Doelmatigheid en rechtvaardigheid in onderwijs- en opleidingsstelsels van de EU

SAMENVATTING VAN:

WAT IS HET DOEL VAN DE MEDEDELING EN DE VERDRAGSARTIKELEN?

De mededeling heeft ten doel het belang van doelmatigheid* en rechtvaardigheid* voor de onderwijs- en opleidingsstelsels van de EU te benadrukken, waarbij is geconcludeerd dat deze van cruciaal belang zijn voor de ontwikkeling van het concurrentievermogen en de sociale samenhang op lange termijn. In de mededeling wordt opgeroepen tot intensivering van hervormingen en worden maatregelen uiteengezet die EU-landen zouden moeten invoeren.
Artikel 9 VWEU heeft ten doel ervoor te zorgen dat EU-beleid en -activiteiten een hoog niveau van werkgelegenheid, adequate sociale bescherming, sociale insluiting, onderwijs, opleidingen en volksgezondheid bevorderen.
In artikel 165 VWEU is uiteengezet hoe de EU kan bijdragen aan de ontwikkeling van kwaliteitsonderwijs door samenwerking tussen EU-landen te stimuleren. De EU kan hun acties ondersteunen en aanvullen met volledige inachtneming van:
- hun verantwoordelijkheid voor de inhoud van onderwijs en voor de organisatie van de onderwijsstelsels; en
- hun culturele en taalkundige verscheidenheid.

KERNPUNTEN

Het onderwijs- en opleidingsbeleid kan aanzienlijke positieve effecten op de economie en de maatschappij hebben, maar onrechtvaardigheden in onderwijs en opleidingen brengen ook enorme verborgen kosten met zich mee, waaronder gederfde inkomstenbelasting, de grotere vraag naar gezondheidszorg en de kosten van meer criminaliteit. Beleidsmaatregelen die dit soort kosten verminderen, kunnen zowel in termen van doelmatigheid als rechtvaardigheid veel opleveren.
Door in beslissingen over stelselhervormingen zowel aandacht te schenken aan doelmatigheid als aan rechtvaardigheid kunnen EU-landen het rendement van hun onderwijs- en opleidingsstelsels maximaliseren. Zij moeten een beleid formuleren voor het hele traject dat in het kader van een leven lang leren wordt afgelegd, waarbij ruimte wordt geboden voor planning op de lange termijn op lokaal en nationaal niveau bij beslissingen over bekostigingsprioriteiten.

Voorschools onderwijs: focus op leren op heel jonge leeftijd

Voorschools onderwijs levert de beste resultaten op qua prestaties als socialisatie van kinderen. EU-landen zouden meer moeten investeren in voorschools onderwijs als het fundament voor het leren op latere leeftijden, het voorkomen van schooluitval en meer rechtvaardigheid in termen van onderwijsresultaten en algemene vaardigheidsniveaus. Wordt er te weinig in het leren op heel jonge leeftijd geïnvesteerd, dan moet er op latere leeftijd veel meer voor remedial teaching worden uitgegeven. Dit is minder kosteneffectief en kan gepaard gaan met hogere uitgaven in verband met criminaliteit, gezondheidszorg, werkloosheid en ander sociaal beleid.
Programma’s die niet alleen op leren gericht zijn, maar ook op persoonlijke en sociale competenties, hebben meer resultaat en werken later in het leven van kinderen ook in andere opzichten positief door, terwijl het van belang is dat ouders hierbij worden betrokken. Het aanbod aan specifiek opgeleid onderwijspersoneel voor voorschools onderwijs moet in tal van landen worden verbeterd.

Basis- en voortgezet onderwijs: verbetering van de kwaliteit van basisopleiding voor iedereen

Onderwijs- en opleidingsstelsels moeten de basisopleiding en kerncompetenties bieden die iedereen nodig heeft, maar dit is vooral van belang voor bepaalde achterstandsgroepen en in EU-landen die onderwijs verzorgen voor een groot aantal migranten en etnische minderheden.
Uit de meeste onderzoeken komt naar voren dat vroege selectie* van leerlingen de effecten van sociaal-economische achtergronden op het opleidingsniveau versterken en op de lange termijn niet doelmatiger worden. Door de selectie uit te stellen tot de tweede fase van het voortgezet onderwijs en door overstapmogelijkheden van het ene naar een ander onderwijstype kan men segregatie tegengaan en rechtvaardigheid bevorderen zonder daarbij afbreuk te doen aan de doelmatigheid.
Lokale autonomie en centrale accountabilitysystemen kunnen de prestaties van leerlingen verbeteren, maar er moet een volledige verbintenis tot rechtvaardigheid worden ingebouwd.
Kwaliteit, ervaring en motivatie van leerkrachten, die een belangrijke rol spelen bij de participatie van jongeren uit groepen met de grootste achterstanden, zijn voor doelmatigheid en rechtvaardigheid van het allergrootste belang. Er dient prioriteit te worden gegeven aan een aanwervingsbeleid dat garandeert dat achterstandsleerlingen onderwijs van hoge kwaliteit krijgen.

Hoger onderwijs: betere financiering en meer studenten uit alle geledingen van de maatschappij

Gratis hoger onderwijs garandeert niet automatisch rechtvaardigheid. Om het hoger onderwijs doelmatiger en rechtvaardiger te maken moeten EU-landen voorwaarden scheppen en prikkels geven voor meer investeringen vanuit de publieke en private sector, waar nodig ook in de vorm van collegegeld naast financiële maatregelen voor achterstandsgroepen.
Instellingen voor hoger onderwijs moeten een groter scala aan studiemogelijkheden en stimulansen bieden die aansluiten op de steeds diverser wordende maatschappelijke en economische eisen.
EU-landen moeten heldere, uiteenlopende trajecten in het beroepsonderwijs en leerlingstelsel uitwerken die het mogelijk maken om al werkend verder te leren. Ook moeten zij verbetering brengen in door de overheid gefinancierde opleidingsprogramma’s voor werklozen en lerenden met achterstanden.

EU-actie

Het is vooral aan de EU-landen om deze uitdagingen aan te pakken, terwijl de EU ervoor zorgt dat onderling verschillende onderwijs- en opleidingsstelsels best practice met elkaar uitwisselen, met name over voorschools onderwijs.
In het Programma voor een leven lang leren zal steun worden verleend voor de mobiliteit van miljoenen mensen waardoor zij zich nieuwe vaardigheden eigen maken en zich beter kunnen toerusten voor de EU-arbeidsmarkt, waarbij zij profiteren van EU-structuurfondsen voor stelselhervormingen en de uitbouw van het onderwijs- en opleidingsaanbod.

ACHTERGROND

Doelmatigheid en rechtvaardigheid zijn van cruciaal belang voor de realisatie van de doelstellingen van de EU betreffende de maatregelen die ze heeft genomen om groei en werkgelegenheid te bevorderen, zoals het Programma van Lissabon en de meer recente Europa 2020-strategie.

KERNBEGRIPPEN

Doelmatigheid: het verband tussen inputs en outputs in een proces. Stelsels zijn doelmatig als met de inputs een maximale output wordt bereikt. De doelmatigheid van onderwijsstelsels wordt gewoonlijk aan test- en eindexamenresultaten afgemeten, terwijl hun doelmatigheid voor de bredere maatschappij en de economie wordt afgemeten aan het individueel en maatschappelijk rendement.

Rechtvaardigheid: de mate waarin mensen in termen van kansen, toegang, behandeling en resultaten van onderwijs en opleidingen kunnen profiteren. Rechtvaardige onderwijsstelsels zorgen ervoor dat resultaten onafhankelijk zijn van sociaal-economische achtergronden en andere factoren die tot onderwijsachterstanden leiden, zoals sekse, etnische herkomst, handicaps en regionale verschillen, en houden rekening met specifieke leerbehoeften van ieder individu.

Vroege selectie: het proces waarbij kinderen op grond van hun mogelijkheden vóór hun dertiende levensjaar naar een bepaald type onderwijs worden gestuurd. Hoewel het hierbij niet per definitie om selectie voor een traject in ofwel het algemeen vormend onderwijs, ofwel het beroepsonderwijs hoeft te gaan, is dit in de praktijk meestal wel het geval. Het gaat hier niet om interne differentiatie, waarbij kinderen met dezelfde mogelijkheden een op hen afgestemd leerplan volgen, binnen een en dezelfde school.

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie – Eerste deel – Beginselen – Titel II – Algemeen toepasselijke voorschriften – Artikel 9 (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 53)

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie – Derde Deel – Het beleid en intern optreden van de Unie – Titel XII – Onderwijs, beroepsopleiding, jongeren en sport – Artikel 165 (oud artikel 149 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 120-121)

Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement — Doelmatigheid en rechtvaardigheid in de Europese onderwijs- en opleidingsstelsels (COM(2006) 481 definitief, 8.9.2006)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Gezamenlijk verslag uit 2015 van de Raad en de Commissie over de uitvoering van het strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding (ET 2020) — Nieuwe prioriteiten voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding (PB C 417 van 15.12.2015, blz. 25-35)

Conclusies van de Raad over opvang en onderwijs voor jonge kinderen: de beste voorbereiding van al onze kinderen op de wereld van morgen (PB C 175 van 15.6.2011, blz. 8-10)

Mededeling van de Commissie — Opvang en onderwijs voor jonge kinderen: de beste voorbereiding van al onze kinderen op de wereld van morgen (COM(2011) 66 definitief, 17.2.2011)

Resolutie van het Europees Parlement van 27 september 2007 betreffende doelmatigheid en rechtvaardigheid in de Europese onderwijs- en opleidingsstelsels (PB C 219E van 28.8.2008, blz. 300-306)

Advies van het Comité van de Regio’s over „Doelmatigheid en rechtvaardigheid in de Europese onderwijs- en opleidingsstelsels en het Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren”: (PB C 146 van 30.6.2007, blz. 77-84)

Laatste bijwerking 22.03.2018