Actieplan

1) DOELSTELLING

Totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid, zoals bepaald in het Verdrag van Amsterdam.

2) COMMUNAUTAIRE MAATREGEL

Actieplan van de Raad en de Commissie van 3 december 1998 over hoe de bepalingen van het Verdrag van Amsterdam inzake de totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid het best kunnen worden uitgevoerd.

3) INHOUD

Deel 1: inleiding

Dit actieplan, waar tijdens de Europese Raad van Cardiff (juni 1998) door de staatshoofden en regeringsleiders om werd gevraagd, is op 3 december 1998 door de Raad goedgekeurd en enkele dagen later aan de Europese Raad van Wenen voorgelegd. De Commissie leverde een eerste bijdrage met haar mededeling van 14 juli 1998 [COM(98)459 def.]: "Naar een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid", waarin zij de concepten aangaf voor het beleid van de komende jaren. Het actieplan geeft een concrete invulling aan deze concepten door de prioritaire doelstellingen voor de komende 5 jaar vast te stellen, alsmede een tijdsschema van de maatregelen die moeten worden genomen om deze ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid - waarin wordt voorzien door het Verdrag van Amsterdam - tot stand te brengen. Deze ruimte, die gebaseerd is op titel IV van het EG-Verdrag, titel VI van het EU-Verdrag en het in deze verdragen geïntegreerde Schengenacquis, vormt een coherent kader voor de ontwikkeling van de EU-werkzaamheden en garandeert tegelijk een betere juridische en democratische controle, respectievelijk door het Hof van Justitie en het Europees Parlement. Het doel van deze ruimte is het vrije verkeer van personen en hun veiligheid te garanderen door de criminaliteit te bestrijden. De totstandbrenging van deze ruimte zou de samenwerking op het gebied van justitie en binnenlandse zaken moeten vergemakkelijken, niet alleen binnen de EU maar ook met de kandidaatlidstaten.

"Een ruimte van vrijheid": dit betekent de totstandbrenging van het vrije verkeer van personen volgens het Schengenmodel, de bescherming van de mensenrechten en de bestrijding van elke vorm van discriminatie. Ook de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en met name de bescherming van persoonsgegevens moeten worden gegarandeerd. De meeste van de tot dusver aangenomen instrumenten inzake asiel en immigratie zijn juridisch niet bindend. Aangezien deze beleidsdomeinen voortaan deel uitmaken van het EG-Verdrag, kunnen communautaire instrumenten worden goedgekeurd en kan een echt Europees beleid worden uitgewerkt.

"Een ruimte van veiligheid": dit omvat de strijd tegen criminaliteit, met name terrorisme, mensenhandel, misdrijven tegen kinderen, drugshandel, wapenhandel, corruptie en fraude. In juni 1997 werd tijdens de Europese Raad van Amsterdam een specifiek actieplan inzake criminaliteit goedgekeurd; een ander actieplan, tegen drugs, zal in de periode 2000-2004 worden uitgevoerd. Hierin wordt de centrale rol van Europol als essentieel instrument ter bevordering van de samenwerking tussen de lidstaten, met name op operationeel gebied, benadrukt.

"Een ruimte van rechtvaardigheid": ondanks de verschillen tussen de lidstaten streeft de Unie ernaar om de gelijke toegang van de Europese burgers tot de rechter te garanderen en de samenwerking tussen de justitiële autoriteiten te vergemakkelijken. In civiele zaken moet de justitiële samenwerking de vereenvoudiging van het justitiële klimaat van de Europese burgers tot doel hebben. In strafzaken moet ze het mogelijk maken de coördinatie van het strafvervolgingsbeleid te versterken en de burgers een gemeenschappelijk besef van rechtvaardigheid te geven door minimumregels voor overtredingen, procedures en sancties vast te stellen. Ook het specifieke geval van de grensoverschrijdende procesvoering wordt benadrukt.

De betrekkingen van de EU met derde landen en internationale organisaties zullen eveneens evolueren ten gevolge van de wijzigingen die door het Verdrag van Amsterdam zijn geïntroduceerd. Aangezien asiel, immigratie en justitiële samenwerking in civiele zaken voortaan deel uitmaken van de eerste pijler, beschikt de Gemeenschap over nieuwe externe bevoegdheden die haar de mogelijkheid bieden internationaal haar invloed te laten gelden op deze gebieden.

De werkstructuren van de Raad op het gebied van justitie en binnenlandse zaken moeten worden aangepast aan de wijzigingen die door het Verdrag van Amsterdam zijn geïntroduceerd; ook de maatregelen die tot de eerste en derde pijler behoren en het Schengenacquis moeten in deze werkstructuren worden geïntegreerd. Het doel is een systeem op te stellen dat garant staat voor een goede coördinatie van het geheel, overlappingen voorkomt en de expertise bevat die nodig is voor de besluitvorming.

Deel 2: prioriteiten en maatregelen

Krachtens de bepalingen van het verdrag moet binnen de vijf jaar een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid tot stand worden gebracht. De gemeenschappelijke prioriteiten en de concrete maatregelen die op korte (twee jaar) en langere (vijf jaar) termijn moeten worden vastgesteld, werden geselecteerd aan de hand van de volgende criteria: de richtsnoeren die reeds door het Verdrag van Amsterdam werden vastgesteld, het subsidiariteitsbeginsel en het beginsel van solidariteit, de doelmatigheid bij de uitvoering, de door de verdragen opgelegde beperkingen (de verantwoordelijkheid voor de interne veiligheid berust uitsluitend bij de lidstaten) en een realistische aanpak wat de beschikbare middelen en tijd betreft.

De maatregelen op het gebied van asiel hebben betrekking op de opstelling van gemeenschappelijke normen voor de opvang van vluchtelingen en asielzoekers, de uitvoering van het Eurodacsysteem voor het vergelijken van vingerafdrukken van asielzoekers en de verdeling van de kosten voor de opvang van deze personen tussen de lidstaten. Er dient een algemene migratiestrategie te worden opgesteld.

De maatregelen op het gebied van immigratie hebben betrekking op de opstelling van een gemeenschappelijke regeling inzake de voorwaarden voor toegang, verblijf en terugkeer, de efficiëntere bestrijding van de illegale immigratie en de vaststelling van de rechten van onderdanen van derde landen inzake vrij verkeer op het grondgebied van de Unie. Er zal een uniform visum worden goedgekeurd.

De justitiële samenwerking in civiele zaken is van fundamenteel belang voor de totstandbrenging van een "ruimte van rechtvaardigheid". In dit opzicht moeten de regels inzake wetsconflicten en bevoegdheidsgeschillen, met name op het gebied van contractuele en buitencontractuele verplichtingen en inzake scheiding en het huwelijksgoederen- en successierecht worden aangepast en moet het gebruik van bemiddeling worden bevorderd, met name om gezinsconflicten op te lossen. De mogelijkheid om een civielrechtelijk netwerk ter bevordering van contacten tussen juridische beroepsbeoefenaars op Europees niveau op te richten, zal worden bestudeerd.

De belangrijkste doelstelling van de politiële samenwerking is de Europese burgers een hoog beschermingsniveau te bieden. Dit vereist een verdere ontwikkeling van de beginnende samenwerking tussen de politiële en justitiële autoriteiten. De operationele capaciteiten en de bevoegdheden van Europol moeten worden uitgebreid tot andere activiteiten (bijvoorbeeld bestrijding van vervalsing van de euro). Binnen de operationele samenwerking moet voorrang worden gegeven aan de bestrijding van illegale immigratienetwerken en terrorisme. De betrekkingen tussen de justitiële autoriteiten en Europol moeten worden vastgesteld en er moet een kader voor gezamenlijke onderzoeken worden ontwikkeld. Naar het voorbeeld van de Schengenakkoorden moeten de voorwaarden waaronder een rechthandhavingsdienst van een lidstaat op het grondgebied van een andere lidstaat mag optreden, worden onderzocht.

Wat de justitiële samenwerking in strafzaken betreft, zullen maatregelen worden genomen ter vergemakkelijking van de wederzijdse hulp tussen nationale autoriteiten, de uitlevering tussen lidstaten, de onderlinge erkenning van beslissingen, de tenuitvoerlegging van vonnissen en de versterking van de strijd tegen het witwassen van geld. Ook de onderlinge aanpassing van het strafrecht komt ter sprake.

De doelmatigheid van de maatregelen op deze laatste twee gebieden wordt versterkt door de uitwisseling, verzameling en opslag van informatie over verdachte financiële transacties, strafregisters, grensoverschrijdende criminaliteit of hangende onderzoeken.

Laatste wijziging: 04.07.2005