De Commissie geeft met dit groenboek het startsein voor een brede discussie over het vraagstuk van de geestelijke gezondheid. Doel is een openbare raadplegingsprocedure te starten over betere behandelingsmogelijkheden van geestelijke gezondheidsproblemen en de bevordering van de geestelijke gezondheid in de Europese Unie.

Groenboek van de Commissie van 14 oktober 2005, "De geestelijke gezondheid van de bevolking verbeteren. Naar een strategie inzake geestelijke gezondheid voor de Europese Unie" [COM(2005) 484 def. - niet in het Publicatieblad verschenen].

Geestelijke gezondheidsproblemen worden steeds groter in de Europese Unie (EU). Geschat wordt dat een op vier volwassen Europeanen daarmee te kampen heeft. Geestelijke gezondheidsproblemen zijn ook de oorzaak van de meeste zelfmoordgevallen. In de EU sterven ieder jaar 58 000 mensen door zelfmoord, wat meer is dan het aantal mensen dat bij een verkeersongeval om het leven komt.

De meest voorkomende geestelijke gezondheidsproblemen * zijn depressies en angststoornissen. Volgens sommige studies is het gevaar aanwezig dat depressies in 2020 in alle ontwikkelde landen de belangrijkste doodsoorzaak zullen zijn.

Stigmatisering van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen of een geestelijke handicap is nog steeds een feit. Zij worden geconfronteerd met afwijzing of vooroordelen. Hierdoor wordt hun lijden nog vergroot en komen ze nog sterker in een sociaal isolement terecht.

Economisch gezien kosten geestelijke gezondheidsproblemen de Europese Unie 3 à 4 % van het BBP. Geestelijke gezondheidsproblemen leiden namelijk niet alleen tot productiviteitsverliezen, maar ook tot hogere kosten in de gezondheidszorg, de sociale zekerheid, het onderwijs en de rechtspraak.

Tussen de lidstaten onderling zijn op het gebied van de geestelijke gezondheid * grote verschillen te constateren. Het aantal zelfmoordgevallen per 100 000 inwoners loopt uiteen van 3,6 in Griekenland tot 44 in Litouwen (het hoogste cijfer ter wereld). Verder is het aantal gedwongen opnames in de psychiatrie in Finland veertig keer zo hoog als in Portugal.

Een Europese strategie voor de geestelijke gezondheid kan meerwaarde opleveren, doordat:

De Commissie stelt de volgende speerpunten voor een eventuele Europese strategie voor:

Betrokken burgers, partijen en organisaties worden uitgenodigd om op het groenboek te reageren. Aan de hand van de binnengekomen reacties worden eventueel een Europese strategie en een Europees actieplan voor de geestelijke gezondheid uitgewerkt.

De Commissie komt eind 2006 met een analyse van de ontvangen reacties en, indien nodig, met een voorstel voor een Europese strategie voor de geestelijke gezondheid.

Het groenboek maakt deel uit van de follow-up van de Commissie op de Europese ministersconferentie van de WHO over geestelijke gezondheid in januari 2005 te Helsinki. Die conferentie heeft tot stevige beleidsafspraken en een uitvoerig actieplan geleid. De Commissie is om medewerking bij het werk aan het actieplan gevraagd. Het groenboek is een eerste reactie op dit verzoek.

Belangrijkste begrippen

Geestelijke gezondheid: door de WHO gedefinieerd als "een toestand van welzijn waarin het individu zich bewust is van zijn of haar bekwaamheden, de gewone stress van het leven aankan, productief en renderend kan werken, en in staat is een bijdrage te leveren tot zijn of haar gemeenschap".
Slechte geestelijke gezondheid: hieronder vallen geestelijke gezondheidsproblemen en psychasthenie, functioneringsstoornissen die gepaard gaan met vertwijfeling, concrete psychische symptomen, en diagnosticeerbare psychische stoornissen als schizofrenie of depressie.

Conclusies van de Raad van 3 juni 2005 over een communautaire actie op het gebied van de geestelijke gezondheid [Niet in het Publicatieblad verschenen]. In deze conclusies (es de en fr) verzoekt de Raad de lidstaten en de Commissie om actie te ondernemen op het gebied van de voorlichting en bevordering van de geestelijke gezondheid en de preventie van geestelijke gezondheidsproblemen.

Conclusies van de Raad "Werkgelegenheid, sociaal beleid, gezondheid en consumentenbescherming" van 2 en 3 juni 2003 over de bestrijding van stigmatisering en discriminatie in verband met geestesziekten. In deze conclusies wijst de Raad op de belangrijke problemen die door het stigmatiseren en discrimineren in verband met geestesziekten (es de en fr) ontstaan. De Raad verzoekt dan ook om concrete maatregelen voor een betere inpassing in de maatschappij en de bestrijding van discriminatie- en stigmatiseringsproblemen.

Conclusies van de Raad van 15 november 2001 over de bestrijding van met stress en depressie samenhangende problemen [Publicatieblad C 6 van 9.1.2002]. In deze conclusies verzoekt de Raad om maatregelen om problemen in verband met stress en depressie (es de en fr) te voorkomen en de geestelijke gezondheid te bevorderen.

Resolutie van de Raad van 18 november 1999 betreffende de bevordering van de geestelijke gezondheid [Publicatieblad C 86 van 24.3.2000].