.

HUIDIGE SITUATIE

Overeenkomstig de in 2005 door Eurostat verstrekte gegevens bedroeg de intensiteit van onderzoek en ontwikkeling (gemeten aan de hand van het deel van het BBP dat aan onderzoek wordt besteed) in 2002 in de EU met 25 lidstaten 1,93% tegen 1,82% in 1998. De uitgaven voor onderzoek zijn tussen 1999 en 2002 jaarlijks gemiddeld met 4% gestegen. In de Verenigde Staten echter lopen de uitgaven voor onderzoek op tot 2,76% van het BBP in 2003, terwijl ze in Japan in 2003 wel 3,12% bedroegen.

Volgens Eurostat heeft de ondernemingssector in de EU25 in 2001 55% van de totale uitgaven voor onderzoek gedragen, terwijl het aandeel van deze sector in de VS en Japan 74% bedroeg in 2002. De hoogste onderzoeksintensiteit werd in 2003 behaald in Zweden (4,27% van het BBP in 2001) en in Finland (3,51%), gevolgd door Denemarken (2,60%), Duitsland (2,50%), België (2,33%), Frankrijk en Oostenrijk (elk 2,19%).

GERELATEERDE BESLUITEN

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de indiening van een voorstel voor een richtlijn en twee voorstellen voor aanbevelingen tot vereenvoudiging van de toelating van onderdanen van derde landen tot de Europese Gemeenschap met het oog op wetenschappelijk onderzoek [COM(2004) 178 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad].

Mededeling van de Commissie voor de Voorjaarsbijeenkomst van de Europese Raad - "Lissabon waarmaken" - Hervormingen voor de uitgebreide Unie [COM(2004) 29 def./2 - Niet verschenen in het Publicatieblad].

Mededeling van de Commissie "Wetenschap en technologie, de sleutel tot de toekomst van Europa - Oriëntaties voor het steunbeleid voor onderzoek van de Unie [COM (2004) 353 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad].

Laatste wijziging: 30.07.2007