INFORMATIE AFKOMSTIG VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE

3.7.2012

Publicatieblad van de Europese Unie

C 195/7

Eindverslag van de raadadviseur-auditeur (1)

COMP/M.5830 — Olympic/Aegean Airlines

2012/C 195/09

INLEIDING

De drie Griekse concerns Vassilakis, Marfin Investment en Laskaridis (tezamen „de aanmeldende partijen”) hebben de Commissie op 24 juni 2010 in kennis gesteld van het feit dat zij door de verwerving van aandelen de gezamenlijke zeggenschap verkrijgen over een nieuwe fusieonderneming die de ondernemingen Aegean Airlines SA en Olympic Air SA omvat.

Na bestudering van de aanmelding concludeerde de Commissie dat de transactie binnen het toepassingsgebied van de EG-concentratieverordening (2) viel en dat de transactie aanleiding gaf tot ernstige twijfel over de verenigbaarheid ervan met de interne markt en de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte. De Commissie heeft vervolgens op 30 juli 2010 een procedure ingeleid en een fase II-onderzoek geopend overeenkomstig artikel 6, lid 1, onder c), van de concentratieverordening.

DE PROCEDURE IN FASE II

Op 20 oktober 2010 is de aanmeldende partijen een mededeling van punten van bezwaar toegezonden, waarin de Commissie haar voorlopige conclusie heeft uiteengezet dat de concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markten voor geregeld luchtvervoer van passagiers op elf Griekse binnenlandse routes en twee internationale routes op significante wijze zou belemmeren door uitschakeling van de bestaande mededinging, alsmede op vijf Griekse binnenlandse routes door uitschakeling van potentiële mededinging, en voorts op de markt voor de toekenning van ODV-routes („ODV” – openbaredienstverplichtingen) in Griekenland en de markt voor het verlenen van gronddiensten op Griekse luchthavens. De aanmeldende partijen hebben op 5 november 2010, binnen de gestelde termijn, schriftelijke opmerkingen ingediend naar aanleiding van de mededeling van punten van bezwaar.

TOEGANG TOT HET DOSSIER

Na toegang te hebben gekregen tot het dossier dienden de aanmeldende partijen op 3 november 2010 bij mij een verzoek in om verdere toegang tot bepaalde informatie in het dossier die door de informatieverstrekker was herzien om redenen van vertrouwelijkheid (de „gevraagde informatie”). De aanmeldende partijen stelden dat de gevraagde informatie gegevens kon bevatten over de toetreding van een potentiële concurrent tot de relevante markten, hetgeen van invloed zou zijn op het mededingingsonderzoek. Na beoordeling van de vertrouwelijkheidsclaim van de informatieverstrekker werd de aanmeldende partijen volledige toegang gegeven tot een deel van de gevraagde informatie. Voor andere delen van de gevraagde informatie stemde de informatieverstrekker in met beperkte openbaarmaking aan de externe juridisch adviseur die de aanmeldende partijen vertegenwoordigt, in het kader van een geheimhoudingsovereenkomst die het gebruik van de aldus toegankelijk geworden informatie beperkte. De Commissie had de aanmeldende partijen in het kader van haar procedure voor het verlenen van toegang tot het dossier al uit hoofde van een vergelijkbare geheimhoudingsovereenkomst toegang verleend tot andere informatie in het dossier. Wat betreft het resterende deel van de gevraagde informatie heb ik voorts geconcludeerd dat dit deel bedrijfsgeheimen betrof, en dat de openbaarmaking daarvan niet noodzakelijk was om de rechten inzake de verdediging van de aanmeldende partijen te waarborgen. Het besluit, dat is gebaseerd op artikel 8 van het mandaat, is op 10 november 2010 aan de aanmeldende partijen meegedeeld. De aanmeldende partijen hebben geen verdere opmerkingen gemaakt naar aanleiding van deze kwestie.

TOELATING VAN DERDE PARTIJEN

Er zijn verzoeken om toelating tot de procedure ontvangen van de volgende zeven derde partijen: Athens Airways SA, de Griekse consumentenorganisatie EKPIZO, Goldair Handling SA, Swissport Hellas SUD SA, Swissport International Ltd, Swissport Hellas SA, Sky Express SA en de Hellenic Airline Pilots Association („HALPA”). Ik heb al deze partijen toegelaten, met uitzondering van Swissport International Ltd, Swissport Hellas SA en Sky Express SA, die niet reageerden op verzoeken om opheldering en aanvullende informatie.

Overeenkomstig artikel 16 van de uitvoeringsverordening (3) is de toegelaten derde partijen informatie verstrekt over de aard en het voorwerp van de procedure en zijn zij door de Commissie uitgenodigd om hun standpunt kenbaar te maken. De Commissie is hun tijdens de procedure verdere informatie blijven verstrekken.

De aanmeldende partijen hebben verzocht om intrekking van de status van belanghebbende die aan Athens Airways was verleend. Zij voerden aan dat Athens Airways niet langer een voldoende belang bij de procedure kon aantonen, aangezien het sinds september 2010 niet meer actief was op de Griekse binnenlandse markt voor het luchtvervoer van passagiers. De aanmeldende partijen is daarop te kennen gegeven dat de wijziging in de activiteiten van Athens Airways niet betekende dat Athens Airways niet langer voldoende belang bij de procedure had. De aanmeldende partijen herhaalden hun verzoek, dat uiteindelijk werd afgewezen op basis van het feit dat Athens Airways aantoonde wel voldoende belang bij de procedure te hebben, omdat het op dat moment prima facie een potentiële concurrent leek te zijn en actief had deelgenomen aan de procedure.

Na bestudering van hun schriftelijk verzoeken om de hoorzitting te mogen bijwonen, heb ik Athens Airways, EKPIZO en Swissport Hellas SUD toegelaten. Goldair Handling heeft niet verzocht om de hoorzitting te mogen bijwonen. HALPA heeft de hoorzitting niet bijgewoond, omdat haar verzoek om als belanghebbende te worden toegelaten pas werd ingediend, en goedgekeurd, nadat de hoorzitting had plaatsgevonden.

DE HOORZITTING

In hun reactie op de mededeling van punten van bezwaar gaven de aanmeldende partijen te kennen dat zij hun recht om in een hoorzitting te worden gehoord wilden uitoefenen. Deze hoorzitting vond plaats op 11 november 2010.

Van de kant van de aanmeldende partijen werd de hoorzitting bijgewoond door vertegenwoordigers van Marfin Investment Group en Vassilakis, bijgestaan door hun externe juridisch adviseurs en economisch deskundigen. Voor de Commissie werd de hoorzitting bijgewoond door enkele leden van het kabinet van vicevoorzitter commissaris Almunia en hoge ambtenaren van DG Concurrentie, het met de zaak belaste team, het team van de hoofdeconoom, alsmede door vertegenwoordigers van de Juridische dienst, DG Ondernemingen en Industrie en DG Mobiliteit en Vervoer.

Op verzoek van de aanmeldende partijen werd de hoorzitting gedeeltelijk als besloten zitting gehouden.

DE FASE NA DE HOORZITTING

Na de hoorzitting dienden de aanmeldende partijen op 12 november 2010 een eerste reeks verbintenissen in, die na een „stand van zaken”-bijeenkomst met DG Concurrentie werd vervangen door een sterk gewijzigd pakket. De verbintenissen hadden betrekking op de markt voor het luchtvervoer van passagiers op vier binnenlandse routes, waarop Olympic Air en Aegean Airlines bestaande concurrenten zijn, en op de markt voor de toekenning van ODV-routes in Griekenland. Deze verbintenissen bestonden uit de vrijgave van slots en andere aanvullende maatregelen, zoals de mogelijkheid voor nieuwkomers op de markt om interlining-overeenkomsten af te sluiten met de fusieonderneming. De Commissie voerde een marktonderzoek uit om standpunten in te winnen over de doeltreffendheid van de ingediende verbintenissen en over de vraag of die toereikend waren om de mededinging in stand te houden.

Op 18 november 2010 heeft de Commissie een aanvullende mededeling van punten van bezwaar verzonden. Hierin verduidelijkte de Commissie dat de transactie de daadwerkelijke mededinging op tien Griekse binnenlandse routes op significante wijze zou belemmeren, ongeacht de precieze marktbepaling en in het bijzonder ongeacht de vraag of de markt verder zou moeten worden onderverdeeld in tijdgevoelige en niet-tijdgevoelige passagiers, omdat de beoordeling uit mededingingsoogpunt in wezen hetzelfde zou blijven, ook als de markt die alle passagiers omvat, in beschouwing zou worden genomen. Zij heeft vervolgens het effect van de aangemelde transactie op de mededinging beoordeeld op in wezen dezelfde wijze als eerder in de mededeling van punten van bezwaar. De aanmeldende partijen reageerden op 23 november 2010 zonder te verzoeken om een hoorzitting. In plaats daarvan vroegen de aanmeldende partijen om hun standpunt mondeling te mogen toelichten in een bijeenkomst met DG Concurrentie, welk verzoek werd ingewilligd.

Op 6 december 2010 heeft de Commissie de aanmeldende partijen een letter of facts gezonden. De letter of facts gaat uitsluitend over de effecten van de mededinging van veerdiensten op de relevante markten en voegt een economische analyse toe ter ondersteuning van de conclusies van de Commissie in de mededeling van punten van bezwaar en de aanvullende mededeling van punten van bezwaar. In de brief wordt geconcludeerd dat veerdiensten slechts een zwak substituut zijn voor luchtvervoer.

De aanmeldende partijen voerden aan dat de letter of facts meerdere procedurele vragen opwierp. In de eerste plaats waren zij van mening dat zij onvoldoende toegang hadden tot de onderliggende gegevens om zinvolle opmerkingen te kunnen maken over de economische analyse in de letter of facts. In antwoord hierop heeft de Commissie, met toestemming van de informatieverstrekkers, een dataroom ingericht om de economisch adviseurs van de aanmeldende partijen, op voorwaarde van geheimhouding, toegang te geven tot de onderliggende gegevens. Aangezien ik in dit verband geen verdere opmerkingen heb ontvangen, beschouw ik deze kwestie als opgelost.

In de tweede plaats waren de aanmeldende partijen van mening dat de letter of facts nieuw materiaal en een nieuwe analyse bevatte, zodat de Commissie deze had moeten behandelen in een aanvullende mededeling van punten van bezwaar, in plaats van in een letter of facts. Zij verzochten ook om in een hoorzitting te worden gehoord over de letter of facts. Bij schrijven van 15 december 2010 heb ik het verzoek van de aanmeldende partijen om deze hoorzitting afgewezen. Ik was van mening dat de letter of facts geen nieuwe of gewijzigde bezwaren bevatte, maar refereerde aan bewijs dat door de Commissie was verzameld vóór de vaststelling van de mededeling van punten van bezwaar, dat gedeeltelijk was gepresenteerd in de mededeling van punten van bezwaar en slechts de bezwaren ondersteunde die al waren uiteengezet in de mededeling van punten van bezwaar en de aanvullende mededeling van punten van bezwaar. De aanmeldende partijen konden zich derhalve niet beroepen op een recht om te worden gehoord over de letter of facts. Bovendien ben ik tot de conclusie gekomen dat, ook al heeft de Commissie volgens artikel 14, lid 1, van de uitvoeringsverordening de bevoegdheid om nog een hoorzitting te organiseren, dit in dit geval niet gerechtvaardigd was, omdat de in de letter of facts besproken zaken slechts een beperkte reikwijdte hadden en omdat de aanmeldende partijen hun recht om te worden gehoord volledig konden uitoefenen door schriftelijke opmerkingen over de letter of facts in te dienen. De Commissie heeft echter ingestemd met een hoorzitting met de aanmeldende partijen, die op 17 december 2010 is gehouden, om de in de letter of facts aan de orde gestelde kwesties te bespreken.

Tot slot maakten de aanmeldende partijen in hun reactie op de letter of facts bezwaar tegen het versturen van de letter of facts op de zeventigste dag van de fase II-procedure, omdat dit een inbreuk vormde op hun rechten inzake de verdediging en op hun recht op een eerlijk proces krachtens artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Zij beweerden dat het in strijd is met een eerlijk proces dat zij voorstellen voor verbintenissen hebben ingediend, terwijl uit de letter of facts bleek dat de Commissie nog steeds geen antwoord had op bepaalde mededingingsvragen. Zij voerden voorts aan dat de timing van de letter of facts betekende dat de Commissie geen rekening kon houden met hun antwoord op de letter of facts voordat zij begon met het beoordelen van de antwoorden op het marktonderzoek betreffende hun meest recente voorstel voor verbintenissen. Met betrekking tot het bovengenoemde bezwaar is bij mij echter geen specifiek verzoek ingediend. Ik was hoe dan ook van mening dat het bezwaar niet gegrond was, en ik heb besloten dat geen actie hoefde te worden ondernomen. Er is al op gewezen dat de letter of facts niets veranderde aan de bestaande bezwaren. De brief kon derhalve geen negatief effect hebben op het vermogen van de aanmeldende partijen om verbintenissen voor te stellen aan de Commissie. Er was bovendien geen reden om aan te nemen dat de Commissie geen rekening kon houden met het antwoord van de aanmeldende partijen op de letter of facts en de vermoedelijke gevolgen daarvan voor het meest recente voorstel voor verbintenissen. Overeenkomstig artikel 18, lid 1, van de concentratieverordening hebben de partijen zelfs tot aan de raadpleging van het adviescomité het recht om hun standpunt ten aanzien van de bezwaren van de Commissie kenbaar te maken, en laatstgenoemde is verplicht om rekening te houden met elke opmerking die tot dat moment bij haar wordt ingediend. Tot slot moet bij de beoordeling van vermeende schendingen van de rechten inzake de verdediging en het recht op een eerlijk proces rekening worden gehouden met het dwingende vereiste van snelheid dat de algemene opzet van de concentratieverordening kenmerkt (4). Het is daarom vaak onvermijdelijk dat de benodigde procedurele stappen elkaar overlappen en niet strikt gescheiden kunnen worden gehouden.

VERDERE VERBINTENISSEN EN MARKTONDERZOEK

Nadat de voorlopige resultaten van het eerste marktonderzoek beschikbaar waren gekomen, hebben de aanmeldende partijen de Commissie op 29 november 2010 een nieuwe reeks verbintenissen aangeboden, die daarna op 6 december 2010 zijn gewijzigd. Deze verbintenissen hebben de reikwijdte van de verbintenissen verder uitgebreid tot alle negen binnenlandse routes waarvoor bezwaren met betrekking tot de bestaande mededinging bleven bestaan, en omvatten ook niet-discriminerende toegang tot gronddiensten en onderhouds-, reparatie- en revisiediensten op de luchthaven van Athene en op alle andere luchthavens van bestemming van de betrokken geïdentificeerde stedenparen. De Commissie heeft op 6 december 2010 het startsein gegeven voor een tweede marktonderzoek en heeft naderhand de aanmeldende partijen in een ”stand van zaken”-bijeenkomst geïnformeerd over de uitkomsten.

Mij is niet verzocht om de objectiviteit te onderzoeken van de twee door de Commissie uitgevoerde marktstudies om het effect van de door de aanmeldende partijen voorgestelde verbintenissenpakketten op de mededinging te beoordelen (5). Er lijken in dit verband geen vragen te zijn gerezen.

HET ONTWERPBESLUIT

Het ontwerp van het eindbesluit houdende verbod van de aangemelde concentratie handhaaft niet alle in de mededeling van punten van bezwaar genoemde bezwaren. Enkele bezwaren zijn ingetrokken, in het bijzonder de bezwaren met betrekking tot het luchtvervoer van passagiers op de twee internationale routes en op diverse binnenlandse routes (6). De concurrentiebezwaren in de mededeling van punten van bezwaar met betrekking tot de Griekse markten voor de toekenning van ODV-routes en het leveren van gronddiensten op luchthavens zijn eveneens ingetrokken.

Wat betreft de route Athene–Alexandroupolis was in de mededeling van punten van bezwaar de voorlopige conclusie getrokken dat de aangemelde concentratie zou leiden tot een belemmering van de bestaande mededinging tussen Aegean Airlines en Olympic Air. Uit informatie die in een laat stadium van de procedures beschikbaar kwam, bleek echter dat Olympic Air in het zomerseizoen van 2011 niet zou vliegen op deze route. Met name op grond hiervan heeft de Commissie geconcludeerd dat zich op deze route geen belemmering van de bestaande mededinging zou voordoen door de aangemelde concentratie. Het bij het adviescomité ingediende ontwerpbesluit concludeerde evenwel dat de aangemelde concentratie zou leiden tot een belemmering van de potentiële mededinging tussen Aegean Airlines en Olympic Air. Dit zou naar mijn mening een inbreuk zijn op het recht van de aanmeldende partijen om te worden gehoord, aangezien zij niet in de gelegenheid zijn gesteld om hun standpunten over dit gewijzigde bezwaar kenbaar te maken. Ik heb vicevoorzitter commissaris Almunia, het adviescomité en de relevante diensten van de Commissie hiervan in kennis gesteld. De Commissie heeft daarop besloten om dit gewijzigde bezwaar niet te handhaven in het ontwerp van het eindbesluit.

In het ontwerp van het eindbesluit worden dus slechts de bezwaren gehandhaafd met betrekking tot de belemmering van de daadwerkelijke bestaande mededinging op de markten voor het luchtvervoer van passagiers op negen binnenlandse routes (7), alsmede de belemmering van de potentiële mededinging op één binnenlandse route (8). De Commissie heeft de aanmeldende partijen onverkort het recht verleend om te worden gehoord over deze bezwaren.

CONCLUSIE

Ik ben daarom van mening dat het recht van alle deelnemers om te worden gehoord, in deze zaak volledig in acht is genomen.

Brussel, 19 januari 2011.

Michael ALBERS

(1) Overeenkomstig de artikelen 15 en 16 van het Besluit van de Commissie (2001/462/EG, EGKS) van 23 mei 2001 betreffende het mandaat van de raadadviseur-auditeur in bepaalde mededingingsprocedures — PB L 162 van 19.6.2001, blz. 21 (het „mandaat”).

(2) Verordening (EG) nr. 139/2004 van de Raad van 20 januari 2004 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen, PB L 24 van 29.1.2004, blz. 1. Bij het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie („VWEU”) zijn met ingang van 1 december 2009 bepaalde wijzigingen aangebracht, zoals de vervanging van „Gemeenschap” door „Unie” en van „gemeenschappelijke markt” door „interne markt”. In dit verslag wordt de terminologie van het VWEU gebruikt.

(3) Verordening (EG) nr. 802/2004 van de Commissie tot uitvoering van Verordening (EG) nr. 139/2004 van de Raad betreffende de controle op concentraties van ondernemingen (PB L 133 van 30.4.2004, blz. 1). Deze verordening is gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 1033/2008 van de Commissie (PB L 279 van 22.10.2008, blz. 3).

(4) Zie zaak T-210/01, General Electric/Commissie, Jurispr. 2005, blz. II-5575, punt 702.

(5) Artikel 14 van het mandaat.

(6) Athene–Mykonos en Athene–Alexandroupolis voor wat betreft de belemmering van de bestaande mededinging als aangevoerd in de mededeling van punten van bezwaar, en Athene–Limnos, Athene–Kavala, Athene–Kefallonia en Athene–Ioannina voor wat betreft de belemmering van de potentiële mededinging als aangevoerd in de mededeling van punten van bezwaar.

(7) De routes zijn: Athene–Thessaloniki, Athene–Heraklion, Athene–Chania, Athene–Rhodos, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos.

(8) De betreffende route is Athene–Corfu.

3.7.2012

Publicatieblad van de Europese Unie

C 195/11

Samenvatting van het besluit van de Commissie

van 26 januari 2011

waarbij een concentratie onverenigbaar met de interne markt en de EER-Overeenkomst wordt verklaard

(Zaak COMP/M.5830 — Olympic/Aegean Airlines)

(Kennisgeving geschied onder nummer C(2011) 316 definitief)

(Slechts de tekst in de Engelse taal is authentiek)

(Voor de EER relevante tekst)

2012/C 195/10

Op 26 januari 2011 heeft de Commissie een besluit vastgesteld in het kader van Verordening (EG) nr. 139/2004 van de Raad van 20 januari 2004 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen („de concentratieverordening”) (1), en met name artikel 8, lid 3. Een niet-vertrouwelijke versie van het besluit in de authentieke taal van de zaak is te vinden op de website van directoraat-generaal Concurrentie, op het volgende adres:

http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html

(1)

Op 24 juni 2010 heeft de Commissie een aanmelding ontvangen van een voorgenomen concentratie („de transactie”) in de zin van artikel 4 van Verordening (EG) nr. 139/2004 van de Raad („de concentratieverordening”). Hierin is meegedeeld dat Vassilakis Group („Vassilakis”, Griekenland), Marfin Investment Group („Marfin”, Griekenland) en Laskaridis Group („Laskaridis”, Griekenland) (tezamen „de partijen”), door de verwerving van aandelen de gezamenlijke zeggenschap verkrijgen over een nieuwe gefuseerde onderneming („de fusieonderneming”) waarin de activiteiten zijn ondergebracht van de volgende, voorheen zelfstandige Griekse ondernemingen:

a)	Aegean Airlines SA („Aegean”, Griekenland); en

b)	Olympic Air SA („Olympic Air”, Griekenland), Olympic Handling SA („Olympic Handling”, Griekenland) en Olympic Engineering SA („Olympic Engineering”, Griekenland) (tezamen „Olympic”, Griekenland).

I. PARTIJEN

(2)	Vassilakis is een particulier Grieks concern met investeringen in de luchtvaartsector (via Aegean), gronddiensten op luchthavens (Goldair Handling), de verhuur en leasing van auto's, alsook de import en distributie van auto's.

(3)

Marfin is een investeringsgroep met investeringen in het luchtvervoer (Olympic Air), gronddiensten op luchthavens (Olympic Handling), onderhouds-, reparatie- en revisiediensten (Olympic Engineering), catering aan boord (Olympic Catering), scheepvaart (waaronder de lijnen Superfast en Blue Star van de Attica Group, die actief zijn op diverse routes tussen het Griekse vasteland en eilanden in de Egeïsche Zee, alsook andere auto- en passagiersvervoersdiensten en vrachtdiensten op de Adriatische Zee), gezondheidszorg, IT en telecommunicatie, toerisme en vrijetijdsbesteding, en levensmiddelen en dranken.

(4)	Laskaridis is een particulier Grieks concern met investeringen in de luchtvaart (Aegean), scheepvaart en scheepswerven, gronddiensten op luchthavens, toerisme en vastgoed.

(5)

Aegean is een beursgenoteerde zelfstandige Griekse luchtvaartmaatschappij die lijn- en chartervluchten voor passagiers en vracht verzorgt. Sinds 1999 verzorgt Aegean lijnvluchten op Griekse binnenlandse routes, alsmede internationale korteafstandsroutes. De maatschappij heeft een basis op Athens International Airport en vliegt momenteel op meer dan 45 nabije bestemmingen (met inbegrip van enkele openbaredienstverplichting-routes (ODV-routes)). Aegean heeft zich op 30 juni 2010 aangesloten bij de Star Alliance (2).

(6)

Olympic staat volledig onder zeggenschap van Marfin en bestaat uit drie ondernemingen:

Olympic Air is actief in het luchtvervoer van passagiers en vracht. De onderneming is haar activiteiten begonnen op 1 oktober 2009 na de privatisering van het voormalige Olympic Airlines, waarbij Marfin het merk, de slots en de licenties van het geliquideerde Olympic Airlines verwierf (3). Olympic Air exploiteert een hub op Athens International Airport („AIA”) en bedient circa veertig korteafstandsbestemmingen (met inbegrip van enkele ODV-routes). Olympic Air maakt geen deel uit van een alliantie;

ii)	Olympic Handling verzorgt een volledig aanbod van gronddiensten op 39 Griekse luchthavens en bedient zowel Olympic Air als luchtvaartmaatschappijen van derde partijen;

iii)	Olympic Engineering bevindt zich momenteel nog in de startfase en zal zich gaan bezighouden met het leveren van onderhouds-, reparatie- en revisiediensten, variërend van algemene werkzaamheden aan één toestel tot volledige ondersteuningspakketten voor commerciële vliegtuigen.

II. CONCENTRATIE EN COMMUNAUTAIRE DIMENSIE

(7)	De transactie behelst de verkrijging van de gezamenlijke zeggenschap over een nieuwe fusieonderneming en is dus een concentratie in de zin van artikel 3, lid 1, onder b), van de concentratieverordening.

(8)	De transactie heeft een communautaire dimensie in de zin van artikel 1, lid 3, van de concentratieverordening.

III. PROCEDURE

(9)

Na de eerste fase van het marktonderzoek concludeerde de Commissie dat de transactie binnen het toepassingsgebied van de concentratieverordening viel en aanleiding gaf tot ernstige twijfels over de verenigbaarheid ervan met de interne markt en met de EER-Overeenkomst. Daarom heeft de Commissie op 30 juli 2010 een procedure ingeleid overeenkomstig artikel 6, lid 1, onder c), van de concentratieverordening.

(10)

De tweede fase van het marktonderzoek bevestigde dat er op een aantal markten sprake was van mededingingsproblemen, en op 20 oktober 2010 werd een mededeling van punten van bezwaar aan de partijen toegezonden. Zij kregen de gelegenheid om hun standpunt kenbaar te maken door een schriftelijk antwoord op de mededeling van punten van bezwaar en tijdens een op 11 november 2010 gehouden hoorzitting. Op 18 november 2010 is aan de partijen een aanvullende mededeling van punten van bezwaar gericht, en op 6 december 2010 heeft de Commissie hen een letter of facts toegezonden.

(11)

Op 12 november 2010 hebben de partijen verbintenissen ingediend overeenkomstig artikel 8, lid 2, van de concentratieverordening. De verbintenissen werden driemaal gewijzigd, hetgeen uiteindelijk heeft geleid tot de indiening van een definitieve reeks verbintenissen op 6 december 2010. Teneinde de standpunten van de marktdeelnemers over de doeltreffendheid van de voorgestelde verbintenissen in te winnen heeft de Commissie twee marktonderzoeken uitgevoerd.

(12)	Op 26 januari 2011 heeft de Commissie overeenkomstig artikel 8, lid 3, van de concentratieverordening een besluit vastgesteld waarin zij de transactie onverenigbaar verklaart met de interne markt en de EER-Overeenkomst (het „besluit”).

IV. RELEVANTE MARKTEN

1. Luchtvervoer van passagiers

1.1. Traditionele benadering op basis van stedenparen (punt van herkomst/punt van bestemming („O&D”))

(13)	De transactie wordt beoordeeld op basis van punt van herkomst/punt van bestemming-paren (O&D-benadering), d.w.z. elk O&D-paar vormt een aparte markt met zijn eigen kenmerken wat betreft passagiersstructuur en productkwalificaties.

1.2. Tijdgevoelige versus niet-tijdgevoelige passagiers

(14)

De Commissie maakt van oudsher een onderscheid tussen twee categorieën passagiers met een verschillende prijsgevoeligheid. Tijdgevoelige (niet-prijsgevoelige) passagiers reizen doorgaans voor zakelijke doeleinden, hebben vaak behoefte aan een aanzienlijke mate van flexibiliteit wat betreft hun tickets (zoals kosteloos annuleren en wijzigen van de vertrektijd, enzovoort) en zijn bereid om hogere prijzen te betalen voor deze flexibiliteit. Niet-tijdgevoelige (prijsgevoelige) passagiers reizen hoofdzakelijk in verband met vrijetijdsbesteding of om vrienden of familieleden te bezoeken, boeken doorgaans lang van tevoren en hebben meestal geen behoefte aan flexibiliteit wat betreft hun reservering.

(15)

Het marktonderzoek heeft laten zien dat tijdgevoelige en niet-tijdgevoelige passagiers twee onderscheiden groepen passagiers vormen. In het kader van dit besluit kan echter in het midden worden gelaten of tijdgevoelige en niet-tijdgevoelige passagiers tot twee afzonderlijke markten behoren of dat er één markt moet worden afgebakend die alle passagiers omvat, omdat de beoordeling uit mededingingsoogpunt gelijk blijft, ongeacht de precieze marktbepaling.

1.3. Substitutie van vervoerswijzen

(16)	Bij de bepaling van de relevante O&D-markten voor luchtvervoerdiensten heeft de Commissie in eerdere gevallen andere vervoersalternatieven in beschouwing genomen voor zover zij op de betrokken routes in de plaats kunnen komen van luchtvervoer (intermodale concurrentie).

(17)

In het onderhavige geval beweerden de partijen dat intermodale concurrentie van veerboten relevant is op de routes Athene–Heraklion, Athene–Chania, Athene–Rhodos, Athene–Mykonos, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos, in zoverre dat veerboten samen met luchtdiensten moeten worden opgenomen in de relevante markt. Evenzo zouden treindiensten moeten worden opgenomen in de relevante markt voor de route Athene-Thessaloniki.

(18)

Uit het marktonderzoek is evenwel gebleken dat vervoer per veerboot op alle problematische routes doorgaans een zwak substituut is voor luchtvervoer, aangezien veerdiensten een product bieden dat op belangrijke concurrentieaspecten zoals prijs, totale reistijd en beschikbaarheid, alsook kwaliteit, gemak en betrouwbaarheid van de dienst sterk verschilt van luchtdiensten. Het marktonderzoek heeft ook laten zien dat noch Aegean noch Olympic Air bij het vaststellen van zijn prijzen rekening houdt met veerdiensten.

(19)

Uit het marktonderzoek is tevens naar voren gekomen dat er ook aanzienlijke verschillen bestaan tussen trein- en luchtdiensten wat betreft belangrijke concurrentieparameters zoals reistijd, frequentie, kwaliteit en gemak van de dienst, en dat de trein door Aegean en Olympic Air en hun concurrenten niet wordt gezien als een belangrijke beperkende factor.

1.4. Conclusie betreffende marktbepalingen

(20)

Wat tijdgevoelige passagiers betreft wordt geconcludeerd dat veerdiensten en luchtdiensten deel uitmaken van twee afzonderlijke markten, behalve voor de route Athene–Mykonos. Op de route Athene–Mykonos maken luchtdiensten en veerdiensten deel uit van dezelfde productmarkt wat deze passagiers betreft. Met betrekking tot de markten voor niet-tijdgevoelige passagiers, en voor alle passagiers, kan de vraag of luchtdiensten en veerdiensten tot dezelfde markt behoren in het kader van dit besluit onbeantwoord worden gelaten, behalve voor de routes Athene–Mykonos en Athene-Rhodos, aangezien de beoordeling uit het oogpunt van de mededinging gelijk zou blijven, ongeacht of veerdiensten tot de relevante markt worden gerekend. De reden hiervoor is dat, zoals in de analyse per route zal worden aangetoond, veerdiensten op de betreffende routes slechts een zwak substituut zijn voor luchtdiensten. Voor de route Athene–Mykonos maken luchtdiensten en veerdiensten deel uit van dezelfde productmarkt voor wat betreft de markten voor niet-tijdgevoelige passagiers en voor alle passagiers. Voor de route Athene-Rhodos maken luchtdiensten en veerdiensten niet deel uit van dezelfde productmarkt voor wat betreft de markten voor niet-tijdgevoelige passagiers en voor alle passagiers.

(21)

Evenzo heeft het marktonderzoek uitgewezen dat treindiensten geen reëel alternatief zijn voor luchtdiensten op de route Athene–Thessaloniki, aangezien de treindiensten van een aanzienlijke lagere kwaliteit zijn dan de luchtdiensten. Treindiensten mogen daarom niet worden opgenomen in de relevante markt voor de verschillende passagierssegmenten op de route Athene–Thessaloniki.

2. Openbaredienstverplichtings-routes (ODV-routes)

(22)	Olympic Air en Aegean wedijveren momenteel op de markt voor de toekenning van ODV-routes in Griekenland, die door de HCAA na een aanbestedingsprocedure worden gegund.

(23)

Aangezien de transactie de daadwerkelijke mededinging op deze markt, ongeacht de precieze marktbepaling, waarschijnlijk niet op significante wijze zal belemmeren, heeft de Commissie de precieze bepaling van de productmarkt en de geografische markt wat betreft de markt voor de toekenning van ODV-routes in Griekenland achterwege gelaten.

3. Gronddiensten op luchthavens

(24)	De transactie heeft op de markt voor gronddiensten op verschillende Griekse luchthavens tot verticale effecten geleid.

(25)

Volgens de precedenten in deze markt omvat de relevante productmarkt voor de levering van gronddiensten op luchthavens zowel de gronddiensten voor passagiers als de gronddiensten voor vliegtuigen. De Commissie heeft in het besluit de precieze geografische marktbepaling opengelaten, aangezien de transactie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor gronddiensten op luchthavens waarschijnlijk niet op significante wijze zal belemmeren, ongeacht de precieze geografische marktbepaling.

4. Overige markten

(26)

De transactie had ook gevolgen voor andere markten, in het bijzonder de markten voor onderhouds-, reparatie- en revisiediensten („MRO”), catering aan boord en de levering van vliegtuigstoelen aan touroperators. De precieze marktbepaling van al deze markten is in het besluit opengelaten, aangezien de transactie de daadwerkelijke mededinging op elk van deze markten waarschijnlijk niet op significante wijze zal belemmeren, ongeacht de precieze marktbepaling.

V. BEOORDELING UIT MEDEDINGINGSOOGPUNT

1. Analytisch kader

(27)	In haar beoordeling van de effecten van een transactie op de mededinging moet de Commissie de situatie na de transactie vergelijken met de situatie zoals deze waarschijnlijk zou zijn zonder de transactie („contrafeitelijke situatie”).

(28)

De partijen stelden dat de Griekse markt te klein is om duurzame concurrerende activiteiten van twee volledige vervoerders zoals Aegean en Olympic Air mogelijk te maken, zodat alle routes slechts door één vervoerder winstgevend kunnen worden geëxploiteerd. De partijen beweerden daarom dat het onwaarschijnlijk is dat Aegean en Olympic Air zonder de transactie op een aantal binnenlandse en internationale routes zouden blijven concurreren.

(29)

Volgens het marktonderzoek zijn er geen redenen om aan te nemen dat de Griekse markt geen activiteiten van meer dan een vervoerder toelaat, mogelijk met een ander businessmodel. Uit de analyse van de mededingingssituatie die waarschijnlijk zonder de transactie zou bestaan, blijkt dat Olympic Air en Aegean beide op de Griekse markt actief zouden kunnen zijn, mogelijk in een geherstructureerde of afgeslankte vorm.

(30)

Zonder de transactie zullen Aegean en Olympic Air in de nabije toekomst waarschijnlijk blijven concurreren op tien Griekse binnenlandse routes, namelijk op de routes Athene–Chania, Athene–Kos, Athene–Mykonos, Athene–Rhodos, Athene–Samos, Athene–Mytilini, Athene–Heraklion, Athene–Chios, Athene–Santorini en Athene–Thessaloniki. De Commissie heeft daarom de effecten van het uitschakelen van de mededinging op deze binnenlandse routes beoordeeld.

(31)

Wat betreft de internationale routes waarop de transactie invloed heeft, is de vraag hoe de situatie er zonder de fusie waarschijnlijk uit zou zien onbeantwoord gelaten, aangezien de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging waarschijnlijk op geen van de internationale routes op significante wijze zal beperken.

2. Beoordeling

2.1. Luchtvervoer van passagiers

2.1.1. De transactie leidt tot zeer grote marktaandelen op een aantal Griekse binnenlandse routes

(32)	In de periode januari-juni 2010 hadden Olympic Air en Aegean samen [90-100] % van de markt in handen voor wat betreft de passagiers die op Griekse binnenlandse routes reisden, en [30-40] % van de markt voor passagiers die op internationale routes vanaf AIA reisden.

(33)	Op basis van een marktbepaling exclusief veerboten en treinen op de routes waar deze vervoerswijzen beschikbaar zijn, zou de transactie hebben geleid tot zeer grote gecombineerde marktaandelen, in enkele gevallen van 100 %.

(34)

Als in de relevante markten de andere vervoerswijzen (veerboot of trein, afhankelijk van de route) worden opgenomen, zouden de gecombineerde marktaandelen van Aegean en Olympic Air aanzienlijk kleiner zijn. Gezien de beperkte concurrentiedruk die andere vervoerswijzen op luchtdiensten uitoefenen vanwege de sterk verschillende productkenmerken, zouden deze marktaandelen echter een te hoge schatting opleveren van het belang van andere vervoerswijzen en een veel te lage schatting van de werkelijke concurrentiedruk die Aegean en Olympic Air op elkaar uitoefenen.

(35)	Marfin heeft voorts via zijn dochteronderneming Attica volledige zeggenschap over twee veerbootmaatschappijen die actief zijn in Griekenland, namelijk Blue Star Ferries en Superfast Ferries. Daardoor is de concurrentiedruk van deze veerbootdiensten op de fusieonderneming beperkt.

2.1.2. Concurrentieverhouding tussen Aegean en Olympic Air

(36)

Aegean en Olympic Air staan in een zeer nauwe concurrentieverhouding tot elkaar. Dit onderscheidt hen duidelijk van andere binnenlandse luchtvaartmaatschappijen, die op een veel kleinere schaal actief zijn, en van binnenlandse veerbootmaatschappijen, die producten bieden die op meerdere belangrijke mededingingsaspecten afwijken van die van Aegean en Olympic Air en waarvan de prijsstelling op binnenlandse routes minder verfijnd is.

2.1.3. Behandeling van routes die door Olympic Air en Aegean zijn verlaten na de aankondiging van de transactie

(37)

Na de interne documenten van Aegean en Olympic Air te hebben geanalyseerd, is de Commissie tot de conclusie gekomen dat het door Aegean of Olympic Air verlaten van de markt voor de routes Athene–Kefallonia, Athene–Limnos, Athene–Sofia, Athene–Boekarest, Athene–Ioannina, Athene–Kavala, Athene–Tirana, Athene–Wenen, Athene–Corfu, Thessaloniki–Chania, Thessaloniki–Heraklion, Thessaloniki–Mytilini, Thessaloniki–Rhodos, en Athene–Milaan na de aankondiging van de transactie al werd overwogen vóór de aanvang van de transactiebesprekingen. Deze stopzetting van activiteiten werden daarom niet beschouwd als specifiek verband houdend met de concentratie.

(38)	De Commissie heeft deze routes daarom niet onderzocht, met uitzondering van de route Athene-Corfu, waarvoor werd geconcludeerd dat de transactie de mogelijke mededinging tussen Aegean en Olympic Air zou uitschakelen.

2.1.4. Uitschakeling van bestaande en potentiële mededinging op Griekse binnenlandse routes

Bestaande mededinging

(39)

De transactie zou leiden tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging door de uitschakeling van de bestaande mededinging op negen binnenlandse routes: Athene–Thessaloniki, Athene–Heraklion, Athene–Chania, Athene–Rhodos, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos, ongeacht of er verschillende markten worden bepaald voor tijdgevoelige passagiers, niet-tijdgevoelige passagiers en alle passagiers (de laatste twee markten mogelijk met inbegrip van veerdiensten (4)).

(40)

Wat betreft tijdgevoelige passagiers, voor wie veerboten duidelijk geen alternatief zijn, zou de transactie de facto zelfs een monopolie hebben gecreëerd en de mededinging uitschakelen tussen twee bijzonder nauwe concurrenten op al deze routes, behalve op de route Athene–Heraklion, waar Sky Express een kleinschalige dienst exploiteert. Athens Airways heeft zijn activiteiten feitelijk in september 2010 gestaakt, en op deze Griekse binnenlandse routes is momenteel geen enkele andere lijndienstmaatschappij actief. Ook als Athens Airways zijn activiteiten zou hervatten is het, gezien de kleine schaal van zijn activiteiten, onwaarschijnlijk dat deze maatschappij voldoende druk zou uitoefenen op de fusieonderneming. Dit geldt ook voor Sky Express op de route Athene–Heraklion, die de onderneming momenteel exploiteert met een frequentie van eenmaal daags, vergeleken met een tien keer zo hoge frequentie van Aegean en Olympic samen.

(41)

Wat betreft passagiers die niet onder tijdsdruk staan maakt het besluit een onderscheid tussen de routes waarvoor intermodale diensten geen deel uitmaken van dezelfde markt als luchtdiensten (Athene–Thessaloniki en Athene–Rhodos) en alle overige relevante routes, waarvoor de opneming van veerdiensten in dezelfde markt werd opengelaten:

a)	Voor de routes Athene-Thessaloniki en Athene–Rhodos zou de transactie leiden tot gecombineerde marktaandelen van 90 % of meer en de mededinging tussen twee bijzonder nauwe concurrenten uitschakelen;

Voor de routes Athene–Heraklion, Athene–Chania, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos geldt dezelfde redenering als voor de routes Athene–Thessaloniki en Athene–Rhodos, als veerdiensten niet als een deel van dezelfde markt worden beschouwd. Als veerdiensten wel worden beschouwd als deel uitmakend van dezelfde markt, variëren de marktaandelen van de partijen (de dochteronderneming Attica Group van Marfin buiten beschouwing gelaten) tussen [30-70 %] in het winterseizoen 2009-2010 en tussen [10-60] % in een deel van het zomerseizoen 2010 (april-juli 2010). De betekenis van de marktaandelen en de concurrentie van veerdiensten is echter beperkt, aangezien veerdiensten een aanzienlijke mate van differentiatie vertonen in vergelijking tot luchtdiensten. Daarom is het onwaarschijnlijk dat veerdiensten in staat zouden zijn om het gedrag van de fusieonderneming na de transactie te disciplineren, in het bijzonder wat betreft de tariefstelling.

(42)	Wat betreft de mogelijke markt die alle passagiers omvat, gelden mutatis mutandis de conclusies voor het segment van de niet-tijdgevoelige passagiers, hoewel de feitelijke marktaandelen enigszins verschillen.

Potentiële mededinging

(43)

Uit het marktonderzoek is tevens naar voren gekomen dat de transactie zou leiden tot de uitschakeling van de potentiële mededinging tussen Aegean en Olympic Air op de route Athene-Corfu. De reden hiervoor is dat Aegean en Olympic Air op deze route potentiële concurrenten zijn, vooral gezien hun basis op AIA en het feit dat de route van oudsher voldoende vraag heeft gekend om activiteiten van (ten minste) twee vervoerders winstgevend te laten zijn.

2.1.5. Conclusie van de beoordeling per route

(44)

De Commissie concludeert dat de transactie de daadwerkelijke mededinging op de interne markt of een wezenlijk deel daarvan op significante wijze zou belemmeren in de zin van artikel 2, lid 3, van de concentratieverordening, met name door een machtspositie in het leven te roepen voor wat betreft de mogelijke markten voor tijdgevoelige passagiers op de routes Athene–Thessaloniki, Athene–Heraklion, Athene–Chania, Athene–Rhodos, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos, en op de routes Athene–Rhodos en Athene–Thessaloniki voor wat betreft de mogelijke markten voor niet-tijdgevoelige passagiers en voor alle passagiers. Voor de markten waar veerdiensten deel kunnen uitmaken van de betreffende markt, namelijk de mogelijke markten voor niet-tijdgevoelige passagiers en voor alle passagiers op de routes Athene-Heraklion, Athene–Chania, Athene–Santorini, Athene–Mytilini, Athene–Chios, Athene–Kos en Athene–Samos, hoeft niet met zekerheid te worden vastgesteld of een machtpositie in het leven wordt geroepen, aangezien de transactie ook zonder het ontstaan van deze machtspositie in elk geval de daadwerkelijke mededinging op de interne markt op significante wijze zou belemmeren door de opheffing van de bijzonder nauwe concurrentieverhouding tussen Aegean en Olympic Air en daarmee het wegvallen van de aanzienlijke concurrentiedruk die deze luchtvaartmaatschappijen vóór de transactie op elkaar uitoefenden.

(45)	De transactie zou bovendien de daadwerkelijke mededinging op de interne markt op significante wijze belemmeren door de uitschakeling van een geloofwaardige potentiële nieuwkomer op de markt op de route Athene–Corfu.

(46)	Er zijn daarentegen geen mededingingsbezwaren vastgesteld voor andere binnenlandse en internationale routes waarop Aegean en Olympic Air momenteel concurreren. De reden hiervoor is dat de fusieonderneming op deze andere routes ook na de transactie voldoende mededinging zou blijven ondervinden.

2.1.6. Toetreding tot de markt op binnenlandse routes naar aanleiding van de concentratie is niet waarschijnlijk, tijdig of voldoende

(47)

Het besluit heeft ook geanalyseerd in hoeverre een toetreding tot de markt na de transactie het gedrag van de fusieonderneming waarschijnlijk zou disciplineren op de routes waarvoor de mededinging tussen Aegean en Olympic Air door de transactie zou worden uitgeschakeld of op significante wijze zou worden beperkt. Wil toetreding in voldoende mate concurrentiedruk op de fuserende ondernemingen kunnen leggen, dan moet worden aangetoond dat de toetreding waarschijnlijk, tijdig en in voldoende mate zal plaatsvinden om de concurrentiedruk die Aegean en Olympic Air zonder de transactie op elkaar zouden blijven uitoefenen, te herstellen.

(48)

Het marktonderzoek heeft laten zien dat er voor alle Griekse binnenlandse routes een aantal belangrijke obstakels voor toetreding tot de markt en/of uitbreiding zijn, die het samen onwaarschijnlijk maken dat een buitenlandse of binnenlandse concurrent de markt zou betreden en na de transactie een geloofwaardige concurrentiedruk op de fusieonderneming zou uitoefenen. Er is zelfs geconstateerd dat een nieuwkomer een basis op AIA zou moeten hebben en een merk zou moeten ontwikkelen dat resulteert in een merkbekendheid die vergelijkbaar is met die van Aegean en Olympic Air, om het gedrag van de fusieonderneming op Griekse binnenlandse routes te kunnen disciplineren. Bovendien zouden nieuwkomers te maken krijgen met hoge eenmalige kosten, toegang moeten hebben tot binnenlandse en internationale aansluitingen en een netwerk van distributiekanalen in Griekenland moeten opzetten.

(49)	De Commissie is tot de conclusie gekomen dat een toetreding tot de Griekse binnenlandse markt na de transactie niet waarschijnlijk, tijdig en voldoende zal zijn om druk uit te oefenen op de fusieonderneming.

2.2. ODV-routes

(50)

In het besluit wordt geconcludeerd dat het onwaarschijnlijk is dat de transactie zou leiden tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging op de markt voor de toekenning van ODV-routes in Griekenland, aangezien de fusieonderneming ook na de transactie nog steeds te maken zou hebben met mededinging van andere gevestigde spelers op deze markt, namelijk Sky Express en Astra.

(51)

Twee luchtvaartmaatschappijen, te weten Danish Air Transport en het Roemeense Carpatair, hebben bovendien duidelijk aangegeven in de volgende ronde van openbare aanbestedingen van Griekse ODV-routes te willen inschrijven, en het marktonderzoek heeft bevestigd dat luchtvaartmaatschappijen op ODV-routes, in tegenstelling tot lijndienstactiviteiten, op relatief kleine schaal activiteiten kunnen opstarten.

2.3. Gronddiensten op Griekse luchthavens

(52)

De Commissie heeft zowel het verticale vraagstuk geanalyseerd dat voortvloeit uit de verticale relatie tussen de markt voor gronddiensten op luchthavens en de markt voor luchtvervoer, als de waarschijnlijkheid van coördinatie tussen Olympic Handling, Goldair (waarin Vassilakis een belang heeft) en de onafhankelijke concurrenten Swissport International en Swissport Hellas Sud na de transactie.

(53)

Het marktonderzoek heeft aan het licht gebracht dat zelfs als de fusieonderneming zou proberen het marktgedrag van Goldair te beïnvloeden, Swissport in staat zou zijn om elke poging tot coördinatie te ondermijnen. Swissport is feitelijk een sterke, geloofwaardige speler op de Griekse markt voor gronddiensten op luchthavens, die zijn marktaandeel agressief vergroot.

(54)

De Commissie heeft daarom geconcludeerd dat de transactie waarschijnlijk niet zal leiden tot gecoördineerde effecten, aangezien de marktstructuur na de fusie de prikkels voor marktdeelnemers om heimelijke overeenkomsten te sluiten niet zal vergroten. Wat betreft de verticale relatie tussen gronddiensten op luchthavens en luchtvervoer wijst niets in het marktonderzoek erop dat de transactie zou leiden tot verticale effecten.

(55)	De transactie zal daarom de daadwerkelijke mededinging op de markt voor het leveren van gronddiensten in Griekenland waarschijnlijk niet op significante wijze belemmeren.

2.4. Overige markten

(56)

Afgaande op de resultaten van het marktonderzoek is het onwaarschijnlijk dat de transactie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor onderhouds-, reparatie- en revisiediensten, catering aan boord (verticaal gerelateerd aan de markt voor luchtvervoer van passagiers) en het leveren van vliegtuigstoelen aan touroperators, waarop Olympic slechts een beperkte rol speelt, op significante wijze zal belemmeren.

VI. EFFICIËNTIEVERBETERINGEN

(57)

Zoals is vastgelegd in de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies, is het aan de partijen om aan te tonen dat de naar voren gebrachte efficiëntieverbeteringen opwegen tegen de mogelijke negatieve mededingingseffecten van een concentratie. De partijen moeten aantonen dat wordt voldaan aan de volgende drie cumulatieve voorwaarden: i) de efficiëntieverbeteringen komen ten goede aan de verbruikers, ii) de efficiëntieverbeteringen vloeien specifiek uit de concentratie voort, en iii) de efficiëntieverbeteringen zijn verifieerbaar (5).

(58)	De partijen hebben niet aangetoond dat in dit geval aan de bovengenoemde voorwaarden wordt voldaan.

VII. ANALYSE VAN DE FINANCIËLE SITUATIE VAN DE PARTIJEN

(59)	De Commissie heeft ook de algemene financiële situatie van de partijen onderzocht.

(60)	De door de Commissie gemaakte beoordeling heeft geleid tot de conclusie dat de vooruitzichten van Aegean positief zijn, onafhankelijk van de transactie.

(61)

Met betrekking tot de algemene situatie van Olympic Air werd geconstateerd dat Olympic Air verliezen leed. In het bijzonder heeft Olympic Air zich als startende onderneming een agressieve prijsstrategie gevoerd, die gevolgen had voor haar inkomsten. Uit het onderzoek van de Commissie is echter gebleken dat herstructureringsmaatregelen ten uitvoer worden gelegd, en de winstgevendheid van Olympic Air verbetert gestaag.

(62)

Het is daarom waarschijnlijk dat de financiële resultaten van Olympic Air in de nabije toekomst verder zullen verbeteren als verdere herstructureringsmaatregelen worden genomen. Olympic Air behoort bovendien toe aan Marfin, en zijn financiële situatie moet daarom worden bezien in de context van de bredere financiële situatie van zijn enige moedermaatschappij, Marfin. Gezien de omvang van de kosten die zouden moeten worden gemaakt in de hypothetische situatie waarin Olympic Air de markt verlaat, heeft Marfin een prikkel om zijn dochteronderneming te blijven steunen of deze te verkopen, in plaats van financiële verliezen te lijden.

(63)

Hoewel de partijen daar niet om hebben verzocht, heeft de Commissie besloten om de situatie van Olympic te analyseren aan de hand van de drie criteria die zijn genoemd in punt 90 van de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies (6). In dit verband is uit het marktonderzoek naar voren gekomen dat:

a)	het onwaarschijnlijk is dat Olympic Air zonder de transactie in de nabije toekomst uit de markt zou moeten gaan;

b)	er waarschijnlijk minder concurrentiebeperkende overname-alternatieven bestaan dan de aangemelde concentratie; en

de activa van Olympic Air zonder de transactie niet onvermijdelijk van de markt zouden verdwijnen, in het bijzonder omdat het merk Olympic een zeer aantrekkelijk vermogensbestanddeel is, waarvoor waarschijnlijk een potentiële koper te vinden is die het merk zou gebruiken om vluchten op de Griekse markt uit te voeren.

(64)	In het besluit wordt daarom geconcludeerd dat niet kan worden gesteld dat de verslechtering van de mededingingsstructuur na de transactie geen rechtstreeks gevolg is van die transactie.

VIII. VERBINTENISSEN

(65)

Teneinde de door de Commissie vastgestelde mededingingsbezwaren weg te nemen hebben de partijen verbintenissen voorgesteld, die bij drie gelegenheden zijn gewijzigd. Alle versies van de door de partijen ingediende verbintenissen hebben het volgende gemeen: ze houden alle drie voornamelijk het aanbod in om een aantal slots op verschillende Griekse luchthavens vrij te geven die de routes verbinden waarvoor mededingingsbezwaren zijn vastgesteld. De corrigerende maatregelen met betrekking tot slots gingen ook vergezeld van enkele aanvullende verbintenissen, bijvoorbeeld het aanbod aan nieuwkomers op de markt om a) met de fusieonderneming een interlining-overeenkomst (7) te sluiten voor de problematische routes en b) in het Frequent Flyer-programma van de fusieonderneming te worden opgenomen voor de geïdentificeerde stedenparen die door de nieuwkomer zouden worden bediend.

(66)

De verbintenissen met betrekking tot slots voorzagen in historische rechten op de overgedragen slots, te verkrijgen na benutting van de slots door de nieuwkomer gedurende [0- 6] opeenvolgende IATA-seizoenen (8). De overgedragen slots zouden liggen binnen een tijdvenster van [0-15] minuten vanaf de door de nieuwkomer verlangde tijden.

(67)	De partijen boden voorts aan om op niet-discriminerende voorwaarden toegang te verlenen tot de gronddiensten en onderhouds-, reparatie- en revisiediensten die de fusieonderneming levert op AIA of enige andere luchthaven van bestemming voor de negen bovengenoemde routes.

(68)	Het was de bedoeling dat de verbintenissen van kracht zouden zijn voor (vertrouwelijk) of totdat nieuwkomers op afzonderlijke routes een totaal marktaandeel hadden verworven van (vertrouwelijk).

(69)	De Commissie heeft twee marktonderzoeken uitgevoerd om de standpunten van de relevante marktdeelnemers over de doeltreffendheid van de voorgestelde corrigerende maatregelen in te winnen.

(70)

In dit geval hebben de belangrijkste toetredingsdrempels noch te maken met de beschikbaarheid van slots, noch met de overige zaken die in de aanvullende verbintenissen worden genoemd. Aangezien er in het onderhavige geval op de meeste luchthavens geen sprake is van luchthavencongestie, zijn bij de desbetreffende luchthavenautoriteiten kosteloos voldoende slots verkrijgbaar. Het marktonderzoek heeft geen geloofwaardige toetredingsplannen van hetzij internationale vervoerders, hetzij Griekse binnenlandse vervoerders aan het licht gebracht. Derhalve zal geen toetreding plaatsvinden die tijdig, waarschijnlijk en voldoende is om de prijsstelling door de fusieonderneming na de transactie te beïnvloeden.

(71)	Net als in de vorige zaken is bij de beoordeling rekening gehouden met de verzachtende factor dat Griekenland een crisis doormaakt die gevolgen kan hebben voor reële toetredingsplannen van potentiële nieuwkomers.

IX. CONCLUSIE

(72)

De aangemelde concentratie waarbij het Vassilakis-concern, Marfin Investment Group en het Laskaridis-concern in de zin van artikel 3, lid 1, onder b), van de concentratieverordening de gezamenlijke zeggenschap verkrijgen over een nieuwe gefuseerde onderneming waarin de activiteiten zijn ondergebracht van Aegean SA en van Olympic Air SA, Olympic Handling SA en Olympic Engineering SA, wordt onverenigbaar met de interne markt en de EER-Overeenkomst verklaard.

(1) PB L 24 van 29.1.2004, blz. 1. Bij het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie („VWEU”) zijn met ingang van 1 december 2009 bepaalde wijzigingen aangebracht, zoals de vervanging van „Gemeenschap” door „Unie” en van „gemeenschappelijke markt” door „interne markt”. In dit besluit wordt de terminologie van het VWEU gebruikt.

(2) Naar verwachting zal de fusieonderneming lid worden van de Star Alliance.

(3) De oprichting van het nieuwe Olympic werd door de Europese Commissie goedgekeurd (zie de staatssteunzaken N 321/08, N 322/08 en N 323/08) op grond van het feit dat de door de Griekse autoriteiten gedane toezeggingen volledig zijn nagekomen.

(4) In uitzondering op het bovenstaande maken intermodale vervoerswijzen op de routes Athene–Rhodos (veerboot) en Athene–Thessaloniki (trein) voor geen van de categorieën passagiers deel uit van dezelfde markt als luchtdiensten.

(5) Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies, punt 78.

(6) Punt 90 van de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies luidt: „Voor de toepassing van een reddingsfusie (failing firm defence) acht de Commissie in het bijzonder de volgende drie criteria van belang. Ten eerste zou de beweerde in moeilijkheden verkerende onderneming, wanneer zij niet door een andere onderneming wordt overgenomen, in de nabije toekomst uit de markt moeten gaan door financiële moeilijkheden. Ten tweede mag er geen minder concurrentiebeperkend overname-alternatief bestaan dan de aangemelde fusie. Ten derde zouden de activa van de onderneming in moeilijkheden zonder een fusie onvermijdelijk van de markt verdwijnen.” Voor de duidelijkheid zij opgemerkt dat de partijen zich niet hebben beroepen op de zogenoemde „failing firm defence”-bepaling.

(7) Een interlining-overeenkomst is een overeenkomst tussen twee of meer luchtvaartmaatschappijen volgens welke de luchtvaartmaatschappijen die partij zijn in de overeenkomst, elkaars reisdocumenten (tickets) accepteren.

(8) Of na vier zomer-/winterseizoenen, voor routes die uitsluitend in het zomerseizoen of uitsluitend in het winterseizoen worden geëxploiteerd.

PROCEDURES IN VERBAND MET DE UITVOERING VAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE HANDELSPOLITIEK

		ISSN 1977-0995 doi:10.3000/19770995.C_2012.195.nld
Publicatieblad van de Europese Unie		C 195

Uitgave in de Nederlandse taal	Mededelingen en bekendmakingen	55e jaargang 3 juli 2012

Nummer	Inhoud	Bladzijde
	II Mededelingen
	MEDEDELINGEN VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE
	Europese Commissie
2012/C 195/01	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6592 — Naxicap/Achares/Pro-Struct/Accent Jobs for People) ( 1 )	1

2012/C 195/02	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6546 — Ericsson/Technicolor Broadcasting Services) ( 1 )	1

2012/C 195/03	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6559 — Eurochem Trading GMBH/K+S Nitrogen) ( 1 )	2

2012/C 195/04	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6583 — KIB/BDMI/Bidmanagement) ( 1 )	2

2012/C 195/05	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6614 — Samsung Electronics/Samsung Mobile Display) ( 1 )	3

2012/C 195/06	Besluit om geen bezwaar aan te tekenen tegen een aangemelde concentratie (Zaak COMP/M.6617 — Trafigura/Baycliffe/Blue Ocean) ( 1 )	3

	IV Informatie
	INFORMATIE AFKOMSTIG VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE
	Europese Commissie
2012/C 195/07	Wisselkoersen van de euro	4

2012/C 195/08	Advies van het Adviescomité voor concentraties uitgebracht op de bijeenkomst van 13 januari 2011 betreffende een voorontwerp van besluit in zaak COMP/M.5830 — Olympic/Aegean — Rapporteur: Verenigd Koninkrijk	5

2012/C 195/09	Eindverslag van de raadadviseur-auditeur — COMP/M.5830 — Olympic/Aegean Airlines	7

2012/C 195/10	Samenvatting van het besluit van de Commissie van 26 januari 2011 waarbij een concentratie onverenigbaar met de interne markt en de EER-Overeenkomst wordt verklaard (Zaak COMP/M.5830 — Olympic/Aegean Airlines) (Kennisgeving geschied onder nummer C(2011) 316 definitief) ( 1 )	11

	Munteenheid	Koers
USD	US-dollar	1,2593
JPY	Japanse yen	100,51
DKK	Deense kroon	7,4343
GBP	Pond sterling	0,80410
SEK	Zweedse kroon	8,7440
CHF	Zwitserse frank	1,2015
ISK	IJslandse kroon
NOK	Noorse kroon	7,5255
BGN	Bulgaarse lev	1,9558
CZK	Tsjechische koruna	25,515
HUF	Hongaarse forint	286,20
LTL	Litouwse litas	3,4528
LVL	Letlandse lat	0,6967
PLN	Poolse zloty	4,2205
RON	Roemeense leu	4,4503
TRY	Turkse lira	2,2775
AUD	Australische dollar	1,2283
CAD	Canadese dollar	1,2808
HKD	Hongkongse dollar	9,7676
NZD	Nieuw-Zeelandse dollar	1,5667
SGD	Singaporese dollar	1,5959
KRW	Zuid-Koreaanse won	1 440,68
ZAR	Zuid-Afrikaanse rand	10,2766
CNY	Chinese yuan renminbi	7,9948
HRK	Kroatische kuna	7,5165
IDR	Indonesische roepia	11 821,43
MYR	Maleisische ringgit	3,9833
PHP	Filipijnse peso	52,722
RUB	Russische roebel	41,0527
THB	Thaise baht	39,819
BRL	Braziliaanse real	2,5347
MXN	Mexicaanse peso	16,7865
INR	Indiase roepie	69,8180

Product	Land(en) van oorsprong of van uitvoer	Maatregelen	Referentie	Vervaldatum (3)
Cokes van steenkool in stukken met een diameter van meer dan 80 mm (cokes 80 +)	Volksrepubliek China	Antidumping-recht	Verordening (EG) nr. 239/2008 van de Raad (PB L 75 van 18.3.2008, blz. 22)	19.3.2013

	V Adviezen
	PROCEDURES IN VERBAND MET DE UITVOERING VAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE HANDELSPOLITIEK
	Europese Commissie
2012/C 195/11	Bericht van het naderend vervallen van bepaalde antidumpingmaatregelen	18