Actieplan staatssteun

Het door de Europese Commissie voorgestelde Actieplan staatssteun leidt een grondige hervorming in van het beleid inzake staatssteun, die in een periode van vijf jaar, van 2005 tot 2009, zal plaatsvinden. Het doel is de lidstaten een duidelijk en voorzienbaar kader te waarborgen, zodat zij staatssteun kunnen toekennen die gericht is op de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie.

BESLUIT

Actieplan staatssteun - Minder en beter gerichte staatssteun: een routekaart voor de hervorming van de staatssteun (2005-2009) [Niet in het Publicatieblad verschenen raadplegingsdocument].

SAMENVATTING

Het actieplan dat door de Commissie is voorgesteld, bestaat uit een indicatieve routekaart voor de hervorming van het staatssteunbeleid die in een periode van vijf jaar, van 2005 tot 2009, zal plaatsvinden.

Deze hervorming heeft met name tot doel de lidstaten aan te moedigen om bij te dragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie. Het nieuwe beleid inzake staatssteun zal op die wijze de lidstaten helpen om hun overheidssteun te richten op de verbetering van het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven en de schepping van duurzame werkgelegenheid.

De hervorming zal voorts de rationalisering en vereenvoudiging van de procedures nastreven, ten einde de lidstaten een duidelijk en voorzienbaar kader op het gebied van staatssteun te waarborgen.

Bestaansreden van het communautair beleid inzake staatssteun

Het toezicht op staatssteun maakt integraal deel uit van het communautair mededingingsbeleid en draagt bij tot het concurrerend houden van de markten. Het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap verbiedt steunmaatregelen van de staten die de mededinging op de gemeenschappelijke markt vervalsen of dreigen te vervalsen (artikel 87, lid 1, EG-Verdrag). Staatssteun kan immers de mededinging vervalsen door de begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties. Het toezicht erop waarborgt dus gelijke mededingingsvoorwaarden aan alle ondernemingen die op de interne markt actief zijn.

Het Verdrag staat niettemin bepaalde afwijkingen toe indien de steun gunstige effecten heeft voor de Europese Unie in het algemeen. Staatssteun blijkt immers soms zeer nuttig om doelstellingen van gemeenschappelijk belang te verwezenlijken (diensten van algemeen economisch belang, sociale en regionale samenhang, werkgelegenheid, onderzoek en ontwikkeling, duurzame ontwikkeling, bevordering van de culturele diversiteit enz.) en om marktfalen te corrigeren. Om uiteenlopende redenen (externaliteiten, marktmacht, coördinatieproblemen tussen marktdeelnemers enz.) werkt een markt soms niet op economisch efficiënte wijze. De lidstaten mogen dan ingrijpen en staatssteun verstrekken. Zij bevorderen zo de efficiëntie van de markt, wat voor groei zorgt.

Staatssteun kan dus verenigbaar zijn met het Verdrag indien die aan duidelijk omschreven doelstellingen van algemeen belang voldoet en de concurrentie niet vervalst in een mate die strijdig is met het gemeenschappelijk belang. Het toezicht op staatssteun bestaat dus in het vinden van een evenwicht tussen de negatieve effecten ervan op de mededinging en de positieve effecten voor het gemeenschappelijk belang, waarbij de veronderstelde voordelen voor het algemeen belang groter moeten zijn dan de verstoringen van de mededinging. Deze taak is door het Verdrag aan de Europese Commissie toevertrouwd.

Het gaandeweg complexer en talrijker worden van de regels inzake staatssteun, de uitbreiding van de Europese Unie met tien nieuwe lidstaten in 2004 en de dringende behoefte om een nieuwe impuls te geven aan de Lissabonstrategie, maakten duidelijk dat het beleid inzake staatssteun moet worden gerationaliseerd en de grondbeginselen ervan moeten worden verduidelijkt.

Basisprincipes van het actieplan

De hervorming van het beleid inzake staatssteun beoogt grondig en samenhangend te zijn. Het actieplan stelt de beginselen voor waarop de hervorming gebaseerd zal zijn en die in de verschillende instrumenten terug te vinden zullen zijn.

Minder en beter gerichte staatssteun: het doel is de staatssteun te richten op activiteiten waarvoor de financiële markten terughoudend zijn om middelen te verstrekken of activiteiten die bijdragen tot groei, concurrentievermogen of schepping van duurzame werkgelegenheid. De verwezenlijking van deze doelstelling hangt niettemin ten dele af van een verfijndere economische aanpak.
Een verfijndere economische aanpak: het komt er op aan inzicht te krijgen waarom de markt zonder overheidsinterventie niet tot een optimaal resultaat komt, ofwel omdat er sprake is van marktfalen, ofwel omdat de markt sociale of regionale ongelijkheden voortbrengt die moeten worden gecorrigeerd. Er moet dus beter worden nagegaan of staatssteun kan worden gerechtvaardigd, of het de meest geschikte oplossing is en hoe de steun ten uitvoer kan worden gelegd zonder de mededinging te vervalsen in een mate die met het gemeenschappelijk belang in strijd zou zijn. Dergelijke benadering zal het dus mogelijk maken steun die de mededinging het minst vervalst makkelijker en sneller goed te keuren, en, tezelfdertijd de aandacht te concentreren op steun die de ernstigste verstoring van de mededinging dreigt te veroorzaken.
Meer doelmatigheid op het gebied van procedures, een betere handhaving, grotere voorspelbaarheid en meer transparantie: de verbetering van de regels inzake staatssteun vergt doelmatiger en transparanter procedures, uitbreiding van de werkingssfeer van de groepsvrijstellingen, vermindering van het aantal aan te melden steunmaatregelen, versnelde besluitvorming en procedureregels die aangepast zijn aan een uitgebreide Europese Unie. Dit zal tot een grotere rechtszekerheid leiden en het zal de administratieve taken vereenvoudigen voor de Europese Commissie en de lidstaten. Voorts zullen dankzij deze grotere transparantie ondernemingen, deskundigen inzake mededinging, consumenten en het grote publiek makkelijker onverenigbare staatssteun kunnen bestrijden, in het bijzonder via de nationale gerechten.
Verdeling van de verantwoordelijkheden tussen de Commissie en de lidstaten: de verbetering van de regels en procedures inzake staatssteun is evenwel niet mogelijk zonder de actieve steun van de lidstaten. Deze laatsten zullen zich ertoe moeten engageren alle steunvoornemens aan te melden en de regels inzake staatssteun te eerbiedigen.

Staatssteun gericht op de prioriteiten van de Lissabonstrategie

Het actieplan spoort de lidstaten er voorts toe aan hun overheidssteun te richten op de doelstellingen van de Lissabonstrategie. Het beleid inzake staatssteun zal het zo mogelijk maken marktfalen aan te pakken en die doelstellingen te behalen. Acht prioritaire terreinen worden belicht:

innovatie en onderzoek en ontwikkeling (O&O): de regels inzake staatssteun zullen de industrie moeten aansporen om in O&O te investeren en rekening te houden met het groeiende belang van de publiek-private samenwerking;
stimuleren van de ondernemerszin en een beter ondernemingsklimaat scheppen: de regels inzake staatssteun moeten het snel opstarten van ondernemingen vergemakkelijken en moeten in het bijzonder het risicokapitaal stimuleren;
investeren in menselijk kapitaal;
diensten van algemeen economisch belang: staatssteun zal diensten van algemeen economisch belang opleveren die efficiënt en van hoge kwaliteit zijn;
duidelijker prioriteiten door vereenvoudiging en codificering van de regelgeving: het komt er op aan het beginsel toe te passen dat het beleid inzake staatssteun gericht moet zijn op de soorten steun die het meest de mededinging vervalsen;
een doelgericht regionale-steunbeleid: het beleid inzake staatssteun zal bijdragen tot de terugdringing van de ongelijkheid tussen de Europese regio's en zal op die wijze een factor zijn van territoriale samenhang en stabiliteit;
duurzame ontwikkeling aanmoedigen;
moderne infrastructuren ontwikkelen op het gebied van transport, energie, informatie en communicatie: de regels inzake staatssteun zullen rekening moeten houden met het groeiend belang van de publiek-private samenwerking.

Volgende stappen

De Commissie zal in de periode 2005-2009 voorstellen indienen die de door het actieplan aangevangen hervorming verder uitwerken voor elk onderdeel van het staatssteunbeleid. Zij zal op die manier alle instrumenten met betrekking tot staatssteun doorlichten, zodat overal dezelfde beginselen op samenhangende en omvattende manier worden toegepast. De door het actieplan ingezette hervorming is evenwel niet van toepassing op bepaalde sectoren die aan zeer specifieke regels zijn onderworpen (landbouw, visserij, steenkool en vervoer).

De volledige tekst van het actieplan en nadere informatie over dit onderwerp zijn te vinden op de website van DG.

See also