Staatssteun ter bevordering van risicokapitaalinvesteringen in het MKB

In deze richtsnoeren wordt vastgelegd op welke voorwaarden staatssteun ter bevordering van risicokapitaalinvesteringen verenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt.

BESLUIT

Communautaire richtsnoeren van 18 augustus 2006 inzake staatssteun ter bevordering van risicokapitaalinvesteringen in kleine en middelgrote ondernemingen [Publicatieblad C 194 van 18.8.2006].

SAMENVATTING

De markt voor risicokapitaal heeft te kampen met een tekort aan aandelenkapitaal waarvan vooral de kleine en middelgrote ondernemingen (het MKB) te lijden hebben. Dit geldt met name voor ondernemingen met een sterk groeipotentieel en voor hoogtechnologische ondernemingen. De kapitaalverschaffing is evenwel van vitaal belang voor de ontwikkeling van ondernemingen, vooral in de fases na hun opstart. Dit tekort aan middelen kan dus, op bepaalde voorwaarden, rechtvaardigen dat staatssteun wordt verleend om makkelijker toegang tot risicokapitaal te geven. Deze richtsnoeren hebben betrekking op risicokapitaalregelingen voor het MKB. Zij zijn niet van toepassing op steun aan ondernemingen uit de scheepsbouwsector, de steenkoolindustrie en de staalsector, noch op steun aan ondernemingen in moeilijkheden.

AFWEGING

Een sterkere economische benadering bij de beoordeling van staatssteun is essentieel. Daarom worden de positieve en de negatieve effecten tegen elkaar afgewogen. Deze afweging gebeurt in drie stappen, waarbij de vraag wordt gesteld of de steun:

een doelstelling van gemeenschappelijk belang dient, zoals milieu, groei, banen en cohesie;
ontworpen is om een doelstelling van gemeenschappelijk belang te realiseren;
de vrije mededinging en het handelsverkeer verstoort.

Marktfalen

Op de Europese markt voor risicokapitaal is er geen veralgemeend marktfalen. Wel is er sprake van marktfalen in bepaalde stadia in de ontwikkeling van ondernemingen, die worden gekenmerkt door een tekort aan eigen vermogen en die investeerders zowel als begunstigden voor uitdagingen plaatsen. Om hieraan iets te doen, moeten de investeerders een analyse maken van de garanties die een onderneming biedt en de strategie die deze voorstelt, moeten zij toezien op de tenuitvoerlegging van deze strategie en een exitstrategie voorbereiden, waarbij zij een return op hun investeringen krijgen. De onderneming moet dan weer de beslissingsmacht delen met de externe investeerder en inzicht hebben in de voordelen en de risico's van dit soort investeringen.

Stimulerend effect en evenredigheid van de steun

Risicokapitaalsteun beoogt de particuliere investeringen te doen toenemen. De steun heeft een stimulerend effect indien hij voldoet aan de voorwaarden van dit document. Hoe nuttig het is prikkels te geven, is afhankelijk van de omvang van het marktfalen. De criteria waarnaar wordt gekeken, zijn de investeringstranches per doelonderneming, de mate waarin particuliere investeerders deelnemen, de grootte van de onderneming en de ontwikkelingsfase die wordt gefinancierd.

Staatssteun is nodig om prikkels te geven voor het inbrengen van kapitaal in MKB-bedrijven in hun begin-, aanloop- en eerste groeifase. Staatssteun is ondoelmatig indien deze verder gaat dan nodig is om tot het verstrekken van risicokapitaal te stimuleren.

TOEPASSELIJKHEID VAN ARTIKEL 107, LID 1, VWEU

De Commissie bepaalt of er sprake is van staatssteun, afhankelijk of het gaat om steun aan investeerders, investeringsfondsen, een investeringsvehikel of de beheerder daarvan, en ondernemingen waarin wordt geïnvesteerd.

Financiering verschaft in de vorm van risicokapitaal dat als de-minimissteun wordt aangemerkt, valt niet onder de toepassing van artikel 107, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) (ex artikel 87, lid 1, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (VEG)).

DE STEUN OP ZIJN VERENIGBAARHEID GETOETST

Steun om de ontwikkeling van een bepaalde activiteit of een economische regio te bevorderen en die de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt niet zodanig verandert dat het gemeenschappelijke belang wordt geschaad, is verenigbaar met de gemeenschappelijke markt. Dit deel legt de criteria vast om te bepalen of steun verenigbaar is.

Aard van de steun

De EU-landen kunnen kiezen onder welke vorm ze staatssteun verlenen. Bij het beoordelen van deze keuze, kijkt de Commissie of de steun investeringen aanmoedigt en of deze winstgericht is. Er zijn vier beoordelingscriteria:

de oprichting van investeringsfondsen waarin de staat een partner, investeerder of deelnemer is;
garanties aan risicokapitaalverschaffers of durfkapitaalfondsen waarmee de investeringsverliezen deels kunnen worden opgevangen, of garanties voor de door hen verstrekte leningen;
andere financiële instrumenten ten gunste van investeerders, om aan te zetten tot het verschaffen van extra kapitaal voor investeringen;
fiscale prikkels voor investeerders om hen tot investeringen aan te zetten.

Verenigbaarheidsvoorwaarden

Een risicokapitaalmaatregel is verenigbaar wanneer hij aan de volgende criteria voldoet:

de investeringstranches bedragen maximaal 2,5 miljoen euro per onderneming en per jaar;
de steun wordt, wat MKB-bedrijven betreft, verleend tot aan de expansie- of aanloopfase;
ten minste 70 % van het totale budget voor de risicokapitaalmaatregel wordt in de vorm van aandelenkapitaal en hybride kapitaalinstrumenten aan MKB-bedrijven verschaft;
de financiële middelen zijn voor ten minste 50 % afkomstig van particuliere investeerders (30 % in het geval van MKB-bedrijven in steungebieden);
de investeringsbesluiten zijn winstgericht;
het beheer vindt op zakelijke basis plaats.

GEDETAILLEERDE BEOORDELING VAN DE VERENIGBAARHEID VAN DE STEUN

Nader te beoordelen steunmaatregelen

De volgende steunmaatregelen moeten nader worden beoordeeld:

investeringen van meer dan 2,5 miljoen euro per MKB-bedrijf en per jaar;
steun voor de expansiefase van middelgrote ondernemingen buiten steungebieden;
vervolginvesteringen in ondernemingen die al kapitaal hebben ontvangen;
de particuliere steun bedraagt minder dan 50 % buiten steungebieden en minder dan 30 % in steungebieden;
het verschaffen van beginkapitaal aan het MKB, met minder of geen particuliere inbreng of waarbij het overwicht ligt op schuldinstrumenten en niet op aandelenkapitaal;
betrokkenheid van een investeringsvehikel;
prospectiekosten, in verband met de eerste doorlichting van ondernemingen, met het oog op het doen van investeringen, tot de fase van het zorgvuldigheidsonderzoek.

Positieve en negatieve effecten van de steun

Bij de positieve effecten komt het er met name op aan om aan te tonen dat er bij investeringen van meer dan 1,5 miljoen euro per MKB-bedrijf en per jaar sprake is van marktfalen. De Commissie kan eisen dat meer bewijzen worden geleverd voor het bestaan van het marktfalen, zoals de aanwezigheid van een investeringscomité, de omvang van de maatregel of het fonds, de aanwezigheid van business angels of het stimulerende effect.

Afweging en beslissing

De analyse van elke specifieke zaak is gebaseerd op een volledige beoordeling van de te voorziene positieve en negatieve gevolgen van de staatssteun. Op basis daarvan bepaalt de Commissie of de daaruit voortvloeiende concurrentieverstoringen de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt, zodanig veranderen dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad.

Deze richtsnoeren zijn van toepassing tot en met 31 december 2013. De Commissie heeft in 2010 een mededeling bekendgemaakt ter actualisering van deze richtsnoeren.

Laatste wijziging: 25.10.2011