De rechtsbronnen van de Europese Unie

SAMENVATTING VAN:

WAT IS HET DOEL VAN DE ARTIKELEN 216 EN 288 VAN HET VERDRAG BETREFFENDE DE WERKING VAN DE EUROPESE UNIE EN ARTIKEL 6 VAN HET VERDRAG BETREFFENDE DE EUROPESE UNIE?

Artikel 216 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) bevat de voorwaarden waaronder de Europese Unie (EU) overeenkomsten kan sluiten met niet-EU-landen en internationale organisaties.
Artikel 288 VWEU definieert de verschillende soorten rechtshandelingen die de EU kan goedkeuren.
In artikel 6, lid 3, van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) staat dat de grondrechten algemene beginselen van het EU-recht vormen.

KERNPUNTEN

De EU beschikt over drie rechtsbronnen, namelijk het primaire recht, de algemene beginselen van het EU-recht en het afgeleide recht (nader omschreven in de hiërarchie van de normen).

Het primaire recht

De belangrijkste bronnen van het primaire recht zijn de verdragen tot instelling van de EU: het VEU, het VWEU en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom). In deze verdragen wordt de verdeling van bevoegdheden tussen de EU en de lidstaten van de EU uiteengezet en worden de bevoegdheden van de EU-instellingen beschreven. Met deze verdragen wordt dus het rechtskader vastgesteld waarbinnen de EU-instellingen moeten werken bij het uitvoeren van beleid.
Het primaire recht omvat ook:
- de wijzigingsverdragen van de EU;
- de aan de oprichtings- en wijzigingsverdragen aangehechte protocollen;
- de verdragen inzake de toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU;
- het Handvest van de grondrechten (sinds het Verdrag van Lissabon — december 2009).

De algemene rechtsbeginselen

Dit kunnen ongeschreven rechtsbronnen zijn die zijn ontwikkeld in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (het Hof).
Algemene beginselen van het EU-recht kunnen ook voortvloeien uit de constitutionele tradities die de lidstaten gemeen hebben. In de verdragen worden expliciet de grondrechten, zoals gewaarborgd door het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, genoemd als algemene beginselen van het EU-recht.

Het afgeleide recht

Het afgeleide recht omvat rechtshandelingen, die in twee categorieën kunnen worden onderverdeeld:

de in artikel 288 VWEU genoemde verordeningen, richtlijnen, besluiten, adviezen en aanbevelingen;
de niet in artikel 288 VWEU genoemde rechtshandelingen: atypische handelingen, zoals de reglementen van orde van de instellingen en interinstitutionele akkoorden.

Internationale overeenkomsten met niet-EU-landen of met internationale organisaties maken ook integraal onderdeel uit van EU-recht. Zij staan los van het primaire recht en het afgeleide recht. Volgens de uitspraak van het Hof in de zaak Meryem Demirel tegen Stadt Schwäbisch Gmünd (zaak 12/86) kunnen zij rechtstreekse werking hebben en hebben zij grotere rechtskracht dan het afgeleide recht, dat er derhalve mee in overeenstemming moet zijn. De regels ervan hebben rechtstreekse werking indien zij een duidelijke en nauwkeurig omschreven verplichting omvatten waarvoor geen verdere handeling vereist is.

Andere rechtsbronnen van de EU

Dat zijn onder andere de volgende.

De rechtspraak van het Hof.
Internationaal recht — vaak een bron van inspiratie voor het Hof bij de ontwikkeling van rechtspraak. Het Hof haalt geschreven en gewoonterecht aan.

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Vijfde deel — Extern optreden van de Unie — Titel V — Internationale overeenkomsten — Artikel 216 (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 144).

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Zesde deel — Institutionele en financiële bepalingen — Titel I — Bepalingen inzake de instellingen — Hoofdstuk 2 — Rechtshandelingen van de Unie, vaststellingsprocedures en overige bepalingen — Eerste afdeling — Rechtshandelingen van de Unie — Artikel 288 (oud artikel 249 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 171).

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie — Titel I — Gemeenschappelijke bepalingen — Artikel 6 (oud artikel 6 VEU) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 19).

Laatste bijwerking 21.04.2022