De gemeenschappelijke marktordening (GMO) voor bananen maakt het mogelijk om de markt van de Gemeenschap tegen prijzen die zowel voor de teler als voor de consument billijk zijn, te bevoorraden met een adequate hoeveelheid kwaliteitsbananen en daarbij het evenwicht tussen de verschillende groepen leveranciers te garanderen. Deze GMO was gewijzigd met het oog op de overgang naar een zuiver tariefstelsel op 1 januari 2006. Eind 2006 heeft de Raad een grondige hervorming van de GMO goedgekeurd,met name met het oog op een aanpassing aan de regionale omstandigheden.

Verordening (EEG) nr. 404/93 van de Raad van 13 februari 1993 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector bananen [Zie wijzigingsbesluiten]

Onder deze verordening vallen verse of gedroogde bananen, met uitzondering van "plantains", bevroren bananen, voorlopig verduurzaamde bananen, bereidingen van bananen, bananensap en meel, gries en poeder van bananen.

Voor bananen die bestemd zijn om in verse toestand aan de consument te worden geleverd, stelt de Commissie kwaliteitsnormen vast. De vaststelling van kwaliteitsnormen voor verwerkte producten van bananen is facultatief. De lidstaten moeten, via de daartoe aangewezen controle-instanties, nagaan of deze voorschriften worden nageleefd.

Eén van de elementen van de hervorming van december 2006 bestond erin dat de geldende bepalingen ter zake van telersverenigingen werden ingetrokken.

De oprichting van door de lidstaten erkende telersverenigingen werd voordien aangemoedigd door de toekenning van steun gedurende vijf jaar.

Samenwerkingsverbanden van telers of telersverenigingen, die ook verwerkende bedrijven en handelaren onder hun leden kunnen tellen, konden acties van gemeenschappelijk belang opzetten, met name op het gebied van toegepast onderzoek en opleiding en konden worden ingeschakeld bij het opstellen van de operationele programma's. De door de samenwerkingsverbanden van telers of telersverenigingen aangenomen regels konden ook tot niet-leden worden uitgebreid, voor zover daarbij de concurrentiebepalingen van het Verdrag niet werden overtreden.

Met ingang van 1 januari 2007 is de steunregeling die ten doel had de oprichting en administratieve werking van telersverenigingen aan te moedigen, afgeschaft. Aangezien de regeling inzake compenserende steun verdween en werd geïntegreerd in de bij Verordening (EG) nr. 1782/2003 ingevoerde bedrijfstoeslagregeling, verdween immers ook één van de redenen voor steunverlening aan telersverenigingen.

De betaling van deze steun aan recent erkende telersverenigingen waaraan reeds steun werd verleend, blijft evenwel gehandhaafd.

Met de hervorming van december 2006 is een eind gemaakt aan de regeling inzake compenserende steun die tot dusverre gold.

Tot december 2006 werd steun aan de productie verleend via operationele programma's die als onderdeel van de communautaire bestekken werden opgesteld en door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten in samenwerking met de Europese Commissie, de telersverenigingen, de samenwerkingsverbanden en groeperingen van marktdeelnemers ten uitvoer werden gelegd. Ten minste twee van de drie hierna vermelde doelstellingen moesten zijn verwezenlijkt:

Aan samenwerkingsverbanden of individuele telers die door hun geografisch isolement niet aan de operationele programma's konden deelnemen en hierdoor inkomensverlies leden, kon ter compensatie steun worden toegekend. De gegarandeerde hoeveelheid waarvoor de compenserende steun kon worden verleend, was vastgesteld op 854 000 ton, verdeeld over de productiegebieden van de Gemeenschap (Canarische Eilanden, Guadeloupe, Martinique, Madeira, de Azoren, Kreta, Algarve en Lakonië). Voor Cyprus was in het kader van de toetredingsonderhandelingen een gegarandeerde hoeveelheid van 13 500 ton vastgesteld. De Europese Commissie stelde het bedrag van de steun jaarlijks vast in het voorjaar.

Met ingang van 1 januari 2007 is overgeschakeld van een systeem van productiesteun op een systeem van producentensteun. Dat impliceert dat de regeling inzake compenserende steun is verdwenen en de hiervoor voorziene middelen zijn opgenomen in de bedrijfstoeslagregeling die bij Verordening (EG) nr. 1782/2003 is ingevoerd. De aan het POSEI-programma (programme d'options spécifiques à l'éloignement et à l'insularité = Programma van speciaal op een afgelegen en insulair karakter afgestemde maatregelen) toegewezen middelen werden dus met 278,8 miljoen euro uitgebreid. Aan regio's waar weliswaar bananen worden geteeld maar die geen deel uitmaken van de ultraperifere regio's (en waarvoor het POSEI-programma derhalve niet geldt) zullen extra middelen ten bedrage van 4,5 miljoen euro worden toegewezen; in deze regio's zal voortaan de bedrijfstoeslagregeling worden toegepast.

Het bedrag van de totale financiële middelen zou gebaseerd worden op het gemiddelde bedrag van een meerdere jaren beslaande referentieperiode in het verleden. Het zou worden omgeslagen volgens de in het jaar 2000 gehanteerde verdeelsleutel.

Met ingang van 1 januari 2006 is op de invoer van verse bananen het recht van het gemeenschappelijk douanetarief van toepassing dat is vastgesteld in het kader van de Algemene overeenkomst inzake tarieven en handel (GATT).

Sedert 1 januari 2006 is in het kader van de GMO voor bananen op een zuiver tarifair stelsel overgeschakeld, met één tarief van 176 euro per ton en een tariefcontingent met nulrecht van 775 000 ton voor bananen van oorsprong uit de ACS-landen.

Met de in december 2006 goedgekeurde hervorming van de GMO zijn ook een aantal achterhaalde bepalingen van Verordening (EG) nr. 404/93 afgeschaft die betrekking hebben op de handel met derde landen vóór de zuiver tarifaire invoerregeling in werking trad.

Voor alle producten van de sector zijn de rechten van het gemeenschappelijk douanetarief van toepassing.

Heffingen van gelijke werking als een douanerecht en de toepassing van kwantitatieve invoerbeperkingen of maatregelen van gelijke werking zijn in het handelsverkeer met derde landen normaliter verboden.

Tenzij in de verordening anders is bepaald, zijn de in het Verdrag opgenomen bepalingen inzake steunmaatregelen van de staten van toepassing op de bananensector.

De lidstaten en de Commissie verstrekken elkaar alle inlichtingen die nodig zijn voor de toepassing van de verordening.

Bij de hervorming van 2006 is voorzien in de afschaffing van het Comité van beheer voor bananen, dat bestaat uit vertegenwoordigers van de lidstaten en wordt voorgezeten door een lid van de Commissie. Voortaan zal de Commissie worden bijgestaan door het Comité van Beheer voor groenten en fruit.

De Commissie zal in 2009 bij het Europees Parlement en de Raad een verslag indienen over de tenuitvoerlegging van de POSEI-programma's (es de en fr). Dankzij dit verslag zal een grondig onderzoek van de doeltreffendheid van de hervorming mogelijk zijn en zal de sector bananen deel uitmaken van de belangrijkste productiegebieden.

Door de uitbreiding van de GMO tot de 10 nieuwe lidstaten in 2004 en rekening houdend met de eerdere maatregelen die in 2001 met Ecuador en de Verenigde Staten zijn overeengekomen, heeft de Commissie in 2005 besloten een hervorming van de interne aspecten van deze GMO in 2006 voor te stellen. In het kader van deze hervorming besteedt zij bijzondere aandacht aan de aspecten die verband houden met het beheer van aan de Europese producenten verleende steun.

Op de lange termijn beoogt de Commissie bovendien een grondige wijziging van de GMO bananen opdat zij deze gemakkelijker zou kunnen integreren in haar voorstel om de bestaande GMO's om te smeden tot één enkele GMO.

Na een door de Commissie uitgevoerd onderzoek naar de gevolgen van de verschillende wijzen om de GMO voor bananen te hervormen, werd besloten dat de POSEI-oplossing - die hierin bestond dat de bestaande steunregeling voor producenten werd afgeschaft en de middelen voor de financiering van de compenserende regeling werden overgedragen naar de POSEI-programma's - de doeltreffendste oplossing zou zijn omdat hierdoor de steunwijze aan de regionale omstandigheden kon worden aangepast.

Referenties

Besluit	Inwerkingtreding	Uiterste datum voor omzetting in nationaal recht	Publicatieblad
Verordening (EEG) nr. 404/93	26.2.1993	26.2.1993	L 160 van 26.6.1999

Wijzigingsbesluiten	Inwerkingtreding	Uiterste datum voor omzetting in nationaal recht	Publicatieblad
Verordening (EG) nr. 3518/93	29.12.1993	-	L 320 van 22.12.1993
Verordening (EG) nr. 3290/94	1.1.1995	-	L 349 van 31.12.1994
Verordening (EG) nr. 1637/98	31.7.1998	-	L 210 van 28.7.1998
Verordening (EG) nr. 1257/99	24.5.1999	-	L 160 van 26.6.1999
Verordening (EG) nr. 216/2001	5.2.2001	-	L 31 van 2.2.2001
Verordening (EG) nr. 2587/2001	1.1.2002	1.1.2002 gedeeltelijke uitvoering	L 345 van 29.12.2001
Verordening (EG) nr. 414/2004	7.3.2004	-	L 68 van 6.3.2004
Besluiten met betrekking tot de toetreding van Tsjechië, Estland, Cyprus, Letland, Litouwen, Hongarije, Malta, Polen, Slovenië en Slowakije tot de EU	1.2.2004	-	L 236 van 23.9.2003
Verordening (EG) nr. 2013/2006	1.1.2007	-	L 384 van 29.12.2006

Verordening (EG) nr. 838/2004 van de Commissie van 28 april 2004 betreffende overgangsmaatregelen voor de invoer van bananen in de Gemeenschap in verband met de toetreding van Tsjechië, Estland, Cyprus, Letland, Litouwen, Hongarije, Malta, Polen, Slovenië en Slowakije [Publicatieblad L 127 van 29.4.2004].

Gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 1260/2004 [Publicatieblad L 239 van 09.07.2004]

Verordening (EG) nr. 414/2004 van de Commissie van 5 maart 2004 tot vaststelling van specifieke maatregelen om de wijze van beheer van de tariefcontingenten voor de invoer van bananen aan te passen in verband met de toetreding van nieuwe lidstaten op 1 mei 2004 [Publicatieblad L 68 van 6.3.2004]. Gewijzigd bij:

Verordening van de Commissie van 9 juli 1993 houdende toepassingsbepalingen van Verordening (EEG) nr. 404/93 van de Raad ten aanzien van de regeling inzake compenserende steun voor verlies aan opbrengsten uit de afzet in de sector bananen. Deze verordening is laatstelijk gewijzigd bij:

Verordening (EG) nr. 908/2003 van de Commissie van 23 mei 2003 [Publicatieblad L 128 van 24.5.2003].

Verordening van de Commissie van 8 maart 2001 tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 1858/93 houdende toepassingsbepalingen van Verordening (EEG) nr. 404/93 van de Raad ten aanzien van de regeling inzake compenserende steun voor verlies aan opbrengsten uit de afzet in de sector bananen.

Verordening van de Commissie van 26 april 1994 houdende uitvoeringsbepalingen van Verordening (EEG) nr. 404/93 van de Raad met betrekking tot de bananentelersverenigingen Deze verordening is laatstelijk gewijzigd bij:

Verordening (EG) nr. 1042/2002 van de Commissie van 14 juni 2002 tot wziging van Verordening (EG) nr. 919/94 [Publicatieblad L 157 van 15.6.2002].

Mededeling van de Commissie inzake de wijziging van de communautaire regeling voor de invoer van bananen [COM(2004) 399 - Niet in het Publicatieblad verschenen.

De Gemeenschap is van plan om in het kader van de WTO te onderhandelen over handelscompensaties voor de stijging van de invoerrechten die voortvloeit uit het feit dat de voor de EU-15 geldende douanerechten op de nieuwe lidstaten worden toegepast. De Commissie heeft de Raad verzocht onderhandelingsrichtsnoeren goed te keuren met als doel de verplichtingen voor bananen te wijzigen in de communautaire tarieflijst voor landbouwproducten. De Commissie zal vervolgens de WTO op de hoogte brengen. De Commissie beklemtoont dat zij tijdens de onderhandelingen over de overschakeling naar de zuiver tarifaire regeling de belangen van de bananenproducenten uit de EU en de ACS-landen zal verdedigen.

Verordening van de Raad van 22 april 1999 tot instelling van een bijzondere kaderregeling voor bijstand ten behoeve van de traditionele ACS- leveranciers van bananen

Verordening (EG) nr. 1609/1999 [Publicatieblad L 290 van 23.7.1999].Verordening van de Commissie van 22 juli 1999 tot vaststelling van gedetailleerde bepalingen voor de uitvoering van Verordening (EG) nr. 856/1999 van de Raad tot instelling van een bijzondere kaderregeling voor bijstand ten behoeve van de traditionele ACS leveranciers van bananen

Verordening van de Commissie van 29 juni 1993 tot vaststelling van toepassingsbepalingen van Verordening (EEG) nr. 404/93 van de Raad wat de vrijwaringsmaatregelen in de sector bananen betreft

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad betreffende de werking van de gemeenschappelijke marktordening in de sector bananen [COM (2005) 50 - Publicatieblad C 125 van 24.5.2005] In dit rapport wordt ingegaan op de werking van de GMO voor bananen sinds 1999 en wordt de balans van het gebruik van de invoercertificaten opgemaakt. In de periode januari 1999-juni 2001 zijn de voor dollarbananen (uit Latijns Amerika) beschikbare certificaten nagenoeg volledig benut. Met betrekking tot ACS-bananen is het aantal nieuwkomers op de markt in het tweede halfjaar van 2001 gestegen en zijn alle certificaten voor de drie contingenten in 2001 opgebruikt (dit was de voorgaande jaren niet het geval). In januari 2004 heeft de Europese Gemeenschap de WTO ervan in kennis gesteld dat zij de EG-lijst van verbintenissen en de lijsten van de verbintenissen van de tien nieuwe lidstaten intrekt en dat zij de EG-lijst voor de 25 lidstaten tijdelijk toepast. In juli 2004 heeft de Commissie de WTO op de hoogte gebracht van haar voornemen om aan de in het kader van de GATT vastgestelde communautaire invoertarieven wijzigingen aan te brengen waar het de verplichtingen met betrekking tot bananen betreft. De onderhandelingen zijn in november 2004 van start gegaan. Krachtens de bijzondere kaderregeling voor bijstand ten behoeve van de traditionele ACS-leveranciers van bananen is in de periode 1999-2003 in totaal 216,18 miljoen euro aan de begunstigde landen toegewezen (51 % daarvan is ten goede gekomen aan de Bovenwindse Eilanden).In het verslag wordt voorts aandacht besteed aan de ontwikkelingen in de bevoorrading van de markt. De totale productie van de EU is met 3,5 % gestegen, tot 754 000 ton in 2003. In de periode 1999-2003 is op de communautaire markt 5 % meer bananen geconsumeerd. Het aandeel van de respectieve ACS-leveranciers in de invoer naar de EU is aan heel wat verschuivingen onderhevig geweest. Tussen 1999 en 2003 is de invoer uit de Cariben gedaald en die uit de Dominicaanse Republiek en de Afrikaanse landen aanzienlijk gestegen. In de groep nieuwe lidstaten is Polen de grootste importeur. De cif-prijs van groene bananen (prijs voor "cost, insurance, freight" (kosten, verzekering, vervoer) aan de grens van het invoerland) is tussen 1999 en 2003 met 8 % gestegen, tot 598 euro in 2003. De groothandelsprijzen voor gele bananen op de communautaire markt hebben in die periode een gemiddelde van 808 euro per ton bereikt.