19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/1

1.1

Het Comité stemt overtuigd in met het initiatief van de Commissie, voorzover niet alleen gekeken wordt naar de problemen a an de vraagzijde, maar vooral ook naar de optimalisering aan de aanbodzijde, waarbij het erom gaat faillissementen te voorkomen en administratieve rompslomp tegen te gaan.

1.2

Het is de vaste overtuiging van het Comité dat bevordering van lokale en regionale acties en de mogelijkheid om deze voor de uitvoering van de Lissabonstrategie onderling te koppelen, essentieel zijn voor gezamenlijk uitgevoerd O&O, waarmee succesvol wordt bijgedragen aan de oprichting en ontwikkeling van innovatieve ondernemingen in de gehele Unie. Een en ander is echter vooral van belang omdat daarmee kan worden aangezet tot de deelname van in de hele Unie werkzame economische en sociale actoren aan de gemeenschappelijke doelstelling van meer en betere banen, tegen een achtergrond van duurzame ontwikkeling en wereldwijde concurrentie.

1.3

Het Comité wijst opnieuw op het belang van de kennisdriehoek; onderwijs, onderzoek en innovatie, die een centrale rol vervult bij de bevordering van groei en werkgelegenheid. Prioriteit is het versnellen van de hervormingen en het bevorderen van excellentie in het hoger onderwijs en partnerschappen tussen universiteiten, onderzoekscentra en ondernemingen. Verder moet worden gegarandeerd dat alle onderwijs- en opleidingsinstellingen al het mogelijke doen om creativiteit en innovatie te stimuleren, met name op regionaal en lokaal niveau. Dit geldt vooral voor de EUREGIO's, waar netwerkvorming van aangrenzende en partnerregio's de nationale grenzen overschrijdt.

1.4

Volgens het Comité dienen alle betrokkenen de concurrentie en de ontwikkelingen op economisch, sociaal en werkgelegenheidsgebied in de Europese regio's proactiever en gecoördineerder te benaderen dan nu het geval is. Daarbij moet vooral worden gestreefd naar optimale concrete resultaten bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie.

1.5

Het Comité schaart zich volledig achter het oordeel van de Commissie wat betreft de tekortschietende gezamenlijke en gecoördineerde inzet van de communautaire instrumenten. Het betreurt evenwel dat aan deze centrale kwestie, na ruim tien jaar, nog steeds analyses worden gewijd, zonder dat ooit nog tot de kern van het probleem is doorgedrongen, te weten dat nieuwe mogelijkheden voor simultaneous engineering  (1) tussen diverse soorten communautaire en Europese actie moeten worden gecreëerd.

1.6

Het Comité acht het nodig, maar niet toereikend, om vanuit de vraagzijde op te treden. Het is van mening dat het niet langer volstaat om hier de aandacht van de regio's meer op te vestigen en dat moet worden toegewerkt naar:

1.7

Volgens het Comité moeten vergaande maatregelen worden genomen aan de aanbodzijde ter wille van samenhang tussen en vlotte toegang tot alle instrumenten. Zo kan de concurrentie in de regio's worden aangezwengeld doordat wettelijke belemmeringen uit de weg worden geruimd en er niet langer tijd verloren gaat tussen de toekenning en daadwerkelijke uitbetaling van steun.

1.8

Er dient een Europese handleiding te komen, die een samenvatting biedt van:

1.9

Voorts mag een welomschreven en doelgerichte communautaire actie niet langer worden uitgesteld, omdat er nieuwe mogelijkheden voor simultaneous engineering tussen verschillende soorten acties moeten worden gecreëerd en er voor een optimale en gerichte inzet van de middelen ter plaatse moet worden gezorgd.

1.10

Er dient dus een einde te komen aan de problemen ten gevolge van de veelheid aan verschillende bestuurslagen die hierbij betrokken zijn en de versnippering van de acties die nodig zijn om het concurrentievermogen van de Europese regio's nieuw leven in te blazen, zoals het Comité al eerder gesteld heeft (2). Een nieuw initiatief is op zijn plaats: Jasmine — Joint Assistance Supporting Miniprojects for Innovation Networking in Europe — om de institutionele hiaten in te vullen, zowel aan de vraag- als aan de aanbodzijde, en om de bureaucratie fors terug te dringen.

1.11

Jasmine zou zich op een beter onderling begrip en meer samenhang in het optreden van de diverse actoren moeten richten, wier taak het dan wordt om als netwerk besluiten te nemen over één pakket van onderling samenhangende regionale projecten.

2.1

De Europese kennisregio's worden geconfronteerd met tal van veranderingen, die evenzovele uitdagingen als kansen bieden, die van invloed zijn op hun vermogen om de doelstellingen van de herziene Lissabonstrategie te verwezenlijken.

2.2

Oorzaken van verandering zijn:

—   exogene factoren: forse globalisering, opkomst van continenten met een sterke groei, sterke stijging van energie- en grondstofprijzen, onverwachte wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen, internationalisatie van innovatie, problemen in verband met de klimaatverandering, vaak ongecontroleerde of oncontroleerbare toestroom van migranten,

—   endogene factoren: vergrijzing, milieubescherming en behoud van levenskwaliteit, veroudering van het productie- en dienstenapparaat, modernisering van de publieke sector, toenemende interactie tussen nieuwe kennis en beschikbaar menselijk kapitaal, mogelijkheden tot culturele en creatieve ontwikkeling, ontwikkeling van gemeenschappelijke territoriale — materiële en immateriële — infrastructuur.

2.3

Over deze onderwerpen heeft het Comité zich al herhaaldelijk in algemene zin uitgesproken, te weten in het kader van de uitwerking van de Lissabonstrategie en het gemeenschappelijk beleid inzake onderzoek en innovatie, milieu, onderwijs en opleiding, maar ook in specifieke zin.

2.4

Met name heeft het Comité de wens geuit om „het gehele communautaire grondgebied de instrumenten ter hand te stellen om zich op de eisen van de kenniseconomie in te stellen en de regio's zo de kans te bieden de doelstellingen van Lissabon in aanmerking te nemen” (3).

2.5

Verder heeft het Comité het volgende gesteld: „De nieuwe configuratie van de concurrentiemodellen op de wereldmarkt noopt tot ingrijpende veranderingen. Met de nieuwe geïntegreerde platforms en netwerken moet worden ingespeeld op thema's als die van onderzoek en innovatie, het beheer van de nieuwe human resources, promotie en marketing, financiering en kredietverlening, logistiek, marktmanagement en klantenservice” (4).

2.6

Het Comité blijft erbij dat bevordering van lokale acties en van de mogelijkheden om deze onderling te koppelen om de Lissabonstrategie gestalte te geven, essentieel is om de oprichting van innovatieve ondernemingen aan te moedigen, in een kader van duurzame groei en concurrentie. Dit geldt ook en vooral voor de activiteiten en regio's (EUREGIO's) waar netwerkvorming van aangrenzende en partnerregio's de nationale grenzen overschrijdt.

2.7

In zijn advies over het Groenboek „De Europese onderzoeksruimte: Nieuwe perspectieven” heeft het Comité het volgende aanbevolen: „De Europese onderzoeksruimte zou moeten worden aangevuld met een Europese kennisruimte om zo een Europese kennismaatschappij tot stand te brengen”, en heeft het gewezen op de noodzaak dat „de Commissie (…) coördinerend (moet) optreden en (…) zorgen voor een efficiënte aansturing en advisering en goed functionerende arbeidsorganisaties” (5).

2.8

Tot slot heeft het Comité gewezen op het belang van de „kennisdriehoek” (onderwijs, onderzoek en innovatie) die essentieel is voor de bevordering van groei en werkgelegenheid. Hervormingen dienen hiertoe snel te worden doorgevoerd en excellentie in het hoger onderwijs en in de partnerschappen tussen universiteiten, onderzoekscentra en ondernemingen moet worden gestimuleerd. Verder moet worden gegarandeerd dat alle onderwijs- en opleidingsinstellingen creativiteit en innovatie zoveel mogelijk stimuleren, met name op regionaal en lokaal niveau.

2.9

Het Comité meent dat het concurrentievermogen en de ontwikkelingen op economisch, sociaal en werkgelegenheidsgebied in de Europese regio's van alle betrokkenen een proactieve en gecoördineerde aanpak verdienen. De Commissie moet proberen om de belemmeringen, opgeworpen door uiteenlopende rechtsgrondslagen en procedurele criteria, te overwinnen om voorrang te verlenen aan het streven naar optimale concrete resultaten bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie met behulp van de diverse instrumenten uit de communautaire begroting. Dit is ook een antwoord voor de burger-belastingbetaler, ook t.a.v. de efficiëntie van de gemeenschappelijke toegang, goede coördinatie, synergie en gelijktijdigheid van maatregelen op communautair en pan-Europees niveau om de kritische massa te bereiken die vereist is voor een multiplicatoreffect.

2.10

Volgens de geïntegreerde richtsnoeren voor groei en werkgelegenheid van de vernieuwde Lissabonagenda bevat het cohesiebeleid drie strategische prioriteiten (6):

2.11

Aan de aanbodzijde hangen de moeilijkheden om een hefboomeffect te creëren en om voor een gecoördineerde inzet van de financiële instrumenten die voor de doelstellingen beschikbaar zijn, te zorgen, nauw samen met de intrinsieke kenmerken van die instrumenten, te weten:

2.12

Aan de vraagzijde is er in de regio's vaak het volgende te bespeuren:

2.13

Voor de aanpak van die tekortkomingen is technische ondersteuning en coördinatie nodig, vanaf het begin van alle communautaire programma's.

2.14

De lovenswaardige initiatieven voor synergie die zijn terug te vinden in de verschillende structurele programma's en maatregelen voor de periode 2007-2013, lijken een noodzakelijke, maar ontoereikende voorwaarde om optimale concrete resultaten te garanderen.

2.15

Het Comité staat achter initiatieven van de Commissie als Jeremie; het heeft zelf „Focal point JEREMIE” voorgesteld als coördinerende en informatieverstrekkende eenheid voor de diverse acties, waarbij aangetekend zij dat het ontbreekt aan „een project waarmee de vele bestaande kredietinstrumenten kunnen worden gecoördineerd” (8).

2.16

Het Comité stemt volmondig in met de uitspraken van Commissaris Hübner over de programma's Jasper, Jeremie en Jessica (9), die volgens haar hebben gezorgd voor nieuwe dynamiek en investeringsperspectieven en meer groei en werkgelegenheid op nationaal en regionaal niveau, maar ook voor hogere verwachtingen voor de sociale partners in alle regio's van de EU.

2.17

Het Comité acht de door CREST (10) (Comité van de EU voor wetenschappelijk en technisch onderzoek) goedgekeurde en in september 2007 bekendgemaakte richtsnoeren belangrijk omdat deze de koers uitzetten, ook al blijft dit beperkt tot de wisselwerking tussen het communautaire kaderprogramma voor OTOD en de nieuwe Structuurfondsen.

3.1

In het voorstel komt de potentiële synergiewerking aan de orde tussen de bestaande financieringsinstrumenten voor het Europees onderzoeks-, innovatie- en cohesiebeleid, die de betrokkenen ter beschikking staan om de Europese regio's concurrerender te maken, op grond van hun absorptievermogen.

3.2

De belangrijkste actie-instrumenten zijn: het Zevende Kaderprogramma (7KP) voor OTO en het nieuwe kaderprogramma voor Concurrentievermogen en Innovatie (PCI), samen met de nieuwe oriëntatie van de Structuur — en cohesiefondsen.

3.3

De Commissie is te werk gegaan met een reeks adviesgroepen voor de coördinatie, die het volgende hebben aanbevolen:

3.4

De Commissie roept de lidstaten op om de regelingen voor de coördinatie van het gebruik en de ontwikkeling van EU-instrumenten te verbeteren, door systemen op te zetten waardoor de betrokken operatoren op de hoogte worden gebracht van de mogelijkheden die deze instrumenten bieden. De Commissie belooft om voor 2007 een handleiding te publiceren over de financieringsmogelijkheden voor onderzoeksinstituten, waarin melding wordt gemaakt van de regelingen op nationaal en regionaal niveau. Met die handleiding kan worden bereikt dat er een gecoöordineerde toegang tot financiering komt.

4.1

Het Comité deelt zonder meer het standpunt van de Commissie inzake het tekortschietende, gezamenlijke en gecoördineerde, gebruik van de door haar genoemde EU-instrumenten. Het is het echter niet eens met de door haar voorgestelde oplossing, die het ontoereikend acht om de doelstellingen van het EU-beleid te verwezenlijken, vooral op het gebied van onderzoek, innovatie en opleiding.

4.2

Het Comité onderschrijft het volgende standpunt van de Commissie (11): „Het stimuleren van de kenniseconomie, met name door onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie, staat centraal in het realiseren van het hernieuwde partnerschap voor groei en werkgelegenheid”, maar beschouwt dit partnerschap als een door alle partijen gedeelde verantwoordelijkheid, met name op communautair niveau, naast het nationale, regionale en lokale niveau.

4.3

Volgens het Comité moet meer worden gedaan dan alleen een territoriale, op techniek en innovatie gerichte O&O-strategie uit te stippelen: daarnaast moet meer gebruik worden gemaakt van:

4.4

Volgens het Comité moet er veel werk ten gronde verzet worden aan de aanbodzijde ter wille van samenhang en vlotte toegang tot alle instrumenten voor de ontwikkeling van de concurrentie in de Europese regio's, overeenkomstig de doelstellingen van een „Maatschappelijk verantwoorde regio”. Hiervoor is de medewerking nodig van de sociale partners, Kamers van Koophandel, wetenschappelijke kringen en het maatschappelijk middenveld, volgens duurzaamheidsstrategieën van het Europese industriebeleid (13), met aandacht voor zowel duurzame productie als duurzame consumptie.

4.5

Het Comité meent dat niet alle instrumenten die bijdragen aan een sterkere groei, aan meer en beter werk en een verbetering van het concurrentievermogen van de Europese regio's dankzij onderzoek en innovatie, worden genoemd van die welke hierbij betrokken kunnen worden. Ook wordt te weinig gewezen op de mogelijkheden die de Europese regio's ter beschikking staan en op de noodzaak om de inzetbare pan-Europese en internationale instrumenten te coördineren.

4.6

In de mededeling worden de volgende mogelijkheden tot interventie niet of alleen maar zijdelings (14) genoemd:

4.7

Zo wordt ook geen gewag gemaakt van de pan-Europese programma's en initiatieven die weliswaar niet-communautair zijn, maar desalniettemin gericht zijn op innovatieve ontwikkeling op het EU-grondgebied, zoals:

4.8

Het Comité meent voorts dat de problemen en belemmeringen die een gezamenlijke en gecoördineerde toepassing van de op nationaal, regionaal en lokaal niveau (19) en door individuele operatoren in zetten instrumenten in de weg staan, gelet op EG-Verordening nr. 1083/2006 van de Raad, artikel 54, lid 5, beter in kaart moeten worden gebracht, niet alleen ten aanzien van de verschillende rechtsgrondslagen, thematische specialisatie, geografische gebieden en wijze van uitvoering, maar ook wat betreft de wezenlijke, en soms elkaar uitsluitende verschillen, zoals:

4.9

Er dient een Europese handleiding te komen, die een overzichtelijke samenvatting biedt van de soorten communautaire en pan-Europese acties, de diverse evaluatiecriteria, de verenigbaarheid en het aanvullende karakter van mogelijke maatregelen.

4.10

Het Comité wijst opnieuw op de behoefte aan doelgerichte „coördinatie tussen het communautaire structuurbeleid en het beleid voor O&TO en innovatie van de Unie, waarop het Comité zelf al meerdere malen heeft aangedrongen”, benadrukkend „dat een nauwe coördinatie tussen deze beleidstakken noodzakelijk is om een optimaal niveau van synergie te bereiken en om volledig te beantwoorden aan de behoeften van burgers, ondernemingen en de samenleving. Zo kan de algemene doelstelling, een duurzame en harmonische groei op de middellange en lange termijn, worden verwezenlijkt. Eén en ander stemt overeen met de nieuwe problem solving-aanpak van het O&TO en D-beleid en de grote betekenis van immateriële investeringen voor de ontwikkeling” (20).

4.11

Het Comité wijst op de talrijke communautaire beleidsgebieden die, samen met het cohesie- en het onderzoeksbeleid, gericht zijn op de ontwikkeling van het concurrentievermogen van de Europese regio's. Het benadrukt dat er een geïntegreerde en gecoördineerde aanpak moet worden gevolgd, m.b.v.:

4.12

In dit verband herhaalt het Comité zijn eerder ingenomen standpunt (23) dat:

4.12.1

Verder beveelt het Comité aan dat communautaire opleidingsprogramma's worden geïntegreerd.

4.13

Het Comité betreurt dat na tien jaar aan deze essentiële kwestie nog steeds analyses worden gewijd, zonder dat ooit tot de kern van het probleem is doorgedrongen, te weten dat communautair optreden nodig is om nieuw vermogen tot „simultaneous engineering” te garanderen tussen verschillende soorten maatregelen: technologie, demonstratie, innovatie, verspreiding, opleiding, financiën enz., met als doel positief uit te werken op de werkgelegenheid en de productie in de diverse regio's (24).

4.14

Doelgericht en tijdig communautair ingrijpen, mag niet langer worden uitgesteld, op straffe van verlies van concurrentievermogen en werkgelegenheid in de regio's van Europa.

5.1

Het EESC benadrukt met klem dat Jasmine een op vrijwilligheid berustend instrument is ter vereenvoudiging en opheffing van bureaucratische belemmeringen, procedures en concepten, bij het gebruik van een combinatie van pan-Europese, communautaire, nationale en regionale programma's, gelijk opgaand met een versnelde ontwikkeling van de Europese onderzoeksruimte.

5.2

Er dient thans een einde te komen aan de problemen ten gevolge van de veelheid aan verschillende bestuurslagen waar over de diverse maatregelen wordt beslist; dit is nodig om het concurrentievermogen van de Europese regio's nieuw leven in te blazen. Een nieuw initiatief is op zijn plaats: Jasmine — „Joint Assistance Supporting Miniprojects for Innovation Networking in Europe” om de institutionele hiaten in te vullen, zowel aan de vraag- als aan de aanbodzijde. Verder dienen er maatregelen te komen ter ondersteuning van innovatie en onderzoek ter plaatse.

5.3

De concrete maatregelen van de EU dienen uit te gaan van netwerken — Policy Networking — en zouden er als volgt uit kunnen zien:

5.4

De nieuwe prioriteiten van de regionale programma's (innovatie, concurrentievermogen en levenslang leren), zouden moeten leiden tot voortvarend beleid om het concurrentievermogen ter plaatse te ondersteunen en te versterken. Daartoe moeten regionale en interregionale foresight-acties, clusters en netwerken worden gefinancierd met een gedeelde, strategische visie op elke regio, waarbinnen technische assistentie kan worden verleend voor het optimale gebruik van een combinatie van de meest aangewezen nationale, communautaire, pan-Europese en PPP-instrumenten.

5.5

Jasmine zou beschouwd kunnen worden als een keurmerk voor diverse financiële instanties en programma's waardoor projecten gemakkelijker kunnen worden goedgekeurd, als het gaat om het aanvullende karakter ervan en/of de opvolging van deelfasen, dankzij een Memorandum of Understanding of samenwerkingsovereenkomsten tussen de Commissie en andere, al dan niet communautaire instanties, of via administratieve regelingen van de Commissie met diverse van haar eigen diensten die verantwoordelijk zijn voor afzonderlijke programma's; dit alles voor de goedkeuring in één keer door uiteenlopende verstrekkende instanties die de pakketten met voorstellen ontvangen.

5.6

Jasmine is bedoeld om gemakkelijker financiële middelen vrij te maken die onder verschillende beheersinstanties en verschillende -openbare en particuliere- bestuurslagen ressorteren. Zo kan de kritische massa aan middelen worden bereikt (met een groter hefboomeffect) die nodig is om één uniform kader voor diverse projecten tot stand te brengen dat geheel strookt met een gedeelde strategische visie op de Europese regio waarin de sterke troeven op technologisch-innovatief gebied kracht worden bijgezet.

5.7

Jasmine kan putten uit de ervaring die is opgedaan met Lead Market Initiative, de Europese platformen voor technologie en de gezamenlijke technologie-initiatieven, en kan voortborduren op de resultaten van ERANET en ERANET-PLUS, de initiatieven „Regio's voor economische verandering” en „Pro-Inno”, en van Jeremie, Jasper en Jessica (28).

5.8

Met Jasmine kunnen de resultaten van innovatie en onderzoek optimaal worden gemaakt voor in de regio actieve ondernemingen, werknemers, universiteiten, onderzoekscentra en betrokken administraties, ook aan de hand van de KIG's, de kennis- en innovatiegemeenschappen van het Europees Technologie-Instituut (EIT). Er moet echter op gewezen worden dat innovatie grotendeels een ondernemersactiviteit is die zich, gelet op uitvoerbaarheid, in optimale omstandigheden moet kunnen ontwikkelen, met name uit het oogpunt van belastingheffing op onderzoeksactiviteiten, de behandeling en bescherming van intellectuele eigendom, en de onderwijs- en opleidingsstructuren voor uitmuntendheid, teneinde meer en betere werkgelegenheid te kunnen creëren.

5.9

Tot slot zou Jasmine kunnen bijdragen aan de exploitatie van de specifieke voordelen van de regio's en aan de bevordering van uitwisselingen op het gebied van innovatie en onderzoek.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/9

1.1

Het aantal dodelijke verkeersslachtoffers in de EU-27 bedraagt jaarlijks meer dan 44 000, terwijl er meer dan 1,7 miljoen verkeersgewonden te betreuren vallen. Hiervan behoren meer dan 8 000 doden en 300 000 gewonden tot de categorie kwetsbare weggebruikers, nl. die van voetgangers en fietsers (1).

1.2

Om deze categorie weggebruikers een betere bescherming te bieden is in 2003 een kaderrichtlijn goedgekeurd, waarmee de frontconstructie van voertuigen ingrijpend werd gewijzigd, en wel in twee fasen: de eerste fase is sinds 1 oktober 2005 van toepassing op voertuigen waarvoor typegoedkeuring is verleend, terwijl de tweede fase in september 2010 van start zou moeten gaan, na een haalbaarheidsstudie die voor 2004 moest worden uitgevoerd.

1.3

Zoals uit vele studies van onafhankelijke deskundigen is gebleken, is deze tweede fase niet haalbaar, in ieder geval niet binnen de voorgeschreven termijn: de Commissie stelt dan ook voor deze te herzien, in die zin dat daarin tevens alternatieve maatregelen worden opgenomen, die de veiligheid hoe dan ook moeten garanderen of zelfs verbeteren ten opzichte van de bestaande richtlijn.

1.4

Met name de in opdracht van de Commissie verrichte studie (2) heeft verschillende oplossingen aangedragen, die in het onderhavige voorstel zijn overgenomen. Het is een combinatie van actieve en passieve veiligheidsmaatregelen, overeenkomstig de aanbevelingen van CARS 21 (3) en het voorstel van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties te Genève (United Nations Economic Commission for Europe — UN/ECE) voor een globale technische regelgeving (Global Technical Regulation — GTR) inzake de bescherming van voetgangers.

1.5

Het EESC is bovendien van mening dat het voorstel de vrije mededinging tussen fabrikanten niet aantast, aangezien het aanbod van automodellen op de markt niet aan banden wordt gelegd, maar wel wordt getracht de vraag te sturen in de richting van veiligere modellen.

1.6

Zo bezien staat het EESC volledig achter het voorstel van de Commissie. Wel betreurt het dat de onuitvoerbaar gebleken maatregelen pas na drie jaar zijn herzien en dat nu pas nieuwe maatregelen zijn voorgesteld, hoewel deze vertraging waarschijnlijk deels te wijten is aan de tijd die nodig was voor het verzamelen van gegevens en technische oplossingen, die immers nog niet beschikbaar waren op het moment dat de huidige richtlijn werd goedgekeurd.

1.7

Om dit tijdverlies — dat vooral zo ernstig is omdat het leven en de gezondheid van de Europese burger op het spel staan — goed te maken, dringt het EESC aan op een snelle en volledige goedkeuring van het voorstel door het Europees Parlement en de Europese Raad, zodat de tweede fase op het geplande tijdstip van start kan gaan.

1.8

Hoewel het EESC is ingenomen met de grotere doeltreffendheid van de technische maatregelen die voor motorvoertuigen zijn goedgekeurd, dringt het er bij de Europese instellingen en de lidstaten op aan om ook meer vaart te zetten achter de initiatieven die betrekking hebben op de andere twee aspecten van de verkeersveiligheid, namelijk verbetering en beveiliging van de infrastructuur en educatie en bewustmaking van alle weggebruikers. Dit verzoek heeft ook gevolgen voor de regionale en lokale overheden, die steeds meer beslissende verantwoordelijkheid krijgen op dit gebied.

2.1

Onder voetgangers en fietsers — d.w.z. de zwakste weggebruikers — vallen er jaarlijks in de EU-27 circa 8 000 doden en 300 000 gewonden als gevolg van verkeersongevallen.

2.2

In 2001 heeft de Europese Commissie van de autofabrikanten de toezegging gekregen dat zij nieuwe maatregelen zouden ontwikkelen om de bescherming van voetgangers en fietsers te verbeteren, in zowel actieve zin (voor de aanrijding plaatsvindt) als passieve zin (op het moment van de aanrijding).

2.3

De door de fabrikanten voorgestelde maatregelen omvatten onder meer de uitrusting van alle motorvoertuigen met een antiblokkeerremsysteem (ABS), een vrijwillig verbod op de verkoop van starre koeienvangers (rigid bull bars) en de installatie van dagrijlicht (DRL) (een maatregel die wegens het verzet van enkele lidstaten weer is ingetrokken) en ten slotte de installatie van nieuwe geavanceerde actieve veiligheidstechnologieën, die nog worden bestudeerd.

2.4

De Raad en het Europees Parlement hebben hun waardering uitgesproken voor de inspanningen van de automobielindustrie, waarbij zij er echter wel op aandrongen dat de bescherming van voetgangers niet wordt geregeld met vrijwillige afspraken of een aanbeveling, maar met echte wetgeving, in de vorm van een specifieke richtlijn.

2.5

Dit heeft geleid tot kaderrichtlijn 2003/102/EG (4) betreffende de bescherming van voetgangers en andere kwetsbare weggebruikers, en Richtlijn 2005/66/EG (5) betreffende het gebruik van frontbeschermingsinrichtingen op motorvoertuigen (afschaffing van starre bumpers).

2.6

De kaderrichtlijn betreffende de bescherming van voetgangers is gebaseerd op de door het European Enhanced Vehicle-safety Committee (EEVC) voorgestelde tests en grenswaarden, en voorziet in een uitvoering in twee fasen, die beiden zijn toegespitst op passieve veiligheid. De eerste fase, die aanpassingen van de constructie inhoudt en lichtere motorkappen en bumpers voorschrijft voor voertuigen van de categorie M1 en N1  (6) met een maximumgewicht van 2 500 kg, is op 1 oktober 2005 in werking getreden voor voertuigen waaraan typegoedkeuring is verleend. De tweede fase, die strengere tests en grenswaarden zal invoeren, zal vanaf 1 september 2010 van toepassing zijn op typegoedgekeurde voertuigen.

2.7

De haalbaarheid van de tests voor de tweede fase werd reeds in twijfel getrokken toen het voorstel werd behandeld door het Europees Parlement: in de definitieve versie van de richtlijn is daarom voorgeschreven dat de Commissie voor 1 juli 2004 de haalbaarheid van de tweede fase moest onderzoeken. Het haalbaarheidsonderzoek moest met name betrekking hebben op „alternatieve maatregelen — hetzij passieve, hetzij een combinatie van actieve en passieve maatregelen — die feitelijk ten minste evenveel effect sorteren” (7).

2.8

Een reeks onafhankelijke wetenschappelijke studies, waarvan sommige in opdracht van de Commissie werden uitgevoerd, heeft aangetoond dat het technisch onmogelijk is de vereisten van de tweede fase binnen de vastgestelde termijn en met de door het EEVC gesuggereerde tests te verwezenlijken. Bijgevolg bevat het nieuwe voorstel herziene parameters voor de passieve veiligheid, samen met nieuwe elementen van actieve veiligheid die ondertussen door de automobielindustrie zijn ontwikkeld en die beantwoorden aan hetgeen is voorgeschreven in art. 5 van de geciteerde richtlijn, namelijk dat zij „feitelijk ten minste evenveel effect sorteren”.

2.9

De nu voorgestelde tests zijn bovendien gelijk aan de tests in het voorstel van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties (UN/ECE) voor een globale technische regelgeving (Global Technical Regulation) inzake de bescherming van voetgangers. Mogelijke harmonisatie van de Europese regelgeving met de internationale regelgeving zou uiteraard tevens voordelen opleveren voor het concurrentievermogen van de Europese automobielindustrie.

3.1

Het nieuwe voorstel, deze keer niet voor een richtlijn maar voor een verordening, behelst in de eerste plaats een combinatie van de bepalingen van de richtlijn betreffende het gebruik van frontbeschermingsinrichtingen met de bepalingen van de richtlijn betreffende de bescherming van voetgangers, waarin de nodige aanpassingen moeten worden aangebracht om uitvoerbaar te worden. Indien de voorgestelde verordening wordt goedgekeurd, komen de twee bestaande richtlijnen dan ook te vervallen.

3.2

Krachtens de voorgestelde verordening moeten voertuigen de volgende typegoedkeuringstests ondergaan:

3.2.1

botslichaam in de vorm van het hoofd van een kind/kleine volwassene tegen voorzijde motorkap; botslichaam in de vorm van het hoofd van een volwassene tegen achterzijde motorkap; onderbeen- en bovenbeenvormig botslichaam tegen bumper, waarbij de parameters gedeeltelijk zijn herzien ten opzichte van de tweede fase van de huidige richtlijn. Dit keer niet in het kader van typegoedkeuringstests, maar in het kader van tests met het oog op de monitoring van toekomstige technologische ontwikkelingen: botslichaam in de vorm van het bekken tegen voorkant motorkap en botslichaam in de vorm van het hoofd van een volwassene tegen voorruit.

3.2.2

met betrekking tot beschermingsinrichtingen aan de voorzijde (Richtlijn 2005/55/EG) worden de tests met bovenbeen- en onderbeenvormige botslichamen en botslichamen in de vorm van het hoofd van een kind/kleine volwassene in de verordening bevestigd als typegoedkeuringstests. Daarnaast is nog in andere tests voorzien voor monitoringsdoeleinden, naast bindende voorschriften inzake de constructie en montage van dergelijke beschermingsinrichtingen.

3.3

De passieve veiligheidsmaatregelen worden aangevuld met een actief veiligheidssysteem om het in de twee richtlijnen beoogde veiligheidsniveau te garanderen. Het gaat om het remhulpsysteem (Brake Assist System — BAS), dat de bestuurder helpt wanneer hij of zij in een noodsituatie snel moet remmen maar daarvoor onvoldoende kracht gebruikt. De combinatie met ABS garandeert een maximale remkracht en optimaliseert de remwerking, waardoor de botssnelheid met de voetganger aanzienlijk wordt gereduceerd.

3.4

Gezien de toename van het aantal zware voertuigen (met name SUV's) in de stad, wordt nu al aanbevolen dat de voorschriften, na een overgangsperiode, niet alleen worden toegepast op voertuigen van de categorie M1 en N1 met een maximumgewicht van 2 500 kg, zoals de huidige regelgeving voorschrijft, maar ook op zwaardere voertuigen, met een maximumgewicht van 3 500 kg, wat het maximum van beide categorieën is.

4.1

Het EESC is in de eerste plaats ingenomen met het besluit van de Commissie om de twee eerdere richtlijnen samen te smelten in een verordening. Deze keuze schept meer duidelijkheid en vereenvoudigt de regelgeving voor deze materie, zoals het EESC al had gesuggereerd in zijn advies over het voorstel voor een richtlijn betreffende het gebruik van beschermingsinrichtingen aan de voorzijde van motorvoertuigen (8).

4.2

In dit verband is het EESC tevens ingenomen met het gekozen wetgevingsinstrument, te weten een verordening, omdat hiermee een zekere toepassing in alle lidstaten — zowel qua termijnen als methoden — wordt gewaarborgd, een aspect dat van bijzonder belang is voor uitermate technische regelgeving.

4.3

Daarentegen betreurt het EESC dat de EEVC-tests voor de tweede fase onuitvoerbaar zijn gebleken, omdat de haalbaarheid niet op tijd (voor 1 juli 2004) is onderzocht, waardoor de uitvoering drie jaar vertraging heeft opgelopen.

4.4

Het EESC kan zich echter vinden in de oplossing die na een lang maar vruchtbaar proces is voorgesteld en waarmee de aanbevelingen van CARS 21 in een geïntegreerde aanpak worden opgenomen, zodat de Europese regelgeving op een lijn kan worden gebracht met de internationale regelgeving. Het doet bijzonder veel deugd dat hieraan een rigoureuze impactbeoordeling is voorafgegaan, de eerste die door de onlangs door de Europese Commissie opgerichte Impact Assessment Board is geanalyseerd en goedgekeurd.

4.5

De gekozen oplossing, waarbij tevens gebruik wordt gemaakt van actieve veiligheidsmaatregelen, zal volgens de Commissie en haar deskundigen een daling van het aantal doden en zwaar gewonden met resp. 80 % en 44 % betekenen ten opzichte van de oorspronkelijk geplande tweede fase (9), die onuitvoerbaar is gebleken. Op die manier kunnen nog eens 1 100 extra levens worden gered en kan het aantal gewonden met meer dan 46 000 worden teruggebracht. Hier komt nog bij dat de nieuwe maatregelen weinig kosten met zich meebrengen, en dus een verwaarloosbare impact hebben op de prijzen van auto's.

4.6

In het licht van het bovenstaande dringt het EESC er sterk op aan dat het voorstel van de Commissie snel en volledig wordt goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese Raad, en dat verdere vertraging wordt voorkómen, omdat dat onvermijdelijk zou leiden tot een opeenstapeling van vertragingen als gevolg van de lead time  (10) in de automobielindustrie.

4.7

Het EESC hoopt bovendien dat de nieuwe voorschriften ook snel zullen worden toegepast op zwaardere voertuigen, met inbegrip van SUV's, waarvan er steeds meer deel uitmaken van het stadsverkeer. De in het voorstel genoemde overgangsperiode zou dan ook onmiddellijk moeten worden vastgesteld.

4.8

Ten slotte mag men niet vergeten dat deze beschermingsmaatregelen uiteraard niet gelden voor oudere voertuigen, die dus tot de grootste gevaren voor zwakke weggebruikers behoren. Het ABS-systeem, dat nu op doeltreffende wijze kan worden gecombineerd met BAS, kan weliswaar al sinds 2004 op vrijwillige basis worden toegepast, maar zal pas met de nieuwe wetgeving verplicht worden gesteld.

4.9

Het EESC herinnert eraan dat er bij het onderhavige type botsingen twee categorieën verwondingen zijn: de eerste is het gevolg van de primaire botsing van de voetganger of fietser met het frontgedeelte van het voertuig, de tweede is het gevolg van de secundaire botsing met het wegdek waarop de voetganger vaak wordt gekatapulteerd. In ieder geval moet worden benadrukt dat de bescherming van een voetganger een illusie is als de primaire botsing met een snelheid van meer dan 40km/uur plaatsvindt.

4.10

Het EESC wenst met bovenstaande opmerkingen nogmaals te benadrukken dat de oplossing van dit probleem, maar ook van vele andere problemen in verband met de veiligheid van weggebruikers, een geïntegreerde aanpak vergt, die naast een technologische verbetering van voertuigen nog twee andere fundamentele aspecten moet omvatten, namelijk het gedrag van de weggebruikers en de infrastructuur. Dit zijn de twee aspecten waarvoor zowel de Europese instellingen als de lidstaten doorslaggevende verantwoordelijkheid op zich moeten nemen.

4.11

Het EESC merkt in dit verband op dat de Europese Commissie al veel heeft gedaan en nog altijd veel doet op dit gebied, met wetgevings- en beleidsvoorstellen, met financiële middelen die via het Europese kaderprogramma voor onderzoek en het programma voor de financiering van de verkeersveiligheid beschikbaar worden gesteld, en last but not least met de lancering van het Europees handvest voor de verkeersveiligheid.

4.12

De andere instellingen en de lidstaten hebben daarentegen wel oog voor het probleem, maar geven niet altijd voldoende steun aan de initiatieven van de Commissie. Een zeer recent voorbeeld hiervan is het voorstel van de Commissie om de veiligheid van de wegeninfrastructuur te vergroten (11). Dit voorstel, dat het EESC noodzakelijk acht om het aantal verkeersslachtoffers terug te dringen, werd door het Europees Parlement als te dwingend beschouwd, en is dus uit naam van het subsidiariteitsbeginsel ontdaan van de meest ingrijpende bindende voorschriften. Ook in dit geval — tenzij de stemming tijdens de plenaire vergadering een ander resultaat oplevert, wat niet waarschijnlijk is — laat het Europees Parlement de besluitvorming dus volledig over aan de lidstaten.

4.13

Met betrekking tot het eerste aspect dat hierboven werd genoemd, namelijk het gedrag van de weggebruikers, zij erop gewezen dat verkeersongevallen weliswaar vaak te wijten zijn aan de onoplettendheid van bestuurders, maar dat het even vaak de voetgangers en fietsers zelf zijn die in de fout gaan, doordat zij de elementaire regels van het verkeer aan hun laars lappen en domweg hun „gezonde verstand” niet gebruiken. Het onderwijs en de voorlichting op dit gebied moeten al vanaf de lagere school worden gegeven, en er moeten regelmatig bewustmakingscampagnes worden gevoerd om een correct gedrag van alle weggebruikers te stimuleren. Daarnaast is het zaak dat er strenge repressieve maatregelen komen om gevaarlijk gedrag van alle weggebruikers te bestraffen.

4.14

Een ander essentieel aspect van de verkeersveiligheid is de infrastructuur, vooral in steden, waar 80 % van de dodelijke ongevallen met voetgangers en fietsers plaatsvinden. De fysieke scheiding tussen de verschillende soorten weggebruikers — daar waar mogelijk — is de doeltreffendste manier om botsingen tussen motorvoertuigen, voetgangers en fietsers te voorkómen. Het aanleggen van beschermde oversteekplaatsen voor voetgangers, voetgangersbruggen, fietspaden, een adequate verlichting en bestrating, en een duidelijke en in alle lidstaten zo uniform mogelijke bewegwijzering, zouden helpen het aantal ongevallen terug te dringen, en een minder vijandige stedelijke omgeving te creëren voor andersvaliden.

4.15

Dergelijke initiatieven vergroten de veiligheid en verbeteren de kwaliteit van het bestaan in steden, en moeten dan ook ter sprake komen in ieder voorstel van de Commissie, dus ook in voorstellen zoals het onderhavige, dat uitsluitend op de technische aspecten van motorvoertuigen betrekking heeft.

M1

=

motorvoertuigen met 8 passagiers + bestuurder en een maximumgewicht van 3 500 kg.

N1

=

bedrijfsvoertuigen die zijn afgeleid van M1, met een maximumgewicht van 3 500 kg.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/12

1.1

De ontwikkeling van de vraag naar mobiliteit, het aandeel van het eigen vervoer, de problemen i.v.m. verkeerscongestie, in het bijzonder maar niet uitsluitend in stedelijke gebieden, hebben ertoe geleid dat het wegvervoer een van de menselijke activiteiten is waarnaar in het kader van een milieueffectbeoordeling het meest wordt gekeken. In deze context past ook het voorstel van de Commissie dat erop gericht is de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door zware vrachtvoertuigen te verminderen.

1.2

Het EESC onderschrijft het voorstel dat volgens hem relevant is wat zowel de doeltreffendheid als het tijdschema voor de tenuitvoerlegging ervan betreft, gelet op de milieueisen en de lead time voor de industrie.

1.3

Het EESC valt de Commissie bij dat de verordening die in dit advies behandeld wordt, een stap voorwaarts betekent op weg naar een geleidelijke wereldwijde harmonisatie van de toegelaten emissies.

1.4

Het Comité vindt de keuze van het wetgevingsinstrument, nl. een verordening, coherent en bijzonder geschikt daar aldus wordt verzekerd dat de verordening op een duidelijk vastgestelde datum en wijze in alle lidstaten ten uitvoer wordt gelegd — een aspect dat van bijzonder belang is bij regelgeving met een hoog technisch gehalte.

1.5

Het onderschrijft volledig het recht van onafhankelijke reparateurs op vrije toegang tot reparatie-informatie m.b.t. het voertuig. Om redenen die hieronder worden uiteengezet, verbaast het zich er evenwel over dat ook voor zware bedrijfsvoertuigen gekozen wordt voor het gebruik van het gestandaardiseerde formaat OASIS dat eigenlijk voor personenwagens bedoeld is.

1.6

Het Comité hoopt dan ook dat de Commissie verder onderzoek zal verrichten teneinde alternatieve oplossingen te vinden die dezelfde verwachte voordelen kunnen opleveren als het OASIS-systeem en bovendien een eenvoudigere en goedkopere toepassing voor de gebruikers mogelijk maken.

1.7

Het EESC wil er andermaal op wijzen dat het wenselijk is in het kader van de maatregelen van de Commissie om vervuilende emissies terug te dringen, het gebruik aan te moedigen van voertuigen die op alternatieve brandstoffen rijden die minder stikstofoxiden en deeltjes uitstoten, alsook ervoor te zorgen dat in de tekst van de toekomstige verordening ook aandacht wordt geschonken aan het streven naar kwaliteit van de brandstoffen.

1.8

Volgens het EESC houdt het tot slot geen steek een verplichting tot meting van CO2-uitstoot op te nemen in regelgeving die alleen betrekking zou moeten hebben op vervuilende emissies. Het Comité vreest immers dat de complexiteit en specificiteit van het onderwerp, dat van aanzienlijke invloed is op de concurrentie, een debat zou kunnen uitlokken dat het tijdschema van het wetgevingsproces in het gedrang zou kunnen brengen, waardoor de verwachte resultaten van deze verordening op zich zouden kunnen doen wachten. Het EESC stelt daarom voor aan de CO2-problematiek een specifieke verordening te wijden wanneer betrouwbaardere gegevens beschikbaar zullen zijn dan thans het geval is.

2.1

Hoewel de situatie het laatste decennium verbeterd is, vormt de luchtkwaliteit nog altijd een ernstig probleem in de hele Europese Unie, in het bijzonder in steden en dichtbevolkte regio's.

2.2

Zelfs in 2020 zal de EU nog lang niet de doelstellingen van het zesde milieuactieprogramma hebben verwezenlijkt. Van de verschillende vormen van vervuiling baart vervuiling door deeltjes de wetenschappelijke gemeenschap steeds grotere zorgen. Het onderhavige voorstel voor een verordening dat in dit advies behandeld wordt, is gericht op een betere luchtkwaliteit, zonder het concurrentievermogen van de industrie of het vrije verkeer van goederen in het gedrang te brengen.

2.3

Zoals vicevoorzitter Verheugen aangeeft, is de nieuwe norm Euro 6 een verdere stap voorwaarts op weg naar wereldwijde harmonisatie van de regelgeving op het gebied van emissies, daar hiermee grenswaarden worden vastgesteld die vergelijkbaar zijn met die in andere landen buiten de EU, bv. de VS.

2.4

Stof dat bestaat uit deeltjes, die deels van natuurlijke oorsprong en deels door menselijke activiteit en met name door verbrandingsprocessen veroorzaakt zijn, heeft een complexe samenstelling die uiteenloopt, zowel vanuit chemisch oogpunt als wat de afmetingen betreft.

2.5

Er zij aan herinnerd dat acute vervuiling door fijn stof, ook al is ze vaak gekoppeld aan de bevolkingsdruk, ook ver van dichtbevolkte stedelijke gebieden wordt waargenomen ten gevolge van natuurlijke fenomenen die in de hand worden gewerkt door bijzondere weersomstandigheden of de morfologie van het betrokken gebied. Voorts kan het aandeel van de verschillende emissiebronnen aanzienlijk verschillen van gebied tot gebied. Het Europees Milieuagentschap (EMA) gaat ervan uit dat 26 % van de totale emissies ten gevolge van menselijke activiteit in de EU-15 aan het wegverkeer toe te schrijven is.

2.6

Dit bewijst eens te meer dat het probleem van de emissies en de vervuiling steeds in een globaal perspectief en vanuit een geïntegreerde aanpak moet worden bekeken.

2.7

In deze context verheugt het EESC zich erover dat de Commissie een voorstel heeft uitgewerkt dat is opgesteld in de context van het programma „Schone lucht voor Europa” (CAFE) (1), dat de technische basis legt voor de opstelling van de thematische strategie inzake luchtverontreiniging.

2.8

Het EESC is ook ingenomen met de door de Commissie goedgekeurde aanpak op basis van een „opsplitsing in twee niveaus” (split approach). In de voorgestelde verordening worden immers de basisbeginselen van de nieuwe bepalingen vastgesteld die volgens de medebeslissingsprocedure moeten worden goedgekeurd. De technische specificaties ter uitvoering van deze bepalingen zullen worden vastgelegd in een andere verordening die door de Commissie moet worden goedgekeurd. De Commissie zal met het oog daarop worden bijgestaan door het regelgevend comité voor de aanpassing aan de technische vooruitgang, overeenkomstig de comitéprocedure.

3.1

Doel van de Commissie was aan te geven welke maatregelen nodig zijn om het vereiste luchtkwaliteitsniveau te bereiken. Euro 6 is een belangrijke maatregel om gasemissies (zoals stikstofoxiden (NOx) en koolwaterstoffen (HC)) en emissies van deeltjes te verminderen.

3.2

De voorgestelde verordening is van toepassing op voertuigen van de categorieën M1, M2, N1 en N2, zoals gedefinieerd in bijlage II bij Richtlijn 2007/46/EG, met een referentiemassa van meer dan 2 610 kg, en alle motorvoertuigen van de categorieën M3 en N3, zoals gedefinieerd in die bijlage. Op verzoek van de fabrikant is zij daarentegen niet van toepassing op voertuigen van de categorieën M1, M2, N1, en N2 met een referentiemassa van 2 840 kg of minder, die zijn goedgekeurd overeenkomstig Verordening (EG) nr. 715/2007 (2).

3.3

Ten opzichte van Euro 5 (vanaf 1 oktober 2008 verplicht voor nieuwe typegoedkeuringen) zijn de voorgestelde nieuwe grenswaarden voor uitlaatemissies (Euro 6) gericht op een vermindering van 80 % van de koolwaterstoffen en 66 % van de deeltjes. Het toegelaten emissieniveau ligt op een lijn met het niveau dat vanaf diezelfde periode in de VS voorgeschreven wordt. De verordening voorziet voorts in de invoering, van zodra relevante meetmethodes zullen zijn ontwikkeld, van een grenswaarde voor het deeltjesaantal.

3.4

In de voorgestelde verordening worden de grenswaarden vastgesteld op basis van testcycli maar doel is de wereldwijd geharmoniseerde cycli (WHSC) in te voeren wanneer het mogelijk zal zijn de met de huidige cycli gemeten emissies in correlatie te brengen met deze die met geharmoniseerde cycli worden gemeten.

3.5

In vergelijking met de thans geldende regelgeving verlengt de verordening de levensduur van de voertuigen in samenhang met de duurzaamheid van de systemen voor verontreinigingsbeheersing en de overeenstemming tijdens het gebruik.

3.6

Met het oog daarop wordt de definitie van de levensduur van de verschillende categorieën voertuigen als volgt uitgebreid:

3.7

In onderhavige verordening is voorzien dat de Commissie met een verdere verordening met uitvoeringsbepalingen zal komen, die betrekking zullen hebben op:

3.8

In de verordening is voorts voorzien dat aan onafhankelijke marktdeelnemers onbeperkte en gestandaardiseerde toegang tot informatie van het boorddiagnosesysteem (OBD-informatie) en reparatie- en onderhoudsinformatie wordt verleend (3). Door de verwijzing naar een meer gedetailleerde verordening wordt er ook in voorzien dat informatie van het boorddiagnosesysteem van het voertuig (OBD-informatie) en reparatie- en onderhoudsinformatie op websites beschikbaar wordt gesteld in het gestandaardiseerde formaat dat door een technisch comité van belanghebbenden is ontwikkeld (de „OASIS-standaard”) (4).

3.9

De in de verordening voorgeschreven Euro 6-grenswaarden worden op de volgende data van kracht:

4.1

In het laatste decennium is de luchtkwaliteit verbeterd ondanks het aanzienlijk toegenomen aantal voertuigen. Toch staat men in de hele EU nog ver af van een oplossing van het probleem van de luchtvervuiling, met name in steden en dichtbevolkte gebieden. Het EESC is dan ook ingenomen met het voorstel van de Commissie om geharmoniseerde voorschriften voor de constructie van motorvoertuigen vast te stellen met het oog op de goede werking van de interne markt en een hoog niveau van milieubescherming.

4.2

De Euro 4-emissiegrenswaarden voor vrachtwagens en bussen zijn van toepassing sinds 9 november 2006 en de Euro 5-emissiegrenswaarden gelden vanaf 1 oktober 2008 voor nieuwe typegoedkeuringen. Het EESC kan zich dan ook vinden in de voorgestelde data voor inwerkingtreding van de nieuwe regelgeving.

4.3

Het Comité onderschrijft de toepassing van het subsidiariteitsbeginsel voor zover het voorstel geen gebieden bestrijkt die onder de exclusieve bevoegdheid van de Gemeenschap vallen. Het valt evenwel het standpunt van de Commissie bij die er terecht naar streeft belemmeringen voor de interne markt tegen te gaan en van mening is, aangezien luchtverontreiniging grensoverschrijdende gevolgen heeft, dat de doelstellingen van het voorstel niet voldoende door maatregelen van de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt en daarom bindende en op Europees niveau geharmoniseerde maatregelen noodzakelijk maken.

4.4

Het Comité is ook ingenomen met de keuze van het wetgevingsinstrument, nl. een verordening, waarmee wordt verzekerd dat de verordening op een duidelijk vastgestelde datum en wijze in alle lidstaten ten uitvoer wordt gelegd — een aspect dat van bijzonder belang is bij regelgeving met een hoog technisch gehalte.

4.5

Het onderschrijft hetgeen gezegd wordt onder punt 5 van de toelichting bij de ontwerpverordening, nl. dat „om de EU-doelstellingen inzake luchtkwaliteit te halen, er onverminderd moet worden gestreefd naar een vermindering van de voertuigemissies. Daarom moet de industrie duidelijke informatie krijgen over de toekomstige emissiegrenswaarden”. Ook gaat het ermee akkoord dat „als al in een vroeg stadium grenswaarden voor de emissie van stikstofoxide worden vastgesteld, de voertuigfabrikanten zekerheid wordt geboden voor de planning voor heel Europa op lange termijn”, hetgeen in punt 6 wordt gesteld.

4.6

Het Comité valt de Commissie tevens bij wanneer deze erop wijst dat bij het vaststellen van emissienormen er enerzijds rekening moet worden gehouden met de gevolgen voor het concurrentievermogen van de markten en de fabrikanten en met de directe en indirecte kosten voor het bedrijfsleven en anderzijds met de voordelen op verschillende gebieden, zoals de aanmoediging van innovatie, betere luchtkwaliteit, lagere gezondheidskosten en extra levensjaren.

4.7

Het onderschrijft volledig het recht van onafhankelijke reparateurs op vrije toegang tot reparatie-informatie m.b.t. het voertuig. Het verbaast er zich evenwel over dat ook voor zware bedrijfsvoertuigen gekozen wordt voor het gebruik van het gestandaardiseerde formaat OASIS dat eigenlijk voor personenwagens bedoeld is.

4.7.1

In grote series geproduceerde voertuigen vallen dan ook niet onder de verordening die van toepassing is op bedrijfsvoertuigen met een referentiemassa van meer dan 2 610 kg. Bedrijfsvoertuigen bestaan in een groot aantal verschillende uitvoeringen waardoor het in verhouding tot de verwachte reële voordelen moeilijk en bijzonder duur zou zijn de informatie te standaardiseren, gelet ook op het feit dat er slechts weinig reparatiebedrijven voor zware bedrijfsvoertuigen zijn en zij bovendien in hoge mate gespecialiseerd zijn in bepaalde merken. Toepassing van de OASIS-standaard op reparatiebedrijven van zware bedrijfsvoertuigen, die vrijwel allemaal kleine of middelgrote ondernemingen zijn, zou voor hen op financieel en organisatorisch gebied een aanzienlijke belasting met zich meebrengen met het oog op de invoering en het beheer van het nieuwe systeem; deze kosten zouden niet in verhouding staan tot de voordelen die voor de gebruikers van het systeem verwacht worden.

4.7.2

In het licht van deze beschouwingen zou het EESC graag zien dat de Commissie een effectbeoordeling maakt waarbij een kosten-batenanalyse van het gebruik van OASIS wordt gemaakt in vergelijking met andere mogelijke oplossingen die eenvoudiger en goedkoper zijn.

4.8

Het EESC wijst andermaal op de gelegenheid, die reeds eerder i.v.m. andere voorstellen van de Commissie werd onderstreept, om het gebruik aan te moedigen van voertuigen die op alternatieve brandstoffen rijden die minder stikstofoxiden en deeltjes uitstoten. Het is het er daarom mee eens dat grenswaarden voor koolwaterstoffen, niet-methaan-koolwaterstoffen en methaan moeten worden vastgesteld.

4.9

Het Comité hoopt dat de Commissie zo spoedig mogelijk wereldwijd geharmoniseerde rijcycli zal opnemen in de testprocedure die ten grondslag ligt aan de verordeningen betreffende EG-typegoedkeuring met betrekking tot emissies.

4.10

De verordening voorziet tevens in meting van het brandstofverbruik en van CO2-emissies, en wijkt bijgevolg enigszins af van de vastgestelde doelstelling om luchtverontreinigende stoffen terug te dringen.

4.10.1

De voor dergelijke metingen te hanteren gegevens zouden verworven worden via benchtests, die evenwel niet representatief zijn voor het reële gebruik van het voertuig. Zoals werd vermeld is de energie-efficiëntie van het voertuig in feite afhankelijk van verschillende factoren waarvan de motor slechts een belangrijk element is naast een aantal andere (aandrijving, aërodynamica, weerstand van het loopwerk, hulpstukken, enz.). Hetzelfde type motor kan worden gebruikt voor voertuigen met zeer uiteenlopende kenmerken en doeleinden (vrachtauto's, werfvoertuigen, stadsbussen, enz.).

4.10.2

Het EESC wijst erop dat de mededeling van de Commissie over de strategie om de CO2-uitstoot te verminderen (COM(2007) 19 final) er dus niet bij toeval ook op gericht was bedrijfsvoertuigen N1 in de regeling op te nemen; in het voorstel voor de betreffende verordening (COM(2007) 856 final) werd hier achteraf van afgezien wegens de specificiteit van het onderwerp en de gebrekkige beschikbare gegevens.

4.10.3

Het Comité herinnert er voorts aan dat de markt sterk aandringt op een vermindering van het brandstofverbruik van bedrijfsvoertuigen (in evenredigheid met de CO2-emissies) daar brandstof in veel gevallen de grootste werkingskost van het vervoer is. De concurrentie moet bijgevolg autofabrikanten ertoe aanzetten de meest geavanceerde oplossingen aan te reiken wat brandstofverbruik en dus ook kooldioxide-emissies betreft.

4.10.4

Wat de meting van CO2-emissies betreft, wijst het EESC op een punt dat volgens hem niet van het minste belang is, nl. dat als het brandstofverbruik en de CO2 alleen op de motor gemeten worden en deze gegevens gebruikt worden om eventuele prikkels of belastingen vast te stellen, er onredelijke marktverstoringen kunnen ontstaan.

4.10.5

In het licht van het voorgaande bevestigt het EECS dat het volgens hem zaak is zo spoedig mogelijk ook met wetgeving betreffende CO2-emissies van zware bedrijfsvoertuigen te komen. Volgens hem kan dit thema echter beter afzonderlijk worden behandeld en uitgediept, via het opstellen van een specifiek voorstel, ook om tijdens de discussie geen controverses uit te lokken die de goedkeuring van de onderhavige verordening in het gedrang zouden kunnen brengen.

4.11

Aangezien er op de markt terughoudendheid bestaat betreffende de aankoop van minder vervuilende voertuigen omdat deze onvermijdelijk duurder zijn, is het EESC ermee ingenomen dat de mogelijkheid wordt geboden te voorzien in financiële stimuli voor dergelijke aankopen en vindt het Comité het een goede zaak dat lidstaten via verschillende aanmoedigingsregelingen vaart kunnen zetten achter het in de handel brengen van voertuigen die aan de communautair vastgestelde criteria voldoen.

4.12

Uiteraard stemt het Comité volledig in met het voorstel het aan de lidstaten over te laten sancties vast te stellen die van toepassing zijn in geval van inbreuken op de onderhavige verordening; deze sancties moeten doeltreffend, evenredig en ontmoedigend zijn.

4.13

De door de Commissie voorgestelde data voor de inwerkingtreding (1 april 2013 voor nieuwe typegoedkeuringen en 1 oktober 2014 voor nieuwe registraties) zijn volgens het Comité gepast. Het feit dat er vijf jaar ligt tussen het eerste en het volgende emissieniveau, moet volstaan om de industrie in staat te stellen economisch voordeel te halen uit de investeringen die zij doen om nieuwe oplossingen op de markt te brengen.

4.14

Het Comité onderschrijft het voorstel van de Commissie om de nieuwe regeling, op verzoek van de fabrikant, niet toe te passen op voertuigen van de categorieën M1, M2, N1, en N2 met een referentiemassa van 2 840 kg of minder, die zijn goedgekeurd overeenkomstig Verordening (EG) nr. 715/2007. Het is er met andere woorden voor te vinden dat er bij de goedkeuring van voertuigen die qua tonnenmaat een grensgeval vormen, een zekere flexibiliteit aan de dag wordt gelegd om doeltreffender te kunnen inspelen op de verschillende verlangens van de klanten, ook met het oog op de afweging verbruik/aantal kilometers/vervuilende emissies.

5.1

Het EESC stemt in met de voorgestelde emissiegrenswaarden. Deze grenswaarden betreffen scenario A (5) dat door de Commissie bestudeerd is en op bijval kon rekenen van de meeste stakeholders die bij het raadplegingsproces betrokken waren.

5.2

Het EESC meent evenwel nogmaals te moeten wijzen op het probleem van de omgekeerde verhouding tussen NOx- en CO2-emissies. Aangezien de vermindering van beide emissies een belangrijke milieudoelstelling is, is het van cruciaal belang tussen beide een evenwicht te vinden en de grenswaarden voor stikstofoxiden zo vast te stellen dat zij de toename van kooldioxide-emissies niet in de hand werken. De verwachte NOx-vermindering zal inderdaad een toename met 2 tot 3 % van de CO2-emissies met zich meebrengen. Op basis van een Amerikaanse studie van 2001 is de Commissie echter van mening dat de thans verwachte toename op het ogenblik van toepassing van de verordening ongedaan zal worden gemaakt dankzij de technologische verbetering van de motoren. Het EESC pleit er hoe dan ook voor de bewuste studie bij te werken zodat over zo betrouwbaar mogelijke gegevens kan worden beschikt m.b.t. het effect van de voorgestelde NOx-grenswaarden op het brandstofverbruik en de daarmee samenhangende CO2-uitstoot.

5.3

Zoals eerder vermeld, is het EESC ingenomen met de aanpak op basis van een „opsplitsing in twee niveaus” (split approach) waarbij de medebeslissingsprocedure alleen gebruikt wordt voor de onderdelen van groter politiek belang en de comitéprocedure wordt gehanteerd voor uitvoeringsmaatregelen en technische specificaties.

5.4

Niettemin blijken tal van kwesties waarmee het regelgevend comité wordt belast (boorddiagnosesystemen, deeltjesaantal, systemen om de bestuurder te overtuigen in geval van gebruik van een reagens, enz.) erg complex en van grote invloed te zijn op de technologie van het voertuig. Het zou dan ook een goede zaak zijn dat alle betreffende maatregelen tegelijkertijd met de grenswaarden Euro 6 ten uitvoer worden gelegd en dat, zoals ook voor de onderhavige verordening wordt bepleit, er voorzien wordt in een passende aanlooptijd tussen de inwerkingtreding en de tenuitvoerlegging teneinde de industrie de nodige tijd te geven om een en ander te ontwikkelen.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/17

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/17

1.1

Voor de toekomst van Europa, het mondiale evenwicht en de bestrijding van klimaatverandering zijn de energievoorziening, de diversificatie van energiebronnen en de ontwikkeling van duurzame energie van fundamenteel belang.

1.2

In de huidige situatie, met mondiale confrontaties als gevolg van de sterk toegenomen vraag naar energie, is het beter dat de EU namens de lidstaten optreedt dan dat zij dat elk afzonderlijk doen en dat zij de klimaatverandering bestrijdt. Gezien haar supranationale karakter legt de EU namelijk genoeg gewicht in de schaal om tijdens internationale onderhandelingen de nodige politieke invloed te kunnen uitoefenen.

1.3

Het is een goede zaak dat het Verdrag van Lissabon nu een aan energie gewijde Titel bevat (Titel XX om precies te zijn), want dit verschaft de EU een steviger wettelijke basis om op dit gebied namens de lidstaten op te treden.

1.4

Onderzoek en ontwikkeling op het gebied van duurzame energie en milieu zijn van groot belang, evenals een goede verdeling van de hulpbronnen. Om te voorkomen dat via subsidies overheidsgeld wordt verspild aan technologieën zonder toekomst, zou er op oordeelkundige wijze onderzoek moeten worden gedaan naar de bevordering van energiebronnen en van technologieën voor energiebesparing en uitstootvermindering waarvan men redelijkerwijs mag aannemen dat zij niet economisch rendabel zullen worden. Onderzoeksgelden moeten juist besteed worden aan technieken die volgens de wetenschappelijke gemeenschap de toekomst hebben, zoals technologieën om broeikasgasemissies te verminderen of af te vangen, energie-efficiëntie, schone steenkool, elektrische of een andere alternatieve aandrijving van voertuigen, brandstofcellen, zonne-energie, de energie-efficiëntie van het hergebruik van afval, kernfusie en de verarming van kernafval.

1.5

Het is eveneens belangrijk dat apparaten en gebouwen energie-efficiënt zijn.

1.6

Om de druk van nogal eens goed georganiseerde producenten te weerstaan zou er een Europees aankoopbeleid moeten komen. Bovendien moet Europa zorgen voor een goede coördinatie van het energiebeleid en van de standpunten die worden ingenomen in internationale organisaties zoals de WTO, de VN, de NAVO en de OESO.

1.7

Diversificatie van de energiebronnen is belangrijk. Wat samenwerking met Rusland en de Kaukasische en Centraal-Aziatische republieken betreft is een constructieve maar verstandige houding aan te bevelen.

1.8

In landen waar een consensus bestaat over kernenergie moet de mogelijkheid worden overwogen om deze vorm van energie nieuw leven in te blazen en het onderzoek op het gebied van de opwerking van kernafval te intensiveren. Ook zou er in het kader van het zevende O&O-kaderprogramma van Euratom en het ITER-initiatief meer onderzoek naar kernfusie moeten worden gedaan.

1.9

Wat hun energiebeleid en hun optreden in internationale organen betreft moeten de lidstaten voor meer samenwerking en coördinatie zorgen en een nabuurschapsbeleid ontwikkelen. Ook doen zij er goed aan om in dit verband hun gedachten te laten gaan over een gemeenschappelijk energiebeleid, dat dan op een later tijdstip zijn beslag zou moeten krijgen en waarvoor speciale instellingen zouden moeten worden opgericht. Uit de toenemende handel in duurzame energie in alle lidstaten — een nieuwe ontwikkeling — blijkt de interesse van de bevolking. Samen met het nieuwe gemeenschappelijke, in het Verdrag van Lissabon omschreven beleid zou dit een uitgelezen kans kunnen zijn voor de verdere acceptatie en ontwikkeling van duurzame energie.

2.1.1

Volgens het Internationale Energieagentschap zal de wereldwijde vraag naar energie in 2030 met 55 % zijn toegenomen.

2.1.2

De EU zelf is zwaar afhankelijk van vaste fossiele brandstoffen, aardolie en aardgas, en deze afhankelijkheid zal de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toenemen. Aangezien zij voor 80 % van fossiele brandstoffen afhankelijk is, mag verwacht worden dat de invoer van energie tussen nu en 2030 van 50 % naar 70 % zal stijgen.

2.1.3

De olievoorraden zullen naar verwachting vanaf 2050 slinken, maar tegelijkertijd zullen door de toenemende vraag en de vooruitgang van de techniek onconventionele voorraden op een rendabele manier exploiteerbaar worden.

2.1.4

De overstap op andere energiebronnen is onvermijdelijk, maar zal wel moeilijk zijn. Dergelijke omwentelingen hebben zich al eens eerder voorgedaan, bijvoorbeeld in de 19e eeuw, toen men van biomassa (voornamelijk) hout eerst overstapte op steenkool en daarna op aardolie. Maar heden ten dage zijn er nog niet de mogelijkheden om duurzame energiebronnen in voldoende mate te exploiteren om opnieuw een dergelijke overstap te kunnen maken.

2.1.5

De problemen worden veroorzaakt door tal van factoren: de energiedichtheid, de stukken grond die nodig zijn voor de productie van biobrandstoffen (wat ten koste gaat van andere gebruiksmogelijkheden, voornamelijk landbouwactiviteiten), de fluctuerende en moeilijk voorspelbare energie-intensiteit (windkracht, zonne-energie, getijdenenergie), waarvoor een goede planning inzake opslagcapaciteit vereist is, en de geografische spreiding van duurzame energiebronnen. Wat kernenergie betreft: zelfs met een zeer ambitieus beleid om oude centrales op te knappen en er nieuwe bij te bouwen zou de internationale kernindustrie de vraag niet kunnen dekken.

2.1.6

Europa is voor zijn energiebehoefte sterk aangewezen op het buitenland: het importeert 50 % van de energie die het nodig heeft, en als het zo doorgaat is dat in 2030 zelfs 70 %. Dat betekent dat Europa dan 90 % van zijn aardolie en 70 % van zijn aardgas moet invoeren!

2.1.7

In maart 2006 maakte de Raad de balans op, waarbij de volgende zaken zorgen baarden:

Deze verontrustende stand van zaken leidde tot de voorstellen die zijn opgenomen in het nieuwe energiepakket, dat in zekere zin een antwoord biedt op de vastgestelde problemen.

2.1.8

De Europese leiders hebben dus te maken met een tweeledig probleem: aan de ene kant worden de traditionele primaire energiebronnen steeds schaarser, aan de andere kant bevinden deze zich grotendeels in politiek onstabiele landen die ze zouden kunnen gebruiken om druk uit te oefenen op de landen die van hen afhankelijk zijn, zoals al eens gebeurd is.

2.2.1

Alle lidstaten hebben te maken met de aangekaarte problemen, maar als zij deze allemaal op eigen houtje proberen op te lossen kunnen zij geen vuist maken tegenover de vaak in kartels samenwerkende producenten.

2.2.2

Daarom moeten zij een blok vormen en in EU-verband een gemeenschappelijk energiebeleid uitwerken dat hun meer controle geeft over het verbruik en hen in staat stelt om wat de toeleveranciers betreft voor meer diversificatie te zorgen.

2.2.3

Met haar omvang en institutionele instrumenten kan de EU in dit verband transnationaal beleid ontwikkelen, nationale beleidsmaatregelen coördineren, de samenhang in Europa vergroten en ten opzichte van derde landen een energiebeleid uitwerken.

2.2.4

Nu het voorstel voor een grondwettelijk verdrag is verworpen, zou een Europees energiebeleid de burgers in de geest van het Verdrag van Lissabon weer dichter bij de EU kunnen betrekken en het concrete nut van de EU kunnen bewijzen.

2.3.1

De EU heeft thans geen eigen bevoegdheid op energiegebied, maar hier zou met het Verdrag van Lissabon verandering in moeten komen, wat een belangrijke ontwikkeling is.

2.3.2

Toen de EEG werd opgericht, waren de meeste energiekwesties een zaak van Euratom en de EGKS.

2.3.3

Maar betekent dit dat de EU zich altijd verre heeft gehouden van maatregelen op energiegebied?

2.3.4

Allerminst. Op grond van artikel 308 van het EG-Verdrag heeft zij een volwaardig energiebeleid ontwikkeld en op grond van artikel 154 van hetzelfde verdrag heeft zij een beleid voor de trans-Europese energienetwerken uitgewerkt (zie Beschikking 1364/2006/EG). En de regels voor de interne markt en voor mededinging zijn natuurlijk ook toegepast op de energiemarkt (Richtlijn 2003/55/EG inzake de liberalisering van de aardgasmarkt, Richtlijn 2003/54/EG inzake de liberalisering van de elektriciteitsmarkt, Richtlijn 90/377/EEG als gewijzigd bij Richtlijn 93/87/EEG betreffende de doorzichtigheid van de prijzen van gas en elektriciteit). In eerste instantie baarde de liberalisering van deze markten, die het eind van de overheidsmonopolies betekende, soms zorgen omdat de prijzen zo stegen, maar dat kwam vooral door de toenemende wereldwijde vraag naar schaarse hulpbronnen waarvan de voorraden uitgeput raken.

2.3.5

Dan zijn er ook nog de teksten van de Commissie die geen voorstellen voor wetgeving vormen, maar eerder in de categorie „soft law” vallen: het Groenboek over een Europese strategie voor een continue energievoorziening (28 november 2000), de mededeling „Eindverslag over het Groenboek „Op weg naar een Europese strategie voor een continue energievoorziening”” (26 juni 2002), het Groenboek inzake energie-efficiëntie „Meer doen met minder”, het „Actieplan voor energie-efficiëntie — Het potentieel realiseren” (19 oktober 2006), en het Wereldfonds voor energie-efficiëntie en hernieuwbare energie (6 oktober 2006).

2.3.6

De EU heeft dus veel nagedacht over energie, maar voor daadwerkelijke maatregelen beschikte ze over een weinig solide rechtsgrond: artikel 308 van het EG-Verdrag, de zogenoemde flexibiliteitsclausule: „Indien een optreden van de Gemeenschap noodzakelijk blijkt om, in het kader van de gemeenschappelijke markt, een der doelstellingen van de Gemeenschap te verwezenlijken zonder dat dit Verdrag in de daartoe vereiste bevoegdheden voorziet, neemt de Raad met eenparigheid van stemmen op voorstel van de Commissie en na raadpleging van het Europees Parlement de passende maatregelen”. Zij heeft in dit verband ook op indirecte manier gebruikgemaakt van met name de wetgeving inzake de interne markt, mededinging en milieu. Dit was, of leek althans, een eerder technische dan juridische aangelegenheid.

2.3.7

Gezien het grote belang dat energie in de loop der jaren heeft gekregen, zowel voor het dagelijks leven van de Europeanen als voor de economie en de geopolitieke stabiliteit, bevat het Verdrag van Lissabon daarom artikel 176, waarin „rekening houdend met de noodzaak om het milieu in stand te houden en te verbeteren” en „in een geest van solidariteit tussen de lidstaten” de doelstellingen van de EU op energiegebied uiteen worden gezet.

2.3.8

In het toekomstige verdrag is het energiebeleid van de EU erop gericht om:

2.3.9

Dit beleid is een kwestie van gedeelde bevoegdheden, waarbij besluiten met gekwalificeerde meerderheid van stemmen worden genomen — behalve voor fiscale aangelegenheden, waarvoor de unanimiteitsvereiste blijft gelden. In de tweede alinea van artikel 176 A, lid 2, staat echter dat de maatregelen die worden genomen ter verwezenlijking van de in lid 1 van dit nieuwe artikel genoemde doelstellingen niet van invloed zijn op „het recht van een lidstaat de voorwaarden voor de exploitatie van zijn energiebronnen te bepalen, op zijn keuze tussen verschillende energiebronnen of op de algemene structuur van zijn energievoorziening”.

2.3.10

De EU is dus straks bevoegd op dit gebied, en dat is een eerste vereiste voor een krachtiger en concreter optreden. Is dat genoeg of moet er meer gebeuren op institutioneel vlak? Maar eerst moet het beleid worden uitgewerkt, dat bovendien door externe invloeden en door de ontwikkeling van diensten en technologie aan verandering onderhevig kan zijn.

3.1

Europese energiemaatregelen zijn tot dusverre ingegeven door economische overwegingen en/of hebben in het teken gestaan van duurzame ontwikkeling: men streefde er bijvoorbeeld naar om de energiemarkt te liberaliseren door middel van richtlijnen en een beleid voor netwerkindustrieën, voerde een beleid ter bevordering van de energie-efficiëntie, ondersteunde duurzame energie en bestreed de CO2-uitstoot.

3.2

Aangezien de EU nog niet daadwerkelijk bevoegd was op energiegebied, heeft zij de zaken enigszins indirect aangepakt en gebruik gemaakt van de wetgeving voor de interne markt, de mededinging en het milieu. Deze aanpak was — in ieder geval op het eerste gezicht — eerder technisch en juridisch dan politiek van aard.

3.3

Niettemin heeft zij op energiegebied tal van wetgevende en oriënterende activiteiten ontplooid. Onlangs nog (19.9.2007) publiceerde zij een aantal voorstellen tot wijziging van thans geldende wetteksten (wijziging van de verordening betreffende de voorwaarden voor toegang tot het net voor grensoverschrijdende handel in elektriciteit, verordening tot oprichting van een Agentschap voor de samenwerking tussen energieregelgevers, wijziging van de verordening betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten, wijziging van de richtlijnen betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor aardgas en elektriciteit).

3.4

Wordt het Verdrag van Lissabon ongewijzigd geratificeerd, dan kan de EU deze belangrijke politieke kwestie veel duidelijker en directer aanpakken. Maar zelfs als zij juridische bevoegdheden krijgt, betekent dat nog niet dat alle beleidsmatige, economische en sociale problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Zoals bekend maken de lidstaten vooral als het om kernenergie gaat vaak heel verschillende keuzes. Na de informele Europese top die op 27 oktober 2005 in Hampton Court werd gehouden heeft de Raad de basis gelegd voor een Europees energiebeleid dat uitvoering moet geven aan het door DG energie en DG milieu uitgewerkte nieuwe energiepakket.

3.5

De EU wil eerst met behulp van het marktmechanisme efficiëntere, concurrerende marktomstandigheden creëren. Het uiteindelijke doel is één grote markt waarvan de verschillende onderdelen via de trans-Europese energienetwerken met elkaar zijn verbonden.

3.6

Ook wil zij voor meer energie-efficiëntie zorgen, vooral daar waar het verbruik het hoogst is: in verwarmde gebouwen met klimaatregeling, in de industrie en in het vervoer.

3.7

Het ambitieuze actieplan voor de periode 2007-2012 (oktober 2007) moet ertoe leiden dat in 2020 20 % minder energie wordt verbruikt dan nu het geval is. Dat komt neer op een besparing van de energie-intensiteit van ruwweg 1,5 % per jaar tussen nu en 2020.

3.8

Zij wijst er met klem op dat de exploitatie van duurzame energiebronnen verder dient te worden ontwikkeld. Ook wat dit betreft is het streven van de EU zeer ambitieus: in 2020 moet duurzame energie 20 % van de energiemix uitmaken en moeten alle motorbrandstoffen voor minstens 10 % uit biobrandstoffen bestaan (Routekaart voor hernieuwbare energie van 10 januari 2007).

3.9

Duurzame energiebronnen vertonen tot dusverre echter nogal wat nadelen ten opzichte van fossiele energiebronnen: ze hebben een geringere energiedichtheid, nemen ruimte in beslag (velden met zonnepanelen bijvoorbeeld), de energieproductie heeft een discontinu karakter en de bijbehorende technologieën zijn kostbaar. Dus hoewel de relatieve nadelen qua kosten gestaag minder worden, zal de overstap op deze technologieën waarschijnlijk geleidelijk gaan en een zaak van lange adem zijn — tenzij er aanzienlijk meer politieke en financiële steun voor komt — en voor alle nieuwe energiebronnen moeten serieuze effectbeoordelingen worden opgesteld (zie bijvoorbeeld het artikel 21st century energy: some sobering thoughts van Vaclav Smil in de OECD Observer van december 2006, nummer 258/259).

3.10

Wat energie voor het vervoer betreft is de interesse van de Commissie vooral uitgegaan naar de bevordering van biobrandstoffen en naar brandstofcellen en waterstof. De voorgenomen omvang van de uitbreiding van het gebruik van biobrandstoffen brengt evenwel bepaalde problemen met zich mee. Brandstofcellen zijn namelijk hoogefficiënte energieomzetters die substantiële cumulatieve reducties van broeikasgassen en verontreinigende stoffen kunnen opleveren, maar zullen waarschijnlijk niet erg snel commercieel beschikbaar zijn.

3.11

Met als uitgangspunt het zevende O&O-kaderprogramma en een gezamenlijk technologie-initiatief om publiek-private partnerschappen op te zetten is de Commissie daarom gekomen met een voorstel voor een verordening betreffende de oprichting van een gemeenschappelijke onderneming brandstofcellen en waterstof (COM(2007) 571 final). Deze verordening zou een hele reeks activiteiten op het gebied van onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie op het gebied van brandstofcellen en waterstof in gang moeten zetten.

3.12

Om de markt voor motorvoertuigen op waterstof een kans te geven heeft zij ook een voorstel voor een verordening betreffende de typegoedkeuring van deze voertuigen gepubliceerd (COM(2007) 593 final). Deze verordening moet ervoor zorgen dat de normen niet van lidstaat tot lidstaat verschillen, aangezien dat het welslagen van deze technologie in de weg zou kunnen staan.

4.1

Dat de grote vraag naar fossiele brandstoffen niet zal afnemen is een feit waar niemand om heen kan; in de discussie over duurzame energie is het belangrijk dat men deze realiteit niet uit het oog verliest.

4.2

In dit verband moeten de lidstaten, in de „geest van solidariteit” waarvan in het Verdrag van Lissabon gewag wordt gemaakt, voor fossiele brandstoffen een speciaal beleid gaan voeren ten opzichte van de producerende landen. Een aankoopbeleid zou ook erg nuttig zijn, maar dat is vooral een zaak van de multinationals in de aardoliesector.

4.3

De aardoliemarkt wordt officieel bestierd door de OPEC. Samen zouden de 27 lidstaten tegenover deze organisatie uiteraard veel sterker staan dan elk apart. Bovendien behoren zij tot de meest ontwikkelde industrielanden, wat onder meer betekent dat zij grote hoeveelheden energie verbruiken. Men moet niet vergeten dat de EU een interne markt heeft van bijna een half miljard consumenten.

4.4

Tegenover de olie-exporterende landen kunnen zij veel politiek gewicht in de schaal leggen. Wat aardgas betreft ligt de situatie anders, omdat daar geen sprake is van een kartel.

4.5

Voor de voorzieningszekerheid is diversificatie een must. Rusland, dat een grote Europese natie is, moet daarom met minstens dezelfde egards worden behandeld als de OPEC. Wat dit aangaat zou men eventueel afspraken met de Kaukasische en Centraal-Aziatische republieken kunnen maken voor de levering van energie.

4.6

Naast aardolie en aardgas zou zeker ook voor de aanvoer van andere fossiele energiebronnen moeten worden gezorgd, waarbij de gedachten met name naar steenkool uitgaan. De ontwikkeling van technologieën voor „schone steenkool” vordert gestaag en zal moeten worden versneld om te voorkomen dat een hernieuwde toename van het steenkoolverbruik tot verdere opwarming van de aarde leidt. Het is tijd voor een grootscheeps Europees O&O-plan op dit gebied, temeer omdat Europa nog altijd rijk is aan steenkool en deze delfstof op de internationale markten een stuk minder duur is dan aardolie. De methoden om steenkool te winnen blijven zeer gevoelig liggen. De moeilijke en soms ronduit gevaarlijke arbeidsomstandigheden van mijnwerkers zijn maar al te bekend. Er moet dan ook speciale aandacht worden besteed aan de arbeidsomstandigheden, de veiligheid en de gezondheid in deze sector.

4.7

Naast „schone steenkool” kunnen ook oude autobanden als duurzame energiebron worden gebruikt. In diverse landen zijn al tientallen jaren krachtcentrales in bedrijf waar met de verbranding van oude banden elektriciteit wordt opgewekt.

4.8

De technologie voor de opslag van CO2 wordt steeds beter, maar is nog wel kostbaar en moeilijk. Bovendien is er het gevaar van lekkage, bijvoorbeeld als rotsen splijten of bij ondergrondse bevingen en van verontreiniging van diep grondwater. Er zijn momenteel EESC-adviezen in de maak waarin deze kwesties uitvoeriger worden behandeld.

4.9

Naast de fossiele brandstoffen bestaat er ook een grondstof die overal in (al te) overvloedige mate aanwezig is: afval. Hiervan worden er in de EU miljarden tonnen geproduceerd. Recycling en hergebruik van afval wordt doorgaans gezien als de beste manier om met afval om te gaan, want hierdoor vermindert de vraag naar allerlei grondstoffen en wordt voorkomen dat er broeikasgassen worden geproduceerd, wat bij de meeste vormen van afvalverwijdering het geval is. Daar waar hergebruik echter niet mogelijk is, zou zeker overwogen moeten worden om afval als energiebron te gebruiken. Ook hier zijn meer O&O-activiteiten nodig om het rendement te verhogen en tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen en andere verontreinigende stoffen tot een minimum te beperken.

4.10

De wetgeving en jurisprudentie op dit punt zouden moeten worden aangepast, want energieterugwinning wordt nog niet als zodanig erkend. Het herziene voorstel voor een afvalkaderrichtlijn, waar het Europees Parlement zich momenteel over buigt, is wat dit betreft een stap in de goede richting.

4.11

Ten slotte dient onvermijdelijk ook naar kernenergie te worden gekeken. Als de EU echt wil bereiken dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 20 % is gedaald, dan moet zij grootschalige programma's voor nieuwe-generatie-kerncentrales in de lidstaten die voor deze energiebron kiezen serieus in overweging nemen. De andere lidstaten moeten hun beleid inzake hernieuwbare energie optimaliseren.

4.12

Natuurlijk is de veiligheid van kerncentrales een punt van zorg, evenals het beheer van het kernafval. Maar kunnen we het werkelijk zonder kernenergie stellen?

4.13

De keuze van energiebronnen levert wel vaker discussie op, maar de felheid waarmee voor- en tegenstanders van kernenergie elkaar in de haren vliegen is ongeëvenaard. In Europa is er echt sprake van een pro- en een anti-kernenergiekamp, waardoor het raadzaam lijkt om alle lidstaten zelf te laten beslissen over het gebruik van kernenergie.

4.14

Met behulp van Euratom, dat in dit verband een nuttige organisatie is, kan Europa ervoor zorgen dat het zijn technologische voorsprong en concurrentiepositie behoudt, minder afhankelijk wordt van energie-import en, mede in samenwerking met derde landen, de veiligheid kan vergroten en de proliferatie van kernwapens beter kan bestrijden. Euratom zou eventueel ook nieuwe taken kunnen krijgen.

4.15

Kernfusieonderzoek is tegen deze achtergrond een prioriteit. Het zevende kaderprogramma van Euratom voor nucleair onderzoek heeft een budget van 2,75 miljard euro, waarvan bijna tweederde bedoeld is voor onderzoek op het gebied van kernfusie. Dit moet een prioriteit blijven, want met een betere beheersing van de hiervoor benodigde technologie kan de levensduur van de afvalstoffen die ontstaan aanzienlijk worden bekort. Het ITER-project van de EU biedt in dit verband goede perspectieven.

4.16

Wat de aandrijving van voertuigen betreft zou de aandacht van de EU moeten uitgaan naar hybride auto's, zonne-energie, brandstofcellen en luchtmotoren. Op dat gebied staan de ontwikkelingen zeker niet stil. Zo heeft een Franse ingenieur een zeer zuinige auto gebouwd met een topsnelheid van 150 kilometer per uur, die waarschijnlijk de komende maanden in productie zal gaan. De bekende Indiase fabrikant Tata heeft de rechten voor India gekocht.

4.17

In dit verband bekrachtigt het EESC zijn eerder gedane aanbevelingen met betrekking tot deze kwestie, die als voorbereiding voor en ondersteuning van de in dit advies ingenomen standpunten dienen.

5.1

Dat beleid wordt gemaakt en prioriteiten worden gekozen is van essentieel belang, maar er zijn ook politieke instrumenten nodig om een en ander in praktijk te brengen. Zou het eenmaal geratificeerde Verdrag van Lissabon in dit verband volstaan of is er meer nodig?

5.2

De opmerking dat de lidstaten op energiegebied blijk moeten geven van onderlinge solidariteit verdient alle bijval, en het formuleren van vier hoofdlijnen voor dit beleid is een uitstekende nieuwe stap, ook al zijn de hoofdlijnen zelf niet erg vernieuwend.

5.3

Maar gezien de ernst van de mondiale energieproblemen is er meer nodig.

5.4

Hoewel een gemeenschappelijk energiebeleid binnen een specifiek institutioneel kader (naar het voorbeeld van de EGKS vroeger en Euratom nu) waarschijnlijk nog geen haalbare kaart is, blijft de vraag of het Verdrag van Lissabon niet te terughoudend is.

5.5

In de wereldwijde strijd om energie hebben de elkaar beconcurrerende partijen continentale dimensies. De EU legt al meer gewicht in de schaal dan de lidstaten afzonderlijk, maar met een aparte instelling die zorg draagt voor zaken als „energiediplomatie”, aankoopbeleid en het opstellen en financieren van O&O-kaderprogramma's zou Europa pas echt een grote rol kunnen gaan spelen worden op het wereldtoneel.

5.6

Momenteel verschilt de aanpak van lidstaat tot lidstaat, wat ongetwijfeld komt doordat elke lidstaat na de eerste oliecrisis van 1973 zijn eigen energievoorziening heeft willen veiligstellen. Er zijn voorbeelden te over van deze verschillen in aanpak.

5.7

Om te voorkomen dat Europa hierdoor internationaal het onderspit delft, dient men serieus na te denken over een breed Europees energiebeleid dat nauw aansluit bij de standpunten die het bij internationale onderhandelingen reeds heeft ingenomen m.b.t. het beleid inzake klimaatverandering en waarmee het een leidersrol tracht te verwerven. Wat dit betreft zouden de lidstaten er allereerst voor moeten zorgen dat zij in internationale organisaties zoals de WTO, de VN, de NAVO en de OESO één lijn trekken wanneer het op energievraagstukken aankomt. Bovendien zouden zij hun energiemaatregelen op elkaar moeten afstemmen, een duidelijk aankoopbeleid moeten voeren en serieus werk moeten maken van de onderlinge verbinding van hun netwerken. Te zijner tijd zouden er voor dit beleid van gemeenschappelijke projecten en gecoördineerde, in onderling overleg afgesproken maatregelen dan speciale instellingen in het leven kunnen worden geroepen met behulp waarvan Europa zich op energiegebied beter kan weren. Durven wij dit aan?

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/23

—

Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2003/54/EG betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit

—

Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2003/55/EG betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor aardgas

—

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot oprichting van een Agentschap voor de samenwerking tussen energieregelgevers

—

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1228/2003 betreffende de voorwaarden voor toegang tot het net voor grensoverschrijdende handel in elektriciteit

—

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1775/2005 betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten

1.1.1

Over het algemeen stemt het EESC in met de redenen die de Commissie ertoe hebben aangezet om het derde energiepakket te presenteren, een complexe en moeilijke materie met wettelijke en economische haken en ogen, dat tot tegengestelde oordelen en reacties heeft geleid.

1.1.2

Volgens het EESC mag de huidige situatie in de energiesector niet langer voortduren. Nadat de integratie en liberalisering op gang zijn gebracht, staan we nu op een kruispunt: we moeten kiezen welke kant we op gaan. De liberalisering van de energiemarkt stagneert, wat hoge overgangskosten met zich meebrengt die hoger zouden kunnen worden dan de voordelen. Deze kosten hangen samen met het ontbreken van een samenhangend regelgevingskader op Europees niveau, met in bepaalde gevallen een gebrek aan politieke wil om te liberaliseren en met de afwezigheid van een duidelijke taakverdeling tussen de betrokkenen. De mogelijke consequenties van deze onzekerheden op regelgevingsgebied zijn: geringe investeringen in de sector en een concurrentie die nauwelijks van de grond komt. Dit heeft geleid tot een versnipperde Europese markt, met in sommige gevallen aan het hoofd de voormalige monopolisten, reden waarom men zich er terdege van bewust dient te zijn dat het liberaliseringsproces vastberaden moet worden voortgezet.

1.1.3.1

Kern van deze strategie is de verwezenlijking van een Europese interne markt voor energie. De Unie dient een gemeenschappelijke strategie uit te werken om snel te kunnen reageren, met één stem te kunnen spreken en tijdens internationale onderhandelingen beter beslagen ten ijs te komen. Samenwerking tussen de lidstaten, regelgevers en transmissiesysteembeheerders is dringend geboden. Er zijn dus structurele veranderingen nodig voor de integratie van het systeembeheer en de systeemontwikkeling op regionaal niveau. De lidstaten dienen hun ervaringen, kennis en regels te delen, samen op te trekken, een eigen beleid te formuleren (op te leggen) voor de kosten van de energievoorziening, om op die manier een zo concurrerend mogelijk scenario te creëren dat leidt tot zo billijk mogelijke prijzen, waarbij financiële speculatie vermeden wordt. De staten moeten meer een eenheid gaan vormen en overeengekomen regels naleven in het belang van de gebruiker-consument, waarbij zij de eerder goedgekeurde EU-wetgeving in nationale wetgeving omzetten.

1.1.4.1

Volgens het EESC zou een eerlijke en goed geregelde concurrentie (met het huidige voorstel van de Commissie is dit niet mogelijk) leiden tot meer alternatieve bronnen en hogere investeringen in infrastructuur voor energievoorziening. Deze zorgen op hun beurt weer voor een hogere productiviteit van de ondernemingen (bijv. het MKB). Door die hogere productiviteit zijn billijke prijzen mogelijk, zou er meer transparantie komen en zou de kans op overheersende posities afnemen.

1.1.4.2

Een van de prioriteiten van het derde pakket is het aanmoedigen van investeringen in energie-infrastructuur en het garanderen van de coördinatie hiervan op Europees niveau. De desbetreffende maatregelen van de Commissie zijn een stap in de goede richting, al dienen ze wel investeringen in de opwekking van elektriciteit mogelijk te maken, en vertrouwen te wekken bij de investeerders. Wat de ontwikkeling van de netten betreft, dienen de maatregelen tot een goede planning te leiden, waarbij met alle betrokken partijen rekening wordt gehouden en deze planning zowel qua termijnen als qua ambitieniveau gehaald wordt. Verder dient er een controle te zijn van die investeringen op Europees niveau (uitgevoerd door het Agentschap voor regelgevers). Tegenover een weinig elastische markt, met ondernemingen die zich als oligopolisten gedragen, met enkele staten die onwillig zijn om de bevoegdheid voor de leveringen te delegeren, neemt het vertrouwen van de operatoren en gebruikers af, met een bijbehorende blokkering van de liquiditeit: aan die situatie moet een einde worden gemaakt.

1.1.5.1

De herstructurering die voortvloeit uit het derde pakket dient gepaard te gaan met een werkgelegenheidsbeleid, met volwaardige inbreng van de vakbonden en ondernemingen aan de hand van instrumenten als „corporate social restructuring” en een op Europees en nationaal niveau opgezet sociaal vangnet. Het is geruststellend om vast te stellen dat de eigendomsscheiding die sommige landen hebben doorgevoerd in de transmissienetwerken geen negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid heeft gehad.

1.1.5.2

Hoewel de bescherming van zwakkeren in de samenleving en van kwetsbare consumenten een strikt nationale bevoegdheid is en blijft, is het fundamenteel dat de Commissie het belang van deze internationale maatregelen erkent. De Commissie moet ook de uitvoering van deze maatregelen volgen om ervoor te zorgen dat zij stroken met de voorwaarden voor een open en concurrerende markt. Zo is het nodig om in Europees verband het begrip energie-armoede (tarief voor sociale minima) in te voeren en de openbaredienstverplichtingen in het algemeen belang na te komen, zoals in de huidige richtlijnen is vastgelegd.

1.1.6.1

Een nieuwe strategie voor het energiebeleid moet heuse concurrentie tussen ondernemingen dus bevorderen zodat de verbruikers een bredere keuze krijgen. De transportnetten moeten toegankelijk zijn voor een ieder die ze wil gebruiken. Voor grote, energieverslindende bedrijven dient er een Europees contract te komen voor de aanschaf van energie, met homogene prijzen (vergelijkbare prijzen of de „wet van de unieke prijs”) en afschaffing van staatssteun (oneerlijke concurrentie). De door de EU voorziene rechten van consumenten moeten worden erkend; consumenten moeten zelf hun energieleverancier kunnen kiezen tegen de laagst mogelijke prijs.

1.1.7

Tot slot meent het EESC dat het Commissievoorstel zich dient te richten op het voorkómen van de „status quo” als resultaat van het onvrijwillige gecombineerde optreden van grote, als monopolisten werkzame ondernemingen die hun bevoorrechte positie willen behouden, en van de vakbonden die terecht op de bres staan voor de werkgelegenheid.

1.2.1.1

Om de overstap naar één energiemarkt vlotter te doen verlopen, dient de Commissie de voorstellen voor het derde energiepakket te wijzigen teneinde in internationaal verband autonoom te kunnen optreden, met name wat betreft de energiebronnen. Hiertoe moeten de voorstellen in het pakket die over regionale samenwerking gaan, beschouwd worden als de opmaat naar het uiteindelijke doel: één energiemarkt. Verder moeten de lidstaten hun elektriciteitsmarkten trachten te integreren; systeembeheerders zouden diverse lidstaten tegelijk moeten bedienen. Volgens het EESC moet de voorgestelde regionale samenwerking tussen netwerkbeheerders geenszins gezien worden als tijdelijke vervanging van of alternatief voor de interne energiemarkt. Regionale samenwerking tussen netwerkbeheerders, gebaseerd op „ontkoppeling van de eigendom” is fundamenteel, alsook dat zij daadwerkelijk gescheiden zijn van de productie/verkoop. Aan de hand van de in de afgelopen jaren door de Europese groep van regelgevers, ERGEG, gestimuleerde initiatieven moet ook worden nagegaan hoe consistent de regelgeving en de marktregels zijn.

1.2.2.1

Het EESC meent dat de EU, om de investeringen te bevorderen, de voorkeur moet geven aan ontkoppeling van de eigendom (ownership unbundling), die zeker beter is dan functionele scheiding. Hierdoor zouden de transparantie en het vertrouwen van de operatoren toenemen, alsook de veiligheid van het systeem en de controle met betrekking tot monopolie-activiteiten. Discriminatoir gedrag wordt zo voorkomen en gebruik en onderhoud van het netwerk moeten worden geoptimaliseerd.

1.2.2.2

Verdere studie en analyse zijn geboden van de strategische gevolgen in verband met de eigendom van de netwerken en met de noodzaak om de onafhankelijkheid daarvan te garanderen, ook gezien eventuele belangen van derde landen, inclusief de keuze van de eigendom van de netwerken (publiek of privé). Met de ontkoppeling van de eigendom, voorziet het voorstel van de Commissie niet in privatisering van de transportnetwerken die nu nog in handen van de overheid zijn.

1.2.2.3

De verschillen tussen de elektriciteits- en gassector (zie de VS, Denemarken, Nederland, Portugal, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Zweden) zijn niet dermate groot dat deze een verschillende behandeling rechtvaardigen ten aanzien van ontkoppeling. De ontkoppeling tussen productie/verkoop en vervoer is nodig in beide sectoren. Het eventuele discriminerend gedrag in geval van te weinig verticale scheiding is gelijk. De maatschappijen die gas verkopen, zouden niet geïnteresseerd moeten zijn in wie hun gas wil transporteren, maar uitsluitend in de vraag of hun partner betrouwbaar en financieel solide is, zijn contractverplichtingen kan nakomen en „hun” gas kan verkopen.

—

op regelgevingsgebied autonoom en onafhankelijk op te treden;

—

het optreden van het Europese netwerk van transmissiesysteembeheerders (ENTSO) te volgen; samen met het ENTSO en het permanente marktcomité de Commissie te adviseren over een lijst die moet worden gemaakt van benodigde technische en marktregels voor de uitwerking en goedkeuring van richtsnoeren en codes;

—

criteria vast te stellen; technische en marktcodes goed te keuren;

—

tariefmethoden te bepalen, alsook tarieven voor de regeling waarmee de kosten van netwerkbeheerders voor grensoverschrijdend transport van elektriciteit worden vergoed;

—

ontwerprichtsnoeren op te stellen over de beginselen voor de ontwikkeling van de netwerken, en om het door de ENTSO voorgestelde investeringsplan voor de komende 10 jaar goed te keuren;

—

standpunten en adviezen uiteen te zetten aan het Europees Parlement, de Raad en de Commissie;

—

de marktpartijen te raadplegen;

—

het werk van de nationale overheden te coördineren;

—

de transparantie te bevorderen, met inbegrip van de wijze waarop het bestuur wordt benoemd.

1.2.4.1

De nationale instanties voor regelgeving zijn essentieel voor de bevordering van de concurrentie en voor een correcte uitvoering van de richtlijnen op nationaal niveau, vooral wat betreft de naleving van de regels voor onpartijdig gebruik van de infrastructuur. Het is dus zaak hun bevoegdheden te harmoniseren en hun onafhankelijkheid ten opzichte van regeringen en ondernemingen op nationaal niveau uit te breiden, zodat nationale regelgevers misbruik van dominante posities kunnen vaststellen en voorkómen. Een onafhankelijker regelgever zal vertrouwen weten te wekken in de markt en beter kunnen samenwerken met het ACER.

1.2.5.1

Volgens het EESC dient er meer coördinatie te komen tussen de beheerders van nationale netwerken ter wille van de uitvoering van investeringen en een optimaal beheer van de voor de ontwikkeling van een geïntegreerd Europees netwerk vereiste infrastructuur. Het agentschap zou een uitgebreidere rol moeten krijgen dan is voorgesteld: codes ontwerpen, onder toezicht houden en goedkeuren om te garanderen dat het publieke belang voldoende in aanmerking wordt genomen. De rol van ENTSO dient beperkt te blijven tot zijn bevoegdheden en vaardigheden. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van richtsnoeren en codes zou voorbehouden moeten blijven aan het ACER.

1.2.6.1

Het EESC meent dat de Unie vooruit moet lopen op de ontwikkeling van het gebruik van de netwerken aan de hand van een programma van investeringen voor de aanleg van een systeem van openbare en/of particuliere Europese, door de Unie gecontroleerde netwerken die voor iedereen toegankelijk zijn, zowel voor de transmissie als het gebruik van energie. Te dien einde zou zij voor transparante, op marktprocedures gebaseerde procedures voor het beheer van verbindingen moeten zorgen. Dat zou zeer goed zijn voor de handel. Er moet geïnvesteerd worden indien dit voor een regio maatschappelijk-economische voordelen oplevert; alle marktpartijen dienen naar behoren te worden betrokken bij de besluitvorming over de ontwikkeling van codes en het investeringsplan voor de komende 10 jaar.

1.2.7.1

Op basis van reeds bestaande of in uitwerking zijnde bepalingen meent het EESC dat de consumenten vertegenwoordigd moeten zijn in de raad van bestuur van het Agentschap. Hetzelfde geldt voor alle andere betrokken partijen (actoren, vakbonden, bedrijven) die, behalve in de raad van bestuur, ook vertegenwoordigd zouden kunnen zijn in een speciale raad van toezicht. Op die manier is er van meet af aan, en dus niet slechts in de eindfase, bij de ontwikkeling van wetgeving sprake van een zo groot mogelijke consensus en participatie.

2.1

Na circa tien jaar heeft de Commissie (met veel vertraging) de eerste stappen gezet op weg naar Europese wetgeving voor een interne gas- en elektriciteitsmarkt. Het EESC heeft zich daarom in de loop der jaren herhaaldelijk kunnen uitspreken over dit steeds belangrijker en omstreden thema en legde soms andere accenten dan de Commissie.

2.2

Met de goedkeuring van dit derde wetgevingspakket voor de gas- en elektriciteitsmarkt wil de Commisie het reeds begonnen werk afronden, in het licht van de ingrijpend gewijzigde internationale context die iedereen voor nieuwe problemen stelt. De lidstaten scharen zich niet unaniem achter de voorstellen, met het gevaar dat de goedkeuring en toepassing van de nieuwe voorstellen vertraging oploopt waardoor de voltooiing van de interne Europese energiemarkt in het gedrang komt.

2.3

Hier ligt een belangrijke taak voor het EESC: een advies uitbrengen over een van de ingrijpendste (en meest explosieve) dossiers van de laatste jaren, waarvan niet alleen de energiemarkt afhangt, maar ook het lot van Europese ondernemingen in deze sector, de consumenten en ondernemingen in derde landen.

2.4

Het EESC is positief over de effectbeoordeling van de Commissie, die nu al goede aanknopingspunten biedt voor de doeltreffendheid van een liberalisering en van „eerlijke” concurrentie (zie tekst).

3.1

Garanderen dat de consument daadwerkelijk uit een breed aanbod zijn leverancier kan kiezen en dat hij profiteert van de „voordelen” die deze keuze met zich mee „zou moeten brengen”. Voor die betere voorwaarden voor de verbruiker moeten worden ingestaan, ook door bedrijven uit derde landen die in de EU werkzaam zijn.

3.2

Zorgen voor de ontkoppeling van de productie en transmissie enerzijds en de eigendom en het beheer van de netwerken voor de transmissie van elektriciteit en gas anderzijds. Er is ook een tweede optie, namelijk die van „onafhankelijke systeembeheerder”, waarbij verticaal geïntegreerde ondernemingen uitsluitend eigenaar van het netwerk kunnen blijven als het beheer van hun vermogen wordt toevertrouwd aan een onafhankelijk orgaan of een andere onderneming. Dit zou de investeringen in de infrastructuur ten goede moeten komen.

3.3

Concrete oplossingen bieden voor het probleem van de versnippering van de markt door de nationale grenzen, de bestaande verticale integratie en de sterke concentratie van het aanbod, die tot nu toe daadwerkelijke concurrentie en de verwezenlijking van een interne energiemarkt in de weg hebben gestaan.

3.4

Grensoverschrijdende handel vereenvoudigen, door middel van een specifiek agentschap dat wordt opgericht voor de coördinatie van de nationale regelgevingsautoriteiten en voor het aanbieden van dezelfde mogelijkheden aan ondernemingen uit de sector die in verschillende landen actief zijn; dit zou moeten garanderen dat er een heus Europees netwerk ontstaat dat bijdraagt tot de voorzieningszekerheid en de diversifiëring van het aanbod. De nationale autoriteiten zouden hierdoor hun onafhankelijkheid uitgebreid en gegarandeerd moeten zien.

3.5

De samenwerking bevorderen doordat de beheerders van de Europese netwerken nieuwe regels uitvaardigen; meer samenwerking tussen de diverse nationale markten garanderen, ook als de energievoorziening op één markt in gevaar is.

3.6

Zorgen voor meer transparantie door vereenvoudiging van de marktregels en informatie voor de consument om het vertrouwen van de verbruikers dat de markt het beste met hen voorheeft, te vergroten (is dat echt tot nu toe altijd zo geweest?).

3.7

De consumenten volgend jaar energieverbruikersrechten laten genieten, gegarandeerd door een verplicht speciaal Handvest met o.a. het recht op informatie over de leveranciers, de diverse marktopties, de vereenvoudiging van de administratieve formaliteiten, armoede in verband met energieverbruik (fuel poverty), enz. (1).

4.1

Daadwerkelijke ontkoppeling (juridisch en functioneel) van het systeem voor de levering en transmissie van elektriciteit en gas via niet-verticaal geïntegreerde systemen in alle lidstaten. Dit is een belangrijk onderdeel om eventuele belangenconflicten op te lossen en om:

4.2

In geval van verticaal geïntegreerde ondernemingen die feitelijke scheiding van de eigendom tegenwerken, kan bij wijze van alternatief gedacht worden aan de instelling van een onafhankelijk systeembeheerder (ISO). Deze beheerder staat de ondernemingen toe eigenaar te blijven van het netwerk, maar niet om het te beheren. Zijn onafhankelijkheid staat of valt met de aanwezigheid van een deugdelijk werkend systeem voor regelgeving.

4.2.1

Zijn onafhankelijkheid geldt zowel voor overheids- als voor particuliere ondernemingen, alsook voor de scheiding tussen eigendom van het transmissienetwerk en de productiesystemen.

4.2.2

Hoofddoelstelling is dat het in alle landen van de EU zover komt dat de ondernemingen die actief zijn in de productie- en leveringssector van elektriciteit en gas geheel gescheiden gaan werken.

4.2.3

Het richtlijnvoorstel voorziet in tijdelijke afwijkingen van de voorschriften voor ontkoppeling van de eigendom in geval van investeringen in energie-infrastructuur.

4.3

Het is de bedoeling dat niet alleen op nationaal niveau maar in de gehele EU de beheerders van systemen losgekoppeld worden van degenen die zich met levering en productie bezighouden. Geen enkel energieproducerend bedrijf mag in een andere lidstaat een systeem voor transmissie beheren of bezitten. Iedere partij die deel wil uitmaken van het systeem, moet aantonen dat hij geen deel heeft aan activiteiten voor levering en productie.

4.4

De ontkoppeling van de eigendom moet een correct werkende markt en netwerk opleveren, hetgeen zich uiteindelijk vertaalt in billijke prijsvorming voor elektriciteit en gas en een eventuele prijsdaling, met duidelijke voordelen voor de consument en de beleggers in de sector.

4.5

Correct optreden van de onafhankelijk systeembeheerder en de feitelijke ontkoppeling van de eigendom van systemen voor productie en levering is slechts mogelijk als er een onafhankelijk en goed werkende regelgevingsautoriteit is. De autoriteiten voor regelgeving dienen juridisch verschillend en functioneel onafhankelijk te zijn van enig ander overheids- of particulier orgaan, alsmede van enig marktbelang. Ze moeten een volledig mandaat hebben en onderling van land tot land kunnen samenwerken om:

Externe agentschappen (CESR, agentschap voor de samenwerking tussen energieregelgevers) dienen de Commissie van advies over de toepassing van de vastgelegde normen.

5.1

De consolidatie van de interne markt, met gemeenschappelijke regels en verplichtingen is een kernvoorwaarde om de Europese energiemarkt te ontwikkelen en om de vereiste grensoverschrijdende handel tot stand te brengen. Harmonisatie tussen de diverse landen van de bestaande normen (bijv. de technische regels volgens welke de elektriciteitsbedrijven de codes voor transmissie en verzending moeten toepassen) is nodig, maar lijkt momenteel met ERGEG nog niet te zijn verwezenlijkt. Een dergelijke harmonisatie kan uitsluitend tot stand gebracht worden door een duidelijk afgebakend en onafhankelijk orgaan dat, gelet op de desbetreffende bepalingen in het Verdrag, in de vorm van een agentschap kan worden gegoten.

5.2

De belangrijkste taken van het agentschap zouden de volgende moeten zijn:

5.3

Voor de structuur kan gekozen worden voor het gebruikelijke organigram van communautaire regelgevingsagentschappen, waarbij er vooral op moet worden gelet dat een systeem wordt gekozen dat instaat voor de onafhankelijkheid van de regelgevingstaken. Behalve de raad van bestuur, die de directeur van het agentschap benoemt, kan er ook een raad van regelgevers worden ingesteld, die bevoegd is voor alle regelgevingskwesties, en een raad van beroep, die bevoegd is beroep tegen beslissingen van het agentschap te behandelen. Het agentschap krijgt maximaal 40 à 50 leden en zal per jaar in totaal 6 à 7 miljoen euro kosten, die gedekt worden door communautaire subsidies.

5.4

De Commissie treedt op als hoedster van de verdragen en als „controleur van de controleur”. Het agentschap heeft uitsluitend beslissingsbevoegdheid en is alleen oordeelkundig t.a.v. specifieke technische kwesties. Besluiten om op te treden voor de bescherming van de samenwerking of om de markt goed te laten werken, kan de Commissie — zelfstandig of in reactie op signalen van het agentschap — nemen.

5.5

Doeltreffende samenwerking tussen de transmissiesysteembeheerders is onontbeerlijk voor daadwerkelijke marktintegratie. Momenteel bestaat er slechts vrijwillige samenwerking, die evenwel geen bevredigende resultaten heeft opgeleverd, met name ten aanzien van de aanpak van netwerkincidenten en elektriciteitsstoringen. De samenwerking tussen regionale transmissiesysteembeheerders dient te worden versterkt met het oog op het volgende:

5.6

De samenwerkingsstructuren van transmissiesysteembeheerders dienen op Europees niveau volledig te worden erkend. Hiertoe kan gekozen worden voor de bestaande structuren als GTE en ENTSO of kunnen centrale en permanente structuren in het leven worden geroepen, zowel wat de organisatie als wat de praktische instrumenten voor netwerkplanning en -beheer betreft.

6.1

Het probleem van de netwerken betreft niet zozeer de liberalisering op zich, als wel de vraag hoe de burger en de ondernemingen er voordeel van kunnen hebben, met name als het gaat om de elektriciteitsnetwerken. Te denken valt bijv. aan Europese openbare, of door de Unie gereguleerde netwerken die voor een ieder toegankelijk zijn.

6.2

Het zou een goede zaak zijn als de Commissie investeringen zou ondersteunen in de ontwikkeling van een volledig innovatief transmissiesysteem, dat het mogelijk maakt om elektriciteit op Europees niveau te gebruiken, door middel van een intelligent interactief net. Te denken valt aan een netwerk dat met internet te vergelijken is en waarin, dankzij intelligente tellers, de energiestroom in beide richtingen verloopt.

6.3

Dit zou investeringen zeer ten goede komen, nieuwe arbeidsplaatsen opleveren en de oude leuze „power to the people” concreet gestalte geven: energie uitwisselen op grond van ieders behoefte via voor ieder toegankelijke netwerken, met gelijke regels die zonder uitzondering in alle EU-landen worden toegepast (zoals al het geval is met internet).

6.4

Daarom kan worden overgegaan tot een volledige ontkoppeling in het systeem voor distributie van elektriciteit en tot een keuze tussen ontkoppeling en een „onafhankelijke systeembeheerder” voor de gasnetwerken.

6.5

De de door de Commissie nagestreefde doelstellingen (versterking van de nationale autoriteiten, meer samenwerking tussen transportbeheerders (ISO, TSO), meer transparantie op de markt, enz.) zijn slechts te verwezenlijken als niet langer „nationaal” wordt gedacht, niet alleen wat betreft de netwerken, maar ook wat betreft de energievoorziening, de investeringen, enz. Dit zijn de enige maatregelen waarmee betere dienstverlening kan worden gegarandeerd, hoe ontoereikend ook om de prijzen te beteugelen.

6.6

De concentratie van aardoliereserves in een paar gebieden ter wereld (61,8 % in het Midden-Oosten, 11,7 % in Europa en Rusland, 9,4 % in Afrika, 8,5 % in Zuid-Amerika, 5,1 % in Noord-Amerika en 3,5 % in het Verre Oosten, F. Profumo, Politecnico di Torino) zou de Commissie moeten aanzetten tot een gemeenschappelijk en scherper geformuleerd beleid, zowel voor deze gebieden als in de internationale organisaties waar overeenkomsten worden gesloten en besluiten vallen. In het tegenovergestelde geval kan domweg liberaliseren op zich verworden tot een illusie, omdat daarmee de prijzen niet in de hand kunnen worden gehouden. Vaak stijgen deze ten gevolge van monopolies die de wet uitmaken, ook in de politiek.

6.7

De EU dient verder te gaan op de weg van gereguleerde concurrentie en transparantie om het economisch systeem concurrerender en doorzichtiger te maken. De overwinningen op Microsoft en WW zijn opstekers voor de concurrentie, ook al is dit alleen niet genoeg. Tegelijk moeten er doeltreffender maatregelen komen om de gevolgen voor de werkgelegenheid te beperken; maatregelen en investeringen die de economie dynamischer maken om werknemers en jongeren meer kansen te bieden, die dan dus minder „bescherming” nodig hebben. De laatste gegevens over de economische groei in Europa zijn nu eenmaal niet bemoedigend (zie de mededeling van de Commissie): dat komt niet alleen door de sterke euro, maar ook door het geringe concurrentievermogen van de ondernemingen en de „bescherming” die vele van hen genieten. De na de Europese Akte begonnen ontmanteling van monopolies is veroordeeld tot succes, omdat in geval van falen het belang van de burger-consument zal worden gefnuikt door de desorganisatie en wellicht ook doordat er weer overheidsmiddelen worden gestoken in het overleven van de netwerken, zoals gebeurd is met de Britse spoorwegen.

6.8

Het debat over dit pakket mag niet beperkt blijven tot de instellingen of specialisten op dit gebied. De Commissie en het EESC moeten een open discussie aangaan met betrokken burgers-consumenten, werknemers en ondernemers, om te voorkomen dat het alleen de — vaak monopolistische — concerns uit de sector zijn die de besluitvorming beïnvloeden. Burgers zouden bijvoorbeeld op een speciale blog kunnen reageren, in de meeste lidstaten en in sommige Europese steden zou men openbare hoorzittingen moeten houden, en de resultaten ervan zouden dan tijdens een openbare communautaire conferentie moeten worden besproken. Bovendien zou het toezicht van de Commissie op de Europese agentschappen voor regelgeving ook een democratische dimensie moeten hebben en aangevuld moeten worden met een controle door het Europees Parlement.

7.1

Ontkoppeling van het eigenaarschap van de activiteiten binnen de keten betekent dat voorziening en productie van het beheer van het netwerk worden gescheiden (ownership unbundling). Toepassing van deze maatregelen is onontbeerlijk om de belemmeringen voor markttoetreding terug te dringen. Wat vermeden moet worden, is dat geïntegreerde ondernemingen (d.w.z. ondernemingen die meerdere activiteiten in de keten hebben) de kosten van de geliberaliseerde activiteiten deels „overhevelen” naar gereguleerde acitviteiten en dus een onterecht concurrentievoordeel genieten ten opzichte van bedrijven die slechts geliberaliseerde activiteiten hebben. De lidstaten hebben op uiteenlopende wijze de richtlijnen inzake de aardgas- en elektriciteitsmarkt uitgevoerd, wat soms heeft geleid tot verticaal geïntegreerde productie- en leveringsbedrijven en bedrijven voor het beheer van transmissienetwerken.

7.2

Uitbreiding van de bevoegdheden van de nationale organen voor de regelgeving biedt de garantie van de neutraliteit van het netwerkbeheer en, meer in het algemeen, van de in concessie beheerde infrastructuur die cruciaal is voor de liberalisering (transmissie, distributie en meting in de energiesector; vervoer, distributie, meting, opslag en hervergassing in de gassector).

7.3

De rol van het agentschap voor de samenwerking tussen organen voor regelgeving in de energiesector is doorslaggevend, omdat hiermee de handelwijze van onafhankelijke nationale instanties onder controle kan worden gehouden. De oprichting van een supranationaal regulerend orgaan dat moet toezien op de gang van zaken in de betrokken landen, zou leiden tot welomschreven samenwerking voor de reguleringswerkzaamheden, waardoor de scheve verhouding wordt gecorrigeerd tussen de invalshoek van de EU in haar geheel en die van de afzonderlijke lidstaten, wat ten gunste is van een geïntegreerde energiemarkt.

7.4

De instelling van transmissiesysteembeheerders die losstaan van het productiesysteem en onderling samenwerken heeft tot doel om voor een efficiënte aanpak van distributieproblemen te zorgen. De transmissiesysteembeheerders van verticaal geïntegreerde ondernemingen neigen ertoe gelieerde ondernemingen een voorkeursbehandeling te geven, waardoor nieuwe concurrenten met een ernstig gebrek aan informatie worden geconfronteerd. Investeringen in sterk geïntegreerde bedrijven blijken vaak hun doel voorbij te schieten, aangezien de dominante onderneming geen enkel belang heeft bij de verbetering van het netwerk; dit zou immers vooral de concurrenten ten goede komen. Een officiële en wezenlijke loskoppeling van de transmissiesysteembeheerders zou alle distributiebedrijven dezelfde garanties voor toegang tot de netwerken bieden, waardoor de voor een doeltreffender beheer noodzakelijke technologische verbeteringen mogelijk worden, alsook uiteindelijk lagere tarieven voor de klant.

7.5

Meer transparantie en ruimere markttoegang heeft tot doel om de liquiditeit van de elektriciteits- en gasmarkt te vergroten. Er blijkt te weinig informatie te zijn over de betrouwbaarheid en punctualiteit op de markt (tussen de bedrijven die deel uitmaken van de keten). Het verschil in voorlichting tussen de gevestigde ondernemingen en hun concurrenten is opmerkelijk. Meer transparantie zou de toegangsrisico's en belemmeringen voor nieuwe marktspelers fors terugdringen en zou het vertrouwen in groothandelsmarkten, en dus ook in de prijssignalen doen toenemen. Het is evenwel nodig dat er een zekere uniformiteit/overeenkomst in de informatie is die geen ruimte laat voor vage interpretaties die een daadwerkelijk transparantie van de markt op het spel zet, zonder dat het belang voor ondernemingen van strategische of commerciële geheimhouding uit het oog verloren wordt.

7.6

Ervoor zorgen dat informatie beschikbaar is voor alle marktpartijen betekent dat vertrouwen in de markt mogelijk wordt en de correcte ontwikkeling daarvan wordt gegarandeerd. Veel partijen hebben weinig fiducie in het prijsvormingsmechanisme. De contracten voor de invoer van gas worden opgesteld op basis van prijsindexen die uitgaan van een mand van aardoliegerelateerde producten; de prijzen volgen dus nauwgezet de ontwikkelingen op de aardoliemarkt. Dit verband heeft zijn weerslag op de groothandelsprijzen, die dus niet tot stand komen door het spel van vraag en aanbod, wat ten koste gaat van de leveringsgarantie (aanbod). Voor de langetermijncontracten voor invoer zijn er geen duidelijke trends te bespeuren in de richting van prijsvormingsmechanismen die uitgaan van de marktwerking.

7.7

Vastlegging van zeer gedetailleerde vereisten dient ter waarborging van transparantie in de opwekking van elektriciteit en de productie van gas. Er moet nauwkeurige informatie beschikbaar zijn over de ontwikkeling van vraag en aanbod op korte termijn. Elektriciteitsproducenten zouden aan deze vereisten moeten voldoen; hiertoe moeten de nationale regelgevers dus meer bevoegdheden krijgen.

7.8

Oprichting van derivatenmarkten. Derivaten zijn een doeltreffend middel om prijsrisico's te beheren en vormen een geschikt instrument voor de ontwikkeling van de elektriciteits- en gasmarkt. Terwijl op de elektriciteitsmarkt al geruimte direct of indirect onderhandeld wordt over derivatencontracten, wat betekent dat dus al stappen zijn gezet naar uniformiteit op dit gebied (hoewel nog voor verbetering vastbaar), is de situatie op de Europese aardgasmarkt daarentegen verre van homogeen. Sommige markten zijn weliswaar alflink geliberaliseerd (bijv. in het Verenigd Koninkrijk), maar in andere landen is sprake van een markt die nog niet eens in staat is tot contantenhandel in aardgas (Italië).

7.9

Regulering van de opslagvelden en -lagen dient om ervoor te zorgen dat alle voor derden beschikbare reserve wordt aangeboden op transparante en billijke wijze, waarbij accumulatie van capaciteit vermeden wordt.

7.10

Er moeten openbare en uniforme criteria worden vastgelegd voor de vraag wanneer en hoe derden toegang hebben tot de opslagcapaciteit op de markt.

7.11

Vastlegging van transparante en gedetailleerde normen voor de toegang tot LNG-terminals is bedoeld om de infrastructuur te kunnen bepalen die voor vrijstelling in aanmerking komt. Er moeten correcte normen komen voor de toepassing van de zogenoemde „open season”-procedure. Deze procedure voorziet in een mechanisme om voorafgaand aan de bouw capaciteit te reserveren, hoewel dit misschien niet toereikend is om operatoren een ruimere toegang te garanderen. In deze procedure heeft de onderneming die de gasleiding of LNG-terminal bouwt en een vrijstelling geniet, immers voorrang bij de toewijzing van de vervoerscapaciteit op het nationale netwerk. Verder zou de de concurrentie op de leveringsmarkt kunnen worden afgeremd door de procedure voor de toewijzing van het resterende quotum van 20 %, die in het voordeel speelt van ondernemingen die dit deel opvullen met langetermijncontracten, en in het nadeel speelt van de spotmarkt en flexibele leveringen.

7.12

Er moet worden nagegaan welke bilaterale overeenkomsten voor de langetermijnvoorziening verderop in de keten verenigbaar zijn met het Europese mededingingsrecht. De mate van concurrentie op de detailhandelmarkt is zeer beperkt. Het gecumuleerde effect van langetermijncontracten, contracten voor onbepaalde duur, contracten met optie op stilzwijgende verlenging of met lange termijnen voor de afbetaling kan een serieuze belemmering voor het concurrentievermogen zijn. De contractbepalingen die industriële cliënten en producenten (gevestigde ondernemingen) voor de lange termijn binden, verschillen van land tot land. De vraag naar een concurrerender aanbod, van andere dan de gevestigde ondernemingen, neemt evenwel toe; wat ontbreekt, is een pan-Europees aanbod, wat serieuze aandacht verdient. De huidige concurrentie (weinig aanbieders) is in sommige lidstaten met een hoge mate van concentratie (Oostenrijk, België) zeer onbevredigend. De beperkingen voor afnemers op de wijze waarop zij kunnen beschikken over het hen toegewezen gas, in combinatie met de beperkingen voor de leveranciers ten aanzien van de leveringspunten, geven dus aanleiding tot gerede zorg over de mededinging.

7.13

De detailhandelsmarkt voor gas en elektriciteit moet worden gestimuleerd om de liberalisering daadwerkelijk gestalte te geven. Slechts met een heuse markt voor de kleinhandel kan de Europese consument profiteren van de concurrentie. Dit betekent dat er vereenvoudigde regels voor de markttoegang moeten komen, zodat ook kleine producenten en distributeurs aan de markt kunnen deelnemen. Zo kan de liquiditeit van de markt worden vergroot en kunnen de marktprijzen concurrerender worden. Liquiditeit is cruciaal voor het vertrouwen van marktpartijen in de prijsvorming, zowel in de marktplaatsen voor elektriciteit als in de gashubs, omdat die liquiditeit, vooral in het geval van gashubs, het mogelijk maakt om zich los te maken van de link met de producten.

7.14

Een geliberaliseerde elektriciteits- en gasmarkt is van groot belang om ondernemingen en burgers bewust te maken van mogelijke vormen van „intelligente” energieconsumptie, die kunnen bijdragen aan beteugeling van de kosten en het beheersen van de uitstoot. Hiertoe moet de burger worden voorgelicht over de momenteel beschikbare energiebronnen en over de mogelijke alternatieven (hernieuwbare energie). Als zij op de huidige schaarste worden gewezen, zullen zij het vitale belang ervan beseffen. Het aanbod aan eindgebruikers van op het persoonlijk verbruik afgestemde contracten is noodzakelijk, zowel om energie als om kosten te besparen.

7.15

Als verantwoordelijke eindverbruikers moeten de burgers ook geïnformeerd worden over de naleving van de regels door de organen voor regelgeving en over eventueel misbruik daarbij. Zo kan consument zijn rechten laten gelden, eventueel met behulp van verenigingen voor de bescherming van de rechten van de consument.

7.16

Er moet worden gegarandeerd dat aan de vraag wordt voldaan, ook tijdens piekperioden. In het geval van elektriciteit gaat het daarbij om opwekkings- en transportcapaciteit van energie in het net; bij gas moet er gezorgd worden voor voldoende invoer- en opslagcapaciteit. Het is evenwel bekend dat de invoercapaciteit zeer beperkt is omdat het vervoer van capaciteit gereserveerd is door de gevestigde ondernemingen met meerjarencontracten, met een looptijd van soms meer dan twintig jaar. Dit betekent dat de nieuwe projecten en de projecten voor herstructurering en/of uitbreiding van de infrastructuur, zowel voor elektriciteit als voor aardgas (leidingen), op nationaal en Europees niveau voortvarend ter hand moeten worden genomen. De installaties voor hervergasssing zijn uiterst belangrijk: vooral in het Middellandse-Zeegebied spelen zij een cruciale rol in de verbinding met de voornaamste aardgas producerende landen (Libië, Algerije).

7.17

Meer solidariteit: de EU-landen dienen op regionaal en bilateraal niveau zich in te zetten voor een overeenkomst voor samenwerking en wederzijdse bijstand voor het geval een lidstaat te kampen krijgt met een energietekort om diverse redenen die niet rechtstreeks aan die lidstaat te wijten zijn.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/31

1.1

Het EESC spreekt zijn waardering uit voor het unieke raadplegingsproces dat met de publicatie van het Groenboek „Naar een toekomstig maritiem beleid voor de Unie: Een Europese visie op de oceanen en zeeën” (COM(2006) 275 final) is gestart. Het heeft hieraan een actieve bijdrage geleverd door een advies (1) over het Groenboek uit te brengen en deel te nemen aan de twee conferenties.

1.2

In de Mededeling wordt beklemtoond hoe belangrijk de menselijke factor is binnen de maritieme cluster. Het EESC is verheugd dat de sociale partners (ETF/ECSA (2)) zijn overeengekomen om sommige bepalingen van het Verdrag betreffende maritieme arbeid (Maritime Labour Convention) van de IAO (3) van 2006 op te nemen in het Gemeenschapsrecht. Het EESC wijst er nogmaals op dat overal ter wereld zo snel mogelijk maritieme arbeidsnormen vastgesteld zouden moeten worden die overeenkomstig het Verdrag betreffende maritieme arbeid zorgen voor gelijke voorwaarden voor alle zeevarenden. Even belangrijk is het dat lidstaten overgaan tot ratificatie van relevante internationale instrumenten voor de visserijsector, waaronder het Visserijverdrag (Fishing Convention) van de IAO van 2007.

1.3

Het EESC is het ermee eens dat in nauwe samenwerking met de sociale partners wordt gekeken naar die gevallen van uitsluiting van de EU-arbeidswetgeving die zeevarenden/vissers aangaan, en dringt aan op meer duidelijkheid rond het certificaat van maritieme excellentie. Er zou bekeken moeten worden of een certificaat van maritieme excellentie voor zeevarenden, dat voor veerdiensten binnen de EU op verplichte en voor andere diensten op vrijwillige basis wordt ingevoerd, haalbaar is.

1.4

De zgn. varende universiteit biedt studenten de kans het leven op zee te ervaren. Het idee om met een soort campus de oceaan over te varen sluit aan bij andere ontwikkelingen en de Europese Commissie zou er goed aan doen hieraan nadere aandacht te schenken in het kader van de inspanningen om goede studenten voor een maritieme carrière te laten kiezen (4). Kwesties die verband houden met het leven van de bemanning aan boord moeten door de Europese sociale partners dringend nader worden onderzocht.

1.5

Met betrekking tot scheepvaartongevallen moeten de volgende zaken centraal staan in het toekomstige EU-beleid:

1.6

Het EESC wijst er nogmaals op dat de scheepvaartindustrie bunkerolie van slechte kwaliteit gebruikt omdat raffinaderijen geen betere kwaliteit leveren. Het ondersteunt wereldwijde initiatieven om de kwaliteit van deze olie aan te pakken en zo wat luchtemissies van schepen betreft voor een doorbraak te zorgen.

1.7

In de Mededeling en het actieplan wordt voorbijgegaan aan de ernstige mate waarin de zee door olie uit de pleziervaart wordt verontreinigd; vooral kuststaten ondervinden hiervan de gevolgen omdat de pleziervaart meestal in het kustgebied plaatsvindt (5). Bovendien dragen marineschepen — die niet onder de EU-regels vallen — bij aan de verontreiniging van het mariene milieu door hun activiteiten, die milieu en toerisme steeds meer schade berokkenen.

1.8

Binnen het actieplan zou de EU meer moeten doen aan de activiteiten op het vasteland die leiden tot verontreiniging van rivieren en daardoor van zeeën (met name de Oostzee en de Zwarte Zee). Om politieke redenen zouden problemen eerder in multilateraal dan in bilateraal verband aangepakt moeten worden.

1.9

De EU moet voorop lopen bij de aanpak van milieuproblemen in de wereld. Er zijn mogelijkheden voor een intensievere samenwerking en coördinatie van de standpunten van de EU-lidstaten binnen internationale organisaties zonder dat hun individuele deelname daardoor in het gedrang komt. De deskundige input van de EU-lidstaten in internationale organisaties staat hoog aangeschreven; deze input mag niet ondermijnd worden, maar moet juist worden versterkt.

1.10

De Commissie heeft er goed aan gedaan duidelijk maken dat het concept Europese Ruimte voor maritiem vervoer zonder belemmeringen betrekking heeft op een virtueel maritiem gebied. Zij benadrukt in haar mededeling dat met dit concept slechts wordt beoogd de administratieve en douaneformaliteiten te vereenvoudigen en de handel binnen de interne markt te vergemakkelijken; dit sluit aan bij het standpunt van het EESC.

1.11

Het EESC kan zich vinden in de symbolische boodschap van de Mededeling, nl. dat de zee altijd al van cruciaal belang is geweest voor Europa. Dit neemt niet weg dat er nog altijd geen concrete maatregelen zijn getroffen.

1.12

Het EESC wijst nogmaals op de rol die het kan spelen bij de uitvoering van maritiem beleid, inclusief maatregelen op het gebied van ruimtelijke ordening. Daarnaast kan het de maritieme identiteit en het maritieme erfgoed helpen promoten en de Europese bevolking voorlichten over de opwarming van de aarde.

1.13

Het EESC steunt de voorstellen voor een Europees netwerk van maritieme controle en betere samenwerking tussen de kustwachten van de lidstaten. Deze maatregelen zijn in het belang van de maritieme veiligheid en beveiliging, de controle op de visserij en aan de buitengrenzen en de bescherming van het mariene milieu.

Het EESC wijst er nogmaals op dat een gecoördineerde aanpak van bilaterale overeenkomsten met derde landen inzake het aan boord gaan van schepen uit veiligheidsoogpunt wenselijk is. Het dringt er tevens op aan dat de EU actie onderneemt tegen de toename van het aantal gewapende overvallen en piraterij op zee tegen koopvaardijschepen in Zuid-Oost-Azië en Afrika.

2.1

Bij het opstellen van de onderhavige mededeling over een geïntegreerd maritiem beleid voor de Europese Unie en het bijgevoegde actieplan, waarin 29 specifieke acties zijn opgenomen die nog nader uitgewerkt zullen worden, is rekening gehouden met de standpunten die door de betrokken EU-instellingen en de belanghebbende partijen naar voren zijn gebracht.

2.2

Dit ongekende raadplegingsproces, dat kenmerkend is voor de nieuwe benadering van de zee die door de Europese Commissie wordt voorgesteld, mondde uit in een brede consensus over de behoefte aan een holistische, geïntegreerde, sectoroverschrijdende, strategische benadering van oceanen. De achterliggende gedachte dat het gefragmenteerde beleid, dat soms onbedoelde gevolgen heeft, vervangen moet worden door een brede visie verdient bijval.

2.3

Het EESC kan zich vinden in de symbolische boodschap van de Mededeling, nl. dat de zee altijd al van cruciaal belang is geweest voor Europa. Het EESC steunt alle 29 maatregelen in het actieplan (zij het met enkele kanttekeningen), maar vindt deze niet ver genoeg gaan.

3.1.1

Het EESC acht het van groot belang dat de toestand van het gehele mariene milieu ongeschonden blijft en erop wordt toegezien dat het hele scala aan menselijke activiteiten en maatregelen die gevolgen hebben voor het mariene milieu, niet tot afbraak of vernietiging van dat milieu leiden.

3.1.2

Het EESC is ingenomen met de plannen van de Europese Commissie om zich in te zetten voor een doeltreffender internationale samenwerking, een betere beleidsintegratie, implementatie van de huidige wetgeving en bevordering van milieutechnologie (zesde Milieuactieprogramma van de Gemeenschap). In dit verband zou nadruk moeten worden gelegd op de implementatie van het Verdrag ter voorkoming van verontreiniging van de zee vanaf het land (6).

3.1.3

Doordat het teveel dat aan CO2 en andere broeikasgassen wordt uitgestoten zich in de dampkring ophoopt, nemen oceanen nu al steeds meer CO2 op, een proces dat zich naar verwachting zal voortzetten. De verzuring van de oceanen die daar het gevolg van is, zal het mariene milieu waarschijnlijk steeds meer onder druk zetten. Het EESC vindt dat meer onderzoek naar deze mariene gevolgen gedaan moet worden en dat ook gekeken moet worden naar de ontwikkeling van milieuvriendelijke methoden voor reabsorptie van CO2. Bovendien zullen mariene energiebronnen een belangrijke rol spelen bij de diversificatie van de energievoorziening in Europa.

3.1.4

In de Mededeling en het Actieplan wordt voorbijgegaan aan de belangrijke mate waarin de zee door olie uit de pleziervaart wordt verontreinigd; vooral kuststaten ondervinden hiervan de gevolgen omdat de pleziervaart meestal in het kustgebied plaatsvindt (7). Daarnaast dragen marineschepen — die niet onder de EU-regels vallen — bij aan de verontreiniging van het mariene milieu door hun activiteiten, die milieu en toerisme steeds meer schade berokkenen.

3.1.5

Het EESC wijst er nogmaals op dat de scheepvaartindustrie bunkerolie van slechte kwaliteit gebruikt omdat raffinaderijen geen betere kwaliteit leveren. Het ondersteunt wereldwijde initiatieven om de kwaliteit van deze olie aan te pakken (8) en zo wat luchtemissies van schepen betreft voor een doorbraak te zorgen.

3.1.6

Alle soorten zee- en luchtverontreiniging tasten het mariene milieu aan, waardoor negatieve sociale en economische gevolgen en gezondheidseffecten ontstaan. Er zijn toereikende maatregelen om mariene verontreiniging door schepen te controleren en terug te dringen, zoals bestraffing van de vervuiler; deze zouden strikt gehandhaafd moeten worden. Voor de aanpak van de verontreiniging van zeeën en rivieren door andere bronnen (bijv. industriële, stedelijke of landbouwactiviteiten, pesticiden) is een dergelijk kader echter niet voorhanden. Het EESC vreest dat het kust- en zeetoerisme, de grootste met de zee verband houdende sector van Europa, verzwakt zal raken als er geen uitvoerige en doeltreffende maatregelen worden getroffen. Dergelijke maatregelen zouden ook bijdragen aan de instandhouding van de omvang en de diversiteit van het leven in het mariene milieu, waaronder visbestanden.

3.1.7

Het is dringend noodzakelijk dat de EU en landen ten zuiden van de Middellandse Zee in het kader van de jaarlijkse actieplannen uit hoofde van het Europese nabuurschapsbeleid een bilaterale overeenkomst sluiten. Net als de EU-lidstaten zouden deze derde landen dan verantwoordelijkheid zijn voor het schoonhouden van de zeeën door de luchtemissies en het lozen van afval in hun rivieren (bijv. de Nijldelta) in de gaten te houden. Uiteindelijk doel is het gemeenschappelijke erfgoed van de Middellandse Zee in stand te houden.

3.2.1

In de Mededeling wordt benadrukt hoe belangrijk de menselijke factor binnen de maritieme cluster is. In het streven naar een juiste balans tussen de economische, de sociale en de milieudimensie van een duurzaam integraal maritiem beleid dient in het Actieplan echter ook voldoende aandacht naar de sociale dimensie uit te gaan.

3.2.2

Het EESC is verheugd dat de sociale partners (ETF/ECSA) zijn overeengekomen om sommige bepalingen van het Verdrag betreffende maritieme arbeid (Maritime Labour Convention) van de IAO van 2006 op te nemen in het Gemeenschapsrecht. Het EESC wijst er nogmaals op dat overal ter wereld zo snel mogelijk maritieme arbeidsnormen vastgesteld zouden moeten worden die overeenkomstig het Verdrag betreffende maritieme arbeid zorgen voor gelijke voorwaarden voor alle zeevarenden. Even belangrijk is het dat lidstaten overgaan tot ratificatie van relevante internationale instrumenten voor de visserijsector, waaronder het Visserijverdrag (Fishing Convention) van de IAO van 2007.

3.2.3

Wat de ontwikkeling van een actieplan voor de vaardigheden van EU-zeevarenden betreft, wijst het EESC op de herziening van het STCW-verdrag (9) van de IMO inzake wereldwijde opleidings- en certificeringsnormen en op de noodzaak dat ieder EU-voorstel verenigbaar is met het IMO/IAO-regime.

3.2.4

Het EESC is het ermee eens dat in nauwe samenwerking met de sociale partners wordt gekeken naar die gevallen van uitsluiting van de EU-arbeidswetgeving die zeevarenden en vissers aangaan. Het dringt aan op meer uitleg over het certificaat van maritieme excellentie. Er zou bekeken moeten worden of een certificaat van maritieme excellentie voor zeevarenden, dat voor veerdiensten binnen de EU op verplichte en voor andere diensten op vrijwillige basis wordt ingevoerd, haalbaar is.

3.2.5

Inspanningen om meer mensen uit de EU voor een carrière op zee te laten kiezen zullen alleen vruchten afwerpen als de middelen worden gebruikt om de kwaliteit op te voeren, zodat EU-zeevarenden niet op basis van kosten maar op basis van kwaliteit kunnen concurreren.

3.2.6

De toenemende schaarste aan goed opgeleide zeevarenden heeft alarmerende gevolgen voor de veiligheidsinfrastructuur van de EU-zeevaart; dit wordt alleen maar erger zolang de EU en de nationale regeringen geen gemeenschappelijke maatregelen nemen. Zonder nieuwe, goed opgeleide zeevarenden raakt Europa langzaam maar zeker de kennis en de ervaring kwijt die nodig zijn voor belangrijke maritieme veiligheidsactiviteiten (scheepsinspecties, controles, wetgeving, verzekeringen, scheepvaartdiensten, reddingsdiensten, kustwacht en loodsdiensten). Bovendien bestaat het gevaar dat hele maritieme clusters versnipperd raken of naar elders verplaatst worden. Wat er tot nu toe is gedaan blijkt ontoereikend te zijn en het EESC betreurt dat de Commissie deze kwestie niet voor het einde van 2009 wil aanpakken.

3.2.7

Het EESC maakt zich grote zorgen over het feit dat in sommige lidstaten grote aantallen jongeren hun maritieme opleiding of carrière in de scheepvaart afbreken. De maritieme roeping van de EU zou wel eens serieus in gevaar kunnen komen als er niet onmiddellijk actie wordt ondernomen; er moet een holistische strategie worden uitgedacht om het beroep van zeevarende aantrekkelijker te maken. De sociale partners (ECSA en ETF) werken aan een project inzake carrièreplanning en carrièrekansen, dat verder ontwikkeld zou moeten worden. Het is dus niet alleen zaak het beroep van zeevarende aantrekkelijk te maken; er moet ook voor worden gezorgd dat het aantrekkelijk blijft om op zee te werken.

3.2.8

De zgn. varende universiteit biedt studenten de kans het leven op zee te ervaren. Het idee om met een soort campus de oceaan over te varen sluit zeker aan bij andere ontwikkelingen en de Europese Commissie zou er goed aan doen hieraan nadere aandacht te schenken in het kader van de inspanningen om goede studenten voor een maritieme carrière te laten kiezen. In dit verband zouden er in grote Europese havens ook Harbour School-achtige scholen (10) kunnen worden opgericht waar leerlingen in de basisschool- en eventueel middelbareschoolleeftijd aan wal (wat praktischer is), maar dicht bij zee, onderwijs krijgen in alle vakken. Daarbij doen zij ook de nodige basiskennis op over het mariene milieu, schepen en navigatie.

3.2.9

Het EESC verzoekt de Commissie na te gaan hoe de lidstaten erin slagen jongeren in het middelbaar onderwijs voor een carrière op zee te interesseren.

3.2.10

Met betrekking tot scheepvaartongevallen moeten de volgende zaken centraal staan in het toekomstige EU-beleid:

3.2.11

Onder zeer gevaarlijke weersomstandigheden kunnen zeevarenden handelingen verrichten die hun normale takenpakket ver overschrijden. Zoals de secretaris-generaal van de IMO het stelde: „Door de rol die natuurkrachten in hun werk spelen, komen zeevarenden soms nog steeds terecht in het soort situaties waar zij niet of nauwelijks op voorbereid kunnen worden. Hoe zij dan reageren toont aan of zij beschikken over ware moed — moed die eer en erkenning verdient” (11). De Europese Commissie wordt verzocht bij het uitwerken van maatregelen ter voorkoming van scheepvaartongelukken met het bovenstaande rekening te houden.

3.3.1

Het Witboek over het maritieme vervoersbeleid van de EU in de periode 2008-2018 zou een adequaat en stabiel kader moeten scheppen dat verdere investeringen in de scheepvaart aantrekt en de wereldwijde leiderspositie van de Europese scheepsvaart en het katalysatoreffect daarvan op de hele maritieme cluster helpt uit te bouwen.

3.3.2

Het EESC is ermee ingenomen dat de Commissie erkent dat er wereldwijde regels voor deze mondiale sector moeten komen, dat internationale maritieme regelgeving belangrijk is en dat binnen internationale organen (zoals de IMO) naar oplossingen voor regelgevingsproblemen gezocht moet worden. De mondiale aard van de scheepvaart, de mondiale arbeidsmarkt waarop de scheepvaart opereert en de concurrentiepositie van de Europese scheepvaart op de wereldmarkt zijn stuk voor stuk aspecten waarmee rekening dient te worden gehouden.

3.3.3

Het EESC wijst er nogmaals op dat de huidige havencapaciteit en -diensten beter benut moeten worden, de havencapaciteit uitgebreid moet worden en er betere verbindingen met het achterland moeten komen.

3.3.4

Het EESC stelt vast dat rekening is gehouden met zijn pleidooi voor een betere ratificatie van IMO-verdragen door EU-lidstaten en andere landen en zijn suggesties met betrekking tot havenontwikkeling, vermindering van de luchtverontreiniging door schepen, en vorming van multisectorale clusters en van een Europees netwerk van maritieme clusters. Ook wordt erkend dat de Europese scheepvaart van doorslaggevend belang is voor de handel binnen en buiten Europa en voor het dagelijkse leven van Europese burgers.

3.3.5

De Commissie benadrukt dat met het concept Europese Ruimte voor maritiem vervoer zonder belemmeringen slechts wordt beoogd een virtueel maritiem gebied in te stellen waarbinnen de administratieve en douaneformaliteiten worden vereenvoudigd en de handel binnen de interne markt wordt vergemakkelijkt; dit sluit aan bij het standpunt van het EESC (12). De Commissie heeft inmiddels een raadpleging over dit onderwerp opgezet, op basis waarvan zij een besluit zal nemen over eventuele nadere voorstellen om het concept efficiënt ten uitvoer te leggen.

3.3.6

Er bestaat ruimte voor een intensievere samenwerking/coördinatie van de EU-lidstaten binnen internationale organisaties zonder dat hun individuele deelname daardoor in het gedrang komt. De deskundige input van de EU-lidstaten in internationale organisaties staat hoog aangeschreven; deze input mag niet ondermijnd worden, maar moet juist worden versterkt.

3.3.7

Het EESC steunt het streven de politieke macht van de EU tegenover derde landen aan te wenden om hen zo aan te sporen belangrijke internationale maritieme verdragen te handhaven en te ratificeren. In het kader van de Europese havenstaatcontrole zou erop toegezien moeten worden dat zowel schepen uit de EU als schepen uit derde landen aan de internationale normen op sociaal en milieugebied voldoen.

4.1.1

Het EESC is verheugd dat zijn voorstellen inzake bevordering van kusttoerisme en oprichting van een databank over EU-steun voor kustgebieden zijn overgenomen. Eilanden moeten in het middelpunt van de belangstelling van de EU komen te staan; hun isolement moet doorbroken worden. Daartoe stelt het EESC de volgende maatregelen voor:

4.2.1

Het EESC is te spreken over de voorstellen voor meer samenwerking in het kader van het beheer van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee, de uitbreiding en het Europese nabuurschapsbeleid en de noordelijke dimensie.

4.2.2

Zo'n 20 tot 30 % van de nog niet ontdekte wereldwijde oliereserves bevinden zich onder de Noordelijke IJszee. Bovendien is het mogelijk dat de Noordelijke IJszee door de klimaatverandering in 2015 een groot gedeelte van het jaar bevaarbaar zal zijn. Openstelling van de Noordelijke IJszee voor de scheepvaart is qua afstand en veiligheid aantrekkelijk: zo is de scheepvaartroute tussen Sjanghai en Rotterdam via de Noordelijke IJszee 1 000 mijl korter dan die via het Suezkanaal. Door kortere scheepvaartroutes zouden het brandstofgebruik en de emissies aanzienlijk beperkt kunnen worden. Gezien de vele juridische en milieuproblemen waarbij meerdere landen zijn betrokken, is verduidelijking van het internationale recht betreffende zee-ijs onontbeerlijk. In dit verband ziet het EESC het verslag dat de Commissie over de Noordelijke IJszee zal opstellen met belangstelling tegemoet, omdat het betrekking zal hebben op de geopolitieke gevolgen van de klimaatverandering. Ook moeten eventuele mogelijke milieugevolgen van de nieuwe scheepvaartroutes over de Noordelijke IJszee van tevoren in kaart worden gebracht.

4.3.1

Het EESC steunt de voorstellen voor een Europees netwerk van maritieme controle en betere samenwerking tussen de kustwachten van de lidstaten. Deze maatregelen zijn in het belang van de maritieme veiligheid en beveiliging, de controle op de visserij en aan de buitengrenzen en de bescherming van het mariene milieu.

4.4.1

Binnen het actieplan zou de EU meer moeten doen aan de activiteiten op het vasteland (eutrofiëring) die leiden tot verontreiniging van rivieren en daardoor van zeeën (met name de Oostzee en de Zwarte Zee). Om politieke redenen zouden problemen eerder in multilateraal dan in bilateraal verband aangepakt moeten worden.

4.5.1

Gezien de verontrustende achteruitgang of verdwijning van zeevisbestanden is het noodzakelijk dat rationeel met de bestanden wordt omgegaan. De voorstellen op het gebied van de visserij gaan in de goede richting. Aangezien de visserij een van de gevaarlijkste sectoren is om in te werken, moet er meer worden gedaan om de veiligheidscultuur onder de vissers te bevorderen. Er moeten in ieder geval veiligheidsmaatregelen komen voor vissersschepen die korter zijn dan 24 meter (de vigerende internationale verdragen en EU-wetgeving schieten op dit punt tekort). De noodzaak om de soortenrijkdom in stand te houden heeft sociale gevolgen die men onder ogen moet zien; het werk van vissers hangt meestal samen met hun gebrek aan middelen en hun levensonderhoud staat zodoende op het spel.

4.5.2

Vissers krijgen met grote lichamelijke en financiële risico's te maken en daarom verlaten zo veel mensen deze sector. Vissersschepen kunnen in technologisch opzicht worden verbeterd; EU-projecten en -programma's zijn in dat verband dringend noodzakelijk. In het kader van het uitwisselen van best practices m.b.t. de aantrekkelijkheid van het beroep van visser pleit het EESC voor een brede verspreiding van het Handbook for the prevention of accidents at sea and the safety of fishermen, dat onlangs door de Europese sociale partners Europêche en ETF is gepubliceerd. Even belangrijk is het dat de lidstaten het IAO-verdrag over arbeid in de visserij (juni 2007) snel bekrachtigen. Uiteindelijk gaat het erom visserijactiviteiten duurzamer en daardoor aantrekkelijker te maken.

4.6.1

In het advies dat het EESC onlangs over het Groenboek betreffende een betere ontmanteling van schepen (COM(2007) 269 final) heeft uitgebracht, toont het zich bezorgd over het feit dat er wereldwijd „een ernstig tekort aan ontmantelingsinstallaties [bestaat] waar op een sociaal en ecologisch duurzame wijze wordt gewerkt”. Het EESC wijst er ook op dat „deze situatie zal verergeren door de golf van schepen die de komende paar jaar uit de vaart zullen worden genomen” (13). De recyclingsinstallaties en arbeidsomstandigheden in Zuid-Azië, waar verreweg de meeste recycling plaatsvindt, moeten op een internationaal aanvaardbaar peil worden gebracht.

4.6.2

Het EESC is ingenomen met de vooruitgang op het vlak van de internationale inspanningen om tot een efficiënte, veilige en milieuvriendelijke ontmanteling van afgedankte schepen te komen. Het gaat er hier vooral om dat er een bindend verdrag wordt gesloten (waarschijnlijk in 2008/2009) en dat in de tussentijd de IMO-richtsnoeren worden gesteund. Deze internationaal overeengekomen benchmark (die voor zowel recyclingslanden als vlaggenstaten aanvaardbaar moet zijn) zou scheepseigenaren duidelijke verplichtingen opleggen qua verstrekking van details over potentieel gevaarlijke materialen op hun schepen en zou minimumnormen op het vlak van gezondheid en veiligheid en het beheer van gevaarlijke materialen inhouden waaraan recyclingswerven moeten voldoen.

4.7.1

Diverse lidstaten hebben uit veiligheidsoverwegingen met derde landen bilaterale overeenkomsten gesloten inzake het aan boord gaan van schepen. Het EESC wijst er nogmaals op dat een gecoördineerde aanpak van de lidstaten ten opzichte van dergelijke initiatieven hoogst wenselijk is, evenals een gecoördineerde verdeling van desbetreffende taken over de lidstaten, met inbegrip van hun marines. Een alternatief is de snelle ratificatie door de EU-lidstaten van de SUA-protocollen, die ook belangrijke garanties bevatten ter bescherming van de legitieme commerciële belangen van reders en de mensenrechten van zeevarenden.

4.7.2

Het EESC maakt zich zorgen over de escalatie van aanvallen op koopvaardijschepen en over de toename van het aantal gewapende overvallen en piraterij op zee, met name in Zuid-Oost-Azië en Afrika. De EU moet actie ondernemen, zodat commerciële schepen in gevaarlijke wateren worden begeleid door de marine.

4.8.1

Schepen die in een haven aangelegd zijn, stoten verontreinigende stoffen (zoals SOx, NOx, en fijnstof) en CO2 uit doordat zij brandstof gebruiken. Om die broeikasgasemissies terug te dringen stelt de Commissie voor dat zij gebruik maken van walstroom (actieplan).

4.8.2

Het EESC steunt dit voorstel, maar wijst wel op de volgende punten: wellicht is er niet één bepaalde oplossing die voor alle soorten schepen geschikt is, en walstroom wordt mogelijk opgewekt in elektriciteitscentrales die brandstoffen en kolen verbranden en dus extra CO2 uitstoten, waarmee het voordeel mogelijk teniet wordt gedaan. Het EESC roept de Commissie op hiermee rekening te houden, zodat er een verstandig mondiaal beleid wordt uitgewerkt.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/36

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/37

1.1

Het EESC is ingenomen met het initiatief van de Commissie om een programma op te zetten dat er specifiek op gericht is kleine, middelgrote en micro-ondernemingen te helpen om zich aan de milieuwetgeving aan te passen, gelet op de complexiteit van deze wetgeving en het economisch en sociaal belang van het MKB voor de Europese economie. In deze context beklemtoont het EESC evenwel dat bijzondere aandacht moet gaan naar micro-ondernemingen, gelet op de structurele problemen die hen kwetsbaarder maken.

1.2

Het EESC is zich bewust van de problemen waarmee het MKB geconfronteerd wordt bij de naleving van deze wetgeving en is daarom ingenomen met de ontwikkeling van instrumenten die er een beter inzicht in moeten verschaffen. Hoewel er het laatste decennium steeds meer aandacht is gekomen voor sociale en met name milieuaspecten, wordt sociaal verantwoord ondernemen (Corporate Social Responsibility) nog niet in alle bedrijfscontexten beschouwd als een factor die een concurrentievoordeel oplevert.

1.3

Het initiatief van de Commissie om met een steunprogramma te komen om het MKB te helpen de milieuwetgeving na te leven is volgens het EESC een eerste belangrijke stap in de goede richting.

1.4

Volgens het EESC moet de Commissie een proactieve aanpak in de betrekkingen met het MKB en een gestructureerd samenwerkingssysteem op het lokale bedrijfsniveau ontwikkelen. In deze context moet bijzondere aandacht gaan naar grensoverschrijdende samenwerking.

1.5

Met name is het van cruciaal belang:

2.1

Doel van de Commissiemededeling is kleine en middelgrote ondernemingen (MKB) te helpen energie en andere hulpbronnen op een efficiënte manier te gebruiken (1). In de mededeling wordt een juridisch kader geboden en worden maatregelen ter versterking van de bestaande maatregelen en initiatieven voorgesteld die op de specifieke situatie van kleine ondernemingen zijn afgestemd. In dit verband stelt de Commissie voor een programma in het leven te roepen dat erop gericht is het MKB te helpen de milieuwetgeving na te leven. Via dit programma kunnen financiële middelen ter beschikking worden gesteld voor de ontwikkeling van ondersteunende netwerken, zal de toegang tot milieubeheersystemen worden vergemakkelijkt en zal het milieubewustzijn in de ondernemingen worden vergroot.

2.2

Ook al zijn kleine en middelgrote ondernemingen bedrijven met minder dan 250 werknemers, samen staan zij voor 23 miljoen bedrijven en nagenoeg 99 % van alle ondernemingen in de EU, met een aandeel van 57 % van de toegevoegde economische waarde van de EU. Daar zij een dermate hoog percentage van de Europese omzet voor hun rekening nemen, hebben zij ook een aanzienlijke invloed op het milieu.

2.3

Vele bedrijven zijn zich niet bewust van de impact van hun activiteiten op het milieu en de meerderheid ervan denkt zelfs dat hun activiteiten van weinig of geen invloed zijn. Voorts geloven zij ook graag dat zij de wetgeving volledig naleven, tenzij hun het tegendeel wordt aangetoond. In deze omstandigheden kunnen de activiteiten van het MKB aanzienlijke risico's met zich meebrengen voor de gezondheid en veiligheid van werknemers maar ook voor het milieu. Door bij hun economische activiteiten geen rekening te houden met milieu-overwegingen kan het MKB ook de kans missen om de economische vruchten te plukken van een beter milieubeheer en milieu-innovatie.

2.4

Het door de Commissie voorgestelde ondersteuningsprogramma voor naleving van de milieuwetgeving omvat een aantal maatregelen om het midden- en kleinbedrijf te helpen de milieu-impact van hun activiteiten te beperken en naleving van de bestaande wetgeving te vergemakkelijken. Met het programma wordt beoogd de nalevingslasten te verminderen door te voorzien in instrumenten en maatregelen om milieuaspecten in de kernactiviteiten van het MKB te integreren.

2.5

De in de Mededeling voorgestelde maatregelen hebben ook betrekking op verspreiding van specifiek op het MKB gerichte informatie, bevordering van ondersteunende netwerken en opleidingsactiviteiten die lokale milieudeskundigheid ontwikkelen.

2.6

De maatregelen van het programma zullen worden gefinancierd met middelen van LIFE+ (5 miljoen euro voor 2007-2013) en met aanvullende middelen die via het kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie 2007-2013 (KCI) en de structuurfondsen ter beschikking worden gesteld.

2.7

Er bestaat reeds een website met informatie in zeven talen over het EU-milieubeleid voor het MKB en er zijn handleidingen in de maak over energie-efficiëntie, emissies in de lucht, water- en bodemverontreiniging en afval. Er zal ook een handleiding over financieringsmogelijkheden worden gepubliceerd.

2.8

Het nieuwe netwerk ter ondersteuning van bedrijfsleven en innovatie, zal vanaf 2008 bij de tenuitvoerlegging van het programma betrokken worden. Dit en andere ondersteunende netwerken zullen het MKB aanzienlijk helpen om het Europese milieubeleid in operationele maatregelen om te zetten.

2.9

In het werkdocument van de diensten van de Commissie, dat bij de Mededeling is gevoegd, is een selectie van casestudy's opgenomen, alsook voorbeelden van goede praktijken van het MKB in Europa en wereldwijd.

3.1

Het EESC is ingenomen met het programma van de Commissie en met name met de erkenning van het belang en de waarde van het MKB voor de Europese economie en samenleving.

3.2

In deze context beklemtoont het EESC het belang van de conclusies van het voorzitterschap van de Raad van Feira op 19 en 20 juni 2000 (2), alsmede de goedkeuring van het Europees Handvest voor kleine bedrijven (3), waarin wordt bevestigd dat „kleine ondernemingen de ruggengraat vormen van de Europese economie” en „een belangrijke bron van werkgelegenheid en een kweekvijver voor nieuwe bedrijfsconcepten zijn”. Een van de prioriteiten die in het Handvest worden genoemd is de versterking van de groei en het concurrentievermogen van de ondernemingen, niet alleen op lokaal vlak maar ook in het kader van de geglobaliseerde markt.

3.3

De evaluatie van de milieu-impact moet onderdeel zijn van een geïntegreerd bedrijfsbeheer. Daar het merendeel van het MKB en met name kleine en micro-ondernemingen in de regel geen milieubeleid voeren, moet werk worden gemaakt van een geïntegreerd milieubeheer waarbij ervoor moet worden gezorgd dat de administratieve lasten worden geminimaliseerd.

3.4

Om een eerste stap in die richting te zetten moeten de betrokkenen zich er beter van bewust worden dat dergelijke praktijken niet uitsluitend een extra belasting of obstakel vormen maar een instrument zijn waardoor het concurrentievermogen van de onderneming kan worden verbeterd en op lange termijn waarde kan worden gecreëerd.

3.5

Ondernemingen die erin slagen de ontplooiing van dergelijke activiteiten continu te monitoren, bv. via milieubeheersystemen, kunnen bovendien het aantal beheersvariabelen dat onder controle wordt gehouden, uitbreiden, zodat zij zowel economische en financiële gegevens als gegevens betreffende de impact op sociaal en milieugebied in één strategisch plan kunnen opnemen (4). Naast de voordelen op economisch en milieugebied die een efficiënt en rationeel gebruik van hulpbronnen oplevert, wordt aldus ook, via een aanpassing van de organisatie van het werk, de veiligheid van de arbeidsprestaties gegarandeerd.

3.6

Het EESC is het er daarom mee eens dat er een langetermijnstrategie moet worden goedgekeurd die zo spoedig mogelijk door de lidstaten ten uitvoer moet worden gelegd.

4.1

De wetgeving verbeteren wat de uitstippeling en tenuitvoerlegging van maatregelen betreft: in deze context betekent „de wetgeving verbeteren” dat het MKB in grotere mate bij de uitwerking van dergelijk milieubeleid moet worden betrokken en dat deze wetgeving moet gebaseerd zijn op een analyse van goede praktijken. Als dergelijke praktijken op een adequate manier worden gedefinieerd en verspreid, kunnen zij een waardevolle hulp zijn bij de tenuitvoerlegging van de milieuwetgeving op de meest kosteneffectieve manier. Een vermindering van de administratieve rompslomp op communautair, nationaal en regionaal niveau en grotere duidelijkheid zijn niet alleen geboden met het oog op mogelijke nieuwe wetgevingsinstrumenten, maar ook in de context van een mogelijke herziening van de bestaande regelgeving.

4.2

Meer toegankelijke, op maat gemaakte milieubeheersystemen: door milieumaatregelen in strategische keuzes te integreren als mogelijkheden tot groei en innovatie, zullen bedrijven niet alleen de bestaande regels kunnen naleven maar ook nieuwe en goede praktijken kunnen beproeven waarbij rekening wordt gehouden met het vrij initiatief en met benchmarks om aan de specifieke behoeften van kleine en micro-ondernemingen tegemoet te komen. Het is met name zaak de tenuitvoerlegging van milieubeheersystemen (van het type EMAS of ISO) aan te moedigen. Wat EMAS (European Eco-Management Audit Scheme) betreft, kan deze doelstelling worden verwezenlijkt door bv. in de regeling te voorzien in gunstige voorwaarden voor het MKB, een tenuitvoerlegging die afgestemd in op MKB-structuren (5) en een geleidelijke vermindering van de huidige inspectieregeling en de vraag naar informatie vanwege geregistreerde ondernemingen. Aldus kan het MKB tot deelname worden aangezet, want thans is immers alleen een vermeldenswaard aantal bedrijven in Italië, Duitsland en Spanje in dergelijke systemen geïnteresseerd. Het Comité hoopt dat de Commissie rekening zal houden met deze suggesties en met het EESC-advies van juli 2006 over klimaatverandering en het maatschappelijk middenveld (6), met name met het oog op de huidige herziening van EMAS. Het zou graag zien dat de Commissie op zoek gaat in informele en niet-gecodificeerde instrumenten op lokaal niveau naar elementen die van nut kunnen zijn om de huidige milieubeheersystemen uit te breiden. Alleen wanneer het MKB en verenigingen van MKB op lokaal niveau hierbij direct worden betrokken, kan er immers verandering komen in de huidige toestand.

4.3

Gerichte financiële ondersteuning en vaststelling van een meerjarig steunprogramma: er kan verwarring ontstaan door de veelheid van bestaande instrumenten, die daardoor ook slecht kunnen functioneren. Er zou dan ook zo spoedig mogelijk werk moeten worden gemaakt van de publicatie van een handleiding waarvan door de Commissie gewag is gemaakt en waarin een overzicht wordt gegeven van de financieringsmogelijkheden voor initiatieven die erop gericht zijn de naleving van de milieuwetgeving en de prestaties van het MKB op milieugebied te verbeteren. In deze context is het verkieslijk met het oog op de lange termijn te voorzien in één enkele begrotingslijn voor alle aan het MKB gerelateerde initiatieven.

4.4

Ontwikkeling van lokale deskundigheid op milieugebied voor het MKB: voor het verstrekken van technische bijstand aan het MKB zijn gespecialiseerde beroepsprofielen nodig. Met het oog daarop moeten de lokale MKB-organisaties en de instellingen daarbij worden betrokken. Voorts moeten de kosten voor de geleverde diensten redelijk blijven en moet het MKB de mogelijkheid krijgen om interne adviseurs op te leiden en te gebruiken.

4.5

Verbetering van de communicatie en meer gerichte informatie: de lancering van een meertalige website, gekoppeld aan het MKB-portaal (7), moet de belangrijkste bron van informatie voor de ondersteunende netwerken worden wat kwesties i.v.m. het EU-milieubeleid en het MKB betreft. Volgens het EESC is rechtstreekse toegang tot informatie en een direct contact tussen de communautaire instellingen en het MKB van cruciaal belang.

4.6

Het EESC onderschrijft het initiatief van de Commissie om het Enterprise Europe Network te lanceren, dat een nieuw belangrijk Europees netwerk is ter ondersteuning van bedrijven in de EU en daarbuiten. Het is volgens het Comité van cruciaal belang dat de EU de diensten aan het MKB verder blijft ontwikkelen, met name wat handel en grensoverschrijdende investeringen, technologische samenwerking tussen MKB en grote ondernemingen, innovatie, kennis van financieringsbronnen van de EU en onderzoekprogramma's voor het MKB betreft.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/40

1.1

Het EESC is het met de Commissie eens dat het algemene kader voor milieu-inspectiesystemen in de lidstaten de vorm van een aanbeveling moet hebben. Wel dient de aanbeveling te worden aangepast om de uitvoering ervan te verbeteren en de doeltreffendheid ervan te vergroten. Krachtens de sectorale regelgeving zijn de inspectieactiviteiten, hun reikwijdte en uitvoering op belangrijke gebieden in de hele Gemeenschap juridisch bindend.

1.2

Een aanbeveling kan pas op doeltreffende wijze worden uitgevoerd als zij begrijpelijk en duidelijk is. Het is dan ook van essentieel belang dat het toepassingsgebied van de milieu-inspecties met betrekking tot de vastgestelde problemen goed wordt gedefinieerd.

1.3

De definitie, verduidelijking en uniformisering van de begrippen is van kapitaal belang om de inspectieactiviteiten op het grondgebied van de Gemeenschap te harmoniseren en voor alle ondernemingen gelijke voorwaarden te scheppen. In de communautaire regelgeving worden dikwijls begrippen gebruikt waarvan de definitie van geval tot geval kan variëren. De definitie van de begrippen moet over het algemeen dan ook aandachtiger worden bestudeerd.

1.4

Een duidelijke afbakening van de criteria voor de planning, uitvoering en follow-up van en rapportage over de inspecties is eveneens van groot belang.

1.5

Wat betreft het systeem voor het beheer van de inspectieactiviteiten is het zaak om het gebruik van moderne managementtechnieken aan te bevelen. Hiermee kunnen de inspectieactiviteiten worden geconcentreerd op cruciale gebieden die van belang zijn voor het milieu, kan de planning worden verbeterd en kan worden bijgedragen tot een duurzame verbetering van de milieubescherming.

1.6

Het is zaak de toegang tot informatie overeenkomstig het geldende Gemeenschapsrecht verder te uniformiseren. De verstrekte informatie zou een volledig beeld moeten geven van de met de inspectieactiviteiten vastgestelde feiten, van de corrigerende maatregelen en hun tenuitvoerlegging.

1.7

Om de internationale samenwerking verder te versterken is het zaak dat het IMPEL-netwerk wordt gesteund, en dat de normen voor inspectie en handhaving meer worden geharmoniseerd.

2.1

Inspecties zijn een belangrijk instrument om de uitvoering en handhaving van de communautaire milieuwetgeving te garanderen. In 2001 hebben het Europees Parlement en de Raad Aanbeveling 2001/331/EG betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties in de lidstaten aangenomen (1).

2.2

De aanbeveling bevat niet-bindende criteria voor de planning, uitvoering en follow-up van en rapportage over milieu-inspecties. Doel is, de naleving van de communautaire milieuwetgeving te versterken en bij te dragen tot een meer uniforme uitvoering en handhaving ervan in alle lidstaten.

2.3

De Commissie heeft een onderzoek verricht naar de uitvoering en handhaving van deze aanbeveling, dat als uitgangspunt zal dienen voor een nieuwe versie van de aanbeveling, die in 2008 zal worden gepresenteerd.

2.4

Alle lidstaten hebben een verslag over de uitvoering van de aanbeveling en een verslag over de bij de toepassing ervan opgedane ervaringen ingediend. Daaruit kan worden opgemaakt dat de tenuitvoerlegging van de aanbeveling sterk varieert van lidstaat tot lidstaat. Weliswaar hebben bijna alle lidstaten de aanbeveling gedeeltelijk ten uitvoer gelegd, maar er is slechts in enkele gevallen sprake van volledige uitvoering. Er zijn nog steeds grote verschillen in de manier waarop milieu-inspecties in de Gemeenschap plaatsvinden. Voor het bedrijfsleven leidt dit onder meer tot concurrentievervalsing.

2.5

De grote verschillen, die moeten worden gladgestreken, zijn met name te vinden op de volgende gebieden:

2.5.1.1

De thans gehanteerde omschrijving van de werkingssfeer is vooral toegespitst op industriële en afvalverwerkingsinstallaties en sluit allerlei activiteiten uit die krachtens de communautaire milieuwetgeving aan regels zijn onderworpen. Met name bevat de aanbeveling geen criteria voor inspecties van afvaltransporten. De grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen is op EU-niveau geregeld bij de afvaltransportverordening (2). De uitvoering van deze verordening is voor de Commissie een grote prioriteit.

2.5.1.2

De aanbeveling bevat evenmin criteria voor de inspectie van Natura 2000-gebieden. De Commissie verheugt zich dan ook over de oprichting van het Green Enforce Network, dat de samenwerking en de uitwisseling van ervaringen tussen de lidstaten wil stimuleren om de uitvoering van de wetgeving inzake natuurbehoud te vergemakkelijken. Het Green Enforce Network beraadt zich momenteel over de mogelijkheid om bij te dragen tot de verdere ontwikkeling van milieu-inspecties door criteria voor de inspectie van Natura 2000-gebieden op te stellen.

2.5.1.3

Andere milieuwetgeving die buiten het bestek van de aanbeveling valt, betreft de registratie en toelating van chemische stoffen (REACH (3)), de beperking van de aanwezigheid van bepaalde gevaarlijke stoffen in producten (bijv. de richtlijn gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur (4)), de handel in bedreigde soorten (5) alsook activiteiten in samenhang met genetisch gemodificeerde organismen en regelingen inzake de aansprakelijkheid van de producent.

2.5.2

Verduidelijking van definities: bepaalde in de aanbeveling gebruikte termen worden door de lidstaten op verschillende manieren uitgelegd. Met name de volgende termen worden verschillend geïnterpreteerd:

2.5.3

Criteria voor de planning, uitvoering en follow-up van en rapportage over inspecties: de aanbeveling heeft ten doel de naleving van de milieuwetgeving door de gecontroleerde installaties te verbeteren, en een hoog niveau van milieubescherming te bereiken. Om dit doel te bereiken wordt in de aanbeveling een reeks criteria aangereikt met betrekking tot de planning, uitvoering en follow-up van en rapportage over milieu-inspecties.

2.5.4

Rapportage: de eerste rapportageronde heeft een grote hoeveelheid informatie opgeleverd over de manier waarop de aanbeveling in de lidstaten wordt uitgevoerd en toegepast. Deze informatie is evenwel niet altijd vergelijkbaar. Om de vergelijkbaarheid van de gegevens te garanderen moet voor dat verslagleggingssysteem een zeer duidelijk, uniform format worden vastgesteld.

2.5.5

Toegang tot informatie: in de aanbeveling wordt gesteld dat de inspectieplannen en inspectierapporten overeenkomstig de geldende communautaire richtlijnen openbaar zouden moeten worden gemaakt. Uit de verslagen blijkt dat een aantal lidstaten noch de inspectieplannen noch de rapporten bekendmaakt. Op de informatie met betrekking tot milieu-inspecties zijn de bepalingen van Richtlijn 2003/4/EG van toepassing, zodat de wettelijke verplichting tot bekendmaking van deze informatie reeds bestaat. Die richtlijn voorziet ook in voldoende ontheffingsgronden op basis waarvan de toegang tot bedoelde informatie kan worden geweigerd als de bescherming van enig hoger belang dit vereist. Voor de uitvoering van deze regelgeving zullen geschikte mechanismen moeten worden gevonden.

2.6.1

Herziening van de aanbeveling: de aanbeveling moet worden gezien als een algemeen kader voor milieu-inspectiesystemen in de lidstaten. De daarin vermelde criteria zijn van algemene aard. Deze criteria lijken wegens hun zeer algemene en beschrijvende karakter niet geschikt om in juridisch bindende voorschriften te worden omgezet. Wel dient de aanbeveling te worden aangepast om de uitvoering ervan te verbeteren en de doeltreffendheid ervan te vergroten.

2.6.2

Sectorale inspectievoorschriften: naast de in de aanbeveling vastgestelde algemene criteria voor milieu-inspecties moeten specifieke, juridisch bindende voorschriften voor de inspectie van bepaalde installaties of activiteiten in sectorale wetgevingsinstrumenten worden opgenomen. Juridisch bindende voorschriften zijn noodzakelijk om te garanderen dat aan de inspecties een hogere politieke prioriteit wordt toegekend en dat de milieuwetgeving overal in de Gemeenschap beter wordt gehandhaafd. Sectorale inspectievoorschriften kunnen een aanvulling vormen op de aanbeveling, maar kunnen ook betrekking hebben op installaties of activiteiten waarop de aanbeveling niet van toepassing is.

2.6.2.1

Als onderdeel van de toetsing van de IPPC-richtlijn (7), die deel uitmaakt van het wetgevingsprogramma van de Commissie voor 2007, en op basis van een analyse van de uitvoering van deze wetgeving zal de Commissie onderzoeken hoe kan worden gezorgd voor een beter nalevingskader dat de inspectie van IPPC-installaties in de lidstaten consistenter en betrouwbaarder kan maken.

2.6.2.2

De Commissie overweegt specifieke, juridisch bindende regels voor inspecties van afvaltransporten voor te stellen. Er moeten specifieke criteria worden uitgewerkt om ervoor te zorgen dat er goed en vaak genoeg wordt geïnspecteerd, dat de betrokkenen adequaat worden opgeleid en dat de instanties goed met elkaar samenwerken.

2.6.3

Ontwikkeling van richtsnoeren en samenwerking tussen de lidstaten: het IMPEL-netwerk heeft een lange reeks projecten uitgevoerd ter versterking van de samenwerking en ter bevordering van de uitwisseling van informatie tussen de lidstaten inzake milieu-inspecties (8). De Commissie heeft aan deze projecten deelgenomen en deze actief ondersteund. Al deze initiatieven hebben een gunstig effect gehad op de verbetering van de inspecties in de Gemeenschap, en IMPEL moet worden aangemoedigd om door te gaan met dit type projecten.

3.1

Het EESC is ingenomen met de mededeling van de Commissie over de toetsing van Aanbeveling 2001/331/EG betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties in de lidstaten, en waardeert de inspanningen (9) die zijn verricht om de toepassing van de aanbeveling te bestuderen.

3.2

Milieu-inspecties zijn een essentieel onderdeel van de uitvoerende macht van iedere lidstaat op het gebied van milieubescherming. Zij moeten niet alleen betrekking hebben op de uitvoering van het nationale milieubeleid, maar ook op de uitvoering van de gemeenschappelijke beginselen van het EU-milieubeleid, en wel op een zo uniform mogelijke wijze, ongeacht de vraag welke rechtspersoon met de uitvoering van de nationale inspecties wordt belast.

3.3

Het EESC is zich ervan bewust dat de naleving van de communautaire milieuwetgeving moet worden verbeterd en dat moet worden bijgedragen tot een meer uniforme uitvoering en handhaving ervan in alle lidstaten, zodat de vastgestelde en toegepaste minimumcriteria in de toekomst helpen gelijke voorwaarden te creëren, met name vanuit mededingingsoogpunt.

3.4

Het EESC is van mening dat een extra debat over de mededeling met de belanghebbende partijen zeer belangrijke informatie zal opleveren op grond waarvan een optimaal kader voor de inspectieactiviteiten kan worden geschapen, dat duidelijk is en in de hele Gemeenschap kan worden toegepast.

4.1

Een aanbeveling kan pas op doeltreffende wijze worden uitgevoerd als zij begrijpelijk en duidelijk is. Het EESC is derhalve zeer ingenomen met het feit dat de Commissie de aandacht op dit punt wenst te vestigen.

4.1.1

Het EESC acht het absoluut zaak dat het toepassingsgebied van de milieu-inspecties met betrekking tot de vastgestelde problemen goed wordt gedefinieerd, zonder dat de flexibiliteit van de inspectiesystemen of bepaalde specifieke nationale benaderingen in het gedrang komen. Deze laatste zouden echter alleen mogen worden toegepast indien specifieke nationale milieubeschermingsdoelstellingen dat vereisen.

4.1.2

Daar waar specifieke EU-wetgevingshandelingen bepaalde inspectieactiviteiten voorschrijven, zouden deze activiteiten moeten worden vastgelegd in een enkele wetgevingshandeling, zodat er geen ruimte ontstaat voor verschillende interpretaties.

4.1.3

Uit de mededeling blijkt dat de definitie, verduidelijking en uniformisering van de begrippen van kapitaal belang is om de inspectieactiviteiten op het grondgebied van de Gemeenschap te harmoniseren en gelijke voorwaarden voor ondernemingen te scheppen. Voor een uniforme tenuitvoerlegging van de aanbeveling is het van essentieel belang dat de basisbegrippen nauwkeuriger worden gedefinieerd, om zo een harmonisatie en een aansluiting op andere wetgevingshandelingen mogelijk te maken.

4.1.4

Het EESC onderstreept in dit verband dat in het Gemeenschapsrecht dikwijls begrippen worden gebruikt waarvan de definitie van geval tot geval kan variëren. De definitie van de begrippen moet over het algemeen dan ook aandachtiger worden bestudeerd.

4.2

Het EESC acht het bovendien zaak dat de criteria voor de planning, uitvoering en follow-up van en rapportage over de inspecties duidelijk worden afgebakend, wederom met instandhouding van de nodige flexibiliteit voor de uitvoering van specifieke inspectieactiviteiten. Er dient een zo eenvoudig en helder mogelijk verslagleggingssysteem te worden ingesteld dat vergelijkbare informatie oplevert over de manier waarop de inspectiesystemen functioneren en over de vraag of zij hun doel — de naleving van de milieuwetgeving verbeteren — inderdaad bereiken.

4.3

Wat betreft het systeem voor het beheer van de inspectieactiviteiten is het zaak om het gebruik van moderne managementtechnieken aan te bevelen, waar sommige lidstaten reeds goede ervaringen mee hebben. Hiermee kunnen de inspectieactiviteiten worden geconcentreerd op cruciale gebieden die van belang zijn voor het milieu, kan de planning worden verbeterd en kan worden bijgedragen tot een duurzame verbetering van de milieubescherming.

4.4

Het EESC beveelt aan de toegang tot informatie overeenkomstig het geldende Gemeenschapsrecht verder te uniformiseren, met inachtneming van het specifieke niveau van toegang tot informatie in de lidstaten. De verstrekte informatie zou geen afbreuk mogen doen aan de doeltreffendheid van de inspectieactiviteiten, en zou een volledig beeld moeten geven van de met de inspectieactiviteiten vastgestelde feiten, van de corrigerende maatregelen en hun tenuitvoerlegging.

4.5

Het EESC is het met de Commissie eens dat het algemene kader voor milieu-inspectiesystemen in de lidstaten de vorm van een aanbeveling moet hebben. Wegens hun zeer algemene en beschrijvende karakter lijken deze criteria immers niet geschikt om in juridisch bindende voorschriften te worden omgezet. Wel dient de aanbeveling te worden aangepast om de uitvoering ervan te verbeteren en de doeltreffendheid ervan te vergroten.

4.6

Het onderhavige advies is onder meer gebaseerd op het feit dat tal van bestaande en in voorbereiding zijnde EU-wetgevingshandelingen voorwaarden en criteria bevatten voor de uitvoering van inspecties in een specifieke sector. Krachtens deze wetgeving zijn de inspectieactiviteiten, hun reikwijdte en uitvoering in de hele Gemeenschap juridisch bindend.

4.7

Om de internationale samenwerking verder te verbeteren is het volgens het EESC noodzakelijk steun te verlenen aan het IMPEL-netwerk, dat immers talrijke documenten met richtsnoeren over de planning en uitvoering van inspecties heeft opgesteld. Ook heeft het netwerk gezorgd voor uitwisseling van informatie en ervaringen tussen inspecteurs. Dankzij zijn deskundigheid kan het IMPEL-netwerk een aanzienlijke bijdrage leveren door met name specifieke projecten uit te voeren, zoals het in het verleden al heeft gedaan. Het IMPEL-netwerk zou een nuttige rol kunnen spelen op het gebied van gemeenschappelijke trainingen en beroepsontwikkeling. Het zou tevens nuttig kunnen zijn voor de ontwikkeling van een centrale eenheid voor de verzameling van pan-Europese statistieken en andere instrumenten op het gebied van inspectie- en handhavingsactiviteiten in Europa.

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/44

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/45

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/46

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/47

19.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 211/48

1.1

Het EESC is ingenomen met de bijdragen die het Europees Parlement, de Raad en de Europese sociale partners aan de discussie over flexizekerheid hebben geleverd. Met de veranderingen die zich in de wereld voltrekken is het van essentieel belang dat wordt besproken hoe nieuwe en betere banen gecreëerd kunnen worden door een evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid op het niveau van de lidstaten en van de EU.

1.1.1

Flexizekerheid houdt niet in dat de rechten van werknemers eenzijdig en onrechtmatig worden ingeperkt; deze opvatting is al eerder door het EESC verworpen. De Europese sociale partners hebben de lidstaten opgeroepen de opzet van het arbeidsrecht, de arbeidsbescherming en — in samenwerking met de sociale partners — het cao-overleg onder de loep te nemen en zo nodig aan te passen om „voor alle dienstverbanden een optimaal evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid te vinden, werknemers ongeacht contractsoort voldoende zekerheid te bieden, om zo de segmentatie op de arbeidsmarkt aan te pakken”.

1.2

De besprekingen over flexizekerheid hebben ook een debat in de lidstaten op gang gebracht en in enkele lidstaten zijn bovendien gecoördineerde maatregelen genomen. Het is dan ook belangrijk dat de sociale partners actief bij de discussie en de besluitvorming worden betrokken.

1.3

Flexizekerheid kan niet los worden gezien van de uitdagingen waar de Europese Unie voor staat. De Europese arbeidsmarkt staat onder druk van interne en externe tendensen: globalisering, snelle technologische ontwikkelingen, vergrijzing en milieuproblemen. Flexizekerheid, waarbij naar een eerlijk evenwicht tussen werknemers en werkgevers wordt gestreefd, moet deel uitmaken van het antwoord op deze veranderingen.

1.4

Europa zou moeten inzetten op zijn innoverend vermogen, de hoge kwaliteit van zijn goederen en diensten, zijn hooggeschoolde arbeidskrachten en zijn sociaal model, en zou met derde landen moeten concurreren op basis van kwaliteit. Deze koers moet weerspiegeld worden in de richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid. Het EESC zou graag zien dat deze richtsnoeren worden aangepast in het licht van de besprekingen over flexizekerheid, met name waar het gaat om de kwaliteit van banen.

1.5

Tot slot vraagt het EESC bij het in praktijk brengen van flexizekerheid aandacht voor het volgende:

2.1

Flexizekerheid staat al op de agenda sinds de eerste richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid werden goedgekeurd. De aanzet tot de huidige discussie werd echter gegeven in januari 2006, toen de Raad een informele vergadering over flexizekerheid hield. Vervolgens verzocht de Europese Raad de lidstaten tijdens zijn voorjaarstop in 2006 speciale aandacht te schenken aan de belangrijke uitdaging die „flexizekerheid” inhield. Op twee tripartiete sociale topbijeenkomsten, die in samenhang met de Europese Topbijeenkomsten van resp. december 2006 en maart 2007 werden gehouden, werd over flexizekerheid gesproken. In juni 2007 publiceerde de Commissie een mededeling over flexizekerheid, die binnen het Europees Parlement en de Raad werd besproken en behandeld; het besluit van de Raad was unaniem. Daarnaast presenteerden de sociale partners in oktober 2007 een gezamenlijke analyse van de belangrijkste uitdagingen voor de Europese arbeidsmarkten, waarin ook aanbevelingen m.b.t. flexizekerheid waren opgenomen. Het EESC is ingenomen met alle bijdragen en dan vooral met de gezamenlijke analyse van de sociale partners (1).

2.2

De besprekingen over flexizekerheid hebben ook een debat in de lidstaten op gang gebracht en in enkele lidstaten zijn ook gecoördineerde maatregelen genomen. Het EESC is verheugd over deze debatten en activiteiten, maar wijst erop dat het van cruciaal belang is dat de sociale partners actief bij het debat en de besluitvorming worden betrokken.

2.3

Uitgaande van zijn advies over flexizekerheid van juli 2007 (2), dat nog niets aan betekenis heeft ingeboet, wil het EESC in dit advies:

3.1

Het EESC is ingenomen met de verschillende bijdragen die aan de discussie over flexizekerheid zijn geleverd. Met de veranderingen die zich in de wereld voltrekken is het van essentieel belang dat wordt besproken hoe nieuwe en betere banen gecreëerd kunnen worden door een evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid op het niveau van de lidstaten en van de EU.

3.2.1

Flexizekerheid kan niet los worden gezien van de uitdagingen waar de Europese Unie voor staat. Onder druk van de globalisering, de snelle technologische ontwikkeling en de vergrijzing is de Europese arbeidsmarkt aan het veranderen. Ook milieuproblemen zullen de arbeidsmarkten waarschijnlijk beïnvloeden. Flexizekerheid, waarbij naar een redelijk evenwicht tussen vooruitgang op sociaal, economisch en milieugebied wordt gestreefd, moet deel uitmaken van het antwoord op deze interne en externe ontwikkelingen.

3.2.2

Milieuproblemen zullen van invloed zijn op de arbeidsmarkten in Europa, omdat de druk zal toenemen om energie te besparen en systemen voor een duurzamer milieu in te voeren. Maar milieuproblemen kunnen ook de aanzet geven tot technologische innovatie, waardoor meer economische groei en werkgelegenheid ontstaat.

3.2.3

Het Comité heeft er al eerder op gewezen dat de bestaande sociale ongelijkheden en verschillen, zowel in de EU als in andere delen van de wereld, nog schrijnender worden door de verandering van het klimaat (3). Het streven moet erop gericht zijn, het proces van aanpassing aan en afzwakking van de gevolgen van de klimaatverandering in goede banen te leiden zonder dat dit leidt tot een verlies aan arbeidsplaatsen of vergroting van de sociale ongelijkheden (4).

3.2.4

De globalisering en de daaruit voortvloeiende marktintegratie hebben gevolgen voor de arbeidsmarkten in Europa. Consumptie-, productie- en investeringspatronen zijn aan het veranderen. Deze ontwikkelingen zijn echter niet onvermijdelijk en kunnen beïnvloed en gestuurd worden. Wetgeving met betrekking tot gezondheid en veiligheid en rechten van werknemers is goed voor het arbeidsleven en geeft richting aan wereldwijde normen. Productnormen kunnen, rekening houdend met het aanpassingsvermogen van bedrijven, het concurrentievermogen vergroten. Dit neemt niet weg dat de Europese arbeidsmarkten zich zullen moeten aanpassen om de uitdagingen die de globalisering met zich mee brengt, het hoofd te bieden. Europa heeft op allerlei manieren van de globalisering geprofiteerd. Mede dankzij de interne markt kunnen ondernemingen in de EU zich meten met hun concurrenten in derde landen. Daardoor kan de EU producten en diensten in het topsegment van de markt verkopen.

3.2.5

De banengroei in Europa is niet in gevaar gekomen door de globalisering en de technologische veranderingen. Tussen 1995 en 2005 kwamen er in de EU per saldo 18,5 miljoen banen bij. Het aantal banen dat als gevolg van aanpassingen in de handelsactiviteiten is verdwenen, is klein vergeleken met het totale aantal banen dat in de economie is gecreëerd. Zoals recente ontwikkelingen in de Europese Unie hebben aangetoond, kan openstelling voor handel dus werkgelegenheidskansen opleveren.

3.2.6

De globalisering kan de economie echter ook kwetsbaarder maken. Ondernemingen krijgen met meer concurrentie te maken. Banen die voorheen als beschermd werden beschouwd, worden nu blootgesteld aan internationale concurrentie. Diensten die jarenlang een lokaal karakter hadden, worden nu grensoverschrijdende activiteiten. Herstructureringen vinden vaker en sneller plaats. Als werknemers die om handelsredenen hun werk verliezen weer een baan vinden, krijgen zij meestal een lager salaris. Voor veel mensen houdt de globalisering dan ook in dat zij er in inkomen op achteruit gaan als zij overstappen op een nieuwe baan. De loonquote blijkt ook gedaald te zijn. De sociale partners hebben er ook op gewezen dat de EU in vergelijking met de VS meer banen in sectoren met een relatief geringe productiviteitsgroei heeft gecreëerd, terwijl de werkgelegenheid in sectoren met hoge productiviteitswinsten is afgenomen (5).

3.2.7

Door de veranderingen op de arbeidsmarkt is het aantal parttimers en werknemers met een contract voor een bepaalde termijn gestegen. Het is waarschijnlijk mede aan deze arbeidsvormen te danken dat mensen gemakkelijker aan de slag konden gaan en meer mensen in Europa werk hebben gekregen. Maar mensen met een tijdelijk arbeidscontract zijn vaak minder productief, krijgen minder scholing van hun werkgever (6) en lopen een grotere kans op bedrijfsongevallen (7). Ook dreigt het gevaar dat zij tijdelijke contracten blijven krijgen; van de werknemers die met een tijdelijk contract beginnen, heeft iets meer dan de helft na zes jaar een vaste baan, terwijl dit geldt voor meer dan drie kwart van de werknemers die met een vast contract beginnen (8).

3.2.8

Om de demografische ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden moet er in bijvoorbeeld de kinderopvang en de ouderenzorg voor nieuwe diensten en arbeidskansen worden gezorgd. In dit verband moet Europa ook de arbeidsorganisatie verbeteren, de gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevorderen en zorgen voor een goede balans tussen werk en privé-leven.

3.2.9

In veel lidstaten is het begrotingsbeleid nogal soepel zolang het goed gaat met de economie en streng in tijden van laagconjunctuur. Dit geldt vooral voor de grotere landen van de euroruimte. Daarnaast blijft de staatsschuld in een aantal lidstaten hoog in het licht van de vergrijzing (9).

3.3.1

De richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid geven de lidstaten een idee van wat voor soort arbeidsmarkten en economie Europa voor ogen moet hebben. Het EESC is hier duidelijk over: Europa moet inzetten op zijn innoverend vermogen, hoogwaardige producten en diensten, goed opgeleide werknemers en op zijn sociaal model, en moet wereldwijd met zijn concurrenten wedijveren om de hoogste kwaliteit te leveren, en geen wedloop om de laagste lonen en de laagste sociale normen aangaan die het alleen maar kan verliezen (10).

3.3.2

Sommige richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid zouden als basis voor een discussie over flexizekerheid kunnen dienen. Het EESC zou graag zien dat de richtsnoeren in het licht van zijn aanbevelingen, met name ten aanzien van de kwaliteit van banen, worden aangepast (zie advies over de richtsnoeren) (11).

3.3.3

Het EESC heeft zich meermalen uitgesproken over het herziene Lissabonproces en de nieuwe richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid (12). Het heeft zich verheugd getoond over de nieuwe geïntegreerde aanpak en de meerjarencyclus maar heeft er ook op gewezen dat:

3.3.4

Het EESC heeft er eveneens op gewezen dat een zo breed mogelijke raadpleging van alle betrokken sociale actoren — met name de sociale partners — in alle fasen van het proces essentieel is voor het welslagen van de nationale hervormingsprogramma's, en dat de sociale partners een grotere rol toekomt (13). Het is in dit verband ook belangrijk dat de nationale sociaaleconomische raden worden geraadpleegd.

3.4.1

Als kader voor nationale hervormingen en beleidsopties kan flexizekerheid in belangrijke mate bijdragen aan het verwezenlijken van de Lissabondoelstellingen. Noch het flexizekerheidsconcept zelf, noch de elementen daarvan zijn echter nieuw. In de eerste richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid, die in het kader van de Europese werkgelegenheidsstrategie in 1998 werden goedgekeurd, werden de sociale partners al opgeroepen om te onderhandelen over een evenwicht tussen flexibiliteit en zekerheid.

3.4.2

Het EESC beklemtoont dat er niet één standaardoplossing bestaat; de juiste mix zal voor iedere lidstaat weer anders zijn. Het heeft er al eerder op gewezen dat het binnen de discussie over flexizekerheid tot dusver vooral is gegaan om het vergroten van de externe flexibiliteit en de manier waarop arbeidsmarktmaatregelen of socialezekerheidsvoorzieningen deze grotere flexibiliteit kunnen compenseren. Wanneer de aandacht echter naar andere dimensies zou uitgaan, zouden eerder win-winsituaties gecreëerd kunnen worden (14). Flexizekerheid houdt ook in dat er qua rechten en plichten een evenwicht tussen werkgevers en werknemers gevonden moet worden bij onderhandelingen over uitgebalanceerde, billijke pakketten (15).

3.4.3

Flexizekerheid wordt o.a. gebruikt door de Commissie bij de evaluatie van de nationale hervormingsplannen en door het Voorzitterschap bij de bespreking van uitdagingen op de arbeidsmarkt. Flexizekerheid is een kader geworden voor de beoordeling van de arbeidsmarkten van de lidstaten. De Commissie moet kennis nemen van alle recente ontwikkelingen en bijdragen. Om een beeld te krijgen van de verschillende en vaak zeer complexe situaties in de lidstaten is nauwe samenwerking met de betrokken partijen van cruciaal belang. Voordat regeringen hun nationale hervormingsplannen presenteren moeten de sociale partners worden geraadpleegd.

3.5.1

Flexizekerheid houdt niet in dat de rechten van werknemers eenzijdig en onrechtmatig worden ingeperkt; deze opvatting is al eerder door het EESC verworpen (16). De Europese sociale partners (17) hebben de lidstaten opgeroepen de opzet van het arbeidsrecht, de arbeidsbescherming en — in samenwerking met de sociale partners — het cao-overleg onder de loep te nemen en zo nodig aan te passen om:

3.5.2

Het Comité onderschrijft dat uitgebreide strategieën op het vlak van levenslang leren en betere investeringen in human resources van cruciaal belang zijn voor het slagen van de Lissabonstrategie. Niettemin blijkt uit cijfers van Eurostat dat het niet of nauwelijks is gelukt meer werknemers aan scholing in het kader van levenslang leren te laten deelnemen. Het EESC heeft in meerdere recente adviezen benadrukt hoe belangrijk levenslang leren is om de vaardigheden, carrièrekansen en productiviteit van werknemers te verbeteren. Weliswaar zijn in het verleden allerlei toezeggingen op het gebied van levenslang leren gedaan, maar in de praktijk valt er voor de lidstaten en andere actoren nog heel wat werk te verzetten. In 2002 werden de Europese sociale partners het eens over een actiekader voor de levenslange ontwikkeling van bekwaamheden en kwalificaties.

3.5.3

Het Comité is van mening dat degelijke sociale-uitkeringsstelsels in combinatie met actieve arbeidsmarktmaatregelen ertoe leiden dat meer mensen een baan vinden die bij hen past en de innovatie en de productiviteit stimuleren in kwetsbare bedrijfstakken die van cruciaal belang zijn wil Europa de concurrentie het hoofd kunnen blijven bieden. Een belangrijk onderdeel van flexizekerheid zijn efficiënte en werkgerichte werkloosheidsuitkeringen met hoge vervangingspercentages die mensen meer mogelijkheden bieden om een goede baan te vinden terwijl tegelijkertijd de werkzekerheid wordt vergroot. Het gaat er dus niet alleen om dat een „toereikende” uitkering wordt geboden; in de mate van het mogelijke moeten deze uitkeringen mensen ook in staat stellen om hun levensstandaard op een aanvaardbaar peil te houden en worden gekoppeld aan activeringsmaatregelen en een goede arbeidsbemiddeling.

3.5.4

Het EESC heeft al eerder gewezen op het belang van een gelijke behandeling van mannen en vrouwen (18). Er moet een beleid komen met behulp waarvan werk, privé- en gezinsleven op elkaar afgestemd kunnen worden. Ook moeten zowel mannen als vrouwen in staat worden gesteld om hun carrièrekansen te benutten en economisch onafhankelijk te worden. Het Europese Genderinstituut zou het onderwerp flexizekerheid vanuit een gender-perspectief in de gaten moeten houden.

3.5.5

Geografische en beroepsmobiliteit van werknemers is een voorwaarde voor een goed functionerende arbeidsmarkt en zorgt in bepaalde sectoren en beroepen ook voor minder knelpunten, zodat de slechte afstemming tussen vraag en aanbod enigszins wordt verbeterd. Geografische mobiliteit kan de arbeids- en leefomstandigheden ten goede komen. Bovendien heeft de geografische en beroepsmobiliteit ook een grote invloed op de economische groei en de werkgelegenheid. In de afgelopen jaren bleek dat de lidstaten met de hoogste algemene mobiliteitscijfers een sterke economische groei kenden met een lage — of aanzienlijk gedaalde — werkloosheid. Hieruit valt een verband af te leiden tussen enerzijds mobiliteit en anderzijds economische en arbeidsmarktprestaties.

3.6.1

De sociale dialoog is belangrijk. De sociale partners moeten van begin tot eind actief worden betrokken bij het uitwerken en uitvoeren van flexizekerheidsbeleid (19). Het EESC wees er in zijn eerdere advies al op dat versterking van het systeem van arbeidsverhoudingen op Europees en nationaal niveau een absolute voorwaarde is voor het voeren van discussies over flexizekerheid.

3.6.2

Flexizekerheid is niet mogelijk zonder wederzijds vertrouwen en zonder breed overleg tussen alle betrokken partijen, waarbij iedereen bereid is om de verantwoordelijkheid voor veranderingen op zich te nemen zodat het beleid een breed maatschappelijk draagvlak heeft. Hierbij moet ook worden gedacht aan de mogelijkheid om de uitvoering van het beleid nauwlettend te volgen en de resultaten ervan te evalueren.

3.6.3

Ook voor het maatschappelijk middenveld is bij de uitvoering van flexizekerheid een rol weggelegd. Sociale ngo's verlenen essentiële diensten aan mensen die gemarginaliseerd zijn of dreigen te worden en helpen mensen om werk en privé-leven te combineren. Onderwijsorganisaties bieden volwassenen de mogelijkheid om zich voortdurend bij te scholen en moedigen dit ook aan. Het maatschappelijk middenveld kan de kwaliteit van arbeidsplaatsen helpen verbeteren en bijstand bieden wanneer de meest kwetsbare groepen in de samenleving — jongeren, ouderen, vrouwen, migranten en gehandicapten — op de Europese arbeidsmarkt met discriminatie te maken krijgen.

4.1

De Commissie zou de verschillende bijdragen en standpunten over de mededeling van de Commissie en ook andere ontwikkelingen in kaart moeten brengen. Eenmaal in de uitvoeringsfase zouden de lidstaten en de sociale partners op alle niveaus moeten meehelpen om het begrip „flexizekerheid” verder vorm te geven. Dit is van essentieel belang, omdat flexizekerheid wordt gebruikt bij de evaluatie van de nationale hervormingsplannen van de lidstaten.

4.2

Als de lidstaten de algemene beginselen in hun nationale hervormingsplannen opnemen en, al naar gelang hun situatie en praktijken, voor een mix van beleidsmaatregelen zorgen, dan zou de Commissie hier toezicht op moeten houden en een platform moeten oprichten voor benchmarking en de uitwisseling van best practices. Op dit platform moet zeker plaats zijn voor de sociale partners, maar ook voor het maatschappelijk middenveld. Het EESC is dan ook ingenomen met de Mission for Flexicurity van de Commissie, die de nodige informatie zal opleveren.

4.3

Het EESC is voor een actieve inbreng van de sociale partners in alle stadia van de uitwerking en uitvoering van flexizekerheidsbeleid. Het heeft er al eerder op gewezen dat de „sociale partners […] actief [moeten] deelnemen aan een sterke en intensieve dialoog en in staat [moeten] worden gesteld te onderhandelen over, invloed uit te oefenen op en verantwoordelijkheid te nemen voor de uitwerking, de onderdelen en de evaluatie van het flexizekerheidsmodel” (20).

4.4

Het is zeer belangrijk dat de betrokken partijen elkaar vertrouwen. Het maatschappelijk middenveld kan het vertrouwen helpen vergroten en tegelijkertijd als springplank dienen voor degenen die het verst van de arbeidsmarkt af staan.

4.5

Wil flexizekerheid kunnen werken, dan zijn dit belangrijke voorwaarden: een gezond macro-economisch beleid dat de werkgelegenheid bevordert en een gunstig ondernemingsklimaat dat ervoor zorgt dat de groeimogelijkheden volledig worden benut.

4.6

De lidstaten en de EU zouden moeten zorgen voor een eenvoudig, transparant en voorspelbaar rechtskader dat bevorderlijk is voor het aanpassingsvermogen, en zouden er bij de uitvoering van het flexizekerheidsbeleid op moeten toezien dat rechten van werknemers versterkt worden en dat deze meer gerespecteerd worden en beter te handhaven zijn; bovendien zouden zij in de hele EU moeten zorgen voor een stabiel rechtskader voor collectieve onderhandelingen en de sociale dialoog. Flexizekerheid werkt alleen als voor een hoog niveau van sociale zekerheid wordt gezorgd, als adequaat gefinancierde publieke diensten zich verantwoordelijk opstellen en als er een stabiel rechtskader is voor cao-onderhandelingen en de sociale dialoog. In dit verband zijn de ILO-normen en de EU-wetgeving van groot belang.

4.7

De verzorgingsstaat kan de mobiliteit verbeteren door ervoor te zorgen dat werknemers niet het onderspit delven als ze met veranderingen op het werk worden geconfronteerd; om in te spelen op veranderingen en de gevolgen hiervan enigszins te ondervangen is het belangrijk dat men zich houdt nationale en EU-regels inzake informatie en raadpleging. In een eerder advies stelde het EESC voor om de Richtlijn inzake Europese ondernemingsraden te herzien (21), en de Commissie heeft onlangs een tweede raadplegingsronde ingeluid die de sociale partners de gelegenheid geeft om met het oog op de herziening van de wetgeving alvast onderhandelingen aan te gaan. De Raad en de Commissie zouden bovendien moeten proberen om de problemen met nog niet goedgekeurde wetgeving op sociaal gebied op te lossen.

4.8

Er moeten financiële middelen voor flexizekerheid worden uitgetrokken. Zonder investeringen in instellingen, actief arbeidsmarktbeleid en levenslang leren zal flexizekerheid niet tot een hoogwaardige arbeidsmarkt leiden. Dit betekent bovendien dat ook mensen met onzekere banen meer zekerheid moeten krijgen. Het beleid moet erop gericht zijn vrouwen, jongeren en ouderen een plaats op de arbeidsmarkt te geven. Flexizekerheid moet over de hele linie worden toegepast. In dit verband is het belangrijk dat Europese fondsen zoals het Europees Sociaal Fonds (ESF) en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) met genoeg middelen worden uitgerust.

4.9

Alle relevante beleidsmaatregelen moeten elkaar versterken. Groei, banen, sociale samenhang en het milieu zijn stuk voor stuk even belangrijk en kunnen niet zonder elkaar. Duurzame groei is een voorwaarde voor meer welvaart en een beter milieu.

4.10

Er moet worden gekozen voor een geïntegreerde benadering op meerdere niveaus; gezien de vele aspecten van flexizekerheid moet gestreefd worden naar een integratie van de verschillende beleidsniveaus. Om de sociaaleconomische cohesie te versterken zijn een beter samenhangend beleid en meer interactie tussen de verschillende partijen en niveaus nodig.

4.11

Bij de toepassing van flexizekerheid moet rekening worden gehouden met nieuwe risico's en dient arbeidsmobiliteit beloond te worden. Door de globalisering nemen de risico's voor werknemers en bedrijven toe. Dit dient in aanmerking te worden genomen bij het vinden van een antwoord op de globalisering. Het is cruciaal dat arbeidsmobiliteit op een positieve, hoogwaardige manier wordt gestimuleerd, namelijk door in mensen te investeren en er beter op toe te zien dat zij hun rechten in de hele EU kunnen doen gelden.