Europese en internationale rechtbanken

SAMENVATTING VAN:

Artikel 19 van het Verdrag betreffende de Europese Unie

Artikel 257 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie

KERNPUNTEN

Er zijn veel rechtbanken werkzaam op internationaal niveau en het verschil in bevoegdheid is niet altijd even duidelijk. Deze samenvatting geeft een overzicht van de Europese rechtbanken en toont het verschil tussen de rechtbanken die onderdeel zijn van de Europese Unie (EU) en rechtbanken die horen bij andere internationale organisaties.

Rechtbanken van de EU

Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HJEU) verwijst naar het hele gerechtelijke apparaat van de EU. Het bestaat uit twee rechtbanken:

• het Hof van Justitie
• het Gerecht.

Hof van Justitie

Het Hof van Justitie is bevoegd in zaken die aanhangig zijn gemaakt door EU-landen of EU-instellingen. Het is soms ook bevoegd om in laatste aanleg te beslissen over uitspraken van het Gerecht. In dat geval oordeelt het Hof alleen over de rechtsvragen en niet over de feiten van de zaak.

Gerecht

Het Gerecht is verbonden aan het Hof van Justitie en is opgezet om de werklast van het Hof te verminderen. Het Gerecht is bevoegd zaken in eerste aanleg te behandelen die aanhangig zijn gemaakt door EU-landen of personen, in de gevallen waarin door de verdragen is voorzien.

Gespecialiseerde rechtbanken

Op grond van artikel 257 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie kunnen het Europees Parlement en de Raad gespecialiseerde rechtbanken instellen overeenkomstig de gewone wetgevingsprocedure. Deze rechtbanken zijn bevoegd om in eerste aanleg uitspraak te doen in bepaalde categorieën zaken over specifieke onderwerpen. Zo is in 2005 een Europees Gerecht voor ambtenarenzaken ingesteld voor het behandelen van geschillen waarbij EU-ambtenaren zijn betrokken. Dit gerecht is echter ontbonden en per 1 september 2016 zijn de werkzaamheden overgedragen aan het Gerecht.

Verschillende soorten procedures

Het HJEU heeft als taak de naleving van het EU-recht te waarborgen. Het is bevoegd in zaken die door EU-landen, EU-instellingen en EU-burgers aanhangig zijn gemaakt. Er bestaan verschillende soorten procedures:

• beroep tot nietigverklaring;
• beroep wegens niet-nakoming;
• beroep wegens nalaten;
• vordering tot schadevergoeding;
• prejudiciële verwijzing.

Internationale rechtbanken

Er zijn tal van rechtbanken en tribunalen die geschillen behandelen op internationaal niveau en die hun hoofdkantoor hebben op Europees grondgebied. Deze rechtbanken vallen echter niet onder auspiciën van de EU. Dit zijn:

• de rechtbanken van andere Europese organisaties, zoals
  • het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, een internationaal hof dat is gezeteld in Straatsburg, Frankrijk, en is opgericht in het kader van de Raad van Europa (met op dit moment 47 lidstaten); het ziet toe op naleving van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens dat op 4 november 1950 is ondertekend;
  • het EVA-Hof (Europese Vrijhandelsassociatie), gezeteld in Luxemburg, dat toeziet op naleving van de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte;
• de rechtbanken die zijn ingesteld onder auspiciën van de Verenigde Naties, zoals:
  • het Internationaal Gerechtshof, gezeteld in Den Haag;
  • het Internationaal Strafhof, gezeteld in Den Haag;
  • het Joegoslavië-tribunaal, eveneens gezeteld in Den Haag;
  • het Internationaal Zeerechttribunaal, gezeteld in Hamburg, Duitsland;
• de onafhankelijke instanties voor de beslechting van geschillen van de Verenigde Naties, zoals
  • het Permanente Hof van Arbitrage, gezeteld in Den Haag, dat zich bezighoudt met geschillenbeslechting door middel van arbitrage*, bemiddeling* en onderzoekscommissies, en geschillen behandelt tussen zijn 121 lidstaten, private partijen en intergouvernementele organisaties op basis van internationale arbitragereglementen;
  • het Orgaan voor Geschillenbeslechting van de Wereldhandelsorganisatie (WHO), gezeteld in Genève, Zwitserland, dat handelsgeschillen beslecht tussen de 163 lidstaten van de WHO.

* KERNBEGRIPPEN

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Artikel 19 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 27)

Artikel 257 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 160)

Laatste bijwerking 22.08.2016