Artikel 48 van het Verdrag betreffende de Europese Unie
De mogelijkheid om het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) te herzien, is essentieel voor de Europese Unie (EU). Hiermee kan het kader van EU-wetgeving en -beleid worden aangepast aan nieuwe uitdagingen voor de EU. Het Verdrag van Lissabon maakt nu een gewone en vereenvoudigde herzieningsprocedure mogelijk, waardoor het herzieningsproces democratischer wordt.
De herzieningsprocedures staan in artikel 48 VEU. Welke procedure ook wordt gevolgd, EU-lidstaten moeten het unaniem eens zijn over de herziening van de betreffende verdragsbepalingen.
Gewone herzieningsprocedure
De gewone herzieningsprocedure betreft de belangrijkste aanpassingen aan de verdragen, zoals de uitbreiding of beperking van de (wettelijke) bevoegdheden van de EU. Het werkt als volgt:
De Europese Raad kan ook beslissen om, na goedkeuring door het Parlement, geen conventie bijeen te roepen als de wijzigingen niet van groot belang zijn.
Vereenvoudigde herzieningsprocedure
Het Verdrag van Lissabon stelt een vereenvoudigde procedure in voor de wijziging van interne beleidslijnen en acties van de EU (deel III VWEU). Het doelt op het vergemakkelijken van verdere Europese integratie in deze domeinen.
Deze procedure voorkomt dat de conventie en de conferentie van vertegenwoordigers moeten worden bijeengeroepen.
Wijzigingen van de verdragen zijn pas van kracht nadat alle lidstaten deze hebben geratificeerd.
De rechterlijke autoriteit van de EU kan echter niet worden uitgebreid door middel van een vereenvoudigde herzieningsprocedure.
Overbruggingsclausules
Overbruggingsclausules vormen de tweede vereenvoudigde herzieningsprocedure.
De algemene overbruggingsclausule (artikel 48(7) VEU) heeft betrekking op de twee volgende gevallen.
Wanneer in het VWEU of in titel V VEU is bepaald dat de Raad met eenparigheid van stemmen besluit, kan de Europese Raad een besluit nemen waarbij de Raad gemachtigd wordt met gekwalificeerde meerderheid een besluit te nemen. Deze mogelijkheid is niet van toepassing op besluiten die gevolgen hebben op militair gebied en besluiten op het gebied van defensie.
Indien het VWEU voorziet in de vaststelling van wetgevingshandelingen door de Raad volgens een bijzondere wetgevingsprocedure, kan de Europese Raad een besluit vaststellen op grond waarvan een dergelijke handeling volgens de gewone wetgevingsprocedure kan worden vastgesteld.
In beide gevallen kan de Europese Raad besluiten met eenparigheid van stemmen nadat de goedkeuring van het Parlement is verkregen. Bovendien beschikt elk nationaal parlement over het recht om bezwaar aan te tekenen en kan elk nationaal parlement de activering van de algemene overbruggingsclausule verhinderen.
De flexibiliteitsclausule (artikel 352 VWEU)
Deze clausule breidt de bevoegdheden van de EU uit wanneer een maatregel noodzakelijk blijkt te zijn om een van de doelstellingen van de verdragen te behalen en wanneer de verdragen niet in de nodige rechterlijke autoriteit voorzien. Maatregelen krachtens deze bepaling worden met eenparigheid van stemmen door de Raad aangenomen op voorstel van de Commissie en na goedkeuring door het Parlement. Ze omvatten geen harmonisatie van de wetgevingen van lidstaten op gebieden waar de verdragen deze harmonisatie uitsluiten.
Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie — Titel VI — Slotbepalingen — Artikel 48 (oud artikel 48 VEU) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 41-43).
Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Zevende deel — Algemene en slotbepalingen — Artikel 352 (oud artikel 308 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 196).
Laatste bijwerking 14.10.2022