12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/1

1.

is verheugd over het enorme succes van het Europese onderzoeksbeleid, dat gestalte heeft gekregen via opeenvolgende kaderprogramma’s, waaronder het huidige Horizon 2020, het grootste geïntegreerde onderzoeksprogramma ter wereld, dat gericht is op excellente wetenschap en het versnellen van het innovatietempo.

2.

Het Comité herinnert eraan dat Horizon 2020 hét instrument is om de ontwikkeling van onderzoek en innovatie in Europa in het kader van de algemene Europa 2020-strategie en met het oog op de totstandbrenging van de Europese onderzoeksruimte (EOR) te ondersteunen.

3.

Het Comité wijst nogmaals op de relevantie van de Europa 2020-strategie, die een geconsolideerde aanpak van de „kennisdriehoek” (onderzoek — opleiding — innovatie) voorstaat, terwijl ook een andere leerhouding en de verhoging van het algemene opleidingsniveau van cruciaal belang blijven en de samenwerking tussen universiteit en bedrijfsleven gestimuleerd moet worden. Het dringt verder aan op een grotere samenhang met de programma’s Erasmus+ en Interreg, met inbegrip van het interregionale samenwerkingsprogramma Interreg Europe, en onderstreept dat de inspanningen om de EOR te realiseren, voortgezet moeten worden en dat excellente wetenschap in dat verband een essentiële en onmisbare, maar niet de enige prioriteit is.

4.

De doelstellingen van de EOR hebben niet aan actualiteit ingeboet en het is dan ook belangrijk om ze te verwezenlijken. Het gaat hierbij vooral om de ontwikkeling van transnationale samenwerking, de mobiliteit van kennis, een eengemaakte arbeidsmarkt voor onderzoekers en innovatoren, gelijkheid tussen vrouwen en mannen en de toegang tot informatie en wetenschap.

5.

Teneinde de beoogde Europese kennismaatschappij ingang te doen vinden stelt het Comité voor dat Europees talent in kaart wordt gebracht en onderzoekers tijdens hun loopbaan worden begeleid. Er zouden Europese loopbaantrajecten voor onderzoekers moeten komen waarmee zij een beroep op steunprogramma’s kunnen doen wanneer hun loopbaan zich in een overgangsfase bevindt.

6.

De begrotingsdiscussie zou niet alleen over het kaderprogramma moeten gaan. Afhankelijk van de invalshoek loopt het aandeel van het cohesiebeleid dat besteed wordt aan onderzoek uiteen van 43 tot 110 miljard EUR. Daarin zijn de grote bijdragen van ander sectoraal beleid en van het plan-Juncker niet meegerekend.

7.

Het Comité dringt erop aan dat innovatie en onderzoek weer bovenaan de prioriteitenlijst in het kader van het debat over de toekomst van Europa en de Verklaring van Rome (1) komen te staan, dat onderzoeks-, innovatie- en opleidingsvraagstukken binnen de EU op meer horizontale wijze worden behandeld en dat de totale begrotingsmiddelen die de EU op de verschillende beleidsterreinen aan O&I besteedt, binnen het huidige en volgende MFK worden opgetrokken. In het licht hiervan en in overeenstemming met het ontwerpverslag van het Europees Parlement (2) en het verslag van de Groep op hoog niveau van onafhankelijke deskundigen over maximalisering van de impact van de O&I-programma’s (verslag-Lamy) (3) zou de begroting voor het kaderprogramma aanzienlijk moeten worden opgetrokken om ten minste het groeitempo van het huidige kaderprogramma te handhaven (4). In geen geval mag de noodzakelijke stimulering van O&I ten koste gaan van het cohesiebeleid, dat nog altijd het belangrijkste financieringsinstrument van de EU is om economische en sociale samenhang en convergentie van haar regio’s tot stand te brengen. Alle mogelijke instrumenten van het cohesiebeleid en het O&I-beleid moeten ingezet en gecombineerd worden om de regionale ontwikkeling te stimuleren.

8.

Het Comité pleit ervoor dat de handen ineen geslagen worden om niet alleen naar excellente wetenschap op Europees niveau te streven, maar ook naar excellente wetenschap en een grotere innovatiecapaciteit in alle delen van Europa, door het gehele potentieel van alle Europese regio’s aan te boren, hun capaciteiten te helpen versterken, en een open innovatie op basis van samenwerking te bevorderen.

9.

Deze ambitie is in de context van de globalisering, waarvan de gevolgen zeker op lokaal en regionaal niveau nog niet onder controle zijn, noodzakelijker dan ooit omdat onderzoek en innovatie veerkracht, een hoge toegevoegde waarde en duurzaam concurrentievermogen opleveren.

10.

Het herinnert eraan dat iedere lidstaat volgens de Europa 2020-strategie 3 % van zijn bbp moet uitgeven aan openbare en particuliere O&I-inspanningen — een belangrijke doelstelling die in het gedrang is gekomen (de uitgaven zijn sinds 2015 op 2,03 % blijven steken), onder meer doordat veel lidstaten op deze uitgaven hebben bezuinigd. Het is in dit verband van essentieel belang dat de O&I-stelsels verder worden versterkt, rekening houdend met de context van ieder land en iedere regio, door het beleid op Europees niveau beter te coördineren en noodzakelijke hervormingen op nationaal en regionaal niveau te stimuleren, onder meer via het Europees semester en de strategieën voor slimme specialisatie.

11.

Het Comité acht het noodzakelijk dat het debat over synergie wordt opgehelderd en stelt vijf operationele beginselen voor die de EU, lidstaten, regio’s en steden overeen zouden kunnen komen:

12.

Het Comité herinnert eraan dat het kaderprogramma zijn Europese meerwaarde in de eerste plaats ontleent aan het feit dat het op collectieve inspanningen en samenwerkingsverbanden is gebaseerd en aan het opzetten van netwerken van onderzoekers en innovatie-ecosystemen bijdraagt. Deze dimensie moet belangrijker blijven dan steun voor afzonderlijke projecten.

13.

Het baart het Comité zorgen dat er in vergelijking met het vorige kaderprogramma gemiddeld genomen minder gehoor wordt gegeven aan de oproepen tot het indienen van voorstellen. De uitrol van het programma in de regio’s wordt hierdoor ernstig belemmerd. De concurrentie die nodig is voor uitmuntendheid mag niet leiden tot uitsluiting en buitensporige concentratie.

14.

Het is van cruciaal belang dat het programma een open karakter houdt, zodat het heel Europa en alle regio’s, alsook zijn burgers — kan bestrijken. Om tegelijkertijd te zorgen voor uitmuntendheid, inclusie en participatie zou er wat de instrumenten van het kaderprogramma betreft meer geïnnoveerd moeten worden.

15.

Het Comité herinnert eraan dat het belangrijk is een goed evenwicht te bewaren tussen fundamenteel onderzoek en toegepast onderzoek, alsook tussen vrij onderzoek en onderzoek dat erop gericht is antwoord te geven op vragen die vanuit de samenleving en door economische actoren worden gesteld. Doel is zowel vervolginnovatie als disruptieve innovatie tot stand te brengen, aangezien beide vormen nieuwe activiteiten en banen kunnen opleveren.

16.

Het Comité merkt op dat thans een groter belang wordt gehecht aan projecten met een hoog niveau van technologische paraatheid, waardoor voorrang wordt gegeven aan vervolgonderzoek en onderzoekers worden aangemoedigd zich te richten op ideeën die al ver uitgerijpt zijn en binnen een korte tijdspanne op de markt gebracht kunnen worden. Het Comité wijst er tevens op dat steun voor projecten met een laag niveau van technologische paraatheid ook belangrijk is om meer innovatie op de markt te brengen. Het onderstreept de betekenis van disruptieve innovaties, die op een geringere mate van technologische paraatheid berusten en ervoor zorgen dat er snel nieuwe producten en diensten op de markt kunnen komen. In elk geval moet de marktbegeleiding van kmo’s en het scheppen van duurzame banen tot de topprioriteiten van het innovatiebeleid behoren. Hiervoor is met name een rol weggelegd voor een Europese innovatieraad.

17.

Het Comité dringt erop aan dat er meer aandacht aan alle verschillende vormen van excellentie en innovatie wordt geschonken en herinnert eraan dat door niet-technologische innovatie en sociale innovatie behoefte aan nieuwe kennis kan ontstaan om nieuwe excellentieterreinen te kunnen structureren.

18.

Er moet ruim baan komen voor sociale innovatie in de vorm van vernieuwende ideeën (producten, diensten en modellen) waarmee tegemoet kan worden gekomen aan maatschappelijke behoeften in de ruime zin van het woord.

19.

Het Comité benadrukt dat onderzoek en innovatie niet uitsluitend ondernemingen betreft, maar ook overheidsbeleid, gezondheid, cultuur en het maatschappelijke leven, alsook de sociale economie en nieuwe economische modellen, die bijdragen tot nieuwe partnerschappen, nieuwe activiteiten en nieuwe sociale betrekkingen. Innovatie zou dan ook niet alleen producten met een economische waarde maar ook diensten met een maatschappelijke waarde voor burgers moeten opleveren.

20.

Het Comité wijst erop dat de term „excellentie” in allerlei verbanden wordt gebruikt en stelt voor om in het licht van het kaderprogramma de volgende vormen te onderscheiden:

21.

Het Comité stelt voor om bij de evaluatie van de impact van projecten, zowel vooraf bij de beoordeling van de voorstellen als achteraf bij de beoordeling van de goedgekeurde projecten, de volgende aspecten in aanmerking te nemen:

22.

Om excellentie in al haar vormen te bevorderen stelt het Comité voor dat in het volgende kaderprogramma een grotere rol wordt toebedeeld aan de regio’s:

23.

Het Comité pleit voor formulering van twee nieuwe maatschappelijke uitdagingen om een impuls te geven aan excellente wetenschap m.b.t. de grote uitdagingen die de Europese samenleving te wachten staan:

24.

Het Comité pleit ervoor dat in het kader van de maatschappelijke uitdagingen een grotere plaats wordt ingeruimd voor interdisciplinariteit en sociale en menswetenschappen en voor het nemen van risico’s, opdat er nieuwe ideeën en oplossingen worden gevonden, met name door de introductie van blanco oproepen tot het indienen van projectvoorstellen.

25.

Het Comité pleit voor een nieuwe aanvullende aanpak op basis van taken, om succesvolle verkenningen en grote projecten te realiseren, en op basis van een transversale kijk op slimme steden, milieuoverwegingen of maritieme kwesties, en herhaalt zijn oproep om in het volgende kaderprogramma vast te leggen dat 10 % van de projecten een aanzienlijke bijdrage moet leveren aan het marien en maritiem onderzoek (5).

26.

Het Comité verbaast zich erover dat tal van mogelijkheden die de huidige voorschriften bieden, onvoldoende worden benut. Het stelt in dit verband de volgende verbeteringen voor:

27.

Het Comité verzoekt de Commissie om aan te geven hoe kan worden beoordeeld of het gerechtvaardigd is dat grote bedrijven via Horizon 2020 veel geld krijgen terwijl ze nauwelijks méér aan O&O zijn gaan uitgeven. Het pleit dan ook voor aanpassingen in het volgende kaderprogramma.

28.

Het Comité benadrukt dat het noodzakelijk is dat onderzoeksactiviteiten via subsidies gefinancierd worden. Het betreurt dat subsidies steeds vaker worden vervangen door leningen, al erkent het dat voor projecten met een hoger niveau van technologische paraatheid die zich dichtbij de implementatiefase bevinden, leningen beschikbaar moeten zijn, naast andere instrumenten.

29.

Financiële instrumenten voor de uitvoering van het kaderprogramma zouden alleen ontwikkeld moeten worden als zij, in samenwerking met de financiële instellingen, grote risico’s waar de markt geen goed antwoord op heeft kunnen afdekken (eventueel naar het voorbeeld van InnovFin). Helaas wordt het plan-Juncker momenteel nog te weinig ingezet ter dekking van dit soort risico’s.

30.

Het is noodzakelijk dat de financiering van innovatieprojecten voor kmo’s wordt verbeterd, waarbij nadruk moet komen te liggen op de Industry 4.0-programma’s. Dit is een betere manier om de Europese industriële structuur te ondersteunen, terwijl tevens een binnenlandse vraag naar technologie wordt gegenereerd die de Europese ontwikkeling bevordert.

31.

Het Comité stelt vast dat binnen innovatieclusters -ecosystemen de nodige aandacht naar excellente wetenschap uitgaat. De meeste begunstigden van Horizon 2020 (universiteiten, onderzoeksinstellingen, kmo’s, maatschappelijke organisaties) zijn diep verankerd in hun regio en de territoriale kwaliteit draagt bij aan de kwaliteit van het onderzoek. Deze realiteit dient in het kaderprogramma ten volle erkend te worden.

32.

Het Comité herinnert eraan dat de territoriale dimensie bij de uitwerking van alle beleidsmaatregelen stelselmatig in acht moet worden genomen, aangezien de strategieën voor slimme specialisatie (RIS3) wetenschappelijke actoren en ondernemingen middelen opleveren en waarde creëren voor steden en regio’s, alsook voor burgers.

33.

RIS3 zijn door de regio’s ontwikkeld om in onderlinge samenwerking structuur te geven aan investeringen in onderzoek en innovatie ten behoeve van de economische ontwikkeling. Door investeringen van regio’s en Europese investeringen in slimme specialisaties op elkaar af te stemmen, zodat geen geld wordt gestoken in projecten die ver afstaan van de lokale realiteit, zal het kaderprogramma een grotere impact krijgen.

34.

Het Comité bevestigt dat het kaderprogramma de O&I-capaciteit in de regio’s moet helpen versterken om hen te begeleiden op hun weg naar excellentie, met name op het gebied van slimme specialisatie, en dat alle regio’s beter in staat gesteld moeten worden om aan Horizon 2020 deel te nemen door er met kwaliteitsvolle projecten aan bij te dragen.

35.

Het Comité benadrukt dat steden als innovatiehubs een cruciale rol spelen bij het opbouwen van excellentie en dat een te grote concentratie van de wetenschap in de innovatiehubs een stimulerend effect op het gehele economische en sociale weefsel in de weg staat en dat ook op afstand van de grote clusters excellentiecentra moeten ontstaan. Op dit gebied is een grote rol weggelegd voor regionaal beleid.

36.

Het Comité stelt voor dat de EU, lidstaten, steden en regio’s een nieuw partnerschap voor Europese excellentie op O&I-gebied aangaan op basis van een versterkte multilevel governance, naleving van het subsidiariteitsbeginsel, een gezamenlijke cultuur van open innovatie en verdere ontwikkeling van lokale initiatieven middels een bottom-upbenadering.

37.

Het Comité dringt erop aan dat het kaderprogramma een grotere bijdrage aan het versterken van territoriale innovatieclusters en -ecosystemen levert en de netwerken voor de overdracht van technologie meer ondersteuning biedt, en dat er een nieuwe actie „territoriale verbindingen” (territorial connexions) wordt vastgesteld om territoriale topnetwerken via het kaderprogramma te erkennen en te financieren, naar voorbeeld van het Vanguard-initiatief.

38.

Het Comité roept pionierswerk verrichtende regio’s op Europese consortia te vormen om in heel Europa baanbrekende innovaties tot stand te brengen. Het in kaart brengen van samenwerkingsmogelijkheden, van onderdelen van de waardeketen, en van belangrijke stakeholders en capaciteiten door middel van slimme specialisatie vormt een cruciale stap op weg naar het creëren van een Europese meerwaarde.

39.

Het Comité betreurt dat Horizon 2020 halverwege zijn looptijd te kampen heeft met een geringe deelname van de EU13-landen  (6) en wijst erop dat er grote verschillen zijn in de deelname op lokaal en regionaal niveau. Niet alleen het cohesiebeleid, maar ook het kaderprogramma moet in alle regio’s van de EU geïmplementeerd worden, zodat de beste pioniers op het gebied van excellentie gesteund kunnen worden en in staat worden gesteld om zich aan te sluiten bij Europese samenwerkingsverbanden.

40.

Het Comité zou dan ook graag zien dat het Horizon 2020-programma Spreading Excellence and Widening Participation voortgezet en uitgebreid wordt. Het pleit voor een gerichte aanpak voor regio’s die qua ontwikkeling op O&I-gebied ver achterlopen en gelegen zijn in landen die niet voor dit programma in aanmerking komen, d.w.z. voor de meeste ultraperifere gebieden, zonder daarbij uit het oog te verliezen dat excellentie het belangrijkste criterium is. In Horizon 2020 wordt maar weinig geld (1 % van het budget) uitgetrokken voor dit programma. Wat de toegang tot het kaderprogramma betreft zijn er geen noemenswaardige ontwikkelingen; verbazingwekkend genoeg zijn de grootste begunstigden ervan nog steeds dezelfden. Aangezien dat de legitimiteit van het kaderprogramma ondergraaft, dringt het CvdR aan op nieuwe initiatieven.

41.

Het Comité pleit voor een geïntegreerde aanpak op weg naar excellentie, op basis van een coördinatieplan voor ieder land en iedere regio om de noodzakelijke hervormingen door te voeren, voor iedereen toegankelijke topcentra te bouwen, de braindrain tegen te gaan en op volwaardige wijze aan Europese onderzoeksnetwerken deel te nemen. Dit plan zou via regionale, nationale en Europese middelen, waaronder Horizon 2020 en de Europese structuur- en investeringsfondsen gefinancierd moeten worden.

42.

Het Comité stelt voor Europese samenwerkingsverbanden te dien einde toegankelijker te maken:

43.

Het Comité wijst er met klem op dat de samenwerking binnen de netwerken voorrang heeft boven de concurrentie binnen het kaderprogramma, conform de waarden van de EU, en dat de netwerken een belangrijke functie als bakermat van projecten en excellentie vervullen.

44.

Wat dit betreft was het programma „Kennisregio’s”, dat deel uitmaakte van het 7e kaderprogramma, toe te juichen, omdat het een goede interactie met het regionaal beleid mogelijk maakte. Mede dankzij dat programma kwam het in de regio’s namelijk tot een duurzame samenwerking tussen de partijen in de kennisdriehoek, werd het bedrijfsleven (met name het midden- en kleinbedrijf) betrokken bij de projecten van het kaderprogramma, werd de internationale samenwerking tussen vernieuwende ecosystemen ondersteund en werd voor lokale en regionale actoren een plaats ingeruimd in de EOR.

45.

Het Comité dringt aan op een ambitieus beleid voor de verdere ontwikkeling van deze samenwerkingsnetwerken:

46.

Het Comité herinnert eraan dat Horizon 2020 talrijke mogelijkheden biedt om deze initiatieven te steunen en vraagt zich af waarom er weinig middelen voor worden uitgetrokken en er weinig voor wordt gedaan. Het dringt erop aan dat er meer coördinatie- en ondersteuningsacties worden opgezet. Voorts pleit het voor een groter erkenning van innovatieve initiatieven die via het kaderprogramma door de regio’s ondersteund worden. Ook zou er meer ondersteuning moeten komen voor de interregionale samenwerking rond RIS3, zowel vanuit Horizon 2020 als vanuit het cohesiebeleid.

47.

Het Comité merkt op dat de betrokkenheid van regio’s bij de tenuitvoerlegging van Horizon 2020 toeneemt: steeds meer regio’s fungeren als partners bij gezamenlijke programmeringsinstrumenten zoals de ERA-NET-acties, de Marie Skłodowska-Curieactie COFUND en de publiek-private onderzoeks- en innovatiepartnerschappen, zoals het Clean Sky-initiatief.

48.

Het Comité zou graag zien dat dergelijke co-constructieacties worden uitgebreid en dringt erop aan dat de uitvoeringsregels worden vereenvoudigd en geharmoniseerd en regio’s bijvoorbeeld, met instemming van de lidstaten, gemakkelijker aan gezamenlijke programmeringsinitiatieven kunnen deelnemen (artikel 185).

49.

Het Comité pleit ervoor dat de administratieve afhandeling van de steun verder wordt vereenvoudigd, dat de informatieverstrekking over subsidies en steun verder wordt gecentraliseerd en in één toegangspunt wordt ondergebracht, en dat informatie over de programma’s in alle officiële EU-talen wordt verstrekt, in alle fasen en op het beheersplatform van het deelnemersportaal, teneinde de toegang voor deelnemers te vereenvoudigen.

50.

Het CvdR pleit ervoor dat de EU voor het kaderprogramma toeslagen toekent aan door regio’s gestarte initiatieven van buitengewone kwaliteit die fors — en uit verschillende bronnen — gefinancierd worden.

51.

De ervaring die is opgedaan met de uitvoering van strategieën voor slimme specialisatie is van grote waarde voor het beheer van Horizon 2020 en het toekomstige kaderprogramma en voor het opstellen van de werkprogramma’s waarin de onderwerpen die voor financiering in aanmerking komen worden vastgesteld. De bij deze programmering betrokken autoriteiten zouden gemeenten en regio’s een grotere rol moeten geven, zodat de programma’s beter worden afgestemd op de situatie op hun grondgebied.

52.

Het is van cruciaal belang dat bij de verschillende uitdagingen van Horizon 2020 reeds in de ontwerp- en de planningsfase alsook bij de vaststelling van steungebieden dusdanig rekening wordt gehouden met de sociaaleconomische gevolgen voor de regio’s dat daardoor de kwaliteit van leven in alle Europese regio’s ook echt verbeterd wordt.

53.

Het Comité pleit ervoor alle bepalingen van het kaderprogramma vanuit het oogpunt van subsidiariteit en complementariteit tegen het licht te houden om de onderlinge afstemming tussen de verschillende actoren te verbeteren, zowel qua gezamenlijke financiering als qua nieuwe rolverdeling, door binnen het kaderprogramma het accent te leggen op kwesties met een Europese meerwaarde.

54.

Het Comité stelt voor de Excellentiekeur, die wordt toegekend aan de beste projectvoorstellen die geen financiering via het mkb-instrument konden ontvangen, verder te ontwikkelen. Doel is dat dit keurmerk een echt partnerschapsinstrument wordt dat de EU en de regio’s samen beheren om hun inspanningen zowel voor als na de indiening van projectvoorstellen beter op elkaar af te stemmen. Een en ander geldt ook voor andere maatregelen in het kader van de Excellentiekeur, zoals de Marie Skłodowska-Curieacties, de beurzen van de Europese Onderzoeksraad en alle projecten die voor synergie zorgen.

55.

Voor regio’s is via openbare aanbestedingen een belangrijke rol weggelegd als proeftuinen en „early adopters”. Het CvdR dringt aan op een versoepeling van de regelgeving voor deze activiteiten en een vereenvoudiging van het steunkader voor innoverende openbare aanbestedingen, dat momenteel te weinig wordt gebruikt en waarvan de regels niet genoeg bekend zijn bij de aanbestedende diensten.

56.

Het CvdR onderstreept het belang van een 360o-aanpak voor disruptieve en vervolginnovatie, technologische en niet-technologische innovatie, innovatie door middel van design en gebruik, sociale innovatie en open innovatie op basis van samenwerking. In regio’s zijn hubs en ecosystemen de grootste krachten achter innovatie, overdracht en nuttige toepassingen. In het licht van de oprichting van de Europese Innovatieraad (EIC) zou de Commissie oog moeten hebben voor de rol die regio’s op lokaal niveau bij deze kwesties spelen en zou ze hen bij de toekomstige taken van de EIB moeten betrekken.

57.

In het volgende kaderprogramma zou het mkb-instrument zo gestructureerd moeten worden dat regio’s zowel voor- als achteraf bij de programmering en uitvoering worden betrokken, zodat het instrument beter aansluit op lokale financiering en slimme specialisaties en er geen al te ontmoedigend effect uitgaat van het zeer geringe succes ervan.

58.

Het CvdR kant zich tegen de overheveling van cohesiebeleidsgelden naar maatregelen van het kaderprogramma om zo automatisch meer projecten te financieren of deze „excellente afgewezen projecten” te ondersteunen. Het maakt zich sterk voor de autonomie van het regionaal beleid en voor de voorgestelde aanpak, waarbij sprake is van co-constructie en onderlinge aanvulling en samenwerking versterkt worden.

59.

Het Comité wijst op de noodzaak om meteen al bij het opzetten van projecten aandacht te schenken aan overloopeffecten en de verspreiding en benutting van resultaten. Gezien de huidige beperkte impact van projecten op deze gebieden zouden er Europese en lokale programma’s moeten komen die specifiek aan deze activiteiten gewijd zijn. Voorts zouden regio’s meer moeten worden betrokken bij de exploitatie en verspreiding van de resultaten van de projecten binnen het kaderprogramma.

60.

Het Comité is tevens vóór ontwikkeling van instrumenten die op de overgang van de vroege fase naar de markt zijn gericht, zoals het proefproject „Fast Track to Innovation” en de structurering van nieuwe industrietakken via INNOSUP en het onderdeel „door clusters gefaciliteerde projecten voor nieuwe industriële waardeketens” (cluster facilitated projects for new industrial value chains) daarvan. Het dringt erop aan dat deze initiatieven worden uitgebreid.

61.

Er zou een mix van ondersteunende instrumenten ontwikkeld moeten worden voor clusters die niet op afzonderlijke bedrijven, maar op groepen ondernemingen gericht zijn, om sectoroverschrijdende benaderingen en samenwerkingspartnerschappen op EU-niveau mogelijk te maken. De potentiële rol van clusters als bruggenhoofd tussen actoren binnen en buiten de regio’s en als kanalen van bedrijfsondersteuning voor kmo’s zou bovendien in het beleid van de EU terug te vinden moeten zijn.

62.

Het Comité verzoekt de Commissie om een effectbeoordeling van de hervormingen die in 2013 zijn ingevoerd om de synergie tussen Horizon 2020 en de ESI-fondsen te bevorderen.

63.

Het Comité betreurt dat opkomende industrieën onvoldoende centraal staan in de tweede pijler en dat er te weinig steun gaat naar netwerken van innovatieclusters en -ecosystemen die zich op de industrie van de toekomst richten, zoals het Vanguard-initiatief. Het maakt zich zorgen over de aanhoudende problemen bij de financiering van industriële proefprojecten en grootschalige demonstratieprojecten. Het verzoekt de Commissie hiervoor onverwijld meer middelen uit te trekken en verdere maatregelen op deze gebieden te overwegen.

64.

Het CvdR pleit voor een programma ter ondersteuning van demonstratie-infrastructuur dat een netwerk helpt opzetten van testlocaties, demonstratiemodellen en proefprojecten, precies zoals eerder met de onderzoeksinfrastructuur is gebeurd.

65.

Het Comité wijst erop dat in een tijd waarin het begrip „vooruitgang” een controversieel onderwerp van discussie is, de relatie tussen wetenschap en samenleving centraal moet komen te staan in de beschouwingen over de toekomst van het Europese O&I-beleid, of het nu gaat om de richtsnoeren voor onderzoek, de voorwaarden voor het uitvoeren van projecten of de keuzes wat de ontwikkeling van nieuwe maatschappelijke en technische toepassingen van wetenschap betreft.

66.

Het Comité stelt daarom voor het vertrouwen in de wetenschap en de vooruitgang te bevorderen en tegelijkertijd een aanpak voor duurzame ontwikkeling uit te werken. Het zal in dit licht het voorzorgsbeginsel — d.w.z. voorzichtig handelen met volledige inachtneming van de risico’s — verdedigen.

67.

Open wetenschap (open science) — vrij toegankelijke onderzoeksresultaten en publicaties, betrouwbare en uiteenlopende informatie die vrij beschikbaar is voor het publiek, communicatie met burgers en belanghebbenden — speelt inmiddels een belangrijke rol.

68.

Tussen vrije wetenschap en toegepaste wetenschap moet een dialoog plaatsvinden waarbij wetenschappers, economische actoren en organisaties van het maatschappelijk middenveld ideeën uitwisselen en samen, zij het zonder elkaars onafhankelijkheid te ondermijnen, werken aan de grote nieuwe wetenschappelijke vraagstukken.

69.

Het Comité acht het dringend noodzakelijk dat jongeren en hun ouders warm worden gemaakt voor wetenschap, technologie en alle wetenschappelijke en technologische beroepen. Met name moeten vrouwen worden gestimuleerd om voor wetenschap en technologie te kiezen.

70.

Het Comité betreurt dat het programma „Wetenschap met en voor de samenleving” over beperkte begrotingsmiddelen beschikt en versnipperd is, en daardoor weinig effect heeft. Het pleit ervoor dat acties met een Europese meerwaarde waarbij sprake is van echte samenwerking met de belanghebbende partijen, lidstaten, regio’s en steden voorrang krijgen.

71.

Het Comité is voor open wetenschap, maar wil wel graag het specifieke karakter van het kaderprogramma behouden zien, ook in het licht van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Het hoopt dat dit vertrek niet leidt tot minder middelen voor het kaderprogramma, maar begrijpt dat dit afhankelijk is van het algemene verloop van de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk.

72.

Het CvdR zou graag zien dat er in het kader van het kaderprogramma, maar ook in het kader van het nabuurschapsbeleid en de strategieën voor zeegebieden zoals de Middellandse Zee, internationaal meer wordt samengewerkt met de betrokken partners en opkomende landen.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/10

1.

is verheugd dat de Europese Commissie het Europees Comité van de Regio's wil betrekken bij de gedachtevorming over het GLB na 2020. De landbouw, de voedselvoorziening en de landelijke gebieden staan voor grote uitdagingen, die een hervorming van het GLB noodzakelijk maken.

2.

Het GLB heeft een cruciale rol gespeeld in de opbouw van Europa en moet dat blijven doen; ook in de context van de huidige herziening blijven de in artikel 39 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie vastgelegde doelstellingen volledig van kracht.

3.

De landbouwsector is, wat het aantal arbeidsplaatsen betreft, de op een na grootste bedrijfstak in de EU, biedt werk aan 22 miljoen landbouwers en 44 miljoen mensen in de rest van de agrofoodsector, en levert betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit aan ruim 500 miljoen Europeanen. De impact van de landbouw op de werkgelegenheid is nog groter als men de productie, reparatie en verkoop van landbouwmachines en de productie en afzet van landbouwproductiemiddelen in aanmerking neemt.

4.

Het GLB moet een rechtvaardig, duurzaam en solidair landbouwbeleid worden dat de boeren, de regio's, de consumenten en de burgers ten goede komt. Alleen een krachtig en gemeenschappelijk Europees landbouw- en voedselbeleid kan de Europese voedselzekerheid en een dynamisch platteland waarborgen.

5.

Landbouwers en veehouders spelen een hoofdrol in het GLB en vormen de belangrijkste doelgroep. Zonder hun medewerking kunnen de maatregelen die nodig zijn om de doelstellingen te verwezenlijken, onmogelijk worden uitgevoerd. Het GLB moet dan ook rekening houden met de rol en betrokkenheid van deze groepen; zo is het met name zaak dat landbouwbedrijven en veehouderijen levensvatbaar zijn, zodat landbouwers een fatsoenlijk inkomen hebben, het platteland leefbaar blijft en er voldoende werkgelegenheid is.

6.

Bij het uittekenen van het toekomstige landbouwbeleid moet rekening worden gehouden met de Europese consumenten. Informatie over de voordelen van het GLB, de voedselzekerheid en de bescherming van het milieu, zijn stuk voor stuk uitdagingen die de Europese consumenten mee moeten aangaan.

7.

Het is zaak om het beroep van landbouwer aantrekkelijker te maken en de levering van veilige en hoogwaardige producten door de Europese landbouw te waarborgen. Gereglementeerde markten maken het in dit verband mogelijk om de boeren beter te belonen, waarbij gebruik moet worden gemaakt van openbare en particuliere beheersinstrumenten en -maatregelen om voor stabiele landbouwprijzen te zorgen en oneerlijke handelspraktijken tegen te gaan. De positie van landbouwers ten opzichte van die van andere spelers in de voedselvoorzieningsketen moet worden versterkt.

8.

Het voortbestaan van het GLB hangt af van zijn economische, sociale, ecologische, regionale en internationale legitimiteit. De Europese landbouwsector heeft belangrijke kwaliteiten die de basis vormen voor de concurrentiekracht. Die kwaliteiten zijn het innovatief vermogen, de sterke logistiek en infrastructuur, de grote diversiteit, belangrijke natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten van het agrarisch gebied, veel familiebedrijven en een sterk ontwikkeld ondernemerschap, alsook het feit dat de voortgebrachte producten aan strenge milieu- en gezondheidsnormen voldoen. Al deze kwaliteiten bieden potentie. Ze moeten met een gericht GLB sterker worden benut om de landbouw en het platteland verder te versterken.

9.

Het GLB moet dringend worden hervormd om het beter af te stemmen op de verwachtingen van de burgers en om het GLB-budget te rechtvaardigen, zeker in geval van een gelijkblijvende begroting, waarbij er van alle kanten een beroep wordt gedaan op de schaarse budgettaire middelen.

10.

Het CvdR is van oordeel dat het succes van het GLB gebaseerd is op eenheid en dat het geen goede zaak zou zijn om het in de toekomst weer op nationale leest te schoeien. Overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel hoopt het CvdR wel op een versterking van de rol van de regio's. Het GLB moet gemeenschappelijk van aard blijven maar moet wel flexibel zijn, om rekening te kunnen houden met de verschillende omstandigheden in de landbouw, vooral in het Middellandse Zeegebied en de ultraperifere regio’s.

11.

Consumenten zijn zich in toenemende mate bewust van het belang van lokaal geproduceerde en redelijk geprijsde kwaliteitslevensmiddelen die aan de dierenwelzijnsnormen voldoen, een hoge ecologische en sociale waarde hebben, werkgelegenheid creëren en waarde toevoegen. Dit blijkt ook uit het feit dat de vraag hiernaar stijgt.

12.

De traceerbaarheid van de levensmiddelenproductie, die voor consumenten en producenten een veiligheidsgarantie vormt, moet worden versterkt en ondersteund.

13.

Het feit dat het beroep van landbouwer in vele productiesectoren en -subsectoren economisch weinig aantrekkelijk is, leidt tot een leeftijdsstructuur die de verjonging van de landbouwbedrijven steeds meer bemoeilijkt (1). Doordat te weinig jongeren een baan in de landbouw ambiëren worden het voortbestaan van de Europese familielandbouw en de leefbaarheid van het platteland bedreigd. Het is van essentieel belang dat er maatregelen worden genomen om de instroom van jonge boeren te ondersteunen.

14.

Er gaat veel geld naar het GLB, maar er zijn steeds minder mensen in de landbouw werkzaam (het aantal boerenbedrijven in Europa is tussen 2007 en 2013 met 20 % gedaald). Het aandeel van het landbouwbudget in de EU-begroting is de afgelopen 30 jaar gedaald van 75 % tot 40 %.

15.

Conform het Verdrag dient het GLB de landbouwproductie te bevorderen, waarbij de boeren in staat moeten worden gesteld om hun inkomen hoofdzakelijk uit de markt te halen en waarbij de kosten voor de Europese burgers en consumenten redelijk en gerechtvaardigd moeten zijn. Uit tal van studies blijkt dat de landbouwproductie mede door het GLB geconcentreerd is geraakt in bepaalde regio's, wat ten koste van andere regio's is gegaan. Dit staakt haaks op het Europese streven naar territoriale samenhang.

16.

Het GLB moet een afspiegeling vormen van de verschillende landbouwklimatologische omstandigheden in Europa, met name in probleemgebieden, waarbij gedacht kan worden aan de landbouw op heuvelachtige weilanden, de landbouw in berggebieden, het Middellandse Zeegebied, de Arctische gebieden en ultraperifere regio's. Het GLB moet rekening houden met de functies die deze gebieden vervullen waar het gaat om de bescherming van het landschap en de bodems, de ondersteuning van het behoud van plattelandsgemeenschappen en hun culturele waarden, en de instandhouding van een actief sociaal weefsel in deze gebieden.

17.

Ondanks de waarschuwingen van de Europese Rekenkamer worden de openbare middelen nog steeds zeer ongelijk verdeeld tussen zowel de landbouwbedrijven als de lidstaten. De toekenning van rechtstreekse betalingen op basis van het areaal heeft geleid tot een sterke concentratie van landbouwgrondbezit en van de rechtstreekse betalingen, terwijl daarbij meer rekening zou moeten worden gehouden met de verschillende vormen van landbouw, het inkomenspeil, de geproduceerde toegevoegde waarde en de gecreëerde arbeidsplaatsen en ervoor moet worden gezorgd dat de landbouw overal in Europa in stand wordt gehouden.

18.

Een groot aantal boeren moet het doen met een zeer laag inkomen dat onder de armoedegrens ligt. Dit druist in tegen de in het Verdrag van Rome verankerde doelstelling om „de landbouwbevolking een redelijke levensstandaard te verzekeren” (artikel 39). Het is dan ook noodzakelijk de landbouwinkomens veilig te stellen (prijzen, rechtstreekse steun).

19.

De GLB-steun zou uitsluitend bedoeld moeten zijn voor producenten die ook echt een landbouwactiviteit uitoefenen; eigenaars van bedrijven voor wie het landbouwinkomen geen rol speelt, zouden geen steun mogen ontvangen.

20.

Landbouwers zijn maar al te vaak gedwongen hun producten te verkopen voor prijzen die onder de productiekosten liggen. Ze moeten wel meegaan in een neerwaartse spiraal van kosten- en prijsverlagingen.

21.

Het CvdR onderschrijft de conclusies van de taskforce Landbouwmarkten van de Europese Commissie van november 2016 en verzoekt de Europese Commissie met een wetgevingsvoorstel te komen om oneerlijke handelspraktijken te bestrijden.

22.

De uitvoer van genetische hulpbronnen uit de EU, met name dierenrassen, draagt bij tot de genetische erosie van belangrijke inheemse rassen, met name in derde landen. Dit is in tegenspraak met de duurzame-ontwikkelingsdoelstelling nr. 15 van de VN om de biodiversiteit in stand te houden, met name als het gaat om genetische hulpbronnen die gevolgen hebben voor de voedselzekerheid.

23.

Zoals de CvdR-studie over het programma om de markten zelf verantwoordelijk te maken heeft aangetoond voor de melksector, is het voor veel sectoren efficiënter en goedkoper om markten te reguleren dan om achteraf crisismaatregelen te treffen. Dankzij marktregulering kan het GLB-budget beter worden gebruikt.

24.

Inkomensverzekeringsregelingen zouden meer de verzekeringsmaatschappijen dan de boeren ten goede kunnen komen en de belastingbetaler veel geld kunnen kosten wanneer de prijzen fors dalen, terwijl de prijsvolatiliteit er niet minder op wordt. Het CvdR zou graag zien dat hiernaar onderzoek wordt gedaan en dat de in de VS gehanteerde verzekeringsregeling wordt geëvalueerd. Ook het specifieke geval van de ultraperifere regio's met hun bijzondere marktomstandigheden zou moeten worden bestudeerd.

25.

Er is behoefte aan een duidelijk en stabiel wetgevingskader dat de landbouwers en veehouders de nodige juridische zekerheid biedt om zakelijke beslissingen op middellange en lange termijn te kunnen nemen.

26.

De EU is 's werelds belangrijkste exporteur en importeur van levensmiddelen geworden, is in toenemende mate afhankelijk van derde landen en heeft een handelsbeleid ontwikkeld dat in tegenspraak is met haar doelstellingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

27.

Steeds meer landbouwproducten die vroeger in Europa werden geproduceerd, worden nu ingevoerd uit lageloonlanden, waardoor in de EU geproduceerde producten aanzienlijk in het nadeel zijn wat betreft prijsconcurrentie.

28.

Het CvdR wijst tevens op de positieve aspecten van de EU-uitvoer voor de economie, wanneer het gaat om landbouwproducten en levensmiddelen met een hoge toegevoegde waarde die voor inkomsten en werkgelegenheid in de Europese landbouw- en levensmiddelensector zorgen.

29.

Coöperaties, producentenorganisaties en bepaalde vormen van producentenintegratie kunnen in de agrofoodsector een cruciale rol spelen doordat ze boeren in staat stellen het aanbod te concentreren, de kosten te verlagen, een aantal diensten te verlenen en hun positie in de voedselvoorzieningsketen te verbeteren.

30.

De Europese export van overschotten (bijv. melkpoeder, kip, tomatenconcentraat) voor prijzen die onder de Europese en Afrikaanse kostprijzen liggen, gaat ten koste van de productiecapaciteit van Afrikaanse landen en draagt ertoe bij dat de plattelandsbevolking emigreert, wat indruist tegen de verbintenis van de EU om zich in het kader van een coherent ontwikkelingsbeleid in te zetten voor de in 2015 door de VN aangenomen doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling. De EU is de grootste importeur van voedsel uit ontwikkelingslanden en draagt hiermee bij aan de werkgelegenheid in de agrovoedingssector in deze landen. De Europese invoer (bijv. fruit, groenten, lamsvlees) voor prijzen die onder de Europese kostprijzen liggen, gaat echter ten koste van de productiecapaciteit in de EU en kan risico's op het gebied van de voedselveiligheid met zich meebrengen.

31.

De landbouwprijzen in Europa hangen steeds nauwer samen met de laagste prijs op de wereldmarkt. De concurrentie voor de Europese landbouwers neemt dus toe, terwijl ze strengere milieu- en gezondheidsnormen moeten respecteren.

32.

De toegevoegde waarde in de productie van levensmiddelen wordt vooral gegenereerd door de toeleverings- en de afzetzijde. De landbouwproducenten verkeren veelal in een te zwakke positie ten opzichte van de agro-industrie en de handelssector. Betere coördinatie in de gehele keten, tussen landbouw-, agrofood- en handelssector zou moeten leiden tot een betere verdeling van de winstmarges.

33.

Plattelandsgebieden lopen in hun ontwikkeling achter op stedelijke gebieden. Die kloof is zorgwekkend en wordt alsmaar groter, met name omdat de ontwikkeling van grote steden en hoofdsteden een hoge vlucht heeft genomen (2).

34.

Het CvdR betreurt het dat de biodiversiteit in de landbouw en in de wilde natuur steeds sneller achteruitgaat. Dit brengt de weerbaarheid van onze landbouwsystemen en natuurgebieden in gevaar.

35.

Door erosie en bodemaantasting als gevolg van onvoldoende duurzame landbouwmethoden dreigt de grond minder vruchtbaar te worden. Doordat landbouwgrond in toenemende mate zijn natuurlijke karakter verliest, verdwijnen er gebieden die voor de Europese voedselzekerheid noodzakelijk zijn.

36.

Bepaalde grondwatersystemen en rivieren zijn door de landbouw vervuild, en soms wordt er te veel van hen gevraagd voor irrigatiedoeleinden.

37.

De opwarming van de aarde heeft al aanzienlijke gevolgen voor de landbouw, wat bijsturing van de productiewijzen nog dringender maakt.

38.

Het CvdR onderstreept de noodzaak om te investeren in digitale innovatie die een positieve impact kan hebben op duurzaamheid, voedselveiligheid, efficiënt hulpbronnengebruik, vermindering van de afvalproductie, korte ketens enz. Het benadrukt tegelijkertijd dat de economische en sociale gevolgen van deze ontwikkelingen zorgvuldig moeten worden bestudeerd met betrekking tot familiebedrijven. Het maakt zich zorgen over het mogelijke gebruik van big data door particuliere ondernemingen waardoor landbouwbedrijven onder technisch en financieel toezicht zouden komen te staan.

39.

Door het besluit van het Verenigd Koninkrijk om de Europese Unie te verlaten zal er in de toekomst wellicht minder geld beschikbaar zijn voor het GLB en zal de EU wellicht markten aan het VK verliezen. Het CvdR roept het Verenigd Koninkrijk en de EU op om nauw te blijven samenwerken op het gebied van de handel in landbouwproducten en levensmiddelen.

40.

Het deel van de EU-begroting dat voor landbouw wordt uitgetrokken, komt overeen met slechts 0,7 % van het Europese bbp van 2014, en toch kan er alleen een echt gemeenschappelijk Europees beleid mee worden gesteund dat voor de voedselzekerheid van strategisch belang is. Voor plattelandsontwikkeling en de tweede pijler echter zijn de middelen op een aantal gebieden onvoldoende. Daarnaast moet in de nieuwe begroting rekening worden gehouden met de nieuwe GLB-doelstellingen.

41.

Het CvdR verwerpt het idee om cofinanciering toe te passen op de eerste pijler van het GLB, omdat hiermee afbreuk zou worden gedaan aan het feit dat het GLB het enige geïntegreerde beleid van de EU is, en het GLB hiermee de facto weer op nationale leest zou worden geschoeid. Bovendien zou dit nadelig uitpakken voor landbouwers in de armste landen van de EU, die het sterkst afhankelijk zijn van Europese financiële steun.

42.

De kosten voor de volksgezondheid van bepaalde voedingsgewoonten die bijv. obesitas en diabetes in de hand werken, en van bepaalde landbouwpraktijken (zoals het feit dat er bij bepaalde veeteelt te veel antibiotica wordt gebruikt en het gebruik van cocktails van bestrijdingsmiddelen) zijn veel hoger dan de GLB-begroting. Het CvdR roept op tot een nauwere coördinatie tussen het landbouw- en het voedselbeleid.

43.

Er moet voorlichting komen over gezond eten, en gezonde voeding, zoals het mediterrane dieet, moet worden gepromoot via specifieke steunprogramma's voor de wijnbouw, de groenten- en fruitsector en de bijenteelt; daarnaast moeten de kwaliteit en de meerwaarde van deze producten worden versterkt.

44.

Gezien de specifieke kenmerken van de ultraperifere regio’s en overwegende dat het Europees landbouwmodel niet zonder meer kan worden toegepast in deze regio’s, mag de Raad op basis van artikel 349 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) specifieke maatregelen nemen die erop gericht zijn de toepassing van het EU-recht, met inbegrip van het GLB, in deze regio’s aan te passen. De ultraperifere regio's moeten ook na 2020 een aparte behandeling krijgen in het GLB, die tot uiting komt in de noodzakelijke aanpassingen van het Elfpo, het Posei-programma, staatssteun en andere, eventueel nog in te voeren instrumenten.

45.

Het CvdR stelt voor dat het Europese landbouwbeleid voor de periode na 2020 gericht wordt op onderstaande, breed gedragen doelstellingen. Beoogd moet worden om:

46.

Het GLB is complex, waardoor het voor individuele ondernemers lastig en zelfs risicovol is om subsidie aan te vragen. Vereenvoudigingen zijn voor het verdere draagvlak en de aantrekkelijkheid van het GLB dringend noodzakelijk. Met name voor verrichtingen met kleine bedragen moet de procedure vereenvoudigd en versneld worden, waarbij het ook zaak is om de administratieve lasten te rationaliseren.

47.

Het budget voor het GLB moet voldoende hoog blijven, dat wil zeggen op een niveau dat overeenstemt met de beginselen die zijn vastgelegd in de Europese verdragen en dat past bij zijn status als enige geïntegreerde beleid van de Europese Unie, om in de behoeften van de Europese landbouw, van plattelandsgebieden en -gemeenschappen te kunnen voorzien en te kunnen beantwoorden aan de verwachtingen van de samenleving.

48.

Veel van de opgaven zoals hierboven genoemd rond klimaat, energie, voedselproductie en biodiversiteit kan de landbouw het hoofd bieden. Daarvoor is het echter vereist dat technische initiatieven en innovatieve oplossingen op het gebied van ondernemerschap en samenwerking financieel worden ondersteund om de transitie te versnellen.

49.

Wat de rechtstreekse betalingen en de areaalbetalingen betreft, acht het CvdR het zaak om de middelen vooral te richten op kleine en familiebedrijven, terwijl er tegelijkertijd ook financiële oplossingen moeten worden gevonden voor grote bedrijven die de gevolgen ondervinden van de plafonnering van de steun.

50.

Het CvdR verzoekt de Europese Commissie nauwgezet te beoordelen in hoeverre het huidige GLB bijdraagt aan de verwezenlijking van de doelen die er volgens de Europese verdragen mee beoogd moeten worden op het gebied van landbouwinkomens en stabilisering van de markten.

51.

Het CvdR raadt aan om de schommelingen van de landbouwprijzen tegen te gaan, landbouwers perspectieven te geven om op de markt een inkomen te verdienen, en voor een eerlijkere voedselvoorzieningsketen te zorgen (3).

52.

Het Comité zou graag zien dat wordt vastgehouden aan de huidige aanpak van de landbouw in ultraperifere gebieden op grond van de POSEI-regeling, conform artikel 349 van het Verdrag betreffende de werking van de EU; in haar verslag COM(2016) 797 aan het Europees Parlement en de Raad van 15 december 2016 spreekt de Commissie zelf zich overigens ook in die zin uit.

53.

De steun voor de wijnbouw, de olijventeelt en de veeteelt in gebieden met steile hellingen ofwel in berggebieden, in probleemgebieden met een laag inkomen en in ultraperifere regio's zou moeten worden opgevoerd. Dat geldt ook voor de steun voor agrarische beheersmethoden die bijdragen aan de biodiversiteit van bergweiden en -grasland.

54.

De EU zou als grootste levensmiddelenimporteur en -exporteur ter wereld al haar gewicht in de schaal moeten werpen om de regels voor de internationale handel in landbouwproducten (WTO, 1994) zodanig te wijzigen dat er meer rechtvaardigheid en solidariteit komt in de handelsbetrekkingen. Het CvdR wijst erop dat prijsvolatiliteit een uitdaging is voor de Europese landbouw, en verzoekt de Europese Commissie zich te beraden over maatregelen ter beperking van de risico's als gevolg van de grotere blootstelling aan de wereldmarkt.

55.

Het CvdR is van mening dat een meer marktgerichte en minder subsidiegerichte benadering van het inkomen van landbouwers kan leiden tot meer economische erkenning voor het beroep van landbouwer en daarmee tot een grotere aantrekkelijkheid ervan. Daarom raadt het de EU aan om haar landbouwmarkten te reguleren teneinde schaarste of overschotten te voorkomen en de landbouwprijzen op bevredigende niveaus te stabiliseren.

56.

Het CvdR stelt voor om een systeem van voorzorgssparen in te voeren waarbij jaarlijks geld opzij wordt gezet, en het niet gebruikte bedrag naar het volgende jaar wordt overgeheveld (4).

57.

De EU zou in bilaterale vrijhandelsovereenkomsten en partnerschapsverbanden met derde landen een gelijk speelveld moeten waarborgen. De „plicht” om niet langer landbouw- en voedselproducten te exporteren voor prijzen die onder de gemiddelde Europese productiekostprijs liggen, moet dan ook in samenhang worden gezien met het recht om de Europese productie te beschermen tegen de invoer van te goedkope producten waarmee de eigen productiecapaciteit teloorgaat of die niet aan de Europese productie-eisen beantwoorden.

58.

Gewezen zij op het belang van korte regionale en lokale ketens, zowel in verband met hun grotere milieuduurzaamheid (geringere vervuiling door vervoermiddelen) als voor de promotie van landbouw die de typische kwaliteit, de traditie en het economische en culturele erfgoed in de schijnwerpers zet.

59.

Het CvdR zou graag zien dat de EU de landbouwhoofdstukken van de bilaterale vrijhandels- of economische partnerschapsovereenkomsten met derde landen herziet en daarvoor de nodige middelen uittrekt, waarbij voorrang wordt gegeven aan agrarische familiebedrijven die veel werkgelegenheid creëren en zich met name richten op lokale en regionale markten en korte ketens. Het CvdR verzoekt de EU om in handelsovereenkomsten de belangen van de EU-landbouwsector goed te behartigen, teneinde de gevaren voor de Europese productie zo veel mogelijk te beperken; daartoe kan een lijst worden opgesteld van gevoelige producten die vatbaar kunnen zijn voor excessieve druk. Dergelijke producten die gevoelig kunnen zijn voor liberalisering moeten een passende speciale en gedifferentieerde behandeling krijgen.

60.

Het Europese mededingingsrecht zou moeten worden herzien: alle bij een sector betrokken actoren, m.i.v. de overheid en de consumenten, moeten afspraken maken over een rechtvaardige verdeling van de toegevoegde waarde en de winstmarges die door de verschillende schakels in de waardeketen worden gerealiseerd. Dit moet de landbouwers ook helpen om een eerlijkere plaats te veroveren in de voedselketen en hun marktpositie te verbeteren.

61.

Het CvdR zou graag zien dat het Europees recht inzake overheidsopdrachten in de sector collectieve cateringfaciliteiten wordt herzien. Hierin moet een bepaling over de lokale herkomst van levensmiddelen worden opgenomen. Ook pleit het voor meer uitwisseling van goede praktijken tussen lokale en regionale overheden, een lokale markt voor biologische landbouwproducten en ambachtelijke verwerking die arbeidsplaatsen op het platteland oplevert.

62.

Het landbouw- en plattelandsonderzoek dat uit de Europese begrotingen en door de EIB wordt gefinancierd, zou in het bijzonder moeten worden gericht op:

63.

In plaats van rechtstreekse betalingen per hectare zouden er geplafonneerde en gemoduleerde rechtstreekse betalingen per hectare moeten worden uitgekeerd per actieve landbouwer. Doel hiervan is om:

64.

Het CvdR pleit ervoor om in het kader van de vergroening klimaat- en milieuvriendelijke praktijken geleidelijk sterker te ondersteunen door:

65.

Om de rechten van agrarische werknemers te respecteren zouden toekomstige rechtstreekse betalingen aan landbouwbedrijven die de geldende sociale normen in hun lidstaten niet in acht nemen, moeten worden verminderd.

66.

Het CvdR pleit voor een versterking van de tweede pijler van het GLB en voor een verhoging van de begrotingsmiddelen voor plattelandsontwikkeling. Verder is het voorstander van meer subsidiariteit zodat de lidstaten middelen kunnen overhevelen van de eerste naar de tweede pijler.

67.

Op lokaal en regionaal niveau dragen CLLD (door de gemeenschap aangestuurde plaatselijke ontwikkeling) en Leader in belangrijke mate bij aan de verwezenlijking van de GLB-doelstellingen. Het CvdR beveelt dan ook aan om in het kader van de nationale en regionale programma's ter uitvoering van het GLB, tot 20 % van de middelen voor de tweede pijler aan CLLD en Leader te besteden.

68.

Verder is het voorstander van meer subsidiariteit zodat de lidstaten middelen kunnen overhevelen van de eerste naar de tweede pijler. Het CvdR wijst er nog eens op dat de lidstaten en regio's meer bevoegdheden zouden moeten krijgen om regelingen m.b.t. landbouwgrond te treffen en op dit gebied ook beperkingen in te voeren, met name om landroof en concentratie van grondbezit tegen te gaan, want een en ander beperkt de mogelijkheden van jonge landbouwers om een boerenbedrijf op te starten (5).

69.

Het CvdR dringt erop aan een voldoende deel van de middelen uit te trekken voor een harmonieuze en geïntegreerde ontwikkeling van plattelandsgebieden, met inbegrip van de lokale infrastructuur, ondersteuning van kleine en middelgrote bedrijven, dorpsvernieuwing en bredere economische diversificatie, door meer middelen te geven aan het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (Elfpo).

70.

Het Comité beveelt de EU aan om speciale aandacht te besteden aan de ultraperifere regio’s, waar de landbouwsector van fundamenteel belang is voor het scheppen van werkgelegenheid en welvaart, evenals voor een betere ontwikkeling van de levensmiddelenindustrie, onderzoek en innovatie, bescherming en promotie van gebieden met een goede ruimtelijke ordening en bestrijding van de klimaatverandering.

71.

Het CvdR stelt voor dat de middelen van de tweede pijler prioritair worden gebruikt voor maatregelen om:

72.

Voorgesteld wordt de logica van het „loket” in te ruilen voor de logica van het „contract” met specifieke soorten bedrijven, sectoren en regio’s. Uitgaande van een beperkt aantal doelstellingen (kwaliteit, productiviteit en duurzaamheid) moeten innovatieprojecten worden gefinancierd die in die zin zijn opgezet en die positieve gevolgen kunnen hebben voor de werkgelegenheid.

73.

Het CvdR pleit voor het opvoeren van de financiële EU-steun voor plattelandsontwikkeling, die in vergelijking met de vorige programmeringsperiode aanzienlijk is gereduceerd; wel moeten voldoende middelen beschikbaar blijven voor de eerste pijler.

74.

Het CvdR stelt voor dat duurzame investeringen in het behoud van agrarische familiebedrijven, met name op het gebied van productie, distributie en diversifiëring, voortvarend en krachtig worden ondersteund.

75.

Het zou graag zien dat er een plattelandsprogramma wordt vastgesteld om ervoor te zorgen dat al het Europese beleid sterker bijdraagt aan de innovatie en samenwerking in landelijke gebieden en de ontwikkeling van die gebieden, overeenkomstig het streven naar territoriale samenhang (6).

76.

Het zou volgens het CvdR goed zijn als de middelen van de verschillende niet-agrarische plattelandsontwikkelingsfondsen gemakkelijker geïntegreerd konden worden ter ondersteuning van:

77.

Het CvdR pleit ook voor het benutten van de bredere mogelijkheden van landbouw- en bosgebieden (met name de peri-urbane gebieden) voor economische, ecologische, klimaat-, energie- en recreatieve doeleinden, zoals lokale voedsel- en energieproductie en plattelandstoerisme. Dit maakt dat het GLB niet alleen op landbouwondernemers gericht mag worden. De Leader-initiatieven zijn een kans voor samenwerking en innovaties voor peri-urbane en plattelandsactoren, en moeten dat ook blijven.

78.

Het CvdR pleit ervoor om, aan de hand van de „rural proofing” (plattelandstoets) zoals aanbevolen in de Verklaring van Cork 2.0 (7), een grondige evaluatie van de structuurfondsen te maken om de ontwikkeling van plattelandsgebieden te ondersteunen en een impuls te geven aan alomvattende strategieën, zodat deze gebieden er — zonder het milieu te schaden — op vooruitgaan dankzij betere vervoersverbindingen en breedbandverbindingen.

79.

Een evenwichtige territoriale ontwikkeling dient te voorzien in passende steun voor plattelandsgebieden en interne stedelijke gebieden, evenals gebieden met een handicap (bijv. berggebieden, grensgebieden of andere gebieden met natuurlijke of demografische handicaps) om daar te zorgen voor de nodige investeringen voor groei, banen, sociale inclusie en milieuduurzaamheid.

80.

Het CvdR dringt aan op verbetering van de betrekkingen tussen stad en platteland, waarbij kleinere steden en plattelandsgemeenten ten volle worden betrokken, zodat het EU-beleid niet aanzet tot wedijver tussen stedelijke, plattelands- en kustgebieden.

81.

Het Comité is ingenomen met het initiatief van de Commissie voor „slimme dorpen” en met de inspanningen van het Europees Parlement om dit proces te doen slagen, en stelt voor om dit concept uit te breiden tot „slimme plattelandsgebieden”. Voorts zou het Comité graag een zo uitgebreid mogelijke rol willen spelen in de discussies over de totstandbrenging van een lokaal en regionaal actiekader met betrekking tot dit initiatief.

82.

Het CvdR pleit ervoor om door te gaan met de harmonisatie van de regels voor de werking van de structuurfondsen via het gemeenschappelijk strategisch kader, zodat de plattelandsontwikkeling beter geprogrammeerd en beheerd kan worden en geïntegreerde, territoriale benaderingen worden bevorderd (8).

83.

De aanpak waarbij één fonds als hoofdfonds fungeert, zou moeten worden versterkt, teneinde het beheer van projecten die uit meerdere fondsen worden gefinancierd, te harmoniseren.

84.

Er zou een debat op gang moeten worden gebracht om na te gaan hoe de verschillende fondsen voor niet-agrarische regionale ontwikkeling beter op elkaar kunnen worden afgestemd.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/20

1.

is verheugd over de toezegging van de Europese Commissie om actief en constructief bij te dragen aan de strategische doelstellingen van de Agenda 2030 en de basis te leggen voor de aanpak van een aantal belangrijke en onderling samenhangende uitdagingen met mondiale reikwijdte.

2.

Het door de Commissie op 22 november 2016 in de vorm van een mededeling goedgekeurde document bevat een zeer ambitieuze en breed opgezette strategie voor duurzame ontwikkeling.

3.

Het CvdR neemt er kennis van dat de Commissie streeft naar integratie van de Agenda 2030 in de Europa 2020-strategie en dus in de Europese Structuur- en Investeringsfondsen. Gezien de complexiteit en de vele verschillende referentiekaders is er duidelijk behoefte aan beleidssamenhang, stroomlijning en een coherent bestuurskader.

4.

Om resultaten te boeken is het van essentieel belang dat alle bestuursniveaus, met name de lokale en regionale overheden (LRO), bij de besluitvorming worden betrokken.

5.

Aangezien het beleid van de Europese Unie (EU) het subsidiariteitsbeginsel in acht moet nemen, houden de duurzaamheidsdoelstellingen rechtstreeks verband met de taken, bevoegdheden en rol van subnationale bestuursniveaus.

6.

De territoriale overheden — regio's, provincies, districten, provincies, agglomeraties, kleine steden en gemeenten — zijn onmiskenbare beleidsmakers die de geschiktste bestuursniveaus en -methoden moeten aanwijzen om de doelstellingen van de EU en de VN aan die van de lokale gemeenschappen te relateren.

7.

Voor de uitvoering van 2 van de 17 doelstellingen, te weten nr. 10 en 11, oefenen de lokale overheden fundamentele taken uit. De eerste betreft het verminderen van ongelijkheden tussen de regio's, terwijl de tweede essentiële taken betreft in verband met stadsplanning, vervoer, sociale voorzieningen en levensstijlen op basis van duurzaamheid.

8.

Het CvdR wijst er in dit verband op dat de Commissie voorbijgaat aan de behoefte om de vorderingen te meten in verband met de SDG's, niet alleen op nationaal, EU- en VN-regioniveau, maar ook op subnationaal niveau. Daarom wordt de Commissie verzocht met dit aspect rekening te houden bij de verdere uitwerking van de indicatoren die gebruikt worden voor het meten van de vooruitgang en lokale expertise en bestaande netwerken in te schakelen.

9.

Hierbij komen nog prioriteiten die voortvloeien uit de geïntegreerde uitoefening van bevoegdheden die horizontaal verband houden met andere strategische doelstellingen, zoals de stedelijke agenda, sociale inclusie, het klimaat- en energiebeleid van de EU, het terugdringen van de emissies, rampenrisicovermindering, het milieubeleid en de circulaire economie, mobiliteit, slimme specialisatie en het thema slimme steden (slimme gebieden), dat het onderwerp was van de top in Bratislava en het Burgemeestersconvenant voor klimaat en energie.

10.

Het CvdR zou munt moeten slaan uit de tussentijdse herziening van het meerjarig financieel kader (MFK) om de strategie van Agenda 2030 en de Europa-2020 strategie met elkaar te combineren en de belangrijkste richtsnoeren te herzien om deze in een vroeg stadium op de nieuwe SDG's te richten.

11.

Positief zijn de inspanningen die worden geschetst in het werkdocument bij de mededeling, Key European action supporting the 2030 Agenda and the Sustainable Development Goals (SWD (2016) 390 final). Hierin wordt voorgesteld om de Europa 2020-strategie te integreren met de doelstellingen van de Agenda 2030, en voort te bouwen op de betrekkingen tussen de drie pijlers, de zeven vlaggenschipinitiatieven en de vijf doelstellingen in verband met de prioriteiten van Europa 2020 en de prioriteiten van de elf thematische doelstellingen van het Cohesiefonds.

12.

In elk geval vergen alle in de mededeling van de Commissie over de duurzame toekomst geschetste doelstellingen een territoriale uitvoering. In die zin beveelt het CvdR aan om de doelstellingen van de Agenda 2030 aan de plaatselijke omstandigheden aan te passen. Dit is de enige manier om in het leven van de burgers voor een concreet en blijvend effect te zorgen.

13.

Het CvdR onderschrijft dat de complexiteit van de verschillende bestuursniveaus tot aansturing en toezicht noopt, die de besluitvorming ten goede komt door de evaluatie van beleid en innovaties van de institutionele structuren (meting van de effecten).

14.

Sommige van de verbanden tussen de prioriteiten van de Commissie-Juncker en de SDG's zijn op belangrijke gebieden via het regionaal en lokaal bestuursbestel met elkaar vervlochten. Dit geldt in de eerste plaats voor de werkgelegenheidsprioriteit, voor zover deze betrekking heeft op de in SDG 4 bedoelde bevoegdheden (onderwijs en opleiding), waarvoor de LRO belangrijke bevoegdheden uitoefenen, in het bijzonder met betrekking tot de kosten van de overgang naar een duurzaam Europa.

15.

Het CvdR hoopt dat het investeringsplan van de Commissie ook betrekking heeft op de materiële en immateriële infrastructuur die onder de bevoegdheden van LRO vallen (sociale bescherming, informatie-, mobiliteits-, energie-, telecommunicatie- en afvalstoffennetwerken, geïntegreerd waterbeheer enz.) en die in veel gevallen overeenstemmen met verschillende SDG's (waaronder SDG 8, 9, 12 en 13).

16.

Ook prioriteit 3 van de Commissie („een veerkrachtige energie-unie en een toekomstgericht klimaatveranderingsbeleid”) is nauw verweven met verschillende SDG's die raken aan de LRO. Dit geldt ook voor de SDG's 5, 7 en 13, waarbij de LRO zowel beleidsmakers als begunstigden zijn van de maatregelen die zijn gericht op bestrijding van de klimaatverandering, een duurzame en voor iedereen toegankelijke energievoorziening en bescherming van sociale rechten, waarbij de lokaal verleende diensten essentieel zijn.

17.

Prioriteit 7, met als doel de totstandbrenging van een op wederzijds vertrouwen gebaseerde ruimte van recht en grondrechten, omvat dan ook beleidsmaatregelen inzake het streven naar gendergelijkheid, waarbij voor de LRO een belangrijke rol is weggelegd. Deze prioriteit valt volledig samen met SDG 5 en beantwoordt aan de noodzaak om het vertrouwen van de burgers in de Europese instellingen te herstellen.

18.

Herhaald zij dat rampenbestendigheid een fundamenteel aspect vormt van duurzame ontwikkeling. De Europese instellingen zouden zich ervoor moeten inzetten dat dit een van de belangrijkste uitgangspunten voor duurzameontwikkelingsmaatregelen in Europa wordt (1).

19.

Prioriteit 8 is bedoeld om de migratie — een mondiaal verschijnsel dat historisch gezien van groot gewicht is — aan te pakken, met doelstellingen die volledig stroken met SDG 1 en 10 en die indirect betrekking hebben op de bevoegdheden van de LRO, die vaak onder grote druk staan vanwege de uitzonderlijke migratiestromen die ze moeten beheren.

20.

Het risico bestaat dat de in het kader van de uitvoering van de SDG's getroffen maatregelen niet altijd in een context van geïntegreerde beleidsmaatregelen worden geplaatst, anders dan in het Cohesiebeleid het geval is. Het is daarom essentieel om de prioriteiten vast te stellen die rekening houden met de meest dringende behoeften vanuit een dynamische invalshoek, gericht op de uitvoering van alle doelstellingen op de lange termijn: daarom moet de aandacht ook uitgaan naar het voorstel van het CvdR voor de goedkeuring van een „gedragscode” voor het betrekken van de LRO.

21.

De doelstellingen moeten evenwichtig worden afgestemd op de huidige eisen en die van toekomstige generaties. Daarnaast dienen de eisen van de verschillende bestuurlijke niveaus met elkaar in evenwicht te zijn, wat van belang is om de forse „overgangskosten” voor de LRO te beperken. Als de kosten onhoudbaar zijn, kan dit een bedreiging vormen voor het maatschappelijk draagvlak en de praktische uitvoering van de maatregelen in kwestie, en met name de capaciteit van de meest marginale gebieden (in het binnenland gelegen) in gevaar brengen om bij te dragen aan de mondiale duurzaamheid en meer in het algemeen aan de duur van de SDG's.

22.

Er is sprake van een temporele discrepantie tussen de Europese maatregelen (2020), waar de Mededeling naar verwijst, en Agenda 2030. Het CvdR hoopt dat er aanvullende economische en financiële instrumenten worden ingevoerd en dat er tijdens de hele referentieperiode nieuwe doelstellingen worden omschreven die verenigbaar zijn met die van de agenda.

23.

Helaas ontbreekt het in de Mededeling aan een analyse van mogelijke risico's in de uitvoeringsfase van de 17 SDG’s; deze zou zeer nuttig kunnen zijn om de LRO de juiste instrumenten aan te reiken om de problemen te overwinnen bij de uitvoering van het beleid in verband met de doelstellingen. Een onmisbaar instrument is de lokalisatie van alle indicatoren zodat het mogelijk wordt om de ontwikkeling van ongelijkheid permanent te volgen, ook dankzij andere indicatoren dan het bbp, zoals kwalitatieve indicatoren om na te gaan of de ontwikkeling billijk is en of er sprake is van sociale vooruitgang in de gebieden.

24.

De totstandbrenging van deze deelverzameling van doelstellingen, waarmee de lokale en regionale overheden worden belast, moet vergezeld gaan van de toewijzing van voldoende middelen. Deze middelen kunnen door middel van specifieke nationale bijdragen maar ook door middel van een grotere financiële verantwoordelijkheid op lokaal niveau ter beschikking worden gesteld.

25.

Steun verdienen platforms en initiatieven die de uitwisseling van goede praktijken tussen de LRO mogelijk maken; ook moet gebruik gemaakt worden van reeds door internationale organisaties opgerichte platforms en initiatieven, zoals het UNDP Live, het Kennisplatform voor duurzame ontwikkeling, waarbij vermeden wordt dat de Agenda aangegrepen wordt als gelegenheid om het beleid opnieuw te centraliseren. In dit verband wordt ook belangstellend uitgekeken naar de start van het door de Commissie aangekondigde „multistakeholderplatform”, dat op territoriaal niveau de algemene onderdelen van de Agenda gaat verspreiden, maar vooral de uitwisseling van goede praktijken moet bevorderen en de door de meest dynamische Europese regio's geboekte vooruitgang zal verspreiden. Het CvdR verwacht bij dit platform op passende wijze betrokken te worden gezien zijn institutionele rol als assemblee van lokale en regionale overheden.

26.

Erkend wordt dat betere toekomstperspectieven binnen de EU niet alleen afhankelijk zijn van de capaciteit om de economische, sociale en territoriale samenhang te versterken, maar ook van het welzijn en de veiligheid in gebieden buiten de EU. Conform de nieuwe richtsnoeren in de mededeling over „de nieuwe consensus over ontwikkeling” bepleit het CvdR meer decentrale samenwerking en ontwikkeling in derde landen, door voor de ontwikkeling gebruik te maken van informatie- en discussieplatforms waarover de LRO al beschikken: Arlem, Corleap, het tweejaarlijks congres over decentrale samenwerking en de atlas van decentrale samenwerking, die partnerlanden in staat stellen elkaar te ontmoeten, zaken te bespreken en goede praktijken uit te wisselen.

27.

Het CvdR onderschrijft het standpunt van de Commissie over de in 2016 in het Pact van Amsterdam aangenomen stedelijke agenda van de EU, die zal worden uitgevoerd in samenwerking met de LRO om alle aspecten van duurzame ontwikkeling te dekken en om bij te dragen aan de uitvoering van de mondiale „nieuwe stedelijke agenda”.

28.

Strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling, horizontale en verticale samenwerking binnen een participatief governancesysteem moeten rekening houden met de diversiteit van steden, het belang van sociale innovatie en toekomstgerichte planning aan de hand van een geïntegreerde en gecoördineerde aanpak, met name gelet op de grote uitdagingen, om de levenskwaliteit in de steden te verbeteren.

29.

Het zou goed zijn als de analyse van de Agenda 2030 en van de hierin opgenomen doelstellingen ook strookt met het Europese ontwikkelingsmodel, dat is opgebouwd rond lokale productiesystemen (clusters) die voornamelijk bestaan uit kleine en middelgrote ondernemingen. Volgens deze gedachtegang hoopt het CvdR dat de ontwikkelingsmodellen ook bijzondere aandacht schenken kleinere stedelijke centra, aangezien de al te geconcentreerde territoriale ontwikkeling tot onderontwikkeling kan leiden, wat op zijn beurt kan uitmonden in verdere marginalisering en een bevolkingsdaling.

30.

Positief is dat het document de (sociale, milieu- en economische) dimensies van duurzame ontwikkeling als pijlers beschouwt waarop de politieke richtsnoeren van de Commissie moeten worden afgestemd om oplossingen te vinden voor de SDG's en voor de 13 sectorale beleidsmaatregelen die met het financieel kader 2014-2020 zijn goedgekeurd. In het licht van de nieuwe wereldwijde uitdagingen moet de lokale ontwikkeling versterkt worden door toevoeging van een territoriale dimensie.

31.

LRO dienen een rol te gaan vervullen als beleidsactoren gezien hun nabijheid tot de burgers en hun vermogen om bij te dragen aan een grotere consensus ten aanzien van de Europese instellingen en het integratieproject. Multilevel governance is de beste oplossing voor het beleid dat streeft naar een duurzame toekomst en gericht is op integratie van de 10 prioriteiten van de Commissie, de 11 thematische doelstellingen van het Cohesiefonds en de 17 SDG’s van de Agenda 2030.

32.

Het CvdR herhaalt dat centraal geleid, van bovenaf opgelegd beleid en programma’s voor duurzame ontwikkeling niet de beste methoden zijn om de complexe situatie van duurzame ontwikkeling en de bestrijding van de armoede aan te pakken. De LRO moeten verantwoordelijkheid en zelfstandigheid krijgen om juist te kunnen reageren op de grote sociale thema's.

33.

Het CvdR hamert er nogmaals op dat de beleidslijnen die zijn verankerd in het Handvest van de grondrechten van de EU moeten worden versterkt met een duurzaam sociaal beleid, waarbij alle bestuursniveaus betrokken dienen te zijn omdat dit de enige manier is om te waarborgen dat iedereen toegang heeft tot basisvoorzieningen en een oplossing kan worden gevonden voor de nieuwe vereisten die het gevolg zijn van de demografische veranderingen, met behulp van lokale beleidsmaatregelen ter bevordering van actief en gezond ouder worden.

34.

De Commissie moet werk maken van beleid dat is gericht op de bevordering van de volksgezondheid, als prioriteit voor sociale integratie, door de levensomstandigheden in stedelijke en perifere gebieden te verbeteren. Daarnaast moet, ook voor gehandicapten, de toegang gegarandeerd zijn tot openbare diensten, recreatieve activiteiten en sport en preventieve gezondheidszorg voor de gehele bevolking bevorderd worden, met inbegrip van ouderen en migranten en door armoede en sociale uitsluiting bedreigde bevolkingsgroepen. De lidstaten en de lokale en regionale overheden worden aangespoord om de Commissie hierin te volgen.

35.

Het potentieel van de sociale economie ligt in het creëren van banen en de bestrijding van de werkloosheid onder jongeren en vrouwen. Daarom is het essentieel dat de agenda de aandacht vestigt op maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) en jongeren enthousiast maakt voor het ondernemerschap. De nieuwe strategie moet verder, via een horizontale aanpak, de verschillende aspecten van duurzaamheid omvatten, alsook de nieuwe perspectieven die de creativiteit biedt.

36.

Ook cultuur moet worden opgenomen in de Agenda 2030, met duidelijke vermelding van de rol die zij speelt voor duurzame ontwikkeling en het scheppen van banen. Daarbij moeten aan de hand van gemeenschappelijke Europese idealen de ambities en beginselen van democratie, sociale rechtvaardigheid en solidariteit wereldwijd verspreid worden. Cultuur is een doeltreffende bijdrage tot inclusieve ontwikkelingsstrategieën en is van grote invloed op de SDG’s, doordat ze onderwijs verbetert, sociale uitsluiting en armoede bestrijdt, de oorzaken van ongelijkheid wegneemt, gelijke kansen schept en verschillen tussen generaties en demografische verschillen opheft.

37.

Zelfs ogenschijnlijk mondiale vraagstukken zoals klimaatverandering, vermindering van de CO2-uitstoot, energiebesparing, productie van energie uit hernieuwbare bronnen, bescherming van de biodiversiteit, geringere benutting van hulpbronnen, geïntegreerd vervoer en de circulaire economie zijn in feite afhankelijk van lokale maatregelen en beleid. Daarom moet er bijzondere aandacht uitgaan naar milieuvriendelijke productie.

38.

Gezien het brede scala van betrokken sectoren is een geïntegreerde en coöperatieve benadering geboden tussen multilevel governance en de betrokken milieucomponenten. In dit verband slaat het concept cohesie een brug tussen economische efficiëntie, sociale samenhang, culturele ontwikkeling en ecologisch evenwicht, omdat duurzame ontwikkeling bij de beleidsontwikkeling centraal wordt gesteld.

39.

Het CvdR beaamt dat menselijke activiteiten en de klimaatverandering tot een steeds grotere druk op mariene ecosystemen leiden. Daarom moet ook aandacht uitgaan naar de acties van de Commissie voor veilige, schone en duurzaam beheerde oceanen en moet blijvend steun worden verleend aan de uitvoering van de agenda voor blauwe groei, gericht op benutting van het potentieel van Europa's oceanen en zeeën voor het scheppen van banen, economische waarde en duurzaamheid. Voorts herhaalt het CvdR dat innovatie in de blauwe economie kan bijdragen aan een efficiënt en duurzaam gebruik van waardevolle mariene hulpbronnen (2).

40.

Alle instellingen zouden voedselverspilling tot een minimum moeten beperken en afval opnieuw moeten gebruiken; dit bevordert investeringen en werkgelegenheid in de bredere context van de groene economie. Het streven om van de lineaire economie af te stappen en de circulaire economie te versterken, dient de EU vastbesloten te steunen. Het Comité van de Regio's heeft hierop al gewezen in zijn adviezen „Naar een kringloopeconomie: een „zero waste”-programma voor Europa”, „Wetgevingsvoorstellen tot wijziging van de richtlijnen betreffende afvalstoffen” en „Een EU-actieplan voor de circulaire economie”.

41.

De ontwikkelingsmodellen, die zijn beïnvloed door nieuwe concurrentiefactoren zoals de netwerken waarmee een oneindige hoeveelheid data kan worden gekoppeld aan een onbeperkt aantal gebruikers, geven blijk van een duidelijke kloof tussen de behoefte om de „time to market”, de tijd voor consensusvorming en bureaucratische procedures te beperken. De LRO zijn het aangewezen niveau om vaart te zetten achter de besluitvorming van de politiek en deze af te stemmen op de vereisten van de markt.

42.

Het CvdR hoopt dat er echte steun zal worden verleend aan de ontwikkelingsmodellen, in het bijzonder aan de immateriële netwerken die, doordat zij de toegang tot een oneindige hoeveelheid data vergemakkelijken, bepalend zijn voor de nieuwe lokale concurrentiefactoren en de overgang naar nieuwe productiemodellen.

43.

Er moeten onmiddellijk strategieën worden ontwikkeld die structurele maatregelen op gang brengen, zodat de radicale wijziging van het productiemodel tot de fundamentele pijlers van ontwikkeling gaat behoren, onder meer door met behulp van prikkels een duurzame productie te bevorderen, totdat innovaties de overgang naar de circulaire economie economisch rendabel hebben gemaakt. Het spreekt voor zich dat deze maatregelen er niet alleen toe bijdragen dat de nieuwe uitdagingen als gevolg van de mondialiseringsprocessen succesvol kunnen worden aangepakt, maar ook een duidelijk antwoord geven op het compromis dat moet worden gevonden tussen de sociale vereisten op het vlak van milieu en arbeidsmarkt.

44.

De mondialisering, vooral veroorzaakt door betere mobiliteit van personen, producten en gegevens, zorgt voor meer internationale concurrentie, niet alleen tussen bedrijven, maar ook tussen gebieden. Het lijkt dat ook noodzakelijk doortastend op te treden ten aanzien van factoren die aan de basis liggen van het territoriale concurrentievermogen, zoals het sociale en institutionele kapitaal, de infrastructuur en innovatie om de Europese economieën nieuw leven in te blazen.

45.

De LRO spelen een cruciale rol in de relatie tussen publiek-private partnerschappen en kunnen de diversiteit herkennen van vormen van ontwikkeling die investeringen kunnen bevorderen die gericht zijn op benutting van de eigen middelen waarover elk gebied beschikt.

46.

Helaas komt in de door de Commissie goedgekeurde mededeling het concept van „regionaal kapitaal”, zoals opgesteld door de OESO in 2001 en overgenomen door de Commissie in 2005, helemaal niet voor. In dit verband wordt eraan herinnerd dat het concept bestaat uit het geheel van lokale troeven — natuurlijke, menselijke, kunstmatige, organisatorische, relationele en cognitieve — die tezamen de concurrentiekracht van een gebied vormen.

47.

De crisis en de gevolgen van de globalisering hebben grote invloed uitgeoefend op de relaties die de territoriale samenhang garandeerden, breuken veroorzaakt (tussen stad en platteland, centrum en periferie) en de dynamiek van het sociale weefsel gewijzigd. In die optiek dienen de oude modellen van het territoriale beleid, gekenmerkt door een functionalistische aanpak waarbij het gebied eenvoudigweg als ruimte wordt beschouwd, te worden verruild voor modellen van neo-institutionele snit, die het gebied in plaats daarvan de rol van collectieve speler toekennen.

48.

Het „Pact van Amsterdam” plaatst de rol van „stedelijk” beleid in het centrum van toenemende belangen, gericht op uitvoering van maatregelen voor de sociale cohesie en de economische ontwikkeling, in de overtuiging dat steden een positieve bijdrage aan de innovatie kunnen leveren.

49.

Benadrukt zij dat de LRO een fundamentele rol spelen bij de bescherming en ontwikkeling van de stadsstructuur, het platteland en het gemeenschappelijk erfgoed, en kunnen bijdragen aan hetgeen in de Agenda 2030 wordt aangeduid als „transformed world” aan de hand van een proactieve houding en inzet voor:

50.

LRO zijn instellingen die vormen van participatiedemocratie kunnen ontwikkelen, in het bijzonder door de inclusie van vrouwen, jongeren, ouderen en minderheden, als basis voor de opzet en uitvoering van geïntegreerde strategieën voor economische ontwikkeling op lokaal niveau.

51.

Het CvdR is voorstander van een bottom-upaanpak en de vaststelling van een passend rechtskader, inclusief de toewijzing van toereikende middelen. Een dergelijk nieuw systeem kan uitsluitend succesvol worden opgezet als de decentralisering in de verschillende landen van de EU steeds verder wordt doorgevoerd. De nationale overheden moeten:

52.

De nationale overheden moeten de LRO betrekken bij de voorbereiding van territoriale actieplannen, bij voorkeur via een bottom-up aanpak, voor de uitvoering van de SDG's, hierbij rekening houdend met de sterke en zwakke punten op basis van het beginsel „no one left behind” en doeltreffende uitgaven.

53.

Willen mondiale politiek en overeenkomsten de vruchten plukken van de inzet en ervaring op lokaal niveau, dan moeten de LRO onderdeel zijn van de gestructureerde dialoog en onlosmakelijk deel zijn van de governance, en niet slechts de rol van belanghebbenden vervullen. De inspanningen van de LRO om onderbouwde input te leveren, moeten als onderdeel van de besluitvorming worden erkend, onder meer door maatregelen zoals:

54.

Op het niveau van Europa en van de lidstaten zouden de nodige middelen moeten worden verstrekt voor de ex-ante- en ex-post-beoordeling van het beleid voor duurzame ontwikkeling. Dit vergt inspanningen om de coördinatie van al het beleid te verbeteren, zowel van de EU, de lidstaten als de lokale en regionale overheden.

55.

De Commissie zou de NHP's, die formeel al zijn opgenomen in de programmering van het Cohesiefonds, nog strategischer en functioneler moeten toepassen door functioneel gebruik te maken van instrumenten die al zijn aangenomen ter ondersteuning van duurzame ontwikkeling. In de context van het Europees semester zouden dan niet alleen op nationaal niveau geplande hervormingen voor de SDG’s kunnen worden verzameld, maar ook de hervormingen met een lokale en regionale dimensie.

56.

Het zou een goede zaak zijn als Europese en internationale bestuursniveaus de regie kunnen voeren over de complexe wereldwijde betrekkingen door beheersing van regionale conflicthaarden en steunverlening aan transformatie en herstructurering van institutionele en productiestructuren die nog uit de vorige eeuw dateren. Lokale actoren dienen de nodige bevoegdheden te krijgen om de zwakke punten van het geo-economische evenwicht om te zetten in kansen die het concurrentievermogen van lokale productiesystemen op de wereldmarkt nieuw leven inblazen.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/27

1.

beschouwt deze EU-mededeling als een belangrijk element van een bredere hervorming van het EU-beleid. Meerwaarde ervan is dat er concrete maatregelen in worden voorgesteld ter aanvulling op de strategische richtsnoeren van de Raad van 2014, waarin de Europese leiders afspraken om voor de komende jaren het pad te effenen voor de ontwikkeling van het toekomstige beleid op het gebied van Justitie en Binnenlandse Zaken, met inbegrip van immigratie en asiel.

2.

Het gaat hier over een zeer gevoelig en strategisch thema. Daarom moeten de EU-lidstaten en de EU-instellingen doorgaan met het vormgeven van een strategie voor de regio, in het licht van haar betrekkingen met de Europese Unie, en dus ook van een echt migratiebeleid, en de politieke verantwoordelijkheid nemen voor de uitvoering daarvan, in het belang van de Europese burgers en rekening houdend met de specifieke situatie van de lidstaten en van de landen van herkomst, alsook met de rechten van migranten conform internationale en Europese verdragen.

3.

Migratie en ontwikkelingsbeleid zijn nauw met elkaar verbonden. Internationale, nationale, regionale en lokale samenwerking is cruciaal voor het formuleren van een gemeenschappelijk migratiebeleid en de tenuitvoerlegging van de Europese migratieagenda.

4.

Het CvdR pleit voor de vaststelling van een totaalaanpak om de migratiestromen decentraler en efficiënter te beheersen. Met zo'n decentraal beheer moeten gelijke behandeling en gelijke rechten worden gewaarborgd.

5.

Heel belangrijk is om het aantal doden dat op zee valt tijdens pogingen om Europa te bereiken, te verminderen en om mensen in nood te blijven redden en de inspanningen daartoe op te voeren. Het CvdR betreurt ten zeerste de honderden levens die al verloren zijn gegaan, en prijst alle landen en organisaties die trachten deze menselijke tragedie te voorkomen (1). Het wijst er nog eens op dat er als onderdeel van de inspanningen om een alomvattend en humaan migratiebeleid te creëren, bijkomende, veilige en toegankelijke legale kanalen voor migratie naar de EU moeten worden geschapen, waarbij te denken valt aan humanitaire visa, hervestiging en verruimde gezinshereniging.

6.

Het CvdR is ingenomen met de aanvullende maatregelen die in deze gezamenlijke mededeling worden genoemd om initiatieven op de centrale Middellandse Zeeroute, ook in en rond Libië, kracht bij te zetten. Aangezien veel mensen op de centrale Middellandse Zeeroute en op zee omkomen is het nog steeds een topprioriteit om de migratiestromen in goede banen te leiden en levens te redden.

7.

Multilevel governance is een must om tot optimale resultaten te komen. In dit kader is het van cruciaal belang dat de EU en de nationale en subnationale overheden nauw met lokale en regionale overheden in de doorreislanden en met het maatschappelijk middenveld, migrantenorganisaties en plaatselijke gemeenschappen in de gastlanden samenwerken en openstaan voor hun inbreng.

8.

Deze maatregelen kunnen pas slagen als er nauw wordt samengewerkt met de belangrijkste partners in de landen op de centrale Middellandse Zeeroute, als de EU-instellingen en de lidstaten de handen ineenslaan en als er wordt samengewerkt met internationale organisaties zoals de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen (UNHCR) en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Sommige van de voorgestelde acties kunnen echter pas met succes worden geïmplementeerd als de situatie op het terrein dat toelaat. Deze acties zouden moeten worden gezien als aanvulling op de vele initiatieven die door de EU en de lidstaten al worden ontplooid, met name in het kader van de Europese migratieagenda en het Partnerschapsprogramma inzake migratie (2).

9.

Het CvdR heeft waardering voor het feit dat Italië, Malta, Griekenland, Cyprus, Frankrijk, Spanje en Portugal hun nationale Eurosur-coördinatiecentra voor grensbewaking al gekoppeld hebben aan het netwerk Seahorse Mediterranean.

10.

Zoals in de gezamenlijke mededeling wordt opgemerkt, is de centrale Middellandse Zeeroute de drukste route geworden waarlangs migranten en vluchtelingen Europa proberen te bereiken. Op deze route zijn in 2016 meer dan 180 000 mensen aangetroffen, van wie verreweg de meesten via Italië in Europa zijn gekomen. Voor 90 % van de mensen op deze route is het vertrekpunt Libië. De fragiele politieke en economische situatie in dat land vormt voor mensensmokkelaars een kans om hun activiteiten uit te breiden. Het is dringend noodzakelijk om het aantal mensen dat de oversteek waagt te verminderen en om rubberbootjes en schepen tegen te houden die illegaal naar de EU vertrekken. Op alle bestuursniveaus dienen daartoe preventieve maatregelen te worden genomen.

11.

Mensensmokkelaars en mensenhandelaars zelf dragen door hun optreden en mensenrechtenschendingen bij tot de instabiliteit in Libië, waardoor de migranten nog kwetsbaarder worden. Een blijvende oplossing voor de bestuurs- en veiligheidsproblemen in Libië heeft voor de EU, haar lidstaten en haar internationale partners nog steeds topprioriteit, en is een essentiële voorwaarde voor een duurzame aanpak van de huidige situatie.

12.

De meeste migranten in Libië komen uit derde landen. Het grootste deel van hen is afkomstig uit sub-Saharaans Afrika. Voor een efficiënte aanpak moet er dus ook ten zuiden van Libië worden opgetreden.

13.

Het CvdR onderstreept de meerwaarde van de in de mededeling aangekondigde maatregelen: uitbreiding van de opleidingsprogramma's voor de Libische kustwacht, erop toezien dat er voor opleidingsbehoeften in de toekomst duurzame financieringsbronnen beschikbaar zijn, de strijd tegen mensensmokkelaars en -handelaars flink opvoeren, en stimuli aanreiken voor de deelname van Tunesië, Algerije en Egypte aan het netwerk Seahorse Mediterranean om de subregio erbij te betrekken. Belangrijke prioriteit moet daarbij zijn herstel van het respect voor de fundamentele mensenrechten en de rechtsstaat ten behoeve van migranten en de lokale bevolking.

14.

Het CvdR beklemtoont dat er serieus met de Libische autoriteiten moet worden overlegd om ervoor te zorgen dat de omstandigheden in de migrantencentra worden verbeterd, waarbij kwetsbare personen en minderjarigen speciale aandacht dienen te krijgen en er nauw moet worden samengewerkt met de Internationale Organisatie voor Migratie en de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen, die er goed op moeten toezien dat de normen in acht worden genomen.

15.

Ook onderschrijft het CvdR dat het zaak is om nauwer samen te werken en te overleggen met Libische gemeenten teneinde alternatieve bestaansmiddelen te bevorderen en de veerkracht van de lokale gastgemeenschappen te ondersteunen, en om samen te werken op technisch vlak zodat de Libische gemeenten ontwikkelingsstrategieën kunnen uitwerken en hun inwoners beter kunnen ondersteunen.

16.

Het CvdR benadrukt dat er een strategie voor samenwerking op de middellange en lange termijn nodig is om de Libische lokale en nationale autoriteiten bij te staan bij de opbouw van hun beheerscapaciteit.

17.

Het is het ermee eens om de grenssamenwerking, dialoog en informatie-uitwisseling tussen Libië en zijn zuiderburen te bevorderen, onder meer door ten volle gebruik te maken van het inlichtingennetwerk Afrika-Frontex.

18.

Het risico dat er als gevolg van de gezamenlijke acties met Libië andere routes ontstaan in buurlanden, moet zoveel mogelijk worden beperkt. Het CvdR is dan ook voorstander van een brede regionale aanpak door meer met Egypte, Tunesië en Algerije samen te werken en het overleg en de praktische samenwerking met deze landen op migratiegebied te intensiveren. Ook zou er nadere bijstand aan deze landen moeten worden verleend om hun eigen functionerende asielstelsels te ontwikkelen en hulp te bieden aan degenen die internationale bescherming behoeven.

19.

De EU voert in de regio verschillende projecten en programma's uit op gebieden die met elkaar samenhangen. Willen deze initiatieven adequaat bijdragen tot de verwezenlijking van de hierboven vermelde doelstellingen, dan moeten ze goed op elkaar worden afgestemd.

20.

Tot nu toe heeft de EU gewoonlijk op irreguliere migratie gereageerd door landgerichte veiligheidsbenaderingen te hanteren waarmee vooral wordt beoogd mensensmokkel te bestrijden door met nationale overheden samen te werken.

21.

Het CvdR dringt erop aan meer aandacht te besteden aan de verschillende lokale politieke en economische actoren die bij irreguliere migratie zijn betrokken. Hierbij moet gedacht worden aan vervoersbedrijven die de irreguliere verplaatsingen van migranten mogelijk maken, lokale burgers die voedsel en onderdak verschaffen om te kunnen rondkomen, plaatselijke veiligheidsbeambten die wat bijverdienen door mensen om te kopen of „wegenbelasting” te laten betalen, politieke elites die het geld dat ze met het faciliteren van irreguliere migratie hebben verdiend gebruiken om politieke gunsten en invloed te kopen, gewapende groeperingen die het smokkelen en uitbuiten van mensen gebruiken om hun positie te versterken enz. Om tot een efficiënt migratiebeheer te komen is het absoluut noodzakelijk dat er een goed inzicht wordt verkregen in deze verschillende actoren en in hun relatie tot het lokale bestuur en hun rol in de dynamiek van stabiliteit en conflict, en moeten zij worden betrokken bij het debat over de strategieën om hun land te stabiliseren en de toekomst ervan vorm te geven.

22.

Het CvdR schaart zich dan ook achter de suggestie om de bestaande sociaaleconomische ondersteuning van gemeenten op de migratieroute te versterken en gemeenten te betrekken bij de tenuitvoerlegging van strategieën om de levensomstandigheden van de lokale bevolking en daarmee ook de toekomstperspectieven ter plekke te verbeteren.

23.

Een goed doortimmerd migratiebeleid zou op langere termijn kunnen helpen om voor alternatieve bestaansmiddelen te zorgen en de kwaliteit van de instellingen te verbeteren. Op die manier kunnen sommige onderliggende oorzaken van de migratie worden aangepakt. Om zo'n doeltreffend beleid te formuleren, moet in het huidige migratiebeleid worden ingezien dat de irreguliere migratie via de Sahara veroorzaakt wordt door problemen op het gebied van bestuur en stabiliteit.

24.

Routes voor irreguliere migratie lopen door vele landen met een zwakke of afwezige overheid. Libië is daarvan een sprekend voorbeeld. Uit diverse rapporten blijkt dat irreguliere strijdkrachten zich verrijken met inkomsten uit illegale smokkel en handel; zij opereren de facto als de plaatselijke autoriteiten, waardoor ze het bredere proces van conflictoplossing een stok in de wielen kunnen steken. Zelfs in gevallen waarin de officiële overheid nog steeds bestaat, is samenwerking met dergelijke actoren in de strijd tegen irreguliere migratie een intrinsiek politieke aangelegenheid die wel eens de belangen van met de staat verbonden smokkelaars en irreguliere strijdkrachten ten goede kan komen. Daar waar de soevereiniteit is versnipperd, bestaan er geen neutrale gesprekspartners.

25.

Ook klimaatverandering en natuurrampen kunnen ten grondslag liggen aan migratie en ontheemding. Als preventieve maatregel om de onderliggende oorzaken van migratie aan te pakken, pleit het CvdR voor investeringen om de rampenbestendigheid te vergroten.

26.

Het CvdR moedigt aan dat er systematisch en aanhoudend met de Libische autoriteiten wordt samengewerkt. De nadruk dient daarbij te liggen op grensbeheer, het tegengaan van irreguliere migratie, eerbiediging van de mensenrechten en het lenigen van de noden van migranten in Libië, ook door samen met het maatschappelijk middenveld alternatieven uit te werken voor het opsluiten van migranten, dat alleen als uiterste middel zou mogen worden gebruikt en waarbij ervoor moet worden gezorgd dat de omstandigheden voldoen aan de internationale humanitaire normen op het gebied van de mensenrechten. In door de EU gesteunde programma's voor capaciteitsopbouw zouden training en logistieke ondersteuning op deze gebieden een belangrijke plaats moeten krijgen.

27.

Het CvdR stelt voor dat er samen met de UNHCR wordt nagegaan in hoeverre het praktisch haalbaar zou kunnen zijn om migranten die internationale bescherming behoeven, vanuit Libië te hervestigen in EU-lidstaten en andere internationale partnerlanden.

28.

Het CvdR pleit voor versterking van het proefinitiatief dat erop gericht is om gebieden waar zich binnenlands ontheemden en migranten op doorreis bevinden, sociaal te stabiliseren, onder meer door gezamenlijke regionale strategieën uit te werken om mensen een waardig leven te bieden, met name door werkgelegenheid te scheppen voor personen die bescherming behoeven. Voordeel hiervan zou ook zijn dat hun acceptatie door de gastgemeenschappen wordt bevorderd. Daarnaast moeten onder andere de dienstverlening en de openbare voorzieningen voor de bevolking worden verbeterd.

29.

Het zou volgens het CvdR goed zijn om verder in te zetten op ondersteuning van vrijwillige terugkeer van in Libië gestrande migranten naar hun land van herkomst, indien de situatie op het terrein dit toelaat. Hierbij zou afstemming moeten plaatsvinden met de internationale partners, in het bijzonder de IOM.

30.

Terecht worden lokale en regionale overheden aangemerkt als belangrijke actoren bij het oplossen van migratieproblemen, het migratiebeheer, het redden van levens en het bestrijden van misdaad.

31.

Steden spelen op het gebied van de wereldwijde migratie een hoofdrol en hebben ook het meest direct te lijden onder de negatieve gevolgen daarvan. Lokale overheden zijn rechtstreeks verantwoordelijk voor de levensomstandigheden, successen en problemen van immigranten. Lokale overheden kunnen slagen daar waar vele nationale overheden uitgedaagd worden en soms in gebreke blijven (3).

32.

Het CvdR onderstreept de rol van het lokale bestuur in de herkomst-, doorreis- en bestemmingslanden bij het migratiebeleid, met name waar het gaat om integratie en sociale samenhang. Lokale overheden staan duidelijk in de frontlinie bij het aanpakken van de migratieproblemen, gezien hun taakomschrijving en hun aanwezigheid ter plaatse. Uit ervaring weten ze hoe ze moeten omgaan met de dagelijkse realiteit van de steeds diverser wordende samenlevingen. Migratie is echter een collectieve verantwoordelijkheid en een kwestie die op alle niveaus — Europees, nationaal, regionaal en lokaal — speelt. Belangrijk voor een zo goed en duurzaam mogelijke opvang van migranten en daarmee voor de bevordering van een succesvolle integratie is wel dat er rekening wordt gehouden met lokale en regionale omstandigheden.

33.

De EU zou gebruik moeten maken van de mogelijkheden en ervaringen van maritieme regio's aan de zuidelijke grens van de EU (Middellandse Zee en Atlantische Oceaan), want deze regio's kunnen bij uitstek als bruggenhoofd fungeren om met derde landen betrekkingen te ontwikkelen die tot wederzijds voordeel strekken.

34.

Het CvdR benadrukt dat lokale gemeenschappen in met name Libië moeten worden versterkt, overeenkomstig de door de leden van de Europese Raad ondertekende Verklaring van Malta over de externe aspecten van migratie (4), en is dan ook voorstander van projecten zoals het initiatief van Nicosia. Het verzoekt de Europese Dienst voor extern optreden en de Europese Commissie om samen met het CvdR en verenigingen van lokale en regionale overheden na te gaan of dergelijke projecten ook in andere landen mogelijk zijn.

35.

Het CvdR erkent dat het initiatief van Nicosia een meerwaarde heeft als capaciteitsopbouwproject ter ondersteuning van Libische gemeenten, uitgevoerd in samenwerking met Europese lokale en regionale overheden en met financiële hulp van de Europese Commissie. Om de efficiëntie te verhogen en betere resultaten te verkrijgen dient dit initiatief te worden versterkt. Daarbij is het echter wel zaak de vinger aan de pols te houden waar het gaat om de complexe situatie rond het legitieme gezag in Libië, en goed te blijven letten op mogelijke politieke implicaties.

36.

Het CvdR onderschrijft dat de capaciteit van lokale overheden langs de centrale Middellandse Zeeroute niet goed ontwikkeld is. Dit is een nog nijpender probleem als er in een economisch kwetsbaar klimaat aan uiteenlopende behoeften moet worden voldaan. Lokale overheden moeten over de instrumenten beschikken om een inschatting te kunnen maken van de meest dringende behoeften van migranten, en dan met name van niet-begeleide minderjarigen en vrouwen.

37.

De bescherming van kinderen moet meer aandacht krijgen. In de afgelopen drie maanden is er een recordaantal vluchtelingen en migranten op de centrale Middellandse Zeeroute omgekomen, onder wie naar schatting 190 kinderen. Terecht heeft UNICEF de EU en haar lidstaten opgeroepen om zich ervoor in te zetten dat — met name niet-begeleide — vluchtelingen- en migrantenkinderen beschermd worden tegen uitbuiting, geweld en mensenhandel, en om de kinderbeschermingsprogramma's in Libië kracht bij te zetten.

38.

De EU-steun voor de capaciteitsopbouw van lokale overheden is niet alleen bedoeld om hun technische vermogens te verbeteren, maar ook om voor efficiënte basisdiensten en -voorzieningen te zorgen. Uit gegevens blijkt dat een decentraal beheer van sociale diensten en collectieve goederen tot een optimale kosteneffectiviteit leidt bij de planning en uitvoering van ontwikkelingsmaatregelen.

39.

Het CvdR pleit dan ook voor het bevorderen van decentralisering en lokale bestuursprogramma's, overeenkomstig nationale armoedebestrijdingsplannen.

40.

Het zou goed zijn om meer aandacht te schenken aan de samenhang en wisselwerking tussen nationale migratiebeleidsmaatregelen en lokale initiatieven op het gebied van de dienstverlening aan en de bescherming van migranten en de bevordering van hun maatschappelijke integratie als zij recht hebben op internationale bescherming. Lokale besturen zouden minimaal moeten beschikken over het gezag en de middelen die nodig zijn om op adequate wijze aan de behoeften van de migranten op hun grondgebied tegemoet te komen. Idealiter zouden ze moeten kunnen werken in een bredere beleidsomgeving die een inclusieve benadering ten goede komt, maar daarvoor moet wel aan de juiste voorwaarden worden voldaan.

41.

Libië wordt al zes jaar lang gekenmerkt door ernstige politieke en sociale onrust, die is ontstaan na en door de Arabische lente. De algehele crisis waarin Libië zich sinds 2014 bevindt, heeft overal in het land geleid tot een grote chaos en een forse verslechtering van de leefomstandigheden. Er is nauwelijks een staat meer en de middelen van de gemeenteraden zijn zeer beperkt. Gezien deze zwakte van de instellingen is het zeer moeilijk om tot stabiliteit en ontwikkeling te komen. Tegelijkertijd heeft het land gekozen voor hervormingen om het bestuursstelsel te decentraliseren. Daarbij heeft het in 2012 een wet over lokaal bestuur (wet 59) aangenomen die ondanks de instabiliteit in het land nog steeds als uitgangspunt geldt voor alle Libische partijen, ongeacht tot welke politieke stroming ze behoren.

42.

Veel jongeren uit Libische steden zijn betrokken geraakt bij de „migratiebusiness”, omdat hiermee veel geld te verdienen is. De integratie van jongeren die hebben deelgenomen aan de gewapende strijd en aan activiteiten van milities, is een zeer moeilijke taak. Voor de traditionele sociale netwerken (stammen, families, scholen en instellingen) is het lastig om met jongeren om te gaan. Drugsgebruik en criminaliteit zijn wijdverspreid. De situatie voor jongeren is nog verslechterd doordat een specifiek jongerenbeleid ontbreekt.

43.

Het CvdR beklemtoont dat gemeenten in Libië en ook in de andere landen op de Middellandse Zeeroute een voorname rol kunnen spelen. Als de wettige institutionele actoren die bevoegd zijn voor lokale vraagstukken kunnen ze een belangrijke bijdrage leveren aan het stabiliseren van de situatie. Ze zouden zich vooral moeten toeleggen op lokale economische ontwikkeling, coördinatie met de veiligheidsdiensten en de uitvoering van een doeltreffend jongeren- en migratiebeleid. Lokale overheden hebben echter heel wat hulp nodig om zich van deze taken te kunnen kwijten.

44.

Het CvdR is voorstander van programma's om de lokale overheid in Libië en andere landen op de centrale Middellandse Zeeroute te versterken en efficiënter te maken door de nadruk te leggen op drie dimensies van lokale governance: bestuur, dienstverlening en participatie. Ook zou ervoor geijverd moeten worden om de lokale economische vooruitzichten, het sociale leven en de politieke deelname van hoogopgeleide jongeren in steden en in landelijke gebieden te verbeteren, zodat ze minder geneigd zullen zijn om te radicaliseren en om weg te trekken.

45.

Volgens het CvdR is het mogelijk om beter bestuur op lokaal niveau te stimuleren ondanks het feitelijke gebrek aan lokale bestuurscapaciteit op dit moment. Het pleit dan ook voor de absoluut noodzakelijke steun voor het lokaal bestuur. Dit zal de stabilisering ongetwijfeld bevorderen en de voorwaarden scheppen voor de toekomstige wederopbouw. Een en ander is voor een efficiënt en duurzaam migratiebeheer in Libië absoluut noodzakelijk.

46.

De participatie van vrouwen en jongeren moet een cruciaal onderdeel zijn van de diverse ondersteunende activiteiten, met name door actieve maatschappelijke organisaties en onafhankelijke politici erbij te betrekken.

47.

Belangrijk is de meerwaarde van specifieke doelstellingen voor de vermindering van de negatieve effecten van de verschillende vormen van migratie, ontheemding en onrust. In dit verband is het zaak dat landelijke gebieden economisch aantrekkelijker worden gemaakt en dat er activiteiten worden ontplooid ter ondersteuning van gemeenten met hun nieuwe taakomschrijving, overeenkomstig de decentraliseringsmaatregelen.

48.

Het CvdR is zich ervan bewust dat de tragedie niet op zee begint, maar in de landen van herkomst. Daarom moedigt het de EU aan om tot de plaatselijke economische ontwikkeling in de landen op de centrale Middellandse Zeeroute bij te dragen door gemeenten te steunen in hun rol van actoren voor lokale ontwikkeling, en door te faciliteren dat jongeren en vrouwen participeren in lokale aangelegenheden en sociaaleconomische activiteiten.

49.

Het CvdR wil de formulering en tenuitvoerlegging van het migratiebeleid van de EU graag verder ondersteunen, ook door gebruik te maken van de kennis en ervaring van de Euromediterrane vergadering van lokale en regionale overheden (Arlem).

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/32

1.

verwelkomt de gezamenlijke mededeling over oceaangovernance, die op 10 november 2016 werd goedgekeurd door de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.

2.

Het Comité steunt de voorgestelde maatregelen die ervoor moeten zorgen dat de oceanen op veilige, beveiligde, schone en duurzame wijze worden beheerd.

3.

De doelstelling die erin bestaat te garanderen dat de EU op internationaal niveau een belangrijke rol speelt bij het vaststellen van een agenda voor betere oceaangovernance die uitgaat van een internationale sectoroverschrijdende en op regels gebaseerde aanpak, spreekt het Comité dan ook enorm aan. Het uiteindelijke doel van het door de EU gelanceerde initiatief is de totstandkoming van een internationale norm voor sociale, economische en milieuvoorwaarden voor activiteiten op zee, een gelijk speelveld dat zorgt voor een adequate duurzaamheid van de oceanen en een steviger concurrentiepositie van de Europese actoren die daarin actief zijn.

4.

Het Comité staat vierkant achter de recente conclusies van de Raad (1) waarin wordt gepleit voor een betere coördinatie tussen de interne en externe aspecten van het oceanenbeleid, evenals voor synergie tussen de EU, de lidstaten en regionale strategieën.

5.

Het Comité herinnert onder meer aan zijn eerdere adviezen over de mededeling van de Commissie „Een geïntegreerd maritiem beleid” (2), over maritieme ruimtelijke ordening en geïntegreerd kustbeheer (3), over de ontwikkeling van het potentieel van oceaanenergie (4) en over betere bescherming van het mariene milieu (5).

6.

De Europese Unie moet een leidende rol opeisen op het gebied van maritieme governance, die gericht is op de ontwikkeling van het meest uitgebreide beleids- en regelgevingssysteem ter wereld voor de Europese kusten en zeeën, waarin de rol van lokale en regionale overheden, kustgemeenschappen alsook economische en maatschappelijke actoren wordt erkend om te garanderen dat er op gepaste wijze aandacht wordt besteed aan economische, klimatologische en maatschappelijke factoren door middel van een alomvattend multilevelgovernancesysteem.

7.

Het Comité is echter van mening dat de zogeheten „tragedie van de meent” bij oceaangovernance een rol speelt. Ondanks het bestaan van een reeks algemene mondiale of zeeverdragen, zoals Unclos, evenals gespecialiseerde verdragen, in het bijzonder in IMO-verband, is er toch sprake van een aanzienlijke mate van versnippering. In dat kader is het de rol van de EU om het goede voorbeeld te geven en niet-EU-partners te stimuleren de hoge normen die zijn opgenomen in het maritieme beleid van de EU ook in te voeren. Dergelijke stimuleringsmaatregelen, waaronder capaciteitsopbouw, kunnen mogelijk worden opgenomen in internationale handels- en ontwikkelingsovereenkomsten die de EU met derde landen sluit.

8.

Hierbij moet in gedachten worden gehouden dat de EU en de lidstaten samenvallende bevoegdheden hebben op het gebied van internationale betrekkingen, waar maritieme aangelegenheden onder vallen. Dit vergt een goede coördinatie tussen de verschillende overheidsniveaus; daarnaast moet ervoor worden gezorgd dat de nationale en EU-standpunten die op internationale fora worden ingenomen, eerst aan een territoriale effectbeoordeling worden onderworpen om er zeker van te zijn dat hierin rekening wordt gehouden met de belangen van de bevoegde lokale en regionale autoriteiten.

9.

Veel kwesties die verband houden met oceaangovernance aan de Europese kusten en op zee zijn onvermijdelijk lokaal van aard wegens de grondstofwinning, de economische voordelen voor kustgebieden, vissersgemeenschappen en havens, of hun milieueffecten. Europese lokale en regionale overheden hebben te maken met economische en milieu- en klimaatbesluiten met betrekking tot oceanen elders ter wereld. Dit vereist aanzienlijke investeringen in maritieme ruimtelijke planning en de ondersteuning van governance op lokaal/regionaal niveau.

10.

Maritiem beleid houdt rechtstreeks verband met het economisch en milieubeleid en de ruimtelijke ordening aan de kust (inshore). De beleidsvoering door lokale en regionale overheden aan de kust heeft directe gevolgen voor gebieden uit de kust (offshore). In het geval van activiteiten die aan de kust op weerstand stuiten, zoals windparken, biedt verplaatsing van deze activiteiten naar een gebied uit de kust vaak uitkomst.

11.

Lokale en regionale overheden zijn bevoegd en hebben positieve ervaringen opgedaan met het beheer op terreinen als visvangst, schaal- en schelpdiervisserij en aquacultuur, subsidieverlening (bijv. voor inefficiënte vloten), economisch en milieubeleid (bijv. zwerfvuil op zee) en inspecties (bijv. vaartuiginspecties), die een positieve of negatieve impact hebben in andere gebieden buiten de EU. Zij maken vaak ook deel uit van havenautoriteiten.

12.

Voorts dient te worden gewezen op het recente onderzoekswerk van het CvdR (6) en de OESO (7) op het gebied van de oceaan en de blauwe economie. In lijn met de agenda voor „betere regelgeving” dringt het Comité aan op voorafgaande effectbeoordelingen, ook van het territoriale effect, om mogelijke risico's in alle sectoren in kaart te brengen, eventuele verzachtende maatregelen voor te bereiden en te anticiperen op verwachte sociaaleconomische gevolgen, alvorens nieuwe regelgeving in te voeren, toestemming te geven voor nieuwe winningstechnieken of nieuwe beschermde zones in zee aan te wijzen.

13.

Het Comité herinnert ook aan de door alle lidstaten van de EU en de VN ondertekende doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling van de VN. Oceaangovernance heeft betrekking op duurzaamheidsdoelstelling 14 over het leven onder water en doelstelling 13 over klimaatactie, evenals op doelstelling 11 inzake duurzame steden en gemeenschappen. Het plan van de Commissie om deze doelstellingen te vertalen naar EU-beleid op verschillende terreinen (8) is meer dan welkom, aangezien het een goede basis zou kunnen zijn om op internationaal niveau afspraken te maken die verder gaan dan sectorale oplossingen voor duurzame oceaangovernance.

14.

Het Comité is echter van mening dat oceaangoederen en -grondstoffen uit derde landen alleen op de interne markt van de EU mogen worden toegelaten indien deze landen geleidelijk de strengere EU-normen overnemen, bijvoorbeeld inzake het verbieden van teruggooi op zee.

15.

De 3 prioritaire gebieden, die in de gezamenlijke mededeling zijn onderverdeeld in 14 acties, vormen daarbij een relevante basis om verdere actie op EU- en internationaal niveau te ondernemen met betrekking tot oceaangovernance. De mededeling gaat voornamelijk in op de internationale component van maritiem beleid, maar wat betreft bevoegdheden, rechtstreekse territoriale impact en de mate van specialisatie in en afhankelijkheid van de oceaan is er ook een belangrijk lokaal en regionaal perspectief.

16.

Wat betreft actie 1 met betrekking tot het aanvullen van leemten in het internationale kader voor oceaangovernance om het juridisch kader te verbeteren en gelijke voorwaarden te creëren, merkt het Comité op dat er op internationaal niveau al een uitgebreid juridisch kader bestaat met betrekking tot zeegrenzen, navigatie, de status van archipels en overgangsregimes, exclusieve economische zones, jurisdictie op het continentaal plat, mijnbouw op de diepe zeebodem, het stelsel van exploitatie, bescherming van het mariene milieu, wetenschappelijk onderzoek en geschillenbeslechting. In dat opzicht moet rekening worden gehouden met de bestaande administratieve grenzen en de culturele en traditionele kenmerken van de Europese lokale en regionale gemeenschappen, zodat een beleid voor oceaangovernance tot stand kan worden gebracht.

17.

Het Comité is van mening dat er al een stevig EU-beleid bestaat met betrekking tot zaken als de regulering van de visvangst, maritieme ruimtelijke ordening en macroregionale strategieën. In sommige lidstaten is ruimtelijke ordening een belangrijk beleidsinstrument voor de lokale planmatige invulling van grond- of watergebieden. De lokale overheden zijn ook nu al verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening van kustgebieden en territoriale wateren. Aan ruimtelijke ordening als instrument mag niet worden getornd, niet door de overheid en ook niet door het rechtskader dat door de Europese Commissie wordt voorgesteld. De grootste uitdaging op zowel EU- als (met name) mondiaal niveau, is een gebrek aan controle en robuuste tenuitvoerlegging. Door het goede voorbeeld te geven, kan de EU eisen van wederkerigheid voorstellen en derde partijen en organisaties aanmoedigen bij onderhandelingen over nieuwe internationale regels. Dit globale initiatief voor de handhaving van die regels is nodig om gelijke voorwaarden te garanderen voor alle landen, regio's en economische actoren.

18.

Wat betreft actie 2, is het Comité het ermee eens dat de bevordering van regionaal visserijbeheer en samenwerking in belangrijke oceaangebieden om de regionale leemtes inzake governance aan te vullen, de positie van de Europese visserijsector zou verbeteren en anderen zou helpen de hoge normen aan te houden die binnen de EU prevaleren.

19.

De richtsnoeren van de Commissie inzake zeebodemmijnbouw zouden de aandacht kunnen afleiden van de EU-plannen voor hulpbronnenefficiëntie, te meer daar de technologie voor de exploitatie van natuurlijke rijkdommen niet is getest en mogelijk schade toebrengt aan de natuurlijke omgeving. Het Comité dringt aan op afstemming op de onderhandelingen van de lidstaten met de Internationale Zeebodemautoriteit.

20.

De EU moet dan ook andere landen en organisaties overtuigen en aanmoedigen het Europese systeem van gele en rode kaarten in te voeren, als een model voor de bestrijding van illegale, niet-aangegeven en niet-gereglementeerde visvangst wereldwijd, met inbegrip van het gebruik van zwarte lijsten en uitvoerverboden als gevolg van niet-naleving. Het Comité zou graag zien dat er vaart wordt gezet achter de plannen voor een elektronisch systeem voor het beheer van vangstcertificaten. Dergelijke maatregelen zouden gunstig zijn voor de bedrijven in regio's die de bepalingen strikt toepassen.

21.

Het Comité is ook van mening dat actie 3 inzake het verbeteren van de coördinatie en samenwerking tussen internationale organisaties en de oprichting van een oceaanpartnerschap voor oceaanbeheer, gunstig zal zijn voor regionale maritieme knooppunten gezien de hieruit voortvloeiende toegenomen internationale zichtbaarheid.

22.

Het Comité is van mening dat lokale en regionale concurrentieclusters en expertisecentra, met name in gebieden met een sterke maritieme dimensie, waaronder de ultraperifere regio's, een cruciale rol kunnen spelen en financiële steun moeten krijgen voor het ontwikkelen van internationale onderzoeksteams en platforms voor de overdracht van technologie ter ondersteuning van de EU-werkzaamheden op het gebied van oceaangovernance.

23.

Het is geen goed idee om geheel nieuwe internationale regels en organisaties in het leven te roepen. Het Comité is het met de Commissie eens dat het verstandiger is om het huidige governance- en handhavingssysteem te verbeteren door de aandacht te richten op inefficiënties en de internationale coördinatie te verbeteren. In dat opzicht is het belangrijk dat er, vóór de invoering van nieuwe maatregelen binnen een specifiek kader (bijv. oliewinning), een goed begrip komt van het positieve effect op andere beleidsterreinen en in andere sectoren (bijv. visserij).

24.

Wat betreft het beheer van de biologische biodiversiteit in gebieden die niet onder nationale jurisdicties vallen, pleit het CvdR ervoor dat de EU de coördinatie met EMSA (9) en het EFCA verbetert en daarnaast de Europese regio's nauw betrekt bij de coördinatieacties met en de raadpleging van aangrenzende Europese regio's.

25.

Oceaangovernance maakt deel uit van de multilevel governance van de EU en daarom moeten nationale en EU-middelen worden gebundeld voor capaciteitsopbouw, inspecties, handhaving, ontmoediging en de vervolging van alle entiteiten die de bestaande juridische kaders schenden. Hiervoor is de betrokkenheid nodig van de bevoegde lokale en regionale overheden bij actie 4 inzake capaciteitsopbouw, aangezien dit wat veel technische en administratieve aspecten betreft rechtstreeks ten goede zal komen aan de kust- en zeeregio's.

26.

Actie 5 inzake het garanderen van de veiligheid van zeeën en oceanen is cruciaal voor zeevaarders, bedrijven en havenexploitanten, en een sleutelelement in de bestrijding van dwangarbeid en mensensmokkel. De EU moet de leidende jurisdictie blijven op dit gebied, met het meest uitgebreide juridische kader voor veiligheid op zee en in havens en haar aanzienlijke internationale krediet gebruiken om wederkerige regelingen in alle delen van de wereld te bevorderen.

27.

Het Comité is van mening dat de samenwerking tussen de nationale autoriteiten en Frontex, EMSA en EFCA moet leiden tot gezamenlijke capaciteit voor maritieme bewaking waarbij de EU, indien mogelijk, de modernste schepen en technologie ter beschikking stelt om het toezicht doeltreffend te handhaven.

28.

Met betrekking tot actie 6 is het van groot belang het VN-klimaatakkoord, dat tijdens de COP21 in Parijs is gesloten, ten uitvoer te leggen om de schadelijke gevolgen van klimaatverandering voor oceanen, kustlijnen en ecosystemen af te zwakken en de toekomstige kosten van klimaatverandering en van de stijging van het waterniveau in de oceanen aan de orde te stellen. Voor mondiale klimaatdoelstellingen zijn lokale aanpassingsmaatregelen nodig, aangezien de meeste klimaatgevolgen lokaal zijn. Daarom moeten lokale en regionale overheden, zoals het CvdR (10) recentelijk al aangaf, een cruciale rol spelen bij de voorbereiding en tenuitvoerlegging van kaders op nationaal, EU- en internationaal niveau voor aanpassing aan de consequenties van klimaatverandering in de wereldoceanen. Hiervoor hebben zij specifieke capaciteiten en financiële ondersteuning nodig. Dat geldt voor alle regio's, ook voor de ultraperifere regio's, gezien hun strategische ligging in de Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan en de Caribische Zee. Om het Akkoord van Parijs na te komen is het bovendien niet alleen van essentieel belang dat het maritieme beheer maatregelen voor aanpassing aan de klimaatverandering omvat, maar ook dat een belangrijk deel van de bestaande fossiele brandstoffen ondergronds blijft. Om consequent te zijn, moeten er in het kader van actie 6 dan ook maatregelen worden genomen om nieuwe olieboringen in kwetsbare zones van Europese zeeën tegen te gaan.

29.

Actie 7 inzake het bestrijden van illegale visvangst en het versterken van het duurzame mondiale beheer van voedselbronnen in de oceanen heeft een rechtstreeks positief effect op de visserijsector van de EU. Hiervoor moeten de regionale organisaties voor visserijbeheer (ROVB's) worden versterkt, zodat zij volledig operabel zijn, en moet de Europese Commissie een beter mandaat krijgen om te onderhandelen en ROVB's te ondersteunen.

30.

Het Comité is het er, in overeenstemming met actie 8, mee eens dat subsidies voor de visserij die schadelijk zijn voor het milieu in zowel de EU als derde landen geleidelijk moeten worden afgeschaft. Er moeten gepaste stimuleringsmaatregelen en verzachtende maatregelen worden vastgesteld om de levensvatbaarheid te garanderen van gemeenschappen die sterk afhankelijk zijn van de visserij, zowel in de EU als elders.

31.

Een van de meest relevante initiatieven van het voorstel is zonder twijfel actie 9 inzake de bestrijding van zwerfvuil op zee en de „plasticsoep”. Deze actie komt rechtstreeks ten goede van het toerisme en de visserij. Indien de mens in het huidige tempo doorgaat met het verspreiden van plastic in de natuur, dan bevat de zee in 2050 meer plastic dan vis. De bestaande invloed van lokale en regionale overheden op afvalbeheer en -preventie kan een cruciale bijdrage leveren. Lokale overheden spelen een belangrijke rol waar het gaat om energiewinning uit het verbranden van ingezameld plastic. Momenteel wordt nog steeds 28 % van het afval in de EU gestort. Een stevig EU-milieukader voor preventie, inclusief een mogelijk EU-verbod op microplastics, moet op lokaal en regionaal niveau op gepaste wijze worden afgedwongen en er moet permanent worden geïnvesteerd in schonere technologieën, met inbegrip van de ontwikkeling van op maat gemaakt lokaal en regionaal beleid voor de preventie van zwerfvuil op zee. Met het oog hierop moeten er stappen worden gezet in de richting van een gemeenschappelijke regeling voor zowel havenontvangstvoorzieningen als vergoedingen voor scheepsafval en ladingresiduen, om te voorkomen dat schepen hun afval dumpen voordat ze de haven binnenvaren. Terwijl de Europese regio's en lokale overheden tot de grootste producenten van zwerfvuil op zee behoren, ondervinden zij ook negatieve gevolgen van het zwerfvuil dat van buiten de EU komt, en daarom is samenwerking cruciaal.

32.

Het Comité kan het initiatief van de Commissie om vervuiling van de oceanen en met name zwerfvuil op zee te bestrijden wel waarderen, maar merkt op dat dit slechts een eerste stap is op weg naar schonere oceanen en dat de EU en de lidstaten het goede voorbeeld kunnen geven door een gezamenlijk plan in te voeren dat ervoor zorgt dat schadelijke stoffen zoals munitie, chemische en nucleaire materialen uit de zee kunnen worden verwijderd. Daarom is het belangrijk om proefprojecten op touw te zetten die de Europese capaciteiten, technologie en inzet voor vrede kunnen versterken en voor het voetlicht kunnen brengen. Dergelijke projecten kunnen leiden tot de uitvoer van zowel technologie als knowhow die bij derde landen en organisaties kan worden ingezet als een stimulans voor de invoering van vergelijkbaar beleid elders.

33.

Een dergelijk gezamenlijk plan inzake oceaanvervuiling kan ook tastbare voordelen opleveren voor maritieme regio's en gemeenschappen, niet alleen rechtstreeks — in de vorm van knowhow, expertise, een betere bescherming van burgers en meer capaciteit voor zoek-, reddings- en hersteloperaties — maar ook in ruimere zin, in de vorm van een hieruit voortvloeiende stijging van het inkomen uit toerisme en visserij, bredere economische ontwikkeling, alsook een schoner milieu en voordelen op het gebied van gezondheid, niet alleen in de Europese kustgebieden, maar ook in de aangrenzende regio's en in het volledige ecosysteem van de oceanen.

34.

Actie 10 inzake de bevordering van maritieme ruimtelijke planning (MRP) op mondiaal niveau, inclusief mogelijke internationale MRP-richtsnoeren van de IOC-Unesco, is in overeenstemming met eerdere adviezen van het CvdR waarin het geavanceerde EU-beleid op het gebied van MRP en de bijdrage van lokale en regionale overheden werden benadrukt. Dit is ook een kans voor bedrijven in de EU om verwante diensten en producten wereldwijd te promoten.

35.

Met het oog hierop is actie 11 toe te juichen. Deze actie beoogt nl. de mondiale streefwaarde voor de bescherming van mariene en kustgebieden te halen (10 %) en een doeltreffend beheer en effectieve handhaving te bevorderen van beschermde mariene zones om daadwerkelijk „oceaanparken” te creëren. Huidige studies van vergelijkbare projecten in Australië hebben aangetoond dat dit gunstige gevolgen heeft voor het toerisme en de visserij in nabijgelegen regio's, en dat deze projecten elders kunnen worden herhaald, onder andere aan delen van de Europese kust. In verband hiermee wenst het Comité te beklemtonen dat het van belang is lokale belanghebbenden te betrekken bij en de middelen te bezorgen voor de vaststelling en het beheer van beschermde mariene zones. Het gebrek aan middelen of de onvoldoende beschikbaarheid van wetenschappelijk gegevens kunnen in beschermde mariene zones inderdaad een aanzienlijke barrière vormen voor duurzame economische ontwikkeling, bijvoorbeeld in de vorm van mariene energie en havens.

36.

Actie 12 inzake een coherente EU-strategie voor oceaanobservatie, nationale visserijgegevens en mariene dienstenrekeningen, zal positieve gevolgen hebben voor datadiensten en observatie. Om die reden moeten bestaande EU- en internationale platforms voor het in kaart brengen van oceanen en zeebeddingen, zoals EMODnet of het „Copernicus”-programma voor oceaanobservatie, worden geïntegreerd en interoperabel worden gemaakt. Initiatieven als IPBES (een mondiaal platform en intergouvernementeel orgaan, toegankelijk voor alle VN-lidstaten ter versterking van de koppeling tussen wetenschap, beleid en lokale kennis bij besluitvorming inzake biodiversiteit en ecosysteemdiensten) moeten worden aangemoedigd, evenals de ontwikkeling van nieuwe hulpmiddelen als Nordic IPBES, EU MAES (in kaart brengen en beoordelen van ecosystemen en hun diensten) en Esmeralda (ecosysteemdiensten beter in kaart brengen voor beleidsvoering en besluitvorming).

37.

Het combineren van verschillende bestaande en toekomstige databanken zorgt voor een interdisciplinair kennis- en databestand over de zeeën dat op meerdere terreinen kan worden ingezet, bijvoorbeeld voor de bescherming van het milieu, visserij en aquacultuur, rampenbestrijding, eerstehulp- en reddingsdiensten, grenscontroles en monitoring van migratie en vervoer. Het Comité ziet geen reden om nog meer databanken op te richten, maar zou graag zien dat de bestaande databanken beter op elkaar worden afgestemd, zodat zij van nut zijn voor de lidstaten.

38.

Voor de ontwikkeling van compatibele, redundante en overlappende databanken, de verzameling van mariene kennis en het in kaart brengen van oceanen, zijn meer synergieën vereist, niet alleen tussen de verschillende EU-instellingen en bevoegde nationale instellingen, maar ook met andere lidstaten en internationale organisaties, aangezien gemeenschappelijke gegevens als uitgangspunt moeten dienen voor de ontwikkeling van gemeenschappelijke, transoceanische oplossingen.

39.

Het vergaren van mariene kennis moet niet alleen een streven zijn voor de publieke sector, ook de particuliere sector, visserij- en zeetransportbedrijven en bedrijven die zich bezighouden met scheepsbouw, telecommunicatie, biotechnologie en de exploratie van olie en gas op zee, kunnen een cruciale rol spelen bij het verzamelen en delen van milieugegevens die zij gebruiken tijdens hun eigen activiteiten op zee. De EU en andere internationale organen moeten dit aanmoedigen en faciliteren, zodat het geen onnodige last wordt.

40.

Het Comité herhaalt zijn verzoek aan de Europese Commissie om beste praktijken bij het gebruik van publiek-private partnerschappen in de blauwe economie te bevorderen (11). Hierbij moet rekening worden gehouden met de mogelijkheden van kleine en middelgrote bedrijven en de beperkte administratieve capaciteit van sommige van de betrokken nationale autoriteiten.

41.

Gezien de asymmetrische territoriale impact van veel van de uitdagingen waar onze oceanen mee te maken krijgen, moeten de gegevens over oceanen van verschillende beleidsterreinen op een gebruiksvriendelijke manier ter beschikking worden gesteld aan lokale en regionale overheden.

42.

Tevens roept het Comité, in lijn met eerdere CvdR-adviezen over blauwe groei (12), op tot meer investeringen in „blauwe” wetenschap en innovatie (actie 13) en benadrukt het in dit opzicht het belang van professioneel onderwijs en professionele vaardigheden voor zeevarenden, ontwikkeld in nauwe samenwerking met mariene bedrijfssectoren.

43.

Daarnaast verdient de ontwikkeling van internationale partnerschappen voor oceaanonderzoek, -innovatie en -wetenschap, die regio's moeten stimuleren die investeren in marien onderzoek en mariene innovatie (actie 14), eveneens aandacht. In dit verband kunnen het beleid en de programma's van de EU, zoals Horizon 2020, het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (EFMZV), het programma voor milieu en klimaatactie (LIFE), de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (CEF) en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), worden benut voor de ontwikkeling van partnerschappen voor oceaanonderzoek en -innovatie, onder meer met derde landen.

44.

Het Comité erkent de belangrijke rol die de strategie voor blauwe groei kan spelen op dit gebied en pleit voor de bevordering van strategische initiatieven op lokaal en regionaal niveau, de verspreiding van goede praktijken en succesvolle projecten en de toepassing ervan in andere regio's, waarbij de aandacht speciaal wordt gericht op onderzoek en innovatie op het gebied van maritieme en kustactiviteiten.

45.

Het Comité is van mening dat oceaangovernance zeer asymmetrische gevolgen heeft voor lokale en regionale overheden, die vaak niet in staat zijn de uitdagingen het hoofd te bieden. Tegelijkertijd kunnen veranderingen in regelgevingskaders, de visserij of de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen in andere delen van de wereld een direct economisch of sociaal effect hebben in Europese kustgemeenschappen en de gebieden die in aanzienlijke mate afhankelijk zijn van oceaangerelateerde activiteiten.

46.

Europese lokale en regionale overheden moeten echter proactief optreden bij de invoering van duurzaam beleid ter preventie van overbevissing en mariene vervuiling, om zo bij te dragen tot meerlagig bestuur binnen de Europese Unie en de EU en de lidstaten, die bevoegd zijn voor 10 % van de oceanen in de wereld, aan te moedigen een voortrekkersrol te spelen bij internationale onderhandelingen met betrekking tot de oceanen.

47.

De Commissie, de Raad, het Parlement en het CvdR zouden, in overeenstemming met het bestaande Interinstitutioneel Akkoord en het pakket „Betere regelgeving”, samen regelmatig een gestructureerde dialoog moeten organiseren om gezamenlijk nieuwe mariene beleidsinitiatieven te ontwikkelen met de actieve input van vertegenwoordigers van de getroffen kust- en mariene regio's en gemeenschappen van de EU, in het bijzonder eilandregio's, geïsoleerde en ultraperifere gebieden, of hun gemachtigde vertegenwoordigers, mogelijk met inbegrip van de bestaande forums voor belanghebbenden van de verschillende mariene macroregionale strategieën van de EU en vertegenwoordigers van de ROVB's.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/38

1.

Ruim een derde van de EU-burgers woont en werkt in de Europese grensregio’s. Deze grenzen beïnvloeden hun leven direct en indirect. Grensoverschrijdende samenwerking (cross-border cooperation, CBC) is het doeltreffendste instrument gebleken om het barrière-effect en het scheidende aspect van grenzen te overwinnen, grensgebieden te integreren en de levenskwaliteit voor burgers in deze regio’s te verbeteren.

2.

Europese territoriale samenwerking speelt een belangrijke rol bij de opheffing van belemmeringen en het stimuleren van CBC. In de periode 2014-2020 zal meer dan 10 miljard EUR worden geïnvesteerd in de samenwerking tussen regio’s; ongeveer 6,6 miljard EUR hiervan is bestemd voor grensoverschrijdende regio’s.

3.

De Interreg A-projecten hebben in de gehele EU voor menig Europese burger veel tastbare resultaten opgeleverd. Een belangrijk en succesvol instrument in CBC-programma’s (1) zijn people-to-people- en kleinschalige projecten gericht op bevordering van de convergentie tussen grensregio’s en het opzetten van contacten tussen mensen.

4.

People-to-people- (P2P) en kleinschalige projecten kunnen worden omschreven op grond van hun omvang, duur en inhoud. Kleinschalige projecten zijn doorgaans kleiner in omvang dan grote standaardprojecten (bijv. maximumbedrag van 100 000 EUR (2)). Zij kunnen beperkt van duur zijn; hun belangrijkste doel is de financiering van initiatieven op tal van gebieden van CBC met een lokale impact, ter ondersteuning van de belangrijkste thematische doelstellingen van EU-programma’s (onder andere het kweken van vertrouwen, het creëren van gunstige randvoorwaarden en een bottom-upbenadering en opstarten van nieuwe partnerschappen). People-to-people-projecten zijn kleinschalige projecten die voornamelijk gericht zijn op het bevorderen van contacten en interactie tussen mensen aan weerszijden van de grens. Deze hebben meestal een kleiner budget en zijn ook van beperkte duur. De activiteiten van het project vinden plaats in kleinere geografische gebieden (meestal op het niveau van de euroregio) en hun aanpak is doorgaans plaatsgebonden.

5.

P2P- en kleinschalige projecten worden uitgevoerd op tal van terreinen, zoals cultuur (bv. leren van de buurtaal), sport, toerisme, onderwijs en beroepsopleiding, economie, wetenschap, milieubescherming en ecologie, gezondheidszorg, vervoer en kleine infrastructuur (grensoverschrijdende lacunes), administratieve samenwerking, promotionele activiteiten enz.

6.

P2P- en kleinschalige projecten staan open voor een brede reeks begunstigden: gemeenten, ngo’s (vele typen verenigingen, platformen, netwerken, stichtingen, kerken enz.), onderwijsinstellingen (scholen, centra voor beroepsopleidingen en universiteiten), onderzoeksinstellingen en instellingen voor bedrijfsondersteuning e.a.

7.

Deze projecten werden gesteund door verscheidene generaties CBC-programma’s. In deze periode ontvangen P2P- en kleinschalige projecten in 19 CBC-programma’s (ongeveer een derde) voornamelijk steun via een fonds voor kleinschalige projecten (SPF) of een soortgelijk instrument (onder verschillende namen: microprojecten, fonds of kaderproject ter ondersteuning van kleine projecten/initiatieven). Deze SPF’s hebben meestal de vorm van een „parapluproject”, waaronder diverse kleinere deelprojecten worden uitgevoerd.

8.

Over het algemeen was de financiering vrij laag, variërend van 1,5 tot 20 % van het aan de programma's toegewezen bedrag (lager dan in de oude EU, terwijl in de nieuwe lidstaten en langs de „oude” externe grenzen de vraag veel hoger lag).

9.

Onafhankelijke studies over CBC en alle Interreg-evaluaties (3) tot nu toe bevestigen dat in Interreg A-programma’s de kwalitatief beste resultaten in de eerste plaats niet zijn bereikt door middel van vlaggenschipprojecten, maar dat het succes eerder afhankelijk is van de uiteenlopende specifieke grensoverschrijdende projecten die in regionale behoeften voorzien en waarbij burgers, lokale autoriteiten en maatschappelijke organisaties rechtstreeks betrokken zijn. Vrij vaak is het beheer van deze Interreg A programma’s (subprogramma’s) gedecentraliseerd. Vanaf het begin van Interreg (1990) zijn de programma’s met de beste resultaten vaak de decentraal beheerde programma's, waarvan vele P2P- en kleinschalige projecten steunen.

10.

Ondanks het positieve effect hebben deze projecten met grote problemen te kampen. Zij zijn niet in de verordeningen vastgelegd en beheersautoriteiten geven vaak de voorkeur aan grotere projecten omdat ze kosteneffectiever zijn (hogere administratiekosten van P2P-projecten) en een meetbare impact hebben. Ook is het moeilijk om de zachte effecten van zulke projecten te relateren aan de op banen en groei gerichte EU 2020-strategie (ontbrekende methodologie en passende indicatoren voor de evaluatie).

11.

Dit advies wil in de eerste plaats een op bewijzen gebaseerde lijst verstrekken van de voordelen en de meerwaarde van zulke projecten, en van de decentrale uitvoering ervan, aan de hand van euroregio’s en soortgelijke structuren, zoals EGTS. Voorts wil het aanbevelingen formuleren voor verdere vereenvoudiging en tot slot specifieke voorstellen doen voor toekomstige CBC-programma's om zo bij te dragen aan het debat over het cohesiebeleid van na 2020.

12.

meent dat P2P- en kleinschalige projecten over het algemeen een grote Europese meerwaarde vormen en aanzienlijk bijdragen aan de algemene doelstelling van de CBC-programma’s om grensbelemmeringen op te heffen en grensregio’s en hun burgers te integreren. Gewezen moet worden op de volgende specifieke voordelen van zulke projecten:

13.

Het CvdR ziet weliswaar voordelen voor meer partnerschappen bij een grotere omvang van het in aanmerking komende gebied, maar beseft ook de eventueel negatieve impact: een programma kan moeilijker tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van verschillende delen van een groot gebied. Men is geneigd grotere projecten te steunen en deze steun is voor lokale/regionale spelers minder toegankelijk.

14.

Decentraal beheer is het beste antwoord op deze trend; bijvoorbeeld via de bevordering van deelprogramma’s en de financiering van kleinschalige en P2P-projecten blijven de programma's dicht bij de burger.

15.

Het fonds voor kleine projecten (of vergelijkbare instrumenten voor financiering van P2P- en kleinschalige projecten) heeft als voordeel een decentraal beheer:

16.

Het CvdR beseft dat dit kan leiden tot naar verhouding hogere administratiekosten. Naast de gebruikelijke projectadministratie vinder er nog veel andere activiteiten plaats (bv. bewustmaking, advies voor de voorbereiding, uitvoering en boekhouding). Zonder deze decentrale aandacht en bottom-upbenadering zijn zulke projecten moeilijk uit te voeren.

17.

De betrokkenheid van euroregio’s en soortgelijke grensoverschrijdende structuren (4) zijn de beste garantie dat de voordelen van decentrale uitvoering van P2P- en kleinschalige projecten worden bereikt. Juridisch kunnen zij ook de vorm van een EGTS aannemen, die zeer geschikt is voor deze taak.

18.

Voor een geslaagde uitvoering is het raadzaam dat deze structuren kunnen bogen op ruime ervaring met CBC op lokaal en regionaal niveau. Het moet gaan om structuren:

19.

Om de meerwaarde van P2P- en kleinschalige projecten en het decentrale beheer ervan te behouden, moeten deze projecten en procedures heel eenvoudig zijn.

20.

Het standpunt van de CvdR is verwoord in zijn advies over vereenvoudiging van de ESIF vanuit het oogpunt van lokale en regionale overheden (7). Aanbevelingen in verband met CBC, zoals het verwijderen van ETC uit de werkingssfeer van de regels inzake overheidssteun, of een flexibelere benadering van de toepassing van de thematische doelstellingen van Europa 2020, zijn nog relevanter voor P2P- en kleinschalige projecten.

21.

Eenvoudigere procedures moeten in verhouding staan tot de betrokken bedragen, zowel voor het beheer van deze projecten (bestuur, financieel beheer, controle enz.), als voor de doelgroepen (beperking van administratieve lasten, doelgerichte informatie over voortgang, de toepassing van het eenmaligheidsbeginsel (8)). Deze eenvoudigere procedures moeten in alle fasen van de projectcyclus worden toegepast.

22.

Het is aan te raden om tijdens de controle, monitoring en de audit meer aandacht te besteden aan de resultaten en de inhoud en niet louter aan de processen.

23.

Het CvdR roept alle niveaus met gedeeld beheer op om vereenvoudigde kostenopties mogelijk te maken en te gebruiken als uitgangspunt voor P2P- en kleinschalige projecten. Ondanks de nodige controle op de publieke financiering pleit het CvdR voor een ruimer gebruik van het eenmaligheidsbeginsel, vaste bedragen, forfaitaire tarieven en vereenvoudigde declaraties (bv. gestandaardiseerde eenheidskosten) voor de boekhouding van deze projecten.

24.

Gelet op de huidige situatie in de EU (toenemend nationalisme, vertrek van het VK uit de EU, migratiecrisis, economische en monetaire problemen) is er duidelijk sprake van een steeds sterkere noodzaak om de specifieke voordelen en meerwaarde van EU-maatregelen voor het voetlicht te brengen. Grensoverschrijdende samenwerking en vooral de P2P- en kleinschalige projecten behoren tot de meest tastbare voorbeelden van zulke specifieke voordelen en meerwaarde in het dagelijks leven van de burgers. Hier hebben EU-middelen duidelijk positieve gevolgen voor het echte leven, de vooruitzichten en de perceptie van de EU-burgers.

25.

Alle actoren zouden zich in moeten zetten om de resultaten en de voordelen van zulke projecten zichtbaarder te maken, niet zozeer in de grensstreken, waar zij voor de hand liggen, maar op nationaal (lidstaten) en Europees niveau (Europese instellingen), waar over het cohesiebeleid wordt beslist. Dit advies, alsmede een brochure met specifieke voorbeelden van projecten, is bedoeld als bijdrage hiertoe. Ook de Europese Dag van Samenwerking kan ruchtbaarheid geven aan deze resultaten.

26.

Er dient een specifieke evaluatiemethode te komen voor het fonds voor kleine projecten (en soortgelijke instrumenten), die P2P- en kleinschalige projecten ondersteunen. Gezien het „zachte” karakter van P2P-projecten is het duidelijk dat standaard resultaatindicatoren niet geschikt zijn voor een dergelijke beoordeling (bv. voor het meten van het niveau van vertrouwen of het wegnemen van vooroordelen). Alleen al het feit dat grensoverschrijdende samenwerking tussen burgers en instellingen in grensregio’s plaatsvindt, is op zich al een positief resultaat (vergelijkbaar met het groeiende aantal studenten dat dankzij het Erasmus-programma in het buitenland studeert). Het aantal deelnemende burgers en samenwerkende partners moet toereikend zijn. Kleinschalige projecten dragen bij aan de indicatoren van de investeringsprioriteit in kwestie, maar ook bij deze projecten, die niet zuiver P2P zijn, moet rekening worden gehouden met de samenwerkende partners en het aantal personen dat actief bij de CBC betrokken is, aangezien de verdere ontwikkeling daarna afhankelijk is van de capaciteit van deze partners. Een en ander verbreedt de reikwijdte van de door de EU gesteunde lokale, op de burgers gerichte acties, die enthousiaste spelers worden om ter plaatse voor meer Europa te zorgen. Vaak zijn de door de leden van de grensoverschrijdende projectteams verworven professionele en interculturele vaardigheden waardevoller dan het resultaat van het project als zodanig (kleinschalige investeringen).

27.

P2P- en kleinschalige projecten moeten opgenomen worden in de EU-verordeningen inzake steun voor grensoverschrijdende samenwerking als legitiem instrument in CBC-programma’s; het CvdR verzoekt de Commissie dan ook de nodige bepalingen op te nemen in het voorstel voor de volgende generatie van verordeningen.

28.

De Commissie zou P2P- en kleinschalige projecten deel uit moeten laten maken van CBC-programma’s, vooral als er op lokaal en regionaal niveau vraag is naar dergelijke projecten. Er dienen voldoende middelen te worden veiliggesteld om aan deze bottom-upvraag te voldoen. Bijzondere aandacht verdienen de grenzen die getroffen zullen worden door het vertrek van het VK uit de EU (9). Daarom zijn oplossingen nodig om de samenwerking met lokale en regionale overheden en andere partners te kunnen voortzetten.

29.

Alle voordelen van zulke projecten zijn te realiseren aan de hand van decentraal beheer, ofwel via het fonds voor kleine projecten of een vergelijkbaar instrument, hetzij rechtstreeks door stuurgroepen ter plaatse. Het is essentieel dat het elke grensregio vrijstaat gebruik te maken van zijn bestaande instrumenten en procedures die al jarenlang doeltreffend zijn gebleken. Zo wordt gezorgd voor de continuïteit van deze financiering, met als algemene doelstelling de programma’s dichter bij de burgers te brengen.

30.

Euroregio’s of vergelijkbare structuren en EGTS dienen het kader te vormen voor de decentrale uitvoering van P2P- en kleinschalige projecten. Zo wordt er gezorgd voor continuïteit en rekening gehouden met de reeds bestaande rol van zulke structuren (bv. begunstigden van „parapluprojecten”) die hun nut bewezen hebben. In grensgebieden waar deze structuren ontbreken, moet de oprichting ervan worden aangemoedigd of moeten andere passende oplossingen worden gevonden die zo veel mogelijk de bovengenoemde beginselen in acht nemen.

31.

Ter wille van de meerwaarde en de voordelen van P2P- en kleinschalige projecten dienen zij, en het beheer ervan, zo eenvoudig mogelijk te worden gehouden. Er moet meer nadruk worden gelegd op de inhoud dan op de procedures; de voorkeur dient uit te gaan naar vereenvoudigde kostenopties.

32.

P2P-projecten brengen vaak partners samen van openbare of semiopenbare diensten en verlichten de gevolgen van de tussen organisaties in diverse lidstaten uiteenlopende regelgeving en financiering. Behalve tijdelijke projectfinanciering zouden succesvolle P2P-projecten echter structurele financiering moeten kunnen blijven genieten. In de volgende programmeringsperiode moeten nationale wetgevers meer kunnen experimenteren in de grensgebieden. De lidstaten moeten bij een grenspact betrokken worden om grensoverschrijdende effecten die voortvloeien uit de nationale wetgeving en financiering terug te dringen.

33.

De lidstaten, de Commissie en het Europees Parlement zouden rekening moeten houden met deze specifieke aanbevelingen en alle nodige maatregelen moeten treffen voor de uitvoering ervan bij de voorbereiding van wetgevingsvoorstellen voor de volgende generatie CBC-programma’s, de opzet van deze programma’s en tijdens de geslaagde uitvoering ervan. Dit zal ervoor zorgen dat de burgers van Europa’s grensregio’s de voordelen van de Europese integratie goed zullen merken.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/43

1.

is verheugd over de mededeling van de Europese Commissie „De toekomstige leiders van Europa: het starters- en opschalingsinitiatief”. Zulks als uitbreiding van de Small Business Act. De Commissie wordt wel verzocht om de Small Business Act te actualiseren en de homogeniteit ervan te handhaven.

2.

Het Comité deelt de in de mededeling verwoorde zorg over de negatieve impact van de aanhoudende grote versnippering van de interne markt, waaronder de digitale markt, op het groeipotentieel van start-ups en scale-ups.

3.

Het Comité spreekt opnieuw zijn volledige steun uit voor maatregelen gericht op de bevordering van innovatief ondernemerschap en het uit de weg ruimen van belemmeringen die de ontwikkeling daarvan in de weg staan.

4.

Start-ups en scale-ups geven vaak ruimte aan flexibele arbeidsvormen, zoals telewerk, flexibele werktijden, uitzendwerk, leasing van personeel, werkverdragen en duobanen. Als zulke arbeidsvormen echt als optie voor werknemers worden aangeboden, kunnen ze gunstig zijn voor het combineren van werk- en privéleven en helpen bij de aanpak van langdurige werkloosheid.

5.

Samenwerking op basis van partnerschappen tussen Europese, nationale, regionale en lokale overheden is essentieel voor het creëren van een voor start-ups gunstig ondernemingsklimaat.

6.

De Europese Commissie zou zelf initiatieven moeten nemen om de lidstaten ertoe aan te zetten op alle niveaus van het economisch en niet-economisch onderwijs meer aandacht te schenken aan creativiteit, ondernemerschap, economie en financiën.

7.

De prestaties van regio's en steden zijn van invloed op de door innovatie bepaalde groei van de wereldeconomie aangezien zij in staat zijn zich op flexibele wijze aan te passen aan de veranderende omstandigheden van de markt, de technologie en de cultuur.

8.

Ondersteuning van innovatieve, snel groeiende marktdeelnemers heeft ook positieve effecten op andere marktpartijen. In combinatie met de huidige aandacht voor de circulaire economie, de sociale economie en de deeleconomie (1) zullen steunmaatregelen en wetgevingsvereenvoudigingen leiden tot synergieën en zo bijdragen aan de ontwikkeling van de hele samenleving.

9.

Onmisbaar zijn maatregelen voor een nauwere koppeling tussen sectorale strategieën en nauwere contacten tussen wetenschap, bedrijfsleven en alle bestuursniveaus om ervoor te zorgen dat doelstellingen onder een gemeenschappelijke noemer worden gerealiseerd.

10.

De uiteenlopende en steeds veranderende wetgeving in de lidstaten is een van de voornaamste obstakels voor de ontwikkeling van Europese start-ups (2).

11.

De Europese Commissie zou moeten proberen start-ups en scale-ups duidelijker te definiëren en de wetgeving voor kleine en middelgrote ondernemingen verder te vereenvoudigen.

12.

Het Comité kan zich vinden in de huidige analytische koers van het programma Horizon 2020 (m.b.t. de mogelijkheid gebruik te maken van de aanbevelingen van deskundigen) en de activiteiten van het Europees waarnemingscentrum voor clusters en industriële verandering.

13.

De set instrumenten en maatregelen zou na drie meetcycli zodanig moeten worden herzien dat niet alleen gegevens worden verzameld over start-ups en scale-ups, maar dat ook kwalitatieve aspecten worden onderzocht, hetgeen het eenvoudiger zal maken problemen in kaart te brengen.

14.

Het Comité is ermee ingenomen dat de acties van het Cosme-programma, in aansluiting op de beleidsprioriteiten van de Europese Commissie in het kader van de strategie voor de interne markt, grotendeels gericht zijn op de ondersteuning van start-ups en scale-ups.

15.

Het Comité is bezorgd over het trage tempo waarin een einde wordt gemaakt aan de versnippering van de belastingstelsels en met name van de btw-stelsels van de 28 lidstaten. Die fragmentatie belemmert de ontwikkeling en grensoverschrijdende handel van kleine en middelgrote ondernemingen en in het bijzonder van start-ups.

16.

De Europese Commissie zou extra middelen moeten vrijmaken om start-ups te helpen bij de uitwerking en uitvoering van strategieën ter bescherming van hun intellectuele eigendom.

17.

De inefficiënte en buitensporig lange procedures van de lidstaten met betrekking tot de insolventie van ondernemingen vormen een probleem dat veel eerlijke ondernemers met een bovenmatige schuldenlast een tweede kans ontneemt.

18.

Het Comité is ingenomen met het voorstel van 22 november 2016 (COM(2016) 723) voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende preventieve herstructureringsstelsels, een tweede kans en maatregelen ter verhoging van de efficiëntie van herstructurerings-, insolventie- en kwijtingsprocedures, en tot wijziging van Richtlijn 2012/30/EU, waarvan het doel is de voornaamste belemmeringen voor het vrij verkeer van kapitaal aan te pakken die te wijten zijn aan de uiteenlopende nationale herstructurerings- en insolventieregels. Het is echter bezorgd dat dit voorstel beperkt blijft tot de financiële aspecten, dat werknemers op dezelfde voet als banken of andere kapitaalverschaffers als schuldeiser worden gekwalificeerd en dat de herstructurering van een bedrijf slechts wordt beschouwd als een financiële herschikking tussen stakeholders.

19.

De Europese Commissie beargumenteert overtuigend dat invoering van de voorgestelde wetgevingsmaatregelen op EU niveau meerwaarde heeft. Daarom acht het Comité dit richtlijnvoorstel in overeenstemming met het subsidiariteitsbeginsel. Om dezelfde reden vindt het dat het voorstel ook aan het evenredigheidsbeginsel voldoet.

20.

Het Comité vreest echter dat dit wetgevingsinstrument, aangezien het vooralsnog niet mogelijk is de insolventieregels van de lidstaten te harmoniseren, er niet toe zal leiden dat het aantal start-ups dat langer dan 2 à 3 jaar op de markt actief blijft significant zal toenemen.

21.

Het Comité herinnert aan de op 20 mei 2015 door het Europees Parlement en de Raad goedgekeurde Verordening (EU) 2015/848 betreffende insolventieprocedures in de lidstaten, en staat achter het idee dat een insolventieprocedure niet meer louter als liquidatie-instrument moet worden aangemerkt, maar als instrument om ervoor te zorgen dat de middelen van de onderneming behouden blijven — met inbegrip van het recht van de werknemers op arbeid — en om, voor zover mogelijk, het voortbestaan van de onderneming te garanderen. Het juicht tevens de oprichting toe, voor eind juni 2019, van een digitaal systeem van onderling verbonden insolventieregisters in elke lidstaat dat kosteloos toegankelijk is via het Europees portaal voor e-justitie. Het wijst er wel op dat er meer steun moet komen voor de specialisering van rechters en de professionalisering van bestuurders die zich met deze procedures bezighouden.

22.

Het Comité is ingenomen met de wetgevingsresolutie van het Europees Parlement van 5 april 2017 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake geldmarktfondsen (COM(2013) 615) en de voorgestelde oprichting van een nieuwe categorie geldmarktfondsen (MMF), met een intrinsieke waarde met geringe volatiliteit (LVNAV), speciaal ontworpen voor kleine bedrijven in de reële economie.

23.

Nationale, regionale en lokale overheden zouden het initiatief moeten nemen tot of actief moeten deelnemen aan:

24.

Het Comité is van mening dat het opstarten van kleine en middelgrote ondernemingen op de interne markt moet worden vergemakkelijkt, met name door vaststelling van passende drempels om die ondernemingen op nationaal niveau vrij te stellen van vereisten inzake reorganisatie of herregistratie.

25.

De Europese Commissie zou de uitgangspunten moeten formuleren voor een visum voor start-ups en een catalogus moeten opstellen met voorwaarden voor een veilig en nuttig gebruik van gekwalificeerd intellectueel en financieel kapitaal uit derde landen dat kan bijdragen aan de economische ontwikkeling in de EU.

26.

Het Comité is ingenomen met de inspanningen van de Europese Commissie ter verbetering van de toegang tot overheidsopdrachten voor start-ups en scale-ups en onderstreept de noodzaak toe te zien op de omzetting en tenuitvoerlegging van Richtlijn 2014/24/EU betreffende overheidsopdrachten om ervoor te zorgen dat de lidstaten ten volle gebruikmaken van de bestaande regelingen ter verbetering van de toegang tot overheidsopdrachten voor kleine en middelgrote ondernemingen.

27.

Het Comité staat positief tegenover het idee van „innovatiebrokers”, die netwerken zouden moeten creëren van kopers die geïnteresseerd zijn in innovatieve overheidsopdrachten, hen in contact zouden moeten brengen met innovatieve ondernemingen en die laatste zouden moeten helpen met het verkrijgen van durfkapitaal.

28.

Prijzenswaardig zijn de voorgestelde wijzigingen in het programma Horizon 2020 ter bevordering van een sectoroverschrijdende aanpak van onderaf en radicale innovaties, die worden gekenmerkt door hun grote sociale betekenis en enorme groeipotentieel.

29.

Het Comité is ingenomen met de verdere versterking van het Enterprise Europe Network (EEN) door de dienstverlening daarvan uit te breiden met gespecialiseerd advies over economische opschaling, nationale en Europese regels, financieringsmogelijkheden, partnerschappen en toegang tot grensoverschrijdende overheidsopdrachten.

30.

Het is van belang dat de regionale afdelingen van het EEN hechte coöperatieve banden smeden met lokale starterscentra, business accelerators en wetenschaps- en technologieparken, want die hebben elke dag met start-ups te maken en kennen daarom goed hun echte problemen en behoeften.

31.

De door de Europese Commissie aangekondigde intensievere inspanningen om verbindingen tussen clusters en lokale en regionale bedrijfsecosystemen (met name het matchen van investeerders en grote ondernemingen) alsmede netwerken van contacten tussen lokale besluitvormers tot stand te brengen, zouden moeten worden uitgebreid met de stimulering van netwerkvorming tussen start-ups en onderzoekscentra, als potentiële aanbieders van technologische en niet-technologische innovatieve oplossingen.

32.

De Europese Commissie zou steunmaatregelen moeten invoeren voor de oprichting van innovatieve starterscentra om ondernemers in de beginfase van hun onderneming te helpen en te begeleiden, hun managementvaardigheden te verbeteren, alternatieve financieringsopties te bieden, overeenkomsten met vooroplopende bedrijven mogelijk te maken („elevator pitch”), internationalisering te stimuleren enz.

33.

De technologische kloof tussen stedelijke gebieden en minder ontwikkelde en perifere regio's wordt groter. De Europese Commissie zou daarom maatregelen moeten nemen om de vorming van netwerken aan te moedigen tussen vooroplopende regio's en regio's waarvan de economie drijft op landbouw.

34.

Hoewel er nog veel werk moet worden verzet, is het Comité verheugd over de geboekte vooruitgang met ondernemerschap in minder ontwikkelde regio's. Het verzoekt de Europese Commissie om steun te blijven verlenen aan de huidige initiatieven voor de ontwikkeling van ondernemingen in die regio's en na te denken over de implementatie van nieuwe initiatieven, zoals het creëren van een apart instrument voor het met elkaar in verband brengen van projecten.

35.

Zeer wenselijk zouden aanvullende maatregelen zijn voor de versterking van en netwerkvorming tussen actoren die zich bezighouden met het stimuleren van ondernemerschap in traditionele sectoren, waaronder de ambachtelijke sector en de culturele en creatieve bedrijfstakken, in landelijke en perifere regio's en peri-urbane gebieden.

36.

Het Comité is ingenomen met het voornemen van de Europese Commissie om een Europees platform op te richten om start-ups met potentiële partners in contact te brengen (naast bestaande publieke en particuliere platforms). Dit instrument zal de ontwikkeling van netwerken van bedrijfsecosystemen en clusters in Europa ten goede komen.

37.

Het Comité staat positief tegenover de beoogde koers van de werkzaamheden van de Europese Commissie op dit gebied (die worden genoemd in het initiatief, nl. de coalitie voor digitale vaardigheden en banen, de blauwdruk voor sectorale samenwerking op het gebied van vaardigheden, en het big-data-instrument).

38.

Het Comité steunt het plan om het Erasmusprogramma voor jonge ondernemers uit te breiden met starterscentra en ondernemers op internationale markten.

39.

Het Comité is bezorgd dat de mededeling, waarin een buitengewoon breed onderwerp wordt behandeld, te oppervlakkig is over de geplande activiteiten en alleen selectief ingaat op toekomstige maatregelen (zo ontbreekt informatie over het programma van digitale-innovatiehubs en wordt de oprichting van een Europese innovatieraad slechts terloops voorgesteld zonder dat het functioneren ervan wordt beschreven).

40.

De Europese Commissie zou gedetailleerdere informatie moeten verschaffen over de beoogde bevoegdheden van die raad en het legislatief mandaat ervan.

41.

Cruciaal voor de kwaliteit van de werkzaamheden van de Europese innovatieraad is dat bedrijfsleven, ondernemerswereld, wetenschap en overheid daarin adequaat vertegenwoordigd zijn.

42.

De Europese Commissie zou moeten nagaan in hoeverre de lokale en regionale overheden ondersteund kunnen worden bij de oprichting van teams bestaande uit ervaren vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Die teams zouden de ontwikkeling van ondernemerschap en de start-ups en scale-ups in het bestuursgebied van hun lokale of regionale overheid moeten ondersteunen.

43.

De lokale en regionale overheden, de wetenschapswereld en ondernemers zelf (de zgn. „triple helix”) spelen een belangrijke rol — en zullen dat blijven doen — bij de bevordering van de ondernemingsgeest, van een cultuur van wetenschap en innovatie in de Europese regio's en van krachtige, regionale bedrijfsecosystemen.

44.

De Europese Commissie zou de lokale en regionale overheden moeten betrekken bij de geplande analyse van de wederzijdse beoordeling van de beginselen en praktijken van de lidstaten op het gebied van start-ups en scale-ups. De decentrale overheden staan immers het dichtst bij lokale ondernemingen en hun grote kennis over het lokale bedrijfsleven zou dan ook moeten worden benut.

45.

Met de digitale interne markt zal de mededinging een nieuwe dimensie krijgen. Elke regio zal zich met andere Europese regio's moeten meten die van dezelfde rechtsgrondslagen profiteren. Dit biedt dus een kans voor start-ups die tot nu toe geen grote mogelijkheden hebben gekregen om internationaal te groeien en om nieuwe grensoverschrijdende markten te betreden.

46.

Start-ups en scale-ups gaan vaak op een innovatieve, ongebruikelijke manier te werk. Dat maakt het lastig om te voorspellen welke resultaten zij zullen boeken en daarom ook om in aanmerking te komen voor middelen uit reguliere programma's.

47.

De Europese Commissie zou het financieringsstelsel minder strak moeten maken, zodat het flexibeler wordt ten aanzien van innovatieve ideeën en de verstrekkers van Europese fondsen worden aangemoedigd meer aandacht te schenken aan de selectie van deskundigen.

48.

Het Comité staat positief tegenover het plan van de Europese Commissie om een Europees paraplufonds voor durfkapitaal op te richten. Dat zou de versnippering van de markt voor durfkapitaal in de EU kunnen verminderen.

49.

Er zou onderzoek moeten worden gedaan naar de mogelijkheden van de inzet van lokaal durfkapitaal voor de lokale en regionale overheden.

50.

De Europese Commissie zou meer onderscheid moeten maken tussen de verschillende financieringsbronnen; durfkapitaal, private equity en business angels blijken in Europa immers nog onvoldoende ontwikkeld.

51.

is ingenomen met het voorstel om het budget van Cosme te verhogen en, mits de middelen voor de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (CEF) en het programma Horizon 2020 op peil blijven, in principe ook met het voorstel om het budget van het EFSI te verhogen, waarmee extra geld zou vrijkomen voor de financiering van startende en opschalende kleine en middelgrote ondernemingen. Het is met name van nut de integratie en samenwerking tussen kleine en middelgrote bedrijven en start-ups te bevorderen.

52.

Het Comité is positief over de door de Europese Commissie gekozen beleidskoers om meer prikkels te creëren voor durfkapitaalfinanciering, bijvoorbeeld door particuliere fondsen en fondsen van decentrale overheden de mogelijkheid te geven gebruik te maken van overheidsgaranties bij het aantrekken van schuldfinanciering, aangezien dit kan bijdragen aan meer vermogens- en schuldinvesteringen in start-ups en scale-ups.

53.

Er zou op EU-niveau een programma voor niet-financiële steun voor start-ups en scale-ups moeten worden uitgewerkt. Dat zou de ontsluiting van nieuwe markten vereenvoudigen, bijdragen aan meer werkgelegenheid en de innovatie-ontwikkeling in de EU stimuleren.

54.

Het Comité acht het noodzakelijk een gestructureerd Europees investeringsecosysteem te bevorderen met economische en fiscale steunmaatregelen die particuliere investeringen in innovatieve bedrijven aantrekken en stimuleren, zodat die bedrijven zich onder optimale economische en financiële omstandigheden kunnen ontwikkelen, kunnen groeien en in hoge mate concurrerend kunnen worden. Daartoe is versterking van alternatieve financieringsinstrumenten cruciaal (risicokapitaal, participatieleningen, garanties enz.). In dit verband is er een echte vereenvoudiging nodig van de implementatie van de financiële instrumenten die worden medegefinancierd uit de structuurfondsen.

55.

Crowdfundingplatforms ontwikkelen zich snel als alternatieve financieringsbron voor door start-ups ontwikkelde innovatieve oplossingen.

56.

De Europese Commissie zou een analyse moeten uitvoeren van de kansen en risico's van crowdfunding voor de Europese samenleving, met name van de kansen en risico's met directe gevolgen voor investeerders die wellicht niet dezelfde toegang tot informatie hebben en minder goed op transacties zijn voorbereid dan professionele investeerders.

57.

Een gedegen regelgevingskader voor het functioneren van crowdfundingplatforms in de EU zou het mogelijk maken hun potentieel ten volle te benutten. Normen voor de bescherming van de belangen van investeerders zouden integrerend deel moeten uitmaken van zo'n kader.

58.

Het Comité staat achter de versterking van het initiatief Startup Europe en de uitbreiding ervan met andere ondernemingen dan ICT-bedrijven en web start-ups. In dit verband pleit het voor verdere vereenvoudiging om startende ondernemingen die de talrijke mogelijkheden van de Europese programma's willen benutten, vlotter en doeltreffender hun weg te laten vinden.

59.

De Europese Commissie zou een strategie moeten opstellen voor innovatieve, sociale ondernemingsinitiatieven die van invloed zijn op de levenskwaliteit — op basis van thema's die momenteel heel relevant zijn, zoals de zgn. zilveren economie, sociaal ondernemerschap en het triple-helixmodel — met een stelsel van prikkels dat initiatieven van onderaf en sociale creativiteit stimuleert.

60.

Het Comité vestigt de aandacht op het potentieel van samenwerking tussen start-ups en scale-ups en grote bedrijven. Het is belangrijk de goede praktijkvoorbeelden te benutten uit de EU-regio's waar samenwerking leidt tot synergieën tussen ondernemingen van verschillende groottes en uit verschillende branches.

61.

Het Comité is ingenomen met de toezegging van de Europese Commissie dat een platform zal worden opgericht voor het aanpakken van sociale uitdagingen.

62.

Koppeling van dit platform aan het systeem voor overheidsopdrachten zou meerwaarde kunnen opleveren en de groeidynamiek van sociale ondernemingen kunnen beïnvloeden. Dat systeem zou dan echter flexibeler moeten worden, zodat problemen creatief kunnen worden opgelost, dat wil zeggen op de voor de eindbegunstigden beste manier en niet op een wijze die voorspelbaar is gelet op de vastgelegde indicatoren.

12.10.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 342/51

1.

onderstreept dat het midden- en kleinbedrijf (mkb), als Europa's belangrijkste aanjager van groei en werkgelegenheid, een eenvoudig, duidelijk, consistent en juridisch stabiel regelgevingsklimaat nodig heeft, evenals een economisch klimaat met voldoende publieke en particuliere investeringscapaciteit.

2.

Administratieve rompslomp legt een onevenredig grote druk op kleine en middelgrote ondernemingen en brengt uitvoeringskosten met zich mee op het gebied van belastingen of rapportage, die voor deze ondernemingen veel zwaarder wegen dan voor grotere bedrijven.

3.

Het is dan ook de hoogste tijd dat het Europese regelgevingsklimaat mkb-vriendelijker wordt door de barrières voor startende ondernemingen en groei op alle fronten te slechten.

4.

Dankzij de „Small Business Act voor Europa” (SBA) van 2008 (1), de herziening ervan in 2011 (2) en het „Actieplan ondernemerschap 2020” van 2013 (3) is er inmiddels vooruitgang geboekt op dit gebied.

5.

Het Comité herhaalt het standpunt dat het in zijn advies „De eengemaakte markt verbeteren” (4) heeft ingenomen, nl. dat het achter de initiatieven van de Commissie staat om de btw-registratie- en -aangifteverplichtingen in het kader van de strategie voor de eengemaakte markt te vereenvoudigen, maar betreurt het dat er geen lokale en regionale vertegenwoordigers zijn geraadpleegd om te waarborgen dat hun zorgen, bijv. ten aanzien van de behoeften van kleine en middelgrote ondernemingen in grensstreken, ten volle in aanmerking worden genomen.

6.

Het Comité onderstreept dat er nog steeds behoefte is aan een coherent, zichtbaar en actueel Europees mkb-beleid, dat op resultaten en uitvoering is gericht, voortbouwt op eerdere initiatieven en deze versterkt, en ervoor zorgt dat het „denk eerst klein”-beginsel op alle bestuursniveaus en in alle beleidsmaatregelen gemeengoed wordt.

7.

Het Comité wil dan ook nogmaals pleiten voor herziening en versterking van de SBA en voor een grotere rol voor regio's en steden bij de toepassing van de SBA-beginselen. Zelf zal het er alles aan doen om uitvoering van de SBA via zijn „Ondernemende Regio van Europa (EER)”-label te stimuleren.

8.

Het Comité constateert dat het netwerk van mkb-gezanten als belangrijkste schakel tussen de Europese Commissie en nationale beleidsmakers fungeert en verzoekt de Commissie om regionale en lokale mkb-gezanten officieel en systematisch op te nemen in dit netwerk.

9.

De EU heeft in wezen een bedrijfsvriendelijk regelgevingsklimaat. Toch blijven er verschillen bestaan met betrekking tot de tijd en de kosten die met de oprichting van een bedrijf zijn gemoeid en het aantal procedures dat moet worden doorlopen. Het zou een goede zaak zijn als de lidstaten, met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel en na een doelmatigheidstoetsing, hun regelgeving zouden aanpassen aan die van de best presterende landen op dit gebied. Goede praktijken als het Iniciativa Lisboa bijvoorbeeld, dat ervoor zorgt dat een bedrijf binnen 36 minuten kan worden opgericht, kunnen hierbij als inspiratiebron dienen.

10.

Clusters kunnen kleine bedrijven helpen hun schaal te vergroten via marktonderzoek en -analyse, innovatie en kwalificatie. Het Comité pleit voor doelgerichte steun aan dit soort activiteiten via programma's als Cosme.

11.

Zowel uit de resultaten van het ECON-seminar „Smart Regulation — Smart Growth” in Seggauberg (Stiermarken, Oostenrijk), als uit de daaropvolgende burgerdialoog blijkt dat er behoefte is aan het bereiken van concrete resultaten via nieuwe en innovatieve methoden.

12.

Het is van belang dat het „denk eerst klein”-beginsel wordt verankerd in alle EU-beleidsmaatregelen en in het gehele besluitvormingsproces. Daarnaast moeten de criteria voor effectbeoordelingen beter worden afgestemd op kleine en middelgrote ondernemingen en moet er meer systematisch aandacht worden besteed aan de territoriale impact van regelgeving.

13.

Kleine en middelgrote ondernemingen hebben onevenredig veel last van overlappende en tegenstrijdige regels op tal van EU-beleidsterreinen: regionaal beleid, staatssteun, overheidsopdrachten, milieubescherming, het spanningsveld tussen clusterondersteuning en concurrentie, en uitvoeringsregels.

14.

Het Comité is bang dat de incoherente eisen en tegenstrijdige definities in het sectoraal beleid van de EU — zoals de verschillende soorten regels voor overheidsopdrachten, regionaal en mededingingsbeleid (5) of de verschillende definities voor het begrip „innovatie” in het regionaal en het mededingingsbeleid (6) — tot problemen leiden.

15.

Het Comité is ervan overtuigd dat de last van de rapportageplicht voor het mkb niet kan worden verlicht door het vereenvoudigen van één onderdeel van de wetgeving en verzoekt de Commissie en de lidstaten derhalve om voor een totaalaanpak te kiezen die gebaseerd is op een uitgebreide beoordeling van alle rapportageverplichtingen waaraan kleine en middelgrote ondernemingen moeten voldoen.

16.

Nagegaan moet worden hoe de last voor het mkb kan worden verlicht; zo kan bijvoorbeeld worden besloten dat bedrijven beneden een bepaalde drempel minder informatie hoeven te verstrekken, dat er minder verplichte vragenlijsten moeten worden ingevuld en dat het opstellen van nieuwe vragenlijsten kan worden vermeden door, bijvoorbeeld, statistische informatie op te nemen in de bestaande lijsten.

17.

Het Comité juicht toe dat er voortaan in de nieuwe generatie vrijhandelsakkoorden van de EU bijzondere aandacht zal worden besteed aan het midden- en kleinbedrijf, zodat het met name voor deze bedrijven gemakkelijker wordt om een andere markt te betreden dankzij o.a. een grotere rechtszekerheid, vermindering of afschaffing van de niet-tarifaire belemmeringen, uitbreiding van de criteria voor gunningsbesluiten en betere bescherming van de intellectuele en industriële eigendomsrechten, en wijst in dit verband op zijn advies van 12 februari 2015 over het TTIP.

18.

Het Comité waardeert de inspanningen om de lasten voor het mkb te verlichten in het kader van de agenda voor betere regelgeving, het Refit-programma en het Interinstitutioneel Akkoord over beter wetgeven.

19.

Jammer is echter wel, zoals het Comité ook in zijn advies over het Refit-programma (7) heeft aangegeven, dat noch de gekozen vertegenwoordigers van de lokale en regionale overheden, noch de instelling waardoor zij worden vertegenwoordigd, nl. het Europees Comité van de Regio's, deel uitmaken van het Interinstitutioneel Akkoord, ondanks het mandaat en het belang dat hun door het Verdrag van Lissabon is toegekend.

20.

Het Comité juicht het toe dat de beginselen van betere regelgeving in de gehele de beleidscyclus algemeen zullen worden toegepast en dat ook het Parlement en de Raad effectbeoordelingen zullen kunnen uitvoeren. Het betreurt echter dat het Interinstitutionele Akkoord de Raad en het Parlement niet verplicht om systematisch effectbeoordelingen uit te voeren.

21.

Het aanbrengen van wijzigingen of toevoegen van extra regels in een later stadium van het wetgevingsproces of tijdens de omzetting van EU-richtlijnen door lidstaten zou hand in hand moeten gaan met de verplichting om effectbeoordelingen uit te voeren, teneinde gold plating te voorkomen en ervoor te zorgen dat de Refit-gedachte achter een bepaalde regel geen terrein verliest.

22.

Het Comité erkent het belang van raadpleging van belanghebbenden bij de voorbereiding van wetgevingsvoorstellen, maar stelt vast dat de betrokkenen zich na de raadpleging wellicht afvragen in hoeverre er iets met hun bijdragen is gedaan. Het zou een goed idee zijn om ook de lokale en regionale vertegenwoordigers te betrekken bij effectbeoordelingen, zodat zij een aanvullend oordeel kunnen geven over de voorstellen van de Commissie.

23.

De institutionele rol van het CvdR binnen het Refit-platform mag niet worden verward met die van andere belanghebbenden, en daarom zouden vertegenwoordigers van de CvdR-commissies de CvdR-vertegenwoordiger bij het platform moeten kunnen bijstaan door deel te nemen aan vergaderingen van het platform wanneer er dossiers worden behandeld die verband houden met hun bevoegdheidsterreinen.

24.

Het Comité verplicht zich ertoe om de beginselen van betere regelgeving in acht te nemen bij de uitvoering van zijn eigen werkzaamheden door gebruik te maken van de expertise van de desbetreffende commissies wanneer het een advies moet opstellen over een onderwerp dat betrekking heeft op het mkb.

25.

Het werk van het Refit-platform spitst zich vooral toe op specifieke onderdelen van de EU-regelgeving die kunnen worden verbeterd zonder een complete wetgevingstekst te veranderen. Deze beperkte focus zou moeten worden uitgebreid tot een meer ambitieuze aanpak die streeft naar structurele verbetering van het Europese regelgevingskader op middellange termijn.

26.

Wanneer het gaat om slimmere regelgeving voor het mkb moet in de eerste plaats worden gedacht aan de toegang van kleine en middelgrote ondernemingen tot overheidsopdrachten en aan btw- en belastingregels. Verder moet er ook dringend iets worden gedaan aan de toegankelijkheid van de interne markt voor het mkb, de toegang tot financiering, de steun voor het mkb uit de Europese Structuur- en Investeringsfondsen (ESIF) en de verbetering van het evenwicht tussen de behoeften van kleine en middelgrote ondernemingen en de bescherming van werknemers, consumenten en milieu.

27.

Het Comité is ingenomen met de vereenvoudiging van de Europese regelgeving inzake overheidsopdrachten door middel van de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen en het Uniform Europees Aanbestedingsdocument (8), en verzoekt de lidstaten om voor volledige tenuitvoerlegging en correcte toepassing van de vereenvoudigde EU-regelgeving voor overheidsopdrachten te zorgen.

28.

Het Comité wijst erop dat de lokale en regionale overheden een belangrijke rol spelen waar het gaat om de toegang van kleine en middelgrote ondernemingen tot overheidsopdrachten en is derhalve van mening dat het slechten van de barrières voor deelname van het mkb aan openbare aanbestedingen van bijzonder belang is voor regio's en steden.

29.

Er wordt vaak onvoldoende gebruik gemaakt van de huidige mkb-vriendelijke aanbestedingsregels. Het is noodzakelijk dat deze regels worden aangevuld door goede tenuitvoerlegging.